Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
1-7 KA OUTUBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 9-10
“Jesu wa khatalela tiyivhu takwe”
(Johani 10:1-3) Hizvinene ndziku ka n’wina: Loyi a nga engheniko hi nyangwa le rangeni ga tiyivhu, kanilezvi a kandziha hi yin’wani ndlela, loyi hi muyivi ni khamba. 2 Kanilezvi loyi a enghenako hi laha nyangweni hi murisi wa tiyivhu. 3 A murindzeli wa nyangwa wa mu vhululela; a tiyivhu ti ingisa a gezu gakwe; a vitana a tiyivhu takwe hi mavito ya tona, a ti humesa lahandle.
(Johani 10:11) Mina ndzi murisi nene. A murisi loyi nene i nyikela kuhanya kakwe hi kota ya tiyivhu.
(Johani 10:14) Mina ndzi murisi nene; ndza tiva a tiyivhu ta mina, ndzi tibyiwa hi tona,
tivhidhyu ni zvithombe zva nwtsty
Rangeni ga tiyivhu
A ranga ga tiyivhu gi wa hi wutshamu go bhiyiwa lomu mareveni gi nga mahelwa ku vhikela tiyivhu lezvaku ti nga yiviwi ni ku giwa hi zvivandza. A varisi va wa vhalela tiyivhu tabye ni wusiku lomu ka ranga ga gi nene. Zvikhatini zva ku tsaliwa ka Bhibhiliya, a maranga ma wa nga phimelwi. Ma wa mahiwa hi maribye ku tlhela ku vekiwa nyangwa yin’we. (Mitse 32:16; 1 Sa 24:3; Zef 2:6) Johani i wulawula hi ku nghena lomu rangeni ga tiyivhu “hi nyangwa”, leyi yi nga wonelelwa hi ‘murindzeli wa nyangwa’. (Jo 10:1, 3) Ka wutshamu legi ku nga hi ni maranga, ku wa tshama mitlhambi yo hundza mun’we ni wusiku niku a murindzeli i wa cuwukela tiyivhu kasi ku ti vhikela. Ni mixo a murindzeli wa nyangwa i wa va vhululela nyangwa a varisi. A murisi mun’we ni mun’wani i wa hlengeleta tiyivhu takwe hi ku ti vitana, niku a tiyivhu ti wa gi tiva gezu ga murisi wa tona ti tlhela ti vhumela. (Jo 10:3-5) Jesu i tlhamusele a mahela legi kasi ku fananisa lezvi yena a khatalisako zvona hi valandzeli vakwe. — Jo 10:7-14.
w11 15/5 7-8 ¶5
Mingango ya maKristu — Tshamani mu khindlimukile
Hi ndlela yo fananisa, a kuzwanana ka murisi ni tiyivhu takwe ku seketelwa ka kuva a murisi ni tiyivhu va tivana ni ku tsumbana. A murisi i tiva zvontlhe xungetano hi tiyivhu takwe, niku tonawu tiyivhu ta tiva ti tlhela ti mu tsumba a murisi wa tona. Ta gi tiva a gezu gakwe niku ta mu ingisa. Jesu i te: ‘Ndza tiva a tiyivhu ta mina, ndzi tibyiwa hi tona.’ A hi lezvaku Jesu o tiva zvitsongwani hi bandla. A gezu ga ciGreki gi hundzuluselweko ku “ku tiva” gi wula “ku mu tiva khwatsi munhu”. A murisi wa mu nene wa ti tiva khwatsi a tiyivhu takwe hi yin’we yin’we. Yena wa tiva lezvi ti zvi lavako, gome ga tona ni ntamu lowu ti nga nawo. Jesu wa zvi tiva zvontlhe xungetano hi tiyivhu takwe. A tiyivhu tonawu ta mu tiva khwatsi murisi wa tona ti tlhela ti tsumba wurangeli gakwe.
(Johani 10:4, 5) Loku a humesile tiyivhu takwe tontlhe, i ranga mahlweni ka tona, ni tiyivhu ti mu landzela, hakuva ta gi tiva a gezu gakwe. 5 A mun’wani a ti na ku mu landzela, kanilezvi ti ta mu chava; hakuva a ti gi tivi a gezu ga van’wani.
(Johani 10:16) Ndzi na ni tiyivhu tin’wani, leti ti nga hiko ta lowu ntlhambi; na tona kambe ndzi fanele ku ti neha, ti ta ingisa a gezu ga mina. Zvonake ku tava ni ntlhambi mun’we ni murisi mun’we.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 10:16
ku ti neha: Kutani “ku ti tisa”. Hi kuya hi mongo wa kona a gezu ga ciGreki aʹgo gi tirisilweko laha gi nga ha wula “ku neha” kutani “ku tisa”. A bhuku go kari ga ciGreki gi tsalilweko kwalomu ka 200 Nguveni ya Hina gi tirisa gezu ga ciGreki go fana gaku (sy·naʹgo) legi a ku tala ka zvikhati gi hundzuluselwako gi wula “ku hlengeleta”. Kota Murisi wa Mu nene, Jesu wa hlengeleta, a rangela, a vhikela a tlhela a gisa tiyivhu ta ntlhambi lowu (leti ti vitaniwako kambe a ku i “ntlhambi wu tsongwani” ka Lu 12:32) ni tiyivhu tin’wani. A mitlhambi leyi ya yimbiri yi ta maha ntlhambi wun’we wu rangelwako hi murisi mun’we. A gezu legi gi khanyisa a kuzwanana loku a valandzeli va Jesu va tova nako.
Kela titshomba ta moya
(Johani 9:38) Yena aku ngalo: Hosi, ndza kholwa; a mu khizamela.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 9:38
a mu khizamela: Kutani “a khizama mahlweni kakwe”. Loku a gezu ga ciGreki ga pro·sky·neʹo gi tirisiwa kasi ku wula ku khozela nungungulu, gi hundzuluselwa ku “kasi ku khozela”. (Mt 4:10; Lu 4:8) Hambulezvo ka mongo lowo, a wanuna loyi a nga hanyisiwa, loyi a nga pswaliwa na a hi cikhumu, i wa zvi tiva ku Jesu muyimeli wa Nungungulu a tlhela a mu khizamela. I wa nga woni Jesu kota Nungungulu, kanilezvi kota lezvi zvi nga sina zvi phrofetilwe, i wa mu wona kota ‘Nʼwana wa Nungunguluʼ, Mesiya loyi a nga ni ntamu wa wuNungungulu. (Jo 9:35) A cikhati leci a nga mu khizamela, kuzvilava i mahile lezvo hi ndlela yo fana ni leyi a van’wani va kumbukiwako ka Mitsalo ya ciHebheru va nga mahisa zvona. Va wa khizama loku va kumana ni vaphrofeti, tihosi, kutani vayimeli va Nungungulu. (1 Sa 25:23, 24; 2 Sa 14:4-7; 1 Tih 1:16; 2 Tih 4:36, 37) Ka zvikhati zvotala, a vanhu lava va nga khizamela Jesu va wa maha lezvo kasi va kombisa kubonga hi lezvi Nungungulu a nga va vhulule ku tiva lomu Jesu a tako hi kona ni lezvi a nga va kombisa tipswalo. — Wona tlhamuselo wa Mt 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.
(Johani 10:22) Ku wa hi kona a mubuzo le Jerusalema wa ku nyikelisisa tempeli, ku wa hi wuxika.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 10:22
mubuzo . . . wa ku nyikelisisa tempeli: Hi ciHebheru a vito ga mubuzo lowu i Hanukkah (chanuk·kahʹ), zvi wulako ku “kuhendleleta”. Wu wa mahiwa kusuhani ni kumbhela ka Dezembro na wu teka 8 wa masiku, kusukela hi dhiya 25 ka hweti ya Kislevi, (wona tlhamuselo xungetano hi cikhati ca wuxika ka vhesi legi ka cibhukwana Xivuno xa ku gonza hi xona a Mhaka ya Nungungulu) kasi va maha mubuzo wa ku tlhela va nyikelisa tempeli ya Jerusalema hi 165 Mahlweni ka Nguva ya Hina, Antíoco IV Epifânio, a Hosi ya Siria i kombisile lezvi a nga mu chepetisa zvona Jehovha, a Nungungulu wa vaJudha hi ku hohlola tempeli yakwe. Hi cikombiso, i akile alati gakwe laha hlehla ka alati ga hombe ga Jerusalema laha ku nga mahelwa kona a minyikelo ya kuhiswa siku ni siku. Hi 168 Mahlweni ka Nguva ya Hina hi dhiya 25 ka hweti ya Kislevi, Antíoco i no daya khumba laha alatini a tlhela a n’watsekela sopa ya kona lomu tempelini yontlhe kasi ku yi nyenyezisa. I no hisa tinyangwa ta tempeli, a hohlola tiyindlu ta vapristi, a tlhela a susa alati ga ndzalama, ni zvibaba zva zvikombiso, ni meza ya ndzalama yi nga tlhatekela tikandiya. Hi kulandzela i no hendleletisa tempeli ya Jehovha ka nungungulu wa muhedheni waku hi Jupiteri wa le Olimpo. Andzhako ka malembe mambiri, Judas Macabeu i no khozisa dhoropa ni tempeli ya kona. Andzhako ka kuva a tempeli yi basisilwe, a tempeli yi no tlhela yi nyikeliswa hi 25 ka hweti ya Kislevi, hi 165 Mahlweni ka Nguva ya Hina, andzhako ka malembe manharu Antíoco na a mahile minyikelo yakwe yo nyenyeza laha alatini ka nungungulu Jupiteri. A minyikelo ya siku ni siku ka Jehovha yi no tlhela yi vhuxetiwa. A ku na laha a Bhibhiliya gi wulako ku Jehovha i mu nyikile kuhlula Judas Macabeu a tlhela a mu leletela ku vhuxeta tempeli. Hambulezvo, Jehovha i tirisile vanhu va matiko man’wani, vo kota Kurusi wa le Persia, kasi va tatisa makungo yo kari mayelanako ni wukhozeli Gakwe. (Isa 45:1) Makunu zva zwala ku chikelela magumo ya ku Jehovha a nga tirisa vanhu va ti yimiseleko ku mu tirela lezvaku va maha kurandza Kakwe. A Mitsalo yi komba lezvaku a tempeli yi wa fanele ku tiya yi tlhela yi tira kasi ku a zviphrofeto xungetano hi Mesiya, ni ntiro wakwe, ni muphahlo wakwe zvi tatiseka. A cin’wani kambe, hi ku a miphahlo ya vaLevhi yi wa fanele ku nyikelwa kala ka cikhati leci Mesiya a nga ta nyikela muphahlo wa hombe — ku nga wutomi gakwe kasi ku vhuna vanhu. (Dha 9:27; Jo 2:17; Mah 9:11-14) A valandzeli va Kristu a va leletelwangi ku maha Mubuzo wa Kuhendleleta. (Kol 2:16, 17) Hambulezvo, a ku na laha ku nga tsaliwa ku Jesu kutani vapizani vakwe va betele a ku mahiwa ka mubuzo lowo.
8-14 KA OUTUBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 11-12
“Pimanyisa tipswalo ta Jesu”
(Johani 11:23-26) Jesu aku ngalo kakwe: A makabye wa wena i ta vhuka. 24 Marta aku kakwe: Ndza zvi tiva lezvaku i ta vhuka hi siku go gumesa, a kuvhukeni ka vafileko. 25 Jesu aku kakwe: Mina ndzi kuvhuka ni wutomi; loyi a kholwako ka mina, hambu loku a file, i ta hanya; 26 ni wihi a hanyako a kholwa hi mina, cima a nga tafa. Wa kholwa leci ke?
mitlhamuselo ya nwtsty ka Jo 11:24, 25
Ndza zvi tiva lezvaku i ta vhuka: Marta i wa alakanya ku Jesu i wulawula hi ku vhuka ka vafileko cikhatini ci tako, ka siku go gumesa. (Wona tlhamuselo wa Jo 6:39.) A ku kholwa kakwe ka mhaka leyi ka hlamalisa. A varangeli vokari va wukhongeli va masikwini ya Marta, va nga vitaniwa ku vaSadhusi va kanetile lezvaku a vafileko va ta vhuka, hambu lezvi ku nga gondzo ya laha kubaseni yi seketelwako hi Mitsalo. (Dha 12:13; Mr 12:18) A vaFarisi kambe va wa kholwa ku a muhefemulo a wufi. Hambulezvo, Marta i wa zvi tiva ku Jesu i gondzisile ku a vafileko va ta vhuka niku i wa vhuxile vanhu vokari hi ka vafileko, hambu lezvi a nga kala a nga se vhuxa munhu na ku hundza masiku yo tala na a file a ku fana na Lazaru.
Mina ndzi kuvhuka ni wutomi: A kufa ka Jesu ni ku vhuxiwa kakwe ku vhululile ndlela ya lezvaku a vafileko va tlhela va hanya. Andzhako ka loku Jesu a vhuxilwe hi ka vafileko, Jehovha i mu nyikile ntamu wa ku vhuxa vafileko ni ku va nyika wutomi ga pindzukelwa. (Wona tlhamuselo ka Jo 5:26.) Ka Kuv 1:18, Jesu i ti wula ku hi “Loyi a hanyako” a nga “ni tipfhungulo ta kufa ni ta wutshamu ga vafileko”. Hikwalaho, Jesu hi yena kutsumba ka vahanyako ni lava va fileko. I tsumbisile ku humesa lava va nga zvilahleni a va nyika wutomi, ku ngava ga le tilweni ka lava va to fuma naye kota tihosi kutani ka lava va to hanya misaveni yiswa hasi ka mufumo wakwe wa le tilweni. — Jo 5:28, 29; 2 Pe 3:13.
(Johani 11:33-35) Laha Jesu a nga mu wona na kari a rila, va rila kambe ni vaJudha lava va nga tile naye, i no keta moyeni, a karateka, 34 aku ngalo: Mu mu lahlile kwihi? Vaku kakwe: Hosi, ngona u ta wona. 35 Jesu a rila.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Jo 11:33-35
a rila: A gezu ga ciGreki gi tirisilweko laha gaku “kurila” gi tolovela ku wula ku rila zvi zwala. A gezu legi gi tlhelile gi tirisiwa laha Jesu a nga phrofeta hi kuloviswa ka Jerusalema. — Lu 19:41.
i no keta . . . a karateka: A magezu lawa ya mambiri ma tiriselwe ku tlhamusela lezvi Jesu a nga ti zwisa zvona ka cimaho leci. A gezu ga ciGreki gi hundzuluselweko ku “ku keta” (em·bri·maʹo·mai) gi wula ku tizwa ka hombe, kanilezvi ka mongo lowu gi komba ku Jesu i wa bayisekile nguvhu laha ka kuza a keta. Hi ku kongoma a gezu ga ciGreki gaku “a karateka” gi wula ku kudjudjeka kutani ku nga ha tivi co maha. Hi kuya hi tlhari yo kari, ka mongo lowu gi wula “ku maha munhu a bayiseka mbilwini; ku mu maha a xaniseka nguvhu”. A gezu galegi ga gin’we gi tirisilwe ka Johani 13:21 kasi ku tlhamusela lezvi Jesu a nga ta karatekisa zvona hi ku tiva lezvaku Judhasi i wa ta mu tokometa. — Wona tlhamuselo wa Jo 11:35.
moyeni: Zvi wonekisa ku a gezu legi ga ciGreki pneuʹma gi tirisilwe laha kasi ku khanyisa a ntamu lowu wu mahako munhu a wula a tlhela a maha zvilo hi ndlela yo kari. — Wona a gezu “Espírito” ka Glossário, ka Tradução do Novo Mundo.
(Johani 11:43, 44) Laha na a wulile lezvo, i no vitana hi gezu ga hombe, aku: Lazaru, huma! 44 Loyi a nga file i no huma, na a bohilwe mandla ni mikondzo hi miceka ya zvilahlelo, ni nghohe yakwe yi fenengetilwe hi lesu. Jesu aku kabye: Mu tlhatlheni, mu mu tsika a famba.
Kela titshomba ta moya
(Johani 11:49) Kanilezvi a mun’we wa vona, Kayafasi, loyi a nga hi mupristi wa hombe lego lembe, aku ngalo kabye: N’wina a mu tivi nchumu,
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 11:49
mupristi wa hombe: A cikhati a tiko ga Izrayeli gi nga nyima kuva hasi ka mifumo yin’wani, a mupristi wa hombe i wa maha ntiro wa wupristi a wutomi gakwe gontlhe. (Mitse 35:25) Hambulezvo, a cikhati leci a vaRoma va nga fuma tiko ga Izrayeli, a vafumeli va nga yimisilwe hi Roma va wa hi ni ntamu wa ku yimisa ni ku susa mupristi wa hombe ka cikhundla cakwe. (Wona Glossário, “Sumo Sacerdote.”) Kayafasi, a nga yimisilwe hi vaRoma, i wa hi wanuna wo tlhariha a nga tira ka cikhundla leci a ku hundza ni wihi a nga tirile kota mupristi. I yimisilwe kwalomo ka lembe ga 18 Nguveni ya Hina, a simama ka cikhundla leco kala hi 36 Nguveni ya Hina. Hi ku wula ku Kayafasi i wa hi mupristi wa hombe hi lembe lego ga 33 Nguveni ya Hina, kuzvilava Johani i wa wula lezvaku a cikhati leci Kayafasi a nga tira kota mupristi wa hombe ci wa patsa lembe go hlawuleka legi Jesu a dawa hi gona. — Wona cibhukwana Xivuno xa ku gonza hi xona a Mhaka ya Nungungulu kasi u wona laha kuzvilava ku nga hi kaya ka Kayafasi.
(Johani 12:42) Ahemba-lokoke, hambu ni vanyingi va vahombe va no kholwa ka yena; kanilezvi a va zvi wulangi hi kota ya vaFarisi, hi lezvaku va nga humeswa sinagogeni;
mitlhamuselo ya nwtsty ka Jo 12:42
vahombe: Laha a gezu ga ciGreki gaku “vahombe” kuzvilava gi wula zviro zva hubye ya hombe ya vaJudha. A gezu legi ga tirisiwa ka Jo 3:1 na gi xungeta Nikodhemusi, a ciro ca hubye leyo. — Wona tlhamuselo wa Jo 3:1.
va nga humeswa sinagogeni: Kutani “ku hlongoliwa; ku betelwa ku nghena lomu sinagogeni”. A gezu legi ga ciGreki a·po·sy·naʹgo·gos gi tirisiwa basi laha ni ka Jo 12:42; 16:2. A munhu loyi a nga hlongoliwa i wa nga ha cheliwi kota niku i wa nga ha rambiwi ka mibuzo. A ku ti hambanyisa loko ni vaJudha kuloni, zvi wa hi ni wuyelo go bayisa nguvhu ka ngango wakwe. A masinagoga, ma wa tirisiwa nguvhu kasi ku gondzisela kona, ma wa tlhela ma tirisiwa hi tihubye ta kulamula leti ti nga hi ni ntamu wa ku nyika tsayiselelo ni ku hlongola. — Wona tlhamuselo wa Mt 10:17.
15-21 KA OUTUBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 13-14
“Ndzi mu vekele cikombiso”
(Johani 13:5) Zvonake i no chela mati cibyeni, a sangula ku hlambisa vapizani mikondzo, a yi hlangula hi tawula legi a nga ti bohile ha gona.
tlhamuselo ya nwtsty ka Jo 13:5
ku hlambisa vapizani mikondzo: Ka Izrayeli wa kale, a masandalia hi wona ma nga bohiwa nguvhu. Ma wa hi ni tingoti ti nga tsondzelwa laha ka kondzo kala ka hlololwani. A munhu i wa nga hi na ndlela ya ku pona lithuri kutani madhaka loku a famba hi minenge. Hikwalaho, zvi wa tolovelekile ku a munhu a tlhatlha masandalia yakwe loku a nghena lomu ndlwini, niku loku munhu a amukela vapfhumba i wa fanele ku tiyiseka lezvaku a mikondzo yabye yi basi ke. A Bhibhiliya gi na ni zvikombiso zvotala xungetano hi mhaka leyi. (Ge 18:4, 5; 24:32; 1 Sa 25:41; Lu 7:37, 38, 44) A cikhati leci Jesu a nga hlambisa mikondzo ya vapizani vakwe, i tirisile mahela legi kasi ku va gondzisa mhaka ya kutikoramisa ni ku tirela van’wani.
(Johani 13:12-14) Zvonake loku a hlambisile mikondzo yabye, i no boha nguwo yakwe, a tshama kugeni kambe, aku ngalo kabye: Ma zvi tiva lezvi ndzi mu maheleko zvona ke? 13 Mu ndzi vitana muku: Mugondzisi, ni Hosi; mu wula zvona, hakuva hi mina yena. 14 Makunu loku mina ndzi nga Hosi ni Mugondzisi, ndzi mu hlambisile mikondzo, na n’winawu mu fanele ku hlambisana mikondzo.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 13:12-14
fanele: Kutani “cikurumeta ku”. A gezu ga ciGreki gi tirisilweko laha gi tolovela ku tirisiwa ka timhaka ti yelanako ni mali, na gi wula “kuva ni mangava ka mun’wani”. (Mt 18:28, 30, 34; Lu 16:5, 7) Ka mongo lowu ni ka yin’wani, gi wula kuva ka cikurumeta ca ku maha nchumu wo kari. — 1 Jo 3:16; 4:11; 3 Jo 8.
(Johani 13:15) Hakuva ndzi mu nyikile cikombiso, kasi na n’winawu ma fela ku maha kota lezvi ndzi mahileko ka n’wina.
w99 1/3 31 ¶1
A wanuna wa hombe ku hundza vontlhe i maha ntiro wa kutikoramisa
A cikhati Jesu a nga hlambisa mikondzo ya vapizani vakwe, i wo va nyika cigondzo ca ntamu ca kutikoramisa. Kunene, a maKristu a ma faneli ku alakanya lezvaku ya lisima nguvhu laha kaku a van’wani va fanele ku ma tirela, ne a ma faneli ku mbilukela zvikhundla zvo tlakuka ni wudzundzo. Wutshan’wini ga lezvo, va fanele ku landzela cikombiso ca Jesu loyi ‘a nga telangiko ku ta tirelwa, kanilezvi a ku ta tirela, ni ku nyikela kuhanya kakwe a kuva ndzhiho wa ku tirula vanyingi’. (Matewu 20:28) A vapizani va Jesu va fanele ku ti yimisela ku mahela van’wani a mitiro ya nyalidede.
Kela titshomba ta moya
(Johani 14:6) Jesu aku kakwe: Mina ndzi ndlela, ni zvinene, ni wutomi; a nga kona a tako ka Dhadhani, loku a ngati ha mina.
tlhamuselo wa nwtsty Jo 14:6
Mina ndzi ndlela, ni zvinene, ni wutomi: Jesu i ndlela, hakuva hi kota ya yena yece ha zvi kota ku tshinela ka Nungungulu hi mukhongelo. Yena kambe i “ndlela” ya lezvaku a vanhu va tlhela va zwanana na Nungungulu. (Jo 16:23; Ro 5:8) Jesu zvinene hi kota ya lezvi a nga wulawula a tlhela a hanya hi kuyelana ni lisine. I tatisile kambe a zviphrofeto zvotala lezvi zvi nga komba a ntiro wakwe wa hombe kutatiseni ka kungo ga Nungungulu. (Jo 1:14; Kuv 19:10) A zviphrofeto lezvi zvi mahile “ina” [kutani zvi tatisekile] hi kota ya yena. (2 Kor 1:20) Hi kota ya ndzhiho Jesu wutomi, hakuva wu mahile lezvaku zvi koteka ku a vanhu va tlhela va kuma ‘wutomi ga lisine’, ku nga ‘wutomi ga pindzukelwa’. (1 Ti 6:12, 19; Efe 1:7; 1 Jo 1:7) I ta komba kambe lezvaku “wutomi” ka vanhu va timiliyoni lava va to vhuxiwa va hanya Paradhiseni kala kupindzuka. — Jo 5:28, 29.
(Johani 14:12) Hizvinene ndziku ka n’wina: Loyi a kholwako ka mina, yenawu i ta maha mitiro leyi ndzi yi mahako; ni mitiro ya hombe yo hundza leyi i ta yi maha, hakuva ndziya ka Dhadhani.
tlhamuselo wa nwtsty Jo 14:12
mitiro ya hombe yo hundza leyi i ta yi maha: Jesu i wa nga wuli ku a zvihlamaliso lezvi a vapizani vakwe va nga wa ta zvi maha zvi wa tava zva hombe a ku hundza lezvi zvakwe. Kanilezvi, hi ku ti koramisa i wa zvi tiva ku a vapizani vakwe va wa ta chumayela nguvhu ni ku gondzisa a ku hundza yena. A vapizani vakwe va wa ta eneta cipandze ca hombe, va chumayela vanhu vo tala, va tlhela va chumayela hi cikhati co leha a ku hundza yena. A magezu ya Jesu ma komba khwatsi lezvaku i wa rindzela ku a vapizani vakwe va simama ni ntiro wakwe.
22-28 KA OUTUBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 15-17
“A mu va tiko”
(Johani 15:19) Loku mu wa hi va tiko, a tiko ngha gi randzile a zva gona; kanilezvi lezvi mu nga hiko va tiko, kanilezvi mu hlawulilwe hi mina, ndzi mu susa tikweni, hikwalaho a tiko ga mu venga.
tlhamuselo wa nwtsty Jo 15:19
tiko: Ka mongo lowu a gezu ga ciGreki koʹsmos gi wula tiko ga vanhu va ti hambanisileko ni malandza ya Nungungulu, vanhu vo kala kululama va ti hambanisileko na Nungungulu. A Ivhangeli ya Johani hi yona basi yi tshahako magezu ya Jesu yaku a valandzeli vakwe a hi va tiko kutani a va lumbi tiko. A maalakanyo yo fana ma tlhela ma kumeka makhati yo hundza mambiri ka mukhongelo wo gumesa wa Jesu na a hi ni vapostoli vakwe vo tsumbeka. — Jo 17:14, 16.
(Johani 15:21) Kanilezvi va ta maha zvontlhe lezvi ka n’wina hi kota ya vito ga mina, hakuva a va mu tivi loyi a ndzi rumileko.
tlhamuselo wa nwtsty Jo 15:21
hi kota ya vito ga mina: Ka zvikhati zvin’wani, lomu ka Bhibhiliya a gezu “vito” gi yimela a n’winyi wa vito lego, wumunhu gakwe, ni zvontlhe lezvi a zvi yimelako. (Wona tlhamuselo wa Mt 6:9.) Ka mhaka leyi a vito ga Jesu, gi yimela kambe a ntamu ni cikhundla leci a nyikilweko hi Papayi wakwe. (Mt 28:18; Fil 2:9, 10; Mah 1:3, 4) Laha Jesu i wa tlhamusela ku hikuyini a vanhu va tiko va nga wa ta venga a valandzeli vakwe: Hakuva a va mu tivi loyi a mu rumileko. A ku tiva Nungungulu zvi wa ta va vhuna a ku zwisisa ni ku tiva lezvi a vito ga Jesu gi yimelako zvona. (Mit 4:12) Lezvo zvi wa ta patsa a cikhundla ca Jesu kota Hosi yi hlawulilweko hi Nungungulu, Hosi ya tihosi, loyi a vanhu vontlhe va faneleko ku mu khizamela ni ku mu ingisa kasi va kuma wutomi. — Jo 17:3; Kuv 19:11-16; ringanisa ni Lis 2:7-12.
(Johani 16:33) Ndzi mu tivisile a timhaka leti, lezvaku mu fela kuva ni kurula a ka mina. Mu na ni kukarateka tikweni, kanilezvi tiyani hlana, mina ndzi hlulile tiko.
it-1 516
Kutiya-hlana
A maKristu ma fanele ku tiya hlana kasi ma simama ma nga thapelwi hi zvimaho ni mahanyela ya tiko legi gi vengako Jehovha Nungungulu va tlhela va simama va tsumbekile Kakwe hambu loku a tiko gi va venga. Jesu Kristu i byelile vapizani vakwe aku: ‘Mu na ni kukarateka tikweni, kanilezvi tiyani hlana, mina ndzi hlulile tiko.’ (Jo 16:33) A N’wana wa Nungungulu i alile ku tekelela mahanyela ya tiko, kanilezvi i hlulile tiko hi ku nga pimanyisi ne tshamela gin’we ga tiko. A cikombiso ca Jesu Kristu kota muhluli ni wuyelo ga mahanyela yakwe yo mbhelela zvi nga hi nyika kutiya-hlana hi mu pimanyisa hi simama hi ti hambanyisa ni tiko legi go biha. — Jo 17:16.
Kela titshomba ta moya
(Johani 17:21-23) aku kasi vontlhe va fela kuva mun’we, kota lezvi wena Dhadhani u nga ka mina, na mina ndzi nga ka wena, lezvaku na vona va fela ku tshama ka hina; kasi a tiko gi ta kholwa lezvaku u ndzi rumile. 22 A kungangamela loku u ndzi nyikileko kona, ndzi va nyikile, kasi va fela kuva mun’we, kota hina hi nga mun’we; 23 mina ka vona, na wena ka mina, kasi vava mun’we hi kumbheleleko; kasi a tiko gi fela ku zvi tiva lezvaku u ndzi rumile, niku, u va randzile kota lezvi u ndzi randzileko.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Jo 17:21-23
mun’we: Kutani “kuva ni kuzwanana”. Jesu i khongele lezvaku a valandzeli vakwe vo tsumbeka vava ‘mun’we’, ku tira zvin’we hi kuzwanana na va hi ni kungo gin’we, kota lezvi yena ni Papayi wakwe va nga ‘mun’we’ va tirisanako va tlhela va zwanana. (Jo 17:22) Ka 1 Kor 3:6-9, Pawule i tlhamusela kuzwanana loku ku nga cikari ka maKristu laha ma tirako zvin’we, ni ku tirisana kambe na Nungungulu. — Wona 1 Kor 3:8 ni mitlhamuselo ya Jo 10:30; 17:11.
vava mun’we hi kumbheleleko: Kutani “vava ni kuzwanana ko mbhelela”. Ka vhesi legi, Jesu i fananisa kuzwanana ko mbhelela ni ku randziwa hi Papayi wakwe. Lezvo zva zwanana ni lezvi zvi nga ka Kol 3:14, ku kumbukiwako ‘lirandzo, leli li nga ciboho ca kumbhelela’. Lezvo a zvi wuli ku a ku na ku kuhambana ka wumunhu, wutlhari, lezvi munhu a zvi toloveleko, ni livhalo leli a mun’we ni mun’wani a nga nalo. Lezvo zvi wula ku a valandzeli va Jesu va zwanana ka lezvi va zvi mahako, ka lezvi va zvi kholwako, ni ka lezvi va zvi gondzisako. — Ro 15:5, 6; 1 Kor 1:10; Efe 4:3; Fil 1:27.
(Johani 17:24) Dhadhani, ndzi randza lezvaku lava u ndzi nyikileko vona, na vonawu va fela ku tshama na mina laha ndzi nga kona; kasi va fela ku wona a kungangamela ka mina loku u ndzi nyikileko kona; hakuva u ndzi randzile na yi nga se ku vangiwa misava.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 17:24
ku vangiwa misava: A gezu ga ciGreki gaku “ku vangiwa” gi hundzuluselwa giku “ku xura yimba” ka Mah 11:11. A ku tirisiwa ka magezu ‘ku vangiwa ka misava’, kuzvilava ku wuliwa ku pswaliwa ka vana hi Adhamu na Evha. Jesu i yelanisa a ‘ku vangiwa ka misava’ na Abheli, loyi zvi wonekisako ku khwatsi hi yena munhu wo sangula zvi kotekileko ku mu tlhatlhisa ni wo sangula ku a vito gakwe gi ‘tsaliwa bhukwini ga wutomi kusukela kuvangiweni ka misava’. (Lu 11:50, 51; Kuv 17:8) A magezu lawa ya Jesu ka mukhongelo wakwe ka Papayi wakwe ma tiyisekisa lezvaku kusukela kale — Adhamu na Evha na va nga se kuma n’wana — Nungungulu wa mu randza N’wana wakwe a belekilweko yece.
29 KA OUTUBRO–4 KA NOVEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 18-19
“Jesu i tele ku ta kustumunya hi lisine”
(Johani 18:36) Jesu i lo hlamula, aku: A mufumo wa mina a hi wa misava; loku a mufumo wa mina wu wa hi wa misava, zvonake a malandza ya mina ngha ma lwile, kasi ndzi nga nyikelwi ka vaJudha: kanilezvi makunu a mufumo wa mina a hi wa lomu.
(Johani 18:37) Zvonake Pilatu aku ngalo kakwe: Kasi wena u hosi ke? Jesu i no hlamula, aku: Wa wula wena uku ndzi hosi. Ndzi belekelwe lezvo, ndzi tele lezvo tikweni, lezvaku ndzi fela ku kustumunya hi zvinene. Vontlhe lava va nga va zvinene, va ingisa a gezu ga mina.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Jo 18:37
ku kustumunya hi zvinene: Kota lezvi zvi tirisiwako ka Mitsalo ya ciGreki, a magezu ya ciGreki ma hundzuluselweko ku “ku kustumunya hi zvinene” (mar·ty·reʹo) ni “ku kustumunya” (mar·ty·riʹa; marʹtys) ma na ni tlhamuselo wu patsako zvotala. Hi wumbiri ga wona, ma tiriselwa ku kustumunya timhaka ta ku ti wona na ti maheka kutani hi kuya hi lezvi u zvi tivako, kanilezvi ma nga ha patsa ku “wula lezvaku lisine; ku tiyisekisa; ku wulawula zva zvi nene hi mun’wani”. Jesu a nga kustumunyangi basi hi lisine, kanilezvi i huwelele lisine la zvilo lezvi a nga tiyiseka hi zvona a tlhela a hanya hi lona laha ka kuza a seketela lisine la zviphrofeto ni zvitsumbiso zva Papayi wakwe. (2 Kor 1:20) A kungo ga Nungungulu xungetano hi Mufumo ni Hosi ya wuMesiya zvi phrofetilwe hi ndzhati ni cidokho. A wutomi ga Jesu laha misaveni, kufa kakwe ka muphahlo, zvi tatisile zvontlhe zviphrofeto xungetano hi yena, a ku patsa ni ndzhuti kutani cikombiso zvi nga ka Nayo wa civhumelwano. (Kol 2:16, 17; Mah 10:1) Hikwalaho, hi magezu yakwe ni zvimaho zvakwe, hi nga ha wula ku Jesu i ‘kustumunyile hi lisine’.
zvinene: Jesu i wa nga wuli lisine laha li yileko, kanilezvi i wa wulawula hi lisine xungetano hi makungo ya Nungungulu. A nchumu wa hombe ka kungo ga Nungungulu ku Jesu, a ‘N’wana wa Dhavhidha’, a tira kota Mupristi wa Hombe ni Hosi ya Mufumo wa Nungungulu. (Mt 1:1) Jesu i tlhamusele lezvaku a cigelo tshinya ca kuva a tile misaveni, ni ntiro wakwe wa kuchumayela ku wa hi ku huwelela lisine xungetano hi Mufumo wa Nungungulu. A tingilozi tonawu ti huwelele mahungu lawo mahlweni ka kupswaliwa ka Jesu ni ndzhako ka ku pswaliwa kakwe le Betlehema wa Judhiya, a dhoropa legi Dhavhidha a nga pswaliwa ka gona. — Lu 1:32, 33; 2:10-14.
(Johani 18:38a) Pilatu aku ka yena: Cini zvinene?
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 18:38a
Cini zvinene?: Kuzvilava Pilatu i wa wulawula hi lisine laha li yileko, na ku nga hi “lisine” leli Jesu a nga wulawula hi lona. (Jo 18:37) Loku ku wa hi ku Pilatu i wo wutisela ku zvi tiva, Jesu na a mu hlamulile. Kanilezvi, a cikhati Pilatu a nga wutisa i wa nga rindzeli hlamulo, i wo komba ku a nga kholwi ku a lisine li kona. Zvi fana ni ku wula ku: A “Lisine? Cini lisine? A lisine a li kona!” Hi lisine, Pilatu a nga zangi a rindzela hlamulo, i no huma handle aya ka vaJudha.
Kela titshomba ta moya
(Johani 19:30) Jesu na a amukele vhiniga, aku ngalo: Ku mbhelile. Zvonake i lo gowota hloko, afa.
w10 15/8 11 ¶15
Lezvi a kufa ka Jesu ku zvi mahileko
A cikhati leci Jesu a nga belelwe mhandzeni ya xanisa i no hefemula hi khati go gumesa, aku: “Ku mbhelile.” (Johani 19:30) Handle ko kanakana, Jesu i zvi kotile ku maha zvilo zvo tala hi ku vhuniwa hi Nungungulu ndzeni ka malembe manharu ni khihlanya kusukela loku a bhabhatisilwe kala kufeni kakwe! A cikhati leci Jesu a ngafa, ku vile ni kutsekatseka ka hombe ka misava laha kuza a sochwa ga muRoma giku: “Hakunene, loyi i wa hi N’wana wa Nungungulu!” (Mat. 27:54) A sochwa lego kuzvilava gi mu wonile Jesu na a rukatelwa hi lezvi a nga wula ku i N’wana wa Nungungulu. Hambu lezvi Jesu a nga xanisiwa, i simamile ku tsumbeka a tlhela a komba lezvaku Sathani muhembi wa hombe nguvhu. Xungetano hi vontlhe lava va seketelako wuhosi ga Nungungulu, Sathani i te: ‘Hlonge hi hlonge! Ina, zvontlhe lezvi munhu a nga nazvo i ta zvi humesela wutomi gakwe.’ (Joba 2:4) Hi ku simama a tsumbeka, Jesu i kombile lezvaku Adhamu na Evha na va zvi kotile ku simama va tsumbeka ka ciringo cabye co olova. A ca lisima nguvhu, hi ku a wutomi ga Jesu ni kufa kakwe zvi seketele kululama ka wuhosi ga Jehovha. (Gondza Mavingu 27:11.) Ku na ni zvilo zvin’wani a kufa ka Jesu ku zvi mahileko? Handle ko kanakana!
(Johani 19:31) A vaJudha hi ku chava lezvaku a zvirumbi zvi ta sala zvihambanweni hi siku ga sabhadho, hakuva a sabhadho lego gi wa hi ga hombe, hi siku go Longisela, va lo kombela Pilatu lezvaku yi tshobyiwa milenge yabye, kasi va fela ku susiwa.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 19:31
a sabhadho lego gi wa hi ga hombe: A 15 ka Nisani, gi nga hi siku ga ndzhako ka Pasika, contlhe cikhati gi wa hi sabhadho, na ku nga khataliseki a siku ga vhiki legi gi nga kotlana nago. (Le 23:5-7) Loku a sabhadho legi go hlawuleka gi kotlana ni sabhadho ga vhiki ni vhiki (ku nga siku ga wu 7 ga vhiki hi kuya hi vaJudha, legi gi sukelako kupeleni ka gambo ga Wazihlanu kala kupeleni ka gambo ga Mulongiso), gi wa vitaniwa ku i sabhadho ga “hombe”. A kufa ka Jesu ku landzelwe hi sabhadho legi ga hombe, legi gi nga hi Wazihlanu. Hi malembe ya kusukela ka 29 kala 35 Nguveni ya Hina, a lembe gi nga kotlana ni ku a 14 ka Nisani ku hi Wazihlanu kuve hi lembe ga 33 Nguveni ya Hina basi. Hikwalaho, lezvi zvi seketela a mawonela ya lezvaku Jesu Kristu i file hi 14 ka Nisani, wa 33 Nguveni ya Hina.