Jehova i Nungungulu wa kuxaxameta
“Hakuva Nungungulu a hi Nungungulu wa woyonga, kanilezi wa kurula.” — 1 KOR. 14:33.
1, 2. a) Kuve mani a xivangwa xo sangula xa Nungungulu, niku xana Jehova i xi tirisisile kuyini? b) Xini xi kombako lezaku a tingelosi ti xaxametilwe khwatsi?
JEHOVA, a Muvangi wa wuako gontlhe, a nga mahi zilo hi vilinganya, kanilezi o zi xaxameta. A xivangwa xakwe xo sangula kuve N’wana wakwe wa moya a belekilweko yece a vitwako ku i “Gezu” hakuva hi yena a muwulawuleli-tshinya wa Nungungulu. A Gezu gi kari gi tirela Jehova hi malembe ya tsanza-vahlayi, hakuva a Biblia gi ngalo: “A kusanguleni gi wa hi kona Gezu, Gezu gi wa hi na Nungungulu.” Gi tlhela giku: “Zilo zontlhe zi lo mahiwa hi yena; hi lahandle kakwe a ku mahiwangi nchumu.” Ka xipimo xa 2.000 wa malembe ma hunzileko, Nungungulu i lo rumela Gezu gita misaveni, laha gi nga ta maha a kuranza ka Dadani wa gona hi kutsumbeka kota munhu wo mbhelela Jesu Kristu. — Joh. 1:1-3, 14.
2 Na a nga seva munhu wa nyama, a N’wana wa Nungungulu i lo tira hi kutsumbeka kota ‘xigogo xakwe xa mitiro,’ kutani meseri. (Mav. 8:30) Hi ku tirisa N’wana wakwe, Jehova i lo maha zivangwa zinwani za moya za tsanza-vahlayi le tilweni. (Kol. 1:16) Xungetano hi tingelosi leto, a matimu yo kari ya Biblia me ngalo: ‘A mazana ya mazana ma lo khozela Jehova, ni 10.000 ma wuyetilweko hi 10.000 ma lo yima mahlweni kakwe.’ (Dan. 7:10) A zivangwa za moya za Nungungulu za tsanza-vahlayi zi tlhamuselwa kota “tiyimpi” ta Jehova kutani mabutho ma xaxametilweko khwatsi. — Tis. 103:21.
3. Xana a ntsengo wa tinyeleti ni maplaneta wu kota kwihi, niku zi xaxametisilwe kuyini?
3 Ahati hi zivangwa zi nga hanyiko zo kota a tinyeleti ta tsanza-vahlayi ni maplaneta ke? Xungetano hi tinyeleti, a phepha-hungu go kari gi vitwako Chronicle gi bika lezaku ka xigonzo xa ha hiko ku mahiwa, xi nyika maalakanyo ya lezaku ku na ni “tibiliyoni ta tibiliyoni ta tinyeleti ni maplaneta, kutani ntsengo wu wuyetilweko kunharu wa lowu a titlhari ta siensia ti nga alakanya ku wu kona xikhatini xi hunzileko.” A tinyeleti ti xaxametilwe hi magalaxia, laha a ginwe ni ginwani gi nga ni tibiliyoni kutani timiliyoni ta tibiliyoni ta tinyeleti, zinwe ni maplaneta yo tala. A kutala ka magalaxia ma xaxametilwe hi mitlawa yi vitwako ku ma aglomerados, a ma aglomerados ma xaxametwa hi mitlawa yi vitwako ku ma superaglomerados.
4. Hikuyini zi nga ni xigelo a ku chikelela magumo ya lezaku a malanza ya Nungungulu laha misaveni ma xaxametilwe?
4 A ku fana ni zivangwa za moya za kululama za le tilweni, a matilo lawa ma wonekako wonawu ma xaxametilwe hi ndlela yo hlamalisa. (Isa. 40:26) Hikwalaho, zi na ni xigelo a ku chikelela magumo ya lezaku Jehova i wa ta xaxameta malanza yakwe ya laha misaveni. I lava lezaku ma maha zilo hi fanelo ni nayo, niku lezo za lisima nguvu hakuva ma na ni ntiro wa hombe ni wa lisima ma faneleko ku wu maha. A matimu yo saseka ya ntiro wo tsumbeka wu mahilweko hi vakhozeli va Jehova xikhatini xi hunzileko ni ka xikhati lexi, ma nyika wukustumunyu ga ntamu ga lezaku i na vona ni ku “a hi Nungungulu wa woyonga, kanilezi wa kurula.” — Gonza 1 Va Le Korinte 14:33, 40.
LEZI A VANHU VA NUNGUNGULU VA NGA XAXAMETISILWE ZONA XIKHATINI XA KALE
5. Xana a lulamiselo ga ku xaxameta a ngango wa vanhu lezaku wu tata misava gi tsemarisisilwe kuyini?
5 A xikhati lexi Jehova a nga vanga vanhu vo sangula, i va byelile lezi: “Pswalani, mu anza, mu tata misava, mu yi fumela; mu fumela ni zidluwani za bimbi, ni tinyanyani ta tilo, ni zontlhe zi hanyako, zi fambako misaveni.” (Gen. 1:28) A ngango wa vanhu wu wa fanele ku anza hi ndlela yi xaxametilweko kasi wu tata misava ni ku anzisa a Paradise kala gi fenengeta misava yontlhe. A kutatiseka ka lulamiselo lego gi xaxametilweko ku lo tsemariswa za xikhatanyana hi kungaingisi ka Adamu na Eva. (Gen. 3:1-6) Hi kufamba ka xikhati, “Nungungulu i lo wona kuonha ka vanhu lezaku ku kulile laha misaveni, ni lezaku a mixuvo ya timbilu tabye yi bihile masiku wontlhe.” Kota mbhanzu wa lezo, ‘a misava yi lo onheka mahlweni ka Nungungulu, ni misava yi lo tala hi tihanyi.’ Hikwalaho, Nungungulu i lo maha makungo ya ku neha ntalo misaveni yontlhe kasi ku lovisa lava va nga chaviko Nungungulu. — Gen. 6:5, 11-13, 17.
6, 7. a) Hikuyini Noa a nga kuma thomo mahlweni ka Jehova? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.) b) Zini zi nga humelela a vanhu vontlhe va nga kholwiko masikwini ya Noa ke?
6 Hambulezo, “Noa i lo kuma thomo mahlweni ka Jehova” hakuva “i wa hi munhu a lulamileko” na “a nga hi na nanzu” xikari ka vanhu va xikhatini xakwe. Kota lezi ‘Noa a nga famba zinwe na Nungungulu,’ Jehova i lo mu nyika xileletelo xa ku aka taru. (Gen. 6:8, 9, 14-16) A taru lego gi wa mahilwe hi ndlela yaku gi zi kota ku ponisa wutomi ga vanhu ni zihari. Hi kuingisa, “Noa i lo maha zontlhe lezo Jehova a mu layileko zona,” niku hi ku vuniwa hi ngango wakwe, i lo mbheta ntiro wa kuaka hi ndlela yi nene ni yi xaxametilweko. Anzhako ka ku ngha zontlhe zi nghenisilwe lomu tarwini, ‘Jehova i lo vala livati.’ — Gen. 7:5, 16.
7 Hi 2370 Mahlweni ka Nguva ya Hina a xikhati lexi a Ntalo wu nga chikela, Jehova ‘i lo lovisa zontlhe lezi zi hanyako misaveni,’ kanilezi i lo ponisa Noa wo tsumbeka ni ngango wakwe lomu tarwini. (Gen. 7:23) Ni wihi a nga laha misaveni nyamutlha i zukulu wa Noa ni vana vakwe ni vasati vabye. Kanilezi, vontlhe a va nga kholwiko va nga hi handle ka taru va file hakuva va lo ala ku ingisa Noa, “a mukaneli wa kululama.” — 2 Ped. 2:5.
A ku xaxameta zilo hi ndlela yi nene zi vunile 8 wa vanhu a ku pona Ntalo (Wona tinzimana 6 ni 7)
8. Xikombiso muni xa xi nene xo xaxameta xi nga hi kona le Israeli a xikhati lexi Nungungulu a nga laya vanhu vakwe lezaku va nghena Tikweni ga Xitsumbiso?
8 Ka 800 wa malembe anzhako ka Ntalo, Nungungulu i lo xaxameta vaIsraeli lezaku vava tiko. A kuxaxameta loku ka Nungungulu ku wa ta patsa zilo zontlhe wutomini gabye nguvunguvu a wukhozeli gabye. Hi xikombiso, ahandle ka vapristi ni vaLevi vo tala va vaIsraeli, ku wa hi ni “vavasati lava va nga wa tira laha nyangweni ya tenda ga mutlhangano.” (Ekso. 38:8) Hambulezo, a xikhati lexi Jehova Nungungulu a nga laya vanhu va ka Israeli lezaku va nghena Kanani, a xizukulwana lexo xi lo ti komba lezaku a xi tsumbekangi, zonake aku kabye: “Cima mu nga ta enghena ka tiko legi nzi hlambanyileko lezaku nzi ta mu veka ka gona, ntsena Kalebi a n’wana wa Jefuna, na Joxua a n’wana wa Nuni” hakuva va lo neha mubiko wa wu nene anzhako ka ku hlola Tiko ga Xitsumbiso. (Mitse. 14:30, 37, 38) Hi ku lanza xileletelo xa Nungungulu, Mosi hi nzhako ka xikhati i lo yimisa Joxua lezaku ava muvaleti wakwe. (Mitse. 27:18-23) A xikhati lexi Joxua a nga hi kusuhani ni ku nghenisa vaIsraeli Kanani, i lo byeliwa lezi: ‘Tiya hlana uva ni ntamu. U nga chavi, u nga tsemeki hlana; hakuva Jehova Nungungulu wa wena i zinwe na wena kontlhe lomo u ta ngava kona.’ — Jox. 1:9.
9. Xana Rahabi i wa ti zwisa kuyini hi Jehova ni vanhu vakwe?
9 Hakunene Jehova Nungungulu i wa hi zinwe na Joxua ni kwihi laha a ngaya kona. Hi xikombiso, wona lezi zi nga humelela a xikhati lexi a vaIsraeli va nga govile kusuhani ni Jeriko, a doropa ga Kanani. Hi 1473 Mahlweni ka Nguva ya Hina, Joxua i lo rumela vavanuna vambiri vaya hlola doropa ga Jeriko; kwaseyo va lo kuma wasati wa xibhayi a vitwako Rahabi. I lo va fihla lomu xixungweni xa yindlu yakwe kasi va nga kumiwi hi vavanuna lava va nga rumelwe hi hosi ya Jeriko. Rahabi i lo byela tihloli ta vaIsraeli aku: “Nza zi tiva lezaku Jehova i mu nyikile legi tiko . . . , hakuva hi zwile hi lezi Jehova a omisileko zona a mati ya Bimbi go Pswhuka mahlweni ka nwina . . . ni lezi mu mahisileko zona ka tihosi timbiri ta maAmori.” I lo engeta aku: “Jehova Nungungulu wa nwina hi Nungungulu loyi a nga le hehla tilweni, ni lahasi misaveni.” (Jox. 2:9-11) Kota lezi Rahabi a nga fola ni hlengeletano ya xikhatini lexo, Nungungulu i lo mu ponisa zinwe ni va ngango wakwe a xikhati lexi a vaIsraeli va nga khozisa Jeriko. (Jox. 6:25) Rahabi i lo kombisa kukholwa, a chava Jehova, ni ku kombisa xichawo ka vanhu vakwe.
A MAKRISTU YA ZANA GA MALEMBE GO SANGULA MA WA XAXAMETILWE
10. Xana Jesu i va byelile yini a varangeli va wukhongeli va vaJuda, niku hikuyini a wulileko magezu lawo?
10 Na va rangelwa hi Joxua, a vaIsraeli va lo khozisa a madoropa yo tala hi kulanzelana zonake va teka a tiko ga Kanani. Kanilezi zini zi nga humelela hi nzhako ka xikhati? Hi kufamba ka malembe, a vaIsraeli va lo hambunyeta milayo ya Nungungulu hi kuphindaphinda. Kala ka xikhati lexi Jehova a nga rumela N’wana wakwe laha misaveni, a kutsanzeka kabye ku ingisa Nungungulu ni ku demba ndleve ka muwulawuleli wakwe ku wa hi ka hombe nguvu laha ka kuza Jesu a vitana Jerusalema kota ‘mudayi wa vaprofeti.’ (Gonza Mateu 23:37, 38.) Nungungulu i lo ala varangeli va wukhongeli va vaJuda hi kota ya kungatsumbeki kabye. Hikwalaho, Jesu i te ngalo kabye: “A mufumo wa Nungungulu wu ta tekiwa ka nwina, wu nyikiwa a tiko ginwani legi gi ta nga humesa a mihanzu ya wona.” — Mat. 21:43.
11, 12. a) Xini xi kombako lezaku ka zana ga malembe go sangula, Jehova i rurisile a makatekwa yakwe ka maJuda a nyika a hlengeletano yinwani? b) A hlengeletano yiswa yi amukelekako ka Nungungulu yi wumbiwa hi vamani ke?
11 Ka zana ga malembe go sangula Nguveni ya Hina, Jehova i lo tsukula tiko ga Israeli ga kungatsumbeki. Kanilezi, lezo zi wa nga wuli ku i wa nga tava ni hlengeletano ya malanza yo tsumbeka laha misaveni. Jehova i lo rurisa a makatekwa yakwe a nyika a hlengeletano yiswa ya ntamu yi ti seketelako ka Jesu Kristu ni ka tigonzo takwe. Yi sangulile hi Pentekosta wa 33 Nguveni ya Hina. Ka xikhati lexo, a xipimo xa 120 wa vapizani va Jesu va wa tlhangene ka wutshamu go kari le Jerusalema laha ‘hi xitshuketi ku nga zwala hi le tilweni a kuvumavuma kota a bhubhutsa ga mheho ya ntamu, ku tata a yindlu.’ Zonake “ku lo woneka kabye a tirimi to fanana ni nzilo, ti nga avanyeka ku tshama linwe hehla ka munwe ni munwani. Vontlhe va lo tatiswa hi Moya wa ku Basa, va sangula ku wulawula hi tinwani tirimi, kota lezi Moya wu nga va nyika ku wulawula zona.” (Miti. 2:1-4) A ximaho lexi xo hlamalisa xi lo nyika xikombiso xo tiya xa lezaku Jehova i wa seketela a hlengeletano yiswa yi nga wumbiwa hi vapizani va Kristu.
12 Ka siku lego go tsakisa, “ku lo engetelwa a 3.000 wa vanhu” ka ntsengo wa valanzeli va Jesu. Tlhatakumbiri, Jehova i lo simama ku engetela lomu bandleni lava va nga kari va hanyiswa masiku ni masiku. (Miti. 2:41, 47) A ntiro wa vaxumayeli lavo zaneni go sangula wu lo bhinzula nguvu laha ka kuza ‘a mhaka ya Nungungulu yi simama ku anza, ni ntsengo wa vapizani wu enzelekelana ha hombe le Jerusalema.’ “Ni vapristi vanyingi va lo kholwa.” (Miti. 6:7) Hi ku maha loko, a vanhu vo tala va timbilu ti nene va lo vumela lisine leli li nga xumayelwa hi hlengeletano leyi ya yiswa. Anzhako ka xikhati, Jehova i lo nyika xinwani xikombiso xa xivuno xakwe a xikhati lexi a nga sangula ku neha a ‘vanhu va matiko’ bandleni ga wuKristu. — Gonza Mitiro 10:44, 45.
13. Wu wa hi wihi a ntiro wa hlengeletano yiswa ya Nungungulu?
13 Zi wa nga kanakanisi lezaku a valanzeli va Kristu va nyikilwe ntiro hi Nungungulu. Jesu wutsumbu i va nyikile xikombiso hakuva zalezo a nga bapatizwa, i lo sangula ku xumayela hi “mufumo wa tilo.” (Mat. 4:17) Jesu i lo gonzisa vapizani vakwe ku maha ntiro lowo. I te ngalo kabye: “Mu ta maha vakustumunyu va mina laha Jerusalema, ni le Judia gontlhe, ni le Samaria, ku kala le magemeta-musi ya misava.” (Miti. 1:8) A valanzeli vo sangula va Kristu va wa zi zwisisa khwatsi lezi va nga fanele ku maha. Hi xikombiso, le Antiokia wa Pisidia, Paule na Barnabasi va lo byela vakaneti vabye va vaJuda hi kutiya vaku: “Zi wa lavekile lezaku a mhaka ya Nungungulu yi kanelwa ka nwina kuranga. Kanilezi kota lezi nwina mu yi alako, mu ti lamula lezaku a mu fanelwi hi wutomi ga pinzukelwa, mangabye, hi hunzulukela ka vamatiko. Hakuva zinghaho a Hosi yi hi layile, yiku: Nzi [mu] yimisile a kuva a kuwonekela ka vamatiko, kasi [muva] kuhanyiswa kabye ku kala le magemeta-musi.” (Miti. 13:14, 45-47) Kusukela ka zana ga malembe go sangula, a xipanze xa laha misaveni xa hlengeletano ya Nungungulu xi kari xi tivekisa a lulamiselo gakwe kasi ku ponisa vanhu.
A VOTALA VA LOVA, KANILEZI A MALANZA YA NUNGUNGULU MA PONA
14. Zini zi nga humelela Jerusalema ka zana ga malembe go sangula, kanilezi mbamani va nga pona?
14 A vaJuda hi kutala ka vona a va vumelangi mahungu yo saseka zonake va welwa hi khombo, hakuva Jesu i wa tlharihisile vapizani vakwe aku: “Loku mu wona Jerusalema na gi ranzelwe hi tiyimpi, pimani lezaku a kuhangalaka ka gona ku le kusuhani. Hi xikhati lexo lava va nga le Judia, a va chavele zitsungeni; ni lava va nga lomo mutini a va hume; ni lava va nga lahandle, ngha va nga engheni ka wona.” (Luka 21:20, 21) Lezi Jesu a nga profeta zi lo maheka. Hi kota ya xitereka xa maJuda, a butho ga Roma gi nga rangelwa hi Sestiu Galu gi lo ranzela Jerusalema hi 66 Nguveni ya Hina. Hambulezo, a masochwa lawo ma lo huma doropeni. Lezo zi lo vulula ndlela ya lezaku a valanzeli va Jesu va huma Jerusalema ni Judia. Hi kuwula ka Eusébio, a mutsali wa matimu, a votala va lo tsutsuma va tsemakanya Congo wa Jordani vaya Pela le Pereia. Hi 70 Nguveni ya Hina, a butho ga Roma gi nga rangelwa hi Nduna Titus gi lo tlhela zonake gi ya hahlula Jerusalema. Hambulezo, a maKristu yo tsumbeka ma lo pona hi lezi ma nga ingisa xitlharihiso xa Jesu.
15. Hikuyini a wuKristu gi zi kotileko ku anza?
15 Hambu lezi a valanzeli va Kristu va kumeneko ni ziyimo zo nonoha, kuxanisiwa, ni zilo zinwani zi nga ringa kukholwa kabye, a wuKristu gi lo anza ka zana ga malembe go sangula. (Miti. 11:19-21; 19:1, 19, 20) A maKristu lawo yo sangula ma lo anza hi tlhelo ga moya hakuva Nungungulu i wa ma katekisa. — Mav. 10:22.
16. Xini xi nga laveka kasi a muKristu munwe ni munwani a humelela hi tlhelo ga moya?
16 Kasi ku humelela hi tlhelo ga moya, a muKristu munwe ni munwani i wa fanele ku ti karata. A ku gonza Biblia, kuva kona mitlhanganweni hi kukhanzakanya kasi ku khozela, ni kuhiseka ntirweni wa ku xumayela Mufumo zive za lisima. A mitiro leyo yi nyikile a lihanyo li nene hi tlhelo ga moya ni kubohana ka vanhu va Jehova xikhatini lexo khwatsi hi lezi ya ha mahako kala nyamutlha. Lava va ti patsileko ni mabandla yo sangula ma nga xaxametilwe khwatsi va lo vuneka nguvu hi kutiyimisela ni kutikarata ka madota ni malanza ya wutireli. (Fil. 1:1; 1 Ped. 5:1-4) Handle ko kanakana, a vamakabye lavo va wa tsaka nguvu a xikhati lexi a madota ma fambafambako yo kota Paule ma nga enzela mabandla lawo! (Miti. 15:36, 40, 41) A kufanana xikari ka wukhozeli ga hina ni ga maKristu ya zana ga malembe go sangula ka hlamalisa. A ho ku mu bonga Jehova hi lezi a xaxametileko a malanza yakwe xikhatini lexo ni xikhatini xa hinawu!a
17. Hi ta wulawula hi yini ka nzima yi lanzelako?
17 Laha a tiko ga Satani gi tshinelako magumo ya gona masikwini lawa yo gumesa, a xipanze xa laha misaveni xa hlengeletano ya Jehova ya wuako gontlhe xiya mahlweni hi kutsutsuma a ku hunza zikhati zontlhe. Xana wa tsutsuma zinwe naxo? Wa kombisa kukula hi tlhelo ga moya ke? A nzima yi lanzelako yi ta ku komba a mamahela ya kona.
a Wona a tinzima “Os cristãos adoram com espírito e verdade” ni “Eles continuam andando na verdade” ka A Sentinela ga 15 ka Julho wa 2002. A mahungu yo engeteleka xungetano hi xipanze xa hlengeletano ya Nungungulu laha misaveni nyamutlha ma humesilwe ka bhuku Testemunhas de Jeová — Proclamadores do Reino de Deus.