Tiya hlana, Jehova i zinwe na wena!

1, 2. (a) Matshamela muni ma to hi vuna a ku lwisana ni zikarato? (b) Xini a kukholwa? Kombisa.

A NTIRO wa Jehova wu hi nyika litsako. Hambulezo, hi kumana ni zikarato lezi a vanhu vontlhe va kumanako nazo, niku kuzilava hi nga tshuka hi “xaniseka hi kota ya kululama.” (1 Ped. 3:14; 5:8, 9; 1 Kor. 10:13) Kasi hi zi kota ku hlula minzhingo leyo, hi fanele kuva vanhu vo kholwa ni kutiya-hlana.

² Xini a kukholwa? Mupostoli Paule i te ngalo: ‘A kukholwa kutiyiseka ka hombe xungetano hi zilo lezi zi rinzelwako, xikombiso xo dlunyateka xa zilo za lisine hambu loku zi nga se woniwa.’ (Maheb. 11:1) A Biblia ginwani gi hunzuluselisilwe lezi: “A kukholwa i phepha ga nayo gi tiyisako lezaku a nchumu lowu hi wu rinzelako ngwa hina. A kukholwa ku tiyiseka hi zilo hi nga zi woniko.” (The Simple English Bible) Loku a tshomba yo kari yi tsalisilwe lomu maphepheni hi mavito ya hina, ha tiyiseka lezaku a tshomba leyo ya hi lumba. Kota lezi hi nga ni kukholwa ka lezaku xontlhe xikhati Nungungulu wa tatisa a magezu yakwe, zi fana ni loku hi hi ni phepha lego ga nayo mandleni ya hina. A kukholwa ka hina ku hi tiyisa lezaku hi ta wona a kutatiseka ka zitsumbiso za Biblia lezi hi zi rinzelako, niku ha tiyiseka ka zilo za lisine za moya hambu lezi hi nga zi woniko.

3, 4. (a) Xini a kutiya-hlana? (b) Hi yihi ndlela ya ku tiyisa a kukholwa ni kutiya-hlana ka hina?

³ A disionario go kari gi ngalo a kutiya-hlana “ku tiya uku nde moyeni ni mahanyeleni ni ka lezi u ti zwisako zona kasi u zi kota ku wulawula ni ku maha zilo na u nga chavi nchumu a xikhati lexi u kumanako ni zikhunguvanyiso ni loku u hi mhangweni.” (The New Interpreter’s Dictionary of the Bible) Loku hi tiyile hlana, a hi tsekatseki; hi na ni xixinya, niku a hi chavi nchumu. — Mar. 6:49, 50; 2 Tim. 1:7.

⁴ A kukholwa ni kutiya-hlana matshamela ya ma nene nguvu. Kanilezi, ahati loku hizwa lezaku a kukholwa ka hina ku tsongwani niku a hi vanhu vo tiya-hlanya ke? Lezo za maheka, kanilezi ku’ve ni vanhu vo tala va xikhatini xa kutsaliwa ka Biblia lava va nga zikombiso zi nene za kukholwa ni kutiya-hlana. Hikwalaho, a ndlela ya ku tiyisa a kukholwa ni kutiya-hlana ka hina ku kambisisa a zikombiso zo kari za vanhu lavo.

JEHOVA I WA HI NA JOXUA

5. Xana Joxua i wa fanele kuva ni yini kasi a humelela xiavelweni xakwe?

⁵ Zalezi a hi tlheleni nzhako, ka 3.500 wa malembe mahunzileko. Ku hunza a 40 wa malembe na vaIsraeli va timiliyoni va tlhatlhisilwe wukhumbini ga le Gipite hi canja ga Jehova ga ntamu. Muprofeti Mosi hi yena a va rangelako. Zalezi i na ni 120 wa malembe, i wona a Tiko ga Xitsumbiso hi le kule zonake afa le hehla ka Xitsunga xa Nebo. I valetiwa hi Joxua, a wanuna a ‘teleko hi moya wa wutlhari.’ (Deut. 34:1-9) A vaIsraeli va laha kusuhani ni ku teka tiko ga Kanani. Kasi a humelela kota murangeli wabye, Joxua i wa fanele kuva ni wutlhari gi tako hi ka Nungungulu. Ahandle ka lezo, i wa fanele ku kholwa ka Jehova a tlhela a tiya hlana, ava ni ntamu. — Deut. 31:22, 23.

6. (a) A bhuku ga Joxua 23:6, gi komba lezaku hi fanele ku tiya hlana kasi hi maha yini? (b) Hi gonza yini ka magezu ma nga ka Mitiro 4:18-20 ni Mitiro 5:29 ke?

⁶ Handle ko kanakana, a wutlhari, kutiya-hlana, ni kukholwa loku Joxua a ku kombisileko a xikhati lexi a ngalwa kasi ku teka a tiko ga Kanani ku va tiyisile nguvu a vaIsraeli. Hambulezo, ahandle ka wunhenha, va wa fanele ku kombisa kutiya-hlana ku nga yelaniko ni wunhenha kasi va zi kota ku maha lezi Joxua a nga va kuca ku maha. Laha a nga hi kusuhani ni kufa, Joxua i lo va salisa hi magezu lawa: “Tiyani nguvu, mu hlayisa ni ku maha zontlhe lezi zi tsalilweko lomu bhukwini ga nayo wa Mosi, mu nga hambuki xineneni hambu xibhabheni.” (Jox. 23:6) Hinawu hi fanele ku tiya hlana kasi hi ingisa Jehova xontlhe xikhati. Lezo zi patsa xikhati lexi a vanhu va hi kurumetako ku maha zilo zi nga yelaniko ni kuranza ka Nungungulu. (Gonza Mitiro 4:18-20; 5:29.) Loku hi tsumba Jehova hi tlhela hi khongela kakwe hi mbilu yontlhe, yena i ta hi tiyisa hlana lezaku hi maha kuranza kakwe.

HI NGA ZI KOTISA KUYINI KU HUMELELA NDLELENI YA HINA?

7. Xana Joxua i wa fanele ku maha yini kasi a tiya hlana ni ku humelela?

⁷ Kasi hi tiya hlana hi maha kuranza ka Nungungulu, hi fanele ku gonza a Mhaka yakwe hi tlhela hi hanya hi yona. Hi zalezo futsi Joxua a byelilweko ku maha a xikhati lexi a nga valeta Mosi. I byelilwe magezu lawa: ‘Tiya hlana, uva ni ntamu, u chivirika ku lanzela milayo yontlhe leyi Mosi a nanza ga mina a ku leleteleko. A bhuku legi ga nayo gi nga dzuki gi hi kule ni nomu wa wena, kanilezi u ta gi alakanya mumu ni wusiku, u ti karata ku maha zontlhe lezi zi tsalilweko ka gona, kasi wa fela ku humelela ka tontlhe tindlela ta wena, u tshameka.’ (Jox. 1:7, 8) Joxua i lo lanzela xileletelo lexo, zonake a humelela ndleleni yakwe. Loku hinawu hi maha lezo, hi tava ni kutiya-hlana ka hombe hi tlhela hi humelela ntirweni wa Nungungulu.

8. A mutsalo wa lembe ga 2013 wu susilwe ka bhuku muni, niku xana a magezu lawo ma ta ku vunisa kuyini wena wutsumbu?

⁸ Joxua i fanele ku ngha a tiyile nguvu hlana a xikhati lexi a ngazwa Jehova na aya mahlweni aku: ‘Tiya hlana, uva ni ntamu: u nga chavi, u nga tsemeki hlana; hakuva Jehova Nungungulu wa wena i zinwe na wena kontlhe lomo u ta ngava kona.’ (Jox. 1:9) Jehova i na hinawu. Kutanike, ‘hi nga chavi, hi nga tsemeki hlana’ kani hi kumana ni minzhingo muni. A magezu hi faneleko ku chela nguvu kota ka wona hi lawa yaku: ‘Tiya hlana uva ni ntamu. Jehova Nungungulu wa wena i zinwe na wena.’ A magezu lawa ya Joxua 1:9 ma hlawulilwe kota mutsalo wa lembe ga 2013. Kunene, ma ta hi tiyisa ka tihweti ti tako, khwatsi hi lezi a magezu ni mitiro ya zikombiso zinwani za kukholwa ni kutiya-hlana zi to hi tiyisa na zonawu.

VA TIYILE HLANA VA MAHA KURANZA KA NUNGUNGULU

9. Rahabi i kombisile kuyini a kukholwa ni kutiya-hlana ke?

⁹ A xikhati lexi Joxua a nga rumela tihlo tikweni ga Kanani, Rahabi i lo fihla tihloli leto a tlhela djikisa valala va tona. Hi kota ya kukholwa ni kutiya-hlana kakwe, yena ni ngango wabye va lo poniswa a xikhati lexi a vaIsraeli va nga teka tiko ga Kanani. (Maheb. 11:30, 31; Jak. 2:25) Kunene, Rahabi i lo fularela mahanyela yakwe yo biha kasi a tsakisa Jehova. A vokari lava va mahako maKristu vonawu va kombisa kukholwa ni kutiya-hlana loku ku va nyikako ntamu wa ku cica mahanyela yabye kasi va tsakisa Nungungulu.

10. Xana Rute i yimele wukhozeli ga lisine ka ziyimo muni, niku makatekwa muni a ma kumileko?

¹⁰ Anzhako ka kufa ka Joxua, Rute a muMoabi, i lo tiya hlana a yimela wukhozeli ga lisine. Kota noni yi nga felwe hi muIsraeli, zi wonekisa ku khwatsi i wa tiva zokari xungetano hi Jehova. Naomi, a nwingi wakwe, i wa hanya Moabi kanilezi i lo zi wona na zi hi chukwana a ku tlhelela Betlehema, gi nga hi doropa ga vaIsraeli. Laha va nga kari va famba, Naomi i lo khongotela Rute lezaku a tlhela ka va ka kabye, kanilezi a muMoabi loyi i lo hlamula aku: “U nga nzi khongoteli ku ku tsika nzi tlhela. . . . A vanhu va wena mbanhu va minawu; a Nungungulu wa wena i Nungungulu wa minawu.” (Rute 1:16) Kunene, Rute i lo famba na Naomi. Hi kufamba ka xikhati, Boazi a xaka ga Naomi, i lo chada na Rute va pswala n’wana wa mufana zonake ava kokwani wa Davida na Jesu. Hakunene, Jehova i lo mu katekisa hi kota ya kukholwa ni kutiya-hlana kakwe. — Rute 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6.

A VOTALA VA WA TI YIMISELE HAMBU KUFA LOKU ZI LAVEKA!

11. Xana Jehoiada na Jehoxeba va kombisile kuyini a kutiya-hlana, niku lezo zi’ve ni wuyelo muni?

¹¹ A kutiya-hlana ni kukholwa ka hina ka tiyisiwa kambe loku hi wona lezaku Nungungulu i zinwe ni lava va rangisako a kuranza kakwe ni kutshamiseka ka makholwa-kulobye wutomini gabye. Wona xikombiso xa Jehoiada, a Mupristi wa Hombe na Jehoxeba a sati wakwe. Anzhako ka kufa ka Hosi Ahazia, a mamani wakwe Atalia i lo daya a vana va hosi Ahazia lava va nga sele, a ku tsika Joaxi, a tlhela a teka xitshamu xa wuhosi. Jehoiada na Jehoxeba va lo veka wutomi gabye mhangweni hi ku ponisa Joaxi n’wana Ahazia va tlhela va mu fihla hi ntlhanu wa malembe ni ginwe. Hi lembe ga wuntlhanu ni mambiri, Jehoiada i lo yimisa Joaxi kota hosi zonake a daya Atalia. (2 Tih. 11:1-16) Hi nzhako ka xikhati, Jehoiada i lo vuna Hosi Joaxi a ku basisa tempeli. A xikhati lexi Jehoiada a ngafa na a hi ni 130 wa malembe, i lo lahliwa ni tihosi “hakuva i wa mahile kululama lomu tikweni ga ka Israeli, a tirela Nungungulu ni yindlu ya kona.” (2 Kro. 24:15, 16) Tlhatakumbiri, a kutiya-hlana ka Jehoiada ni sati wakwe ku vikele a lixaka la wuhosi kusukela ka Davida kala ka Messia.

12. Xana Ebed-Meleki i kombisile kuyini a kutiya-hlana?

¹² Ebed-Meleki, a tlhenwa a nga tira mutini wa Hosi Zedekia, i lo veka wutomi gakwe mhangweni hi kota ya Jeremia. A hosi yi wa nyikele Jeremia mandleni ya tihosana ta ka Juda, lava va nga mu lumbeta ku vuxa woyonga zonake va mu hoxa lomu hlobyeni yi nga hi ni madhaka kasi a fela lomo. (Jer. 38:4-6) Hambu lezi ku nga hi ku ti veka mhangweni hi kota ya livengo leli va nga hi nalo ha Jeremia, Ebed-Meleki i lo tiya hlana a ya kombela ka Zedekia lezaku a muprofeti loyi a tlhatlhiswa. Zedekia i lo vumela a tlhela a ruma 30 wa vavanuna lezaku va famba na Ebed-Meleki va ya tlhatlhisa Jeremia. Hi ku tirisa Jeremia, Nungungulu i lo tsumbisa Ebed-Meleki lezaku i wa nga ta lobyiswa a xikhati lexi Jerusalema a nga wa ta ranzelwa hi Babuloni. (Jer. 39:15-18) Loku u tiya hlana u maha kuranza ka Nungungulu, Jehova i ta ku katekisa.

13. A vaHeberu va vanharu va kombisile kutiya-hlana hi ndlela muni, niku hi vunekisa kuyini hi tshango gabye?

¹³ Ka zana ga malembe ga wu 7 Mahlweni ka Nguva ya Hina, a vakhozeli vanharu va Jehova va vaHeberu va kombilwe ziku dlunya lezaku Nungungulu wa chachazela a vanhu lava va kombisako kukholwa ni kutiya-hlana. Hosi Nebukadnezzare i lo tsombanyisa a tihosana ta Babuloni a ti kurumeta ku khozela xifananiso xa nzalama. Ni wihi loyi a nga wa ta ala ku maha lezo i wa ta hoxiwa nzilweni. A vaHeberu lava va vanharu va lo byela Nebukadnezzare hi xichawo vaku: “Loku zi koteka a kuva a Nungungulu wa hina loyi hi mu khozelako a hi ponisa nzhimbyeni wa pingo ga nzilo, i ta hi tlhatlhisa canjeni ga wena hosi. Hambu loku zi nge nghaho, zi tive hosi, lezaku hi nga ta khozela a vanungungulu va wena, ge hambu ku khizamela a xifananiso xa nzalama lexi wena u xi yimisileko.” (Dan. 3:16-18) A kutlhatlhiswa kabye ko tsakisa nguvu ku tsalilwe hi ndlela yo hanya ka Danieli 3:19-30. Hambu lezi kuzilava hi to kala ku hoxiwa pingweni ga nzilo, a kutsumbeka ka hina ka ringiwa, niku handle ko kanakana Nungungulu i ta hi katekisa loku hi ti karatela kuva ni kukholwa ni kutiya-hlana.

14. Hi kuwula ka Danieli xipimo 6, xana Danieli i zi kombisile kuyini lezaku i wa hi munhu wo tiya-hlana, niku ku’ve ni wuyelo muni?

¹⁴ Danieli i kombisile kukholwa ni kutiya-hlana a xikhati lexi a valala vakwe va nga kucetela Hosi Dariusi lezaku a yimisa nayo waku, ‘ni wihi a nga wa ta kumiwa na a khongela ka nungungulu munwani, kutani ka munhu munwani xikari ka 30 wa masiku, ahandle ko khongela ka hosi, i fanele ku hoxwa nkeleni wa tinghala.’ Zalezi Danieli a ngazwa lezaku a nayo wu tiyisilwe, “i loya ndlwini yakwe, laha a tinjhanela ta kwaruto yakwe ya le hehla ti nga vululwe ngomama ni Jerusalema, a khizama hi madzolo a khongela makhati manharu hi siku, na a bonga Nungungulu wakwe khwatsi hi zikhati zi hunzileko.” (Dan. 6:6-10) Kunene, hi kota ya kutiya-hlana, Danieli i lo hoxwa nkeleni wa tinghala — kanilezi Jehova i lo mu tlhatlhisa. — Dan. 6:16-23.

15. (a) Xikombiso muni lexi Akwila na Prisila va xi nyikileko? (b) Ma wula yini a magezu ya Jesu ma nga ka Johani 13:34, niku a maKristu yo tala ma li kombisisa kuyini a liranzo lelo?

¹⁵ Ka ziyimo zi nga tlhamuselwiko lomu ka Biblia, Akwila na Prisila ‘va lo va mhangweni ya kufa kasi ku ponisa wutomi ga Paule.’ (Miti. 18:2; Rom. 16:3, 4) Va lo tiya hlana va lanzela magezu ya Jesu yaku: “Nza mu nyika a nayo muswa, wa kuva mu ranzana; khwatsi hilezi mina nzi mu ranzileko, na nwina ranzanani.” (Joh. 13:34) A Nayo wa Mosi wu wa laya lezaku a munhu a ranza muakelane wakwe khwatsi hi lezi a ti ranzisako zona yena wutsumbu. (Lev. 19:18) Kanilezi a nayo wa Jesu wu wa hi “muswa” hakuva i wa wulawula hi liranzo leli li nga wa ta hi kuca ku nyikela wutomi ga hina hi kota ya vanwani, khwatsi hi lezi yena a nga maha. A maKristu yo tala ma kombisa liranzo hi ku tiya hlana ‘ma nyikela a kuhanya ka wona’ hi ku fihla maKristu-kulobye kasi ma nga xaniswi kutani ku dawa hi valala vabye. — Gonza 1 Johani 3:16.

16, 17. Xana a valanzeli va Kristu va kale va kumene ni ziyimo muni lezi zi nga ringa a kukholwa kabye, niku zi fanisa kuyini ni lezi zi mahekelako maKristu yo kari masikwini ya hina?

¹⁶ A ku fana na Jesu, a maKristu yo sangula ma lo tiya hlana ma khozela Jehova ntsena. (Mat. 4:8-10) Ma lo ala ku hisela libani a hosi ya Roma. (Wona mufota.) Daniel P. Mannix i te ngalo: “Hambu lezi ku nga mahilwe alati gi tshama ni nzilo wu vurako kasi zi nga karateli munhu a ku hisa libani, maKristu ma tsongwani nguvu ma nga tsika kukholwa ka wona. Lexi va nga xi lava ka zibochwa ku wa hi lezaku zi nyunyeta a libani lomu nzilweni ntsena zonake va xi nyika phepha gi kombako lezaku xi hisile libani xi tekela ku huma paxweni. A xibochwa xi wa tlhamuselwa khwatsi kambe lezaku xi wa nga khozeli hosi, kanilezi xi wo vumela ntsena lezaku a hosi ya Roma yi wa fana ni nungungulu. Hambulezo, zi wonekisa ku khwatsi ne muKristu munwe a nga vumelangi ku tlhatlhisiswa lezo.” — Those About to Die.

¹⁷ Masikwini ya hinawu, a maKristu lawa ma nga valelwe mapaxweni ya vaNazi ma wa vululelwa ndlela makhati yo tala ya ku huma paxweni kasi va nga feli lomo hi ku sayina a phepha ga ku ala Jehova. Kanilezi vatsongwani nguvu va sayinileko. Xikhatini xa kuhihiritwa ka vanhu le Ruanda hi kota ya kuvengana ka tixaka, a Timboni ta Jehova ta vaTutsi ni vaHutu ti lo fihlana. A ku maha lezo zi wa lava kutiya-hlana ni kukholwa.

UNGARIVALILEZAKUJEHOVAIZINWENAHINA!

18, 19. Zikombiso muni za kukholwa ni kutiya-hlana za lomu ka Biblia lezi zi nga hi vunako ku maha ntiro wa hina wa kuxumayela?

¹⁸ Inyamutlha hi na ni lungelo ga ku maha ntiro wa hombe ka yontlhe leyi Nungungulu a nyikileko malanza yakwe ya laha misaveni — ku nga ku xumayela mahungu ya Mufumo ni ku maha vapizani. (Mat. 24:14; 28:19, 20) A ho ku bonga hi lezi Jesu a hi nyikileko xikombiso xa xi nene nguvu xa ku maha lezo! “I lo nzulanzula mitini ni zimitaneni, na a kanela ni ku tlhatlhambutela ivangeli ya mufumo wa Nungungulu.” (Luka 8:1) A ku fana na Jesu, hi fanele kuva vanhu vo kholwa ni kutiya-hlana kasi hi zi kota ku xumayela mahungu ya Mufumo. Hi ku vuniwa hi Nungungulu, hi nga fana na Noa loyi a tiyileko hlana, ava “mukaneli wa kululama,” a xumayela na a ga chavi nchumu xungetano hi Ntalo lowu wu nga hi kusuhani ni ku lovisa “tiko ga lava va nga chaviko Nungungulu.” — 2 Ped. 2:4, 5.

¹⁹ A mukhongelo wonawu wa hi vuna ku maha ntiro wa hina wa kuxumayela. A xikhati lexi a valanzeli vo kari va Kristu lava va nga xaniswa va nga khongela kasi va ‘kanela a mhaka ya Nungungulu hi kutiya-hlana kontlhe,’ a mukhongelo lowo wu lo hlamuliwa. (Gonza Mitiro 4:29-31.) Loku u chava ku xumayela hi muti ni muti, Jehova i ta hlamula a mukhongelo wa wena loku u mu kombela kukholwa ni kutiya-hlana. — Gonza Tisimu 66:19, 20.a

20. Kotamalanza yaJehova,xivunomunihinganaxo?

²⁰ A ku maha kuranza ka Nungungulu a zi olovi tikweni legi gi teleko hi ziringo. Kanilezi, a hi hoce. Nungungulu i zinwe na hina. Ni N’wana wakwe kambe, a Hloko ya bandla, i zinwe na hina. Ahandle ka lava, hi na ni Timboni-kulori ta Jehova lo hunza 7.000.000 misaveni yontlhe. Hontlheni, a hi simameni ku kombisa kukholwa hi xumayela mahungu yo saseka na hi kari hi alakanya a mutsalo wa hina wa lembe ga 2013: ‘Tiya hlana uva ni ntamu. Jehova Nungungulu wa wena i zinwe na wena.’ — Jox. 1:9, NM.