I lo timisela wubihi

ELIJA i wa kari a famba mbhirini ya Nkova wa Jordani. I wa mbhetile maviki lipfhumbeni lelo, na a sukela Xitsungeni xa Horebe a kongoma nwalungu. Zalezi i chikele Israeli, a wona kucica ku nga kona tikweni gakwe ga mabeleko. A zimaho za xihala xo leha lexi xi nga hi kona zi sangulile ku fuva. Ku wa sangulile kuna a zivulana za kusangula ka wuxika, niku a varimi va wa sangulile ku rima masimu yabye. Kuzilava zi nehile kurula ko kari mbilwini ya muprofeti loye a ku wona lezaku a tiko gakwe gi sangulile ku nyuka, kanilezi lexi a nga karateka nguvu hi xona ku wa hi vanhu va kona. Va wa babya nguvu hi tlhelo ga moya. A ntungu wa wukhozeli ga Baali wu wa ha fuma xikari kabye; hikwalaho Elija i wa hi ni ntiro wa hombe.a

Kusuhani ni doropa ga Abeli-mehola, Elija i lo wona ntiro wa hombe wa kurima. Ku wa hi ni 24 wa tihomu ti nga patsilwe hi timbiri timbiri, na ti tira tontlhe hi ku longoloka sinwini lego ga nzhongo. Loyi a nga khomile a xikomu xo gumesa hi loyi a nga laviwa hi Elija. Ku wa hi Elixa, loyi Jehova a nga mu hlawulile kasi ku valeta Elija. Elija i wa tshukile a alakanya lezaku hi yena yece a tsumbekileko mahlweni ka Nungungulu, hikwalaho handle ko kanakana i wa xuva nguvu ku kumana na Elixa. — 1 Tihosi 18:22; 19:14-19.

Xana Elija i wa kanakana ku nyikela a wutihlamuleli go kari, malungelo yo kari kutani ku tshuka a valetiwa ke? A hi nge wuli lezo; niku a hi nge wuli kambe ku a zilo lezo zi wa nga mu karati. ‘I wa hi munhu wo fana na hina.’ (Jakobe 5:17) Hambulezo, a Biblia gi ngalo: ‘Elija i lo hunza hi laha kusuhani kakwe, zonake i lo mu hoxela a kumba wakwe.’ (1 Tihosi 19:19) A kumba wa Elija, lowu kuzilava wu nga hi wa bhebhe ga yivu kutani ga mbuti, wu wa bohiwa kota xinorobhaji niku wu wa yimela a xiavelo xakwe xo hlawuleka mahlweni ka Jehova. Hikwalaho, a ku wu hoxela makatleni ya Elixa zi wa wula zotala. Elija i lo ingisa hi kuziranza a xileletelo xa Jehova xa ku yimisa Elixa kota muvaleti wakwe. Elija i lo tsumba Nungungulu wakwe a tlhela a mu ingisa.

A jaha lego gonawu gi wa zi lava nguvu ku vuna muprofeti loye a kulileko. Elixa i wa nga ta tekela ku valeta Elija ka xalexo xikhati. I lo ti koramisa a fambafamba ni muprofeti loye a kulileko, a mu vunetela, laha hi kufamba ka xikhati a nga tiviwa kota ‘loyi a nga chela mati mandleni ya Elija.’ (2 Tihosi 3:11) Hi nga alakanya lezi zi nga mu tangalisisa zona Elija a kuva ni muvuni loye wa zigingi! Za koteka ku a vavanuna lavo va vambiri va mahile wunghana ga hombe. A kutiyisana kabye, handle ko kanakana, ku va vunile vontlhe va vambiri a kuva va timisela hambu lezi va nga wona a wubihi legi gi nga tele tikweni lego. Nguvunguvu a wubihi ga hosi Ahabi, hakuva gi waya gi tshisa.

Xana wa tshuka u mahelwa wubihi? A kutala ka hina ha kumana nago tikweni legi go biha. A ku kuma munghana a ranzako Jehova zi nga ku vuna ku timisela. U nga gonza zotala kambe kukholweni ka Elija loku u lwisana ni wubihi.

“SUKA U RELELA U YA TLHANGANA NA AHABI”

Elija na Elixa va wa kulula va nwatseka kasi ku vuna vanhu hi tlhelo ga moya. Kuzilava va wa rangela ntiro wa ku gonzisa vanwani vaprofeti, lava kuzilava va nga vekilwe ka zikola za lixaka lo kari. Kanilezi hi kufamba ka xikhati, Elija i lo nyikwa xiavelo xinwani hi Jehova: “Suka u relela u ya tlhangana na Ahabi a hosi ya ka Israeli.” (1 Tihosi 21:18) I wa no maha yini Ahabi?

A hosi leyo yi wa sina yi hi muhluwuki wa hombe ku hunza tontlhe tihosi ta Israeli ti nga vile kona mahlweni kakwe. I wa tekile Jezebeli, a tlhela a tata tiko lego hi wukhozeli ga Baali, legi a hosi wutsumbu yi nga patseka ka gona. (1 Tihosi 16:31-33) A xiBaali xi wa patsa mikhuwo ya nzhongo, wubhayi, hambu ku maha miphahlelo hi zivanana. Ahandle ka lezo, Ahabi i wa ha hi ku kanyisa xileletelo xa Jehova xa ku daya Ben-Hadade, a hosi yo biha ya Siria. Zi wonekisa ku khwatsi Ahabi i kanyisile a xileletelo lexo hi ku lava ku bhinzula hi tlhelo ga timali. (1 Tihosi, xipimo 20) Kanilezi, a kunavela kuva ni zotala, a tihanyi, ni liranzo la Ahabi la titshomba zi wa etile nguvu makunu.

Ahabi i wa hi ni muti wa wuhosi le Samaria — niku wu wa hi wa hombe nguvu! I wa hi ni muti wunwani wa wuhosi le Jezreeli, ka pfhuka wa xipimo xa 37 wa tikilometro. Laha reveni ga muti lowo wa wumbiri ku wa hi ni xivina. Ahabi i wa xi navela nguvu a xivina lexo, xi nga lumba wanuna munwani wa ku hi Nabote. Ahabi i lo mu vitanisa a ta kombela ku xava xivina lexo kutani ku cicana naye hi xinwani. Kanilezi Nabote i lo mu hlamula aku: “Kokwihi, a nzi zi koti ku ku nyika a tshomba ya vadadani va mina!” (1 Tihosi 21:3) Xana Nabote i wa no woma hloko? I wo kala a nga khatali hi timhango ke? A vanhu vo tala va wula lezo. Kanilezi hi lisine, i wo ingisa a Nayo wa Jehova, lowu wu nga kala wu nga vumeli ku a vaIsraeli va xavisela magumo a simu gi nga hi tshomba ya ngango wabye. (Levi 25:23-28) Ka Nabote, zi wa nga ringani kuva a tshova a Nayo wa Nungungulu. I wa hi wanuna wa kukholwa ni kutiya-hlana, hakuva i wa zi tiva khwatsi lezaku zi na ni mhango a ku yima ni mawonela lawo mahlweni ka Ahabi.

Ahabi i wa nga alakanyi nchumu hi Nayo wa Jehova. I lo famba kaya “na a tsanwile, a xaniseka” hi ku kala a nga humelelangi. Hi gonza lezi: “I lo ya etlela mubhedini wakwe, a nghohe yakwe na yi cuwukile khurisini, a ngagi nchumu.” (1 Tihosi 21:4) A xikhati lexi Jezebeli a nga wona nuna wakwe na a xukuvele ku khwatsi i nwanana, i lo hatlisa a kuma mano ya ku mu kumela lezi a nga zi lava — ni ku hihirita ngango wo lulama kasi ku maha lezo.

Za kala ku a munhu a gonza matimu ya mano yakwe, a nga hlamaliswi hi wubihi gakwe. Muzinza Jezebeli i wa zi tiva lezaku a Nayo wa Nungungulu wu lava vakustumunyu vambiri kasi ku tiyisa a mhaka ya kuonha ka hombe ka munhu. (Deuteronome 19:15) Hikwalaho i lo tsala mapapilo hi vito ga Ahabi, a laya lezaku a vavanuna vo kari va nduma le Jezreeli va lava vavanuna vambiri va vumelako ku lumbeta Nabote — vaku i rukatele Nungungulu, ku nga xionho xi nga hi ni tsayiselelo ya kufa. Khombo ga kona, a mano yakwe ma lo tira. A “va nyamijiri” lavo va vambiri va lo lumbeta Nabote, zonake a gandliwa hi maribye afa. Ku nga hi lezo ntsena — a vana va Nabote va lo dawawo!b (1 Tihosi 21:5-14; Levi 24:16; 2 Tihosi 9:26) Hi lisine Ahabi i wa tsikile wuhloko gakwe, a tsika sati wakwe a maha ni xihi a nga xi lava, zonake a hihirita vanhu vo kala nanzu.

Hi nga alakanyela lezi Elija a ti zwisileko zona a xikhati lexi Jehova a nga mu hlawutela lezi a hosi ni muzinza va zi mahileko. Zi nga ha vanga gome ga hombe a ku wona vakubiha na va ku khwatsi vo humelela hehla ka lava va nga hiko na nanzu. (Tisimu 73:3-5, 12, 13) Inyamutlha ha tolovela ku wona wubihi go tshisa — legi makhati manwani gi mahiwako hi vanhu va ntamu va ti wulako lezaku vayimeli va Nungungulu. Hambulezo, a matimu lawa ma nga hi chavelela. A Biblia gi hi alakanyisa lezaku a xi kona xi fihleleko mahlweni ka Jehova. I wona zontlhe. (Maheberu 4:13) I maha yini hi zilo za kubiha lezi a zi wonako ke?

“U NZI KUMILE WENA NALA WA MINA”!

Jehova i lo ruma Elija lezaku aya ka Ahabi. Nungungulu i lo wula hi kukongoma aku: “Hi gaya, i lomu sinwini ga Nabote.” (1 Tihosi 21:18) A xikhati lexi Jezebeli a nga byela Ahabi lezaku a xivina xa mu lumba makunu, i lo tekela ku suka a ya nengela simu gakwe ga giswa. I wa nga alakanyi ni kutsongwani ku Jehova wa mu wona. Hi nga alakanyela a nghohe yakwe a xikhati a nga kari a fambafamba xivineni lexo, a hloko yakwe na yi tele hi makungo xungetano hi simu go saseka legi a nga wa ta gi maha ka wutshamu lego! Kanilezi, hi xitshuketi, Elija i lo chikela! A kunwayitela ka Ahabi ku lo cica hi xitshuketi, na a tele hi zanga ni livengo, laha a nga ahlama aku: “Xana u nzi kumile wena nala wa mina ke?” — 1 Tihosi 21:20.

A magezu ya Ahabi ma kombisa tixaka timbiri ta wupumbu. Xo sangula, hi ku byela Elija aku, “U nzi kumile,” Ahabi i kombile lezaku i wa hi xikhumu hi tlhelo ga moya. Jehova i wa sina a mu “kumile.” I wa wonile Ahabi na a tirisa a kutlhatlheka kakwe ka kuhlawula hi ndlela ya hava, zonake a xalaliswa hi mbhanzu wa mano yo biha ya Jezebeli. Jehova i lo wona a mbilu ya Ahabi, laha a liranzo la titshomba li nga mu susele gontlhe wuxinji, kululama, kutani tipswalo. Xa wumbiri, hi ku byela Elija aku “Wena nala wa mina” Ahabi i lo kombisa livengo lakwe hi munhu loyi a nga hi munghana wa Jehova Nungungulu loyi kuzilava a nga wa ta mu vuna ku hunzuluka ndleleni yakwe ya khombo.

A wupumbu ga Ahabi gi nga hi gonzisa zilo za lisima. Hi fanele ku alakanya lezaku Nungungulu wa zi zona zontlhe zi mahekako. Kota Dadani wa liranzo, wa hi wona loku hi hambuka ndleleni ya kululama, niku i xuva nguvu ku hi wona na hi cica mahanyela ya hina. Kasi ku hi vuna, i tolovela ku tirisa vanghana vakwe — va nga vanhu vo tsumbeka, lava a ku fana na Elija, va bikako timhaka ta Nungungulu ka vanhu. A hi kubiha ka zona a ku wona vanghana va Nungungulu kota valala va hina! — Tisimu 141:5.

Alakanyela Elija na a hlamula Ahabi aku: “Hi zona, nzi ku kumile.” I wa kumile Ahabi kota lezi a nga hi zona — khamba, mudayi, ni muhluwuki mahlweni ka Jehova Nungungulu. Zi wa lava kutiya-hlana ka hombe kasi ku tshinelela wanuna loye wa bihela ga cima! Elija i loya mahlweni a bika a tsayiselelo ya Nungungulu ka Ahabi. Jehova i wa zi wona zontlhe — a wubihi gi wa kari gi hangalaka, gi huma ngangweni wa Ahabi gi thapela vanhu vontlhe. Hikwalaho, Elija i lo byela Ahabi lezaku Nungungulu i lava ku neha “khombo,” ku nga kuloviswa ka lixaka lontlhe la wuhosi. Jezebeli yenawu i wa ta lamulwa. — 1 Tihosi 21:20-26.

Elija a nga alakanyangi lezaku a vanhu vo ti hanyela ni wubihi gabye — a va mahiwi nchumu. Za olova nguvu ku alakanya lezo tikweni legi. A matimu lawa ya Biblia ma hi alakanyisa lezaku Jehova Nungungulu a nga zi woni ntsena lezi zi mahekako, kanilezi i neha kulamula hi xikhati xi faneleko. A Mhaka yakwe yi hi tiyisa lezaku gata siku laha a to fuvisa a wubihi gontlhe giku bhi! (Tisimu 37:10, 11) Kanilezi u nga ha ti wutisa lezi: ‘Xana a kulamula ka Nungungulu i tsayiselelo ntsena? Ka patsa ni wuxinji?’

“U ZI WONILE LEZI AHABI A TI KORAMISISAKO ZONA MAHLWENI KA MINA KE?”

Kuzilava Elija i hlamalile hi ku wona lezi Ahabi a nga hlamulisa zona anzhako ka kuzwa a kulamula ka Nungungulu. A matimu ya kona me ngalo: “Laha Ahabi a ngazwa timhaka leti, i lo hanzula a tinguwo takwe, a ambala a tinguwo ta tisakwa, a yila. I lo etlela ni tinguwo ta tisakwa, a famba hi kunyanima.” (1 Tihosi 21:27) Xana Ahabi i wo ti sola ka wubihi gakwe?

Hi nga ha wula ku i waya kona. Ahabi i wa kari a ti koramisa — wu nga nchumu wo karata nguvu a kuva a munhu wa matshanza a wu maha. Kanilezi xana ku wa hi kutisola ka lisine? A hi mu fananiseni ni hosi yinwani leyi kuzilava yi mahileko wubihi ga hombe ku hunza Ahabi — ku nga Manasa. Laha Jehova a nga mu tsayisa, Manasa i lo ti koramisa, a kombela xivuno ka Jehova. Kanilezi a nga nyimangi laho. I lo cica mahanyela yakwe hi ku susa a zifananiso zontlhe lezi a nga zi yimisile, a ti karatela ku tirela Jehova, a tlhela a kuca vanhu vakwe lezaku va maha zalezo. (2 Kronekele 33:1-17) Xana Ahabi i mahile lezo? Zi bayisa ni ku wula, kanilezi a ku kala ni xinwe!

Xana Jehova i ku wonile kuswihala loku Ahabi a ku kombisileko ka vanhu ke? Jehova i lo byela Elija aku: “Xana u zi wonile lezi Ahabi a ti koramisisako zona mahlweni ka mina ke? Kota lezi a ti koramisileko mahlweni ka mina, nzi nga ta neha khombo masikwini yakwe; nzi ta neha khombo ka yindlu yakwe masikwini ya n’wana wakwe.” (1 Tihosi 21:29) Xana Jehova i wo mu tsetselela Ahabi? Ne, ntsena a kutisola ka lisine hi kona ku nga wa ta mu kuca ku maha wuxinji lego. (Ezekieli 33:14-16) Kanilezi, kota lezi Ahabi a kombisileko kutisola kutsongwani, Jehova yenawu i lo mu mahela wuxinjana gitsongwani. Ahabi i wa ta pona ku wona a ngango wakwe wontlhe na wu loviswa.

Hambulezo, a kulamula ka Jehova hehla ka wanuna loye a ku cicangi. Jehova i lo tshama ni tingelosi takwe va xuxa a ndlela ya chukwana ya ku khohlisa Ahabi lezaku aya yimpini kasi a yafa. Anzhako ka xikhatanyana, a tsayiselelo ya Jehova ka Ahabi yi lo tatiseka. I lo bayisiwa yimpini, a pfhurukela nkhata kareteni yakwe kala afa. A matimu ya kona ma engetela mhaka leyi yo tshisa: A xikhati lexi a kareta ya hosi yi nga hlaziwa, a timbyana ti lo lazela a nkhata wakwe. Hi ndlela leyo, a magezu ya Jehova lawa Elija a nga byela Ahabi ma lo tatiseka: “Laha a timbyana ti nga lazela a nkhata wa Nabote hi kwalaho kambe ti ta nga lazela a nkhata wa wena futsi!” — 1 Tihosi 21:19; 22:19-22, 34-38.

Ka Elija, Elixa, ni vanhu vanwani vo tsumbeka xikari ka vanhu va Jehova, a kufa ka Ahabi ku vile xialakanyiso xo tiya xa lezaku Jehova a nga rivalangi a kutiya-hlana ni kukholwa ka Nabote. A Nungungulu wa hina wa kululama a nga tshuki a tsika ku neha tsayiselelo ka wakubiha, hambu loku zi nga hi za kwalaho ni kwalaho; a nga tsiki kambe a ku maha wuxinji kulamuleni kakwe loku ku hi ni xigelo xo zwala xa ku maha lezo. (Mitsengo 14:18) Lexo xi vile xigonzo xa ntamu nguvu ka Elija, loyi a nga timisele a kufuma ka hosi leyo yo biha hi makume ya malembe! Xana u tshuka u mahelwa wubihi? Wa xuva ku wona Nungungulu na a lulamisa zilo lezo ke? Pimanyisa a kukholwa ka Elija. I lo simama ku kanela a mahungu ya Nungungulu ni munghana wakwe wo tsumbeka Elixa, a timisela wubihi!