‘I lo hlayelwa kululama hi mitiro’

RAHABI i lo vuka ni mixo na ga ha sangula ku wonekela a hlomela hi laha njhaneleni gakwe, a cuwuka livaleni li nga hi handle ka Jeriko. Ku wa hi ni butho gi nga hlengeletene — ku nga butho ga vaIsraeli. Laha va nga suka va renzeleka kambe a doropa ga Jeriko, ku lo vuka lithuri ku tlhela ku zwala mipunzu kambe.

Rahabi i wa hanya kwale Jeriko; i wa ma tiva khwatsi a maruwa, miti, mabazari ni zitolo za kona zo tala hi vanhu. I wa va tiva khwatsi a vanhu va tiko gakwe. I wa ku wona a kuchava kabye na kuya mahlweni siku ni siku laha a vaIsraeli va nga simama ku maha mukhuwo wabye wo khwatsi vo hlanya — ku nga ku renzeleka a khokhola khati ginwe hi siku. Hambulezo, laha a guwa ga mipunzu gi nga tata maruwa ya Jeriko, Rahabi i wa nga chavi ge hambu ku karateka, khwatsi hi lezi va nga maha a vanhu va tiko gakwe.

Rahabi i lo wona a butho ga vaIsraeli na gi sangula ku renzelekela a khokhola ka siku lego ga wuntlhanu ni mambiri. Xikari ka masochwa ya vaIsraeli, i wa wona vapristi vabye na vaba mipunzu ni ku rwala arke go basa legi gi nga yimela wukona ga Nungungulu wabye Jehova. Hi nga ha alakanyela Rahabi na a tlhatekile woko gakwe laha ka lingoti lo pswhuka li nga hayekilwe laha ka njhanela legi gi nga cuwukile handle ka Jeriko. A lingoti lelo li wa alakanyisa Rahabi lezaku yena ni ngango wakwe va wa ta pona a xikhati lexi a doropa gi nga wa ta loviswa. Xana Rahabi i wo maha mutokometi? Handle ko kanakana Jehova i wa nga mu wonisi lezo, i wa mu wona kota wasati wa kukholwa ko tiya nguvu. A hi tlheleni kusanguleni ka matimu ya Rahabi kasi hi ya wona lezi hi nga zi gonzako kakwe.

RAHABI, A XIBHAYI

Rahabi i wa hi xibhayi. A mhaka leyi yi va chavisile nguvu a vatlhamuseli vo kari va Biblia laha ka kuza va mu wula lezaku i wa hi muamukeli wa vapfhumba ntsena. Kanilezi, a Biblia ga zi dlunyatisa, a gi fihli nchumu. (Joxua 2:1; Maheberu 11:31; Jakobe 2:25) Ka vaKanani, a ntiro wa Rahabi wu wa nga bihangi. Kanilezi, a mahanyela ya vanhu a hi xikhati xontlhe ma onhako a livalo, li nga nchumu lowu hontlheni hi nyikilweko hi Jehova wu hi vunako ku tiva a za zi nene ni za kubiha. (Va Le Roma 2:14, 15) Rahabi kuzilava i wa zi wona lezaku a mahanyela yakwe nja tingana. A ku fana ni vanhu va nga ka xiyimo lexo nyamutlha, Rahabi kuzilava i wa tizwa na a hi ntlhanwini, na a nga hi na xinwani xo maha kasi ku hlayisa a va ngango wakwe.

Handle ko kanakana Rahabi i wa zi lava kuva ni mahanyela ma nene. Lomu tikweni gakwe ga mabeleko ku wa tele hi tihanyi ni mahanyela yo biha, a ku patsa ni kuhlengela masango ni maxaka zinwe ni zihari. (Levi 18:3, 6, 21-24) A kuva a tiko lego gi tele hi mahanyela lawo yo nyenyeza zi wa yelana nguvu ni wukhongeli. Lomu titempeleni ku wa vuvumiswa mikhuwo ya wubhayi, niku a wukhozeli ga vanungungulu va wudimoni vo kota Baali na Moloki gi wa patsa ku hisa vanana lomu nzilweni kota miphahlo.

Jehova i wa zi wona lezi zi nga maheka le Kanani. Kunene, hi kota ya mahanyela yo biha lawa a vaKanani va nga hi nawo, Jehova i te ngalo: “A tiko gi ti nyenyezisile; nzi lamulile kuonha ka gona; lezaku a misava yi hlatile vaaki va gona.” (Levi 18:25) Xana a ‘ku lamula kuonha ka gona’ zi wa patsa yini? A vaIsraeli va wa nyikilwe xitsumbiso lexi hi Nungungulu: “Jehova Nungungulu wa wena i ta hlongola matiko lawo ha kutsongwani ni kutsongwani mahlweni ka wena.” (Deuteronome 7:22) Ka mazana ya malembe mahlweni ka lezo, Jehova i wa tsumbisile ku nyika tiko lego a vana va Abrahama, niku ‘Nungungulu a nga hembi.’ — Titusi 1:2; Genesisi 12:7.

Hambulezo, Jehova i tlhelile a laya lezaku a mitlawa yo kari ya vahanyi va tiko lego yi fuviswa hi kumbhelela. (Deuteronome 7:1, 2) Kota “Mulamuli [wo lulama] wa tiko” gontlhe, i wa hlolile timbilu tontlhe a tiva khwatsi lezi ti nga talisile zona hi wubihi ni mahanyela yo nyenyeza. (Genesisi 18:25; 1 Kronekele 28:9) I wa ti zwisa kuyini Rahabi hi ku hanya tikweni lego gi konelweko ku loviswa ke? Hi nga ha alakanyela ntsena lezi a nga ti zwisa zona loku azwa mibiko yi nga wulawula hi vaIsraeli. I zwile lezaku a Nungungulu wa vaIsraeli i wa rangele vanhu vakwe — va nga hi tikhumbi ti nga hi hlomulweni wa hombe — lezaku va hlula a butho ga Gipite, legi gi nga hi gona butho ga ntamu ka wontlhe misaveni xikhatini lexo. Zalezi ku chikele xikhati xa ku a vaIsraeli va hlasela Jeriko! Hambulezo, a vanhu va doropa lego va lo namarela ka wubihi gabye. Lezo zi hi komba a xigelo xa kuva a Biblia gi wulawula hi vaKanani vanwani kota “lava va nga ingisangiko.” — Maheberu 11:31.

Rahabi i wa hambene navo. Kuzilava i wata na a ehleketa hi malembe xungetano hi mibiko leyi a nga yizwa na yi wulawula hi Israeli ni Nungungulu wakwe Jehova. I wa zi wona lezaku Jehova i hambene nguvu ni vanungungulu va Kanani! I wa hi Nungungulu a nga lwela vanhu vakwe wutshanwini ga ku va xanisa, loyi a nga nyika vakhozeli vakwe a milayo yo tlakuka ya mahanyela wutshanwini ga ku va nyenyezisa. A Nungungulu loyi i wa va nyika lisima vavasati, wutshanwini ga ku va wona kota zibya zi tirelako ku hlengela masango, lezi u nga ha zi xavako, kutani ku xavisa, ni ku zi xakela ka wukhozeli go nyenyeza. A xikhati lexi Rahabi a nga tiva lezaku a vaIsraeli va le tlhatuko wa Jordani, na va longa ku dumela tiko gakwe, za koteka ku ngha a chavile laha ko tlhela a rurumela hi ku alakanyela lezi zi nga wa ta humelela vanhu vakwe. Xana Jehova i yi wonile a mbilu ya Rahabi a tlhela a gi nyika lisima a wunene gakwe ke?

Inyamutlha, ku na ni vanhu vo tala vo fana na Rahabi. Va tizwa na va hi ntlhanwini, na va phasilwe mahanyeleni ma va tsonako litsako va tlhela va tizwa na va nga vuni nchumu. A xikombiso xa Rahabi xa hi chavelela xi tlhela xi hi alakanyisa lezaku a ku na munhu ni munwe xikari ka hina a nga hiko wa lisima ka Nungungulu. Ku nga khataliseki lezi hi ti zwisako zona, ‘a nga kule ka munwe ni munwani wa hina.’ (Mitiro 17:27) I laha kusuhani, i longile niku i xuva hi mbilu yontlhe a ku va nyika kutsumba vontlhe lava va kholwako kakwe. Xana Rahabi i zi mahile lezo ke?

I LO AMUKELA A TIHLOLI

Ka siku go kari, a vaIsraeli na va nga se sangula ku renzelekela a doropa ga Jeriko, laha nyangweni ya Rahabi ku lo chikela vanhu vambiri a nga va tiviko. A vavanuna lavo va wa alakanya lezaku va nga ta tiviwa, kanilezi kota lezi a doropa gontlhe gi nga tele hi kuchava, a vanhu vo tala va wa tshama na va honokile mahlo kasi ku wona tihloli ta vaIsraeli. Za koteka ku Rahabi a nga hlwelangi ku va pola lezaku hi vamani. Lezo a zi wuli ku i wa nga toloveli ku enzelwa hi vanhu a nga va tiviko, kanilezi a vavanuna lavo va vambiri va wo lava ko etlela kona basi — va wa nga lavi yena kota xibhayi.

Kunene, a vavanuna lavo va wa hi tihloli ta butho ga Israeli. A murangeli wabye Joxua i wa va rumile ku ya hlola a doropa ga Jeriko, va tiva a ntamu wa gona ni gome ga gona. Legi gi wa hi doropa go sangula ga Kanani legi a vaIsraeli va nga lava ku gi nghenela niku kuzilava gi wa hi gona ga ntamu nguvu ka wontlhe. Joxua i wa lava ku tiva lezaku mbanhu va tshamela muni lava va nga lava ku yalwa navo. Handle ko kanakana a tihloli leto ti hlawulile a muti wa Rahabi ha womu. Ka matshamu wontlhe, a muti wa xibhayi hi wona wa ku a munhu a nga rinzela ku nghena a tlhela a huma na a nga tiviwangi. Kuzilava a tihloli leto ti wa rinzela ku ya kola mahungu ya lisima ka ni zihi zi nga wa ta tshuka zi huma hi kuritimuka ka lirimi.

A Biblia gi wula lezaku Rahabi i lo “amukela a tihloli” hi matsenya. (Jakobe 2:25) I lo va nghenisa lomu ndlwini kakwe, hambu lezi a nga kala a nga va tivi ni ku va wa lava yini, i lo tsika vavanuna lavo va tshama. Kuzilava i wa rinzela ku gonza zinwani xungetano hi Jehova, a Nungungulu wabye.

Hi xitshuketi, ku lo chikela a mitsukano yi ngata hi ka hosi ya Jeriko! A mahungu ya lezaku ku na ni tihloli ta vaIsraeli ndlwini ya Rahabi ma wa hangalakile. Rahabi i wa ta maha yini ke? Loku a vikela a vanhu lavo va vambiri va nga tiviwiko, xana i wa nga ta ti veka mhangweni yena ni ngango wakwe? Xana a vanhu va doropa ga Jeriko va wa nga ta mu daya zinwe ni va ngango wakwe vontlhe loku a vikela valala ke? Hi tlhelo ginwani, Rahabi i wa nga ha kanakani lezaku a vavanuna lavo hi vamani. Loku ku hi ku i wa zi tiva makunu lezaku Jehova i wa hi Nungungulu wa mu nene nguvu ku hunza lava vakwe, xana lego gi wa nga tava lungelo ga kuva a yima tlhelweni ga Jehova ke?

Rahabi i wa hi ni xikhati xitsongwani kasi ku zi alakanyela, kanilezi i lo tirisa wutlhari a tlhela a maha xokari hi xihatla. I lo fihla tihloli lomu ka tinyanza ta wukene ti nga anekilwe le hehla ka yindlu yakwe. Zonake a byela mitsukano ya hosi aku: “Hi zona a vavanuna va wa tile ka mina, kanilezi nzi wa nga tivi lomo va tako ha kona; ni xikhatini xa kuvalwa ka nyangwa ya muti na gi pelile, a vanhu lavo va lo huma; a nzi ku tivi lomu va yileko; hatlisani mu va lanza, mu ta va kuma.” (Joxua 2:4, 5) Hi nga alakanyela Rahabi na a wulawula ni mitsukano ya le wuhosini. Xana i wa chava ku tshuka va mu wutisa ku: ‘U bikitana xifuva hikuyini?’

A pulani yakwe yi tirile! A vavanuna va hosi va lo huma hi kuhatlisa va teka a ndlela yi yako mapelweni ya Joridani. (Joxua 2:7) Kuzilava Rahabi i sele aku hefu a xikhati va nga huma. Hi pulani yi tsongwani, i lo pengisa a vadayi va nga kala va nga ringani ku byeliwa lisine a tlhela a ponisa malanza ya Jehova ma nga hiko na nanzu.

Rahabi i lo tlhela hi kuhatlisa le hehla ka yindlu yakwe a ya byela tihloli leto lezi ti nga fanele ku maha. I lo va byela mhaka ya lisima ya lezaku a vanhu vakwe va wa mbhelile ntamu niku va wa rurumela hi ku chava vaIsraeli. Handle ko kanakana, a tihloli leto ti sukile na ti tsakile hi kuzwa mahungu lawo yo saseka. A vaKanani lavo vo biha va wo rurumela hi ku chava a ntamu wa Jehova, a Nungungulu wa vaIsraeli! Hi kulanzela, Rahabi i lo wula magezu ya lisima nguvu ka hina. I te ngalo: “Jehova Nungungulu wa nwina hi Nungungulu . . . le hehla tilweni, ni lahasi misaveni.” (Joxua 2:11) Hi wutsongwani ga kona, a mibiko leyi a nga yi zwile xungetano hi Jehova yi mu gonzisile lezaku a Nungungulu wa vaIsraeli wa tsumbeka. I lo tsumba Jehova.

Rahabi i wa nga kanakani lezaku Jehova i wa ta va vuna ku hlula a vanhu vakwe. Hikwalaho, i lo kombela ku kombiswa tipswalo lezaku yena ni ngango wakwe va ponisiwa. A tihloli leto ti lo vumela, ti mu byela lezaku lezi va nga zi bhulile i wa fanele ku simama a zi maha xihundla ni lezaku a hayeka lingoti lo pswhuka laha ka njhanela gakwe kasi a masochwa ma nga mu lovisi yena ni ngango wakwe. — Joxua 2:12-14, 18.

A xikombiso xa Rahabi xi hi gonzisa lisine la lisima xungetano hi kukholwa. Khwatsi hi lezi a Biblia gi zi wulisako zona, “a kukholwa kuta hi kuzwa lezi zi kanelwako.” (Va Le Roma 10:17) I zwile mahungu yo tsumbeka xungetano hi ntamu ni kululama ka Jehova Nungungulu. Hikwalaho, i lo kholwa kakwe a tlhela a mu tsumba. Inyamutlha ku na ni wutivi go tala nguvu xungetano hi Jehova legi hi nga gi kumako. Xana hi ta ti karatela kukha wutivi lego kasi hi mu tiva khwatsi hi tlhela hi kholwa kakwe na hi vuniwa hi lezi hi zi gonzako lomu ka Biblia, a Mhaka yakwe ke?

A MAKHOKHOLA YO TIYA NGUVU MA LOWA

Hi ku lanzela wusungukati ga Rahabi, a tihloli leto ta timbiri ti lo chika lahasi ka khokhola hi lingoti li nga hayekilwe laha njhaneleni gakwe zonake ti nyanimela hi kuhatlisa ti kongoma zitsungeni. Lomu mikoveni ya le nwalungu wa Jeriko, ku wa hi ni timhako to tala lomu a tihloli leto ti nga wa ta fihlala kona kala a xiyimo xi vumela lezaku ti tlhela wugovelweni ga vaIsraeli ni mahungu yo saseka lawa ti nga ma kumile ka Rahabi.

Handle ko kanakana, a vahanyi va Jeriko va khomilwe hi kuchava ka hombe loku va zwile lezaku Jehova i wa mahile xihlamaliso xa ku nyimisa mati ya Congo wa Jordani kasi a vaIsraeli va tsemakanya hi laha xikari lomu ka misava yo woma. (Joxua 3:14-17) Hambulezo, a mahungu lawo a ma mu tsemangi hlana Rahabi, kanilezi ma lo mu tiyisekisa lezaku lezi a nga kholwa ka Jehova ku wa nga hi kupenga, kanilezi i wa tsumba munhu loyi hakunene a faneleko.

Ku lo lanzela masiku ya ku a vaIsraeli va renzelekela a doropa ga Jeriko — ntlhanu wa masiku ni ginwe, khati ginwe hi siku. Zalezi gi wa hi siku ga wuntlhanu ni mambiri, niku gi wa hambene ni lawa manwani. Kota lezi zi wulilweko kusanguleni ka nzima leyi, va sangulile ku renzeleka a doropa ni mixo nguvu, niku a xikhati va nga renzeleka khati ginwe, a va nyimangi, va lo simama ku renzelekela. (Joxua 6:15) Kasi zini lezi a vaIsraeli va nga kari va maha?

Hi kugumesa, laha va nga renzeleka a khati ga wuntlhanu ni mambiri, a butho gi lo nyima. Va nyima kuba mipunzu. Kuku zwee! Za koteka ku ngha zi dlunyatekile khwatsi lezaku a vanhu va doropa lego va karatekile. Hi ku rumiwa hi Joxua, a butho ga Israeli gi lo gumesa gi banguleka hi khati go sangula, va vanga guwa ga hombe nguvu. Xana a varinzeli lava va nga hi le hehla ka makhokhola ya Jeriko va alakanyile lezaku a guwa lego yi wa hi ndlela yi nga tolovelekangiko ya ku dumela a tiko ke? Loku zi hi tano, a va zi alakanyelangi hi xikhati xo leha. A makhokhola lawo yo tiya nguvu ma lo sangula ku tsekatseka, ma ninginika, ma khungumuka, zonake mawa — maku hohlo lahasi! Hambulezo, laha a lithuri li nga mbhela, ku lo woneka a xipanze xinwe xa khokhola na xi yimile xiku tseka. A yindlu ya Rahabi yi wa ha yimile. Hi kota ya kukholwa kakwe, a yindlu yakwe yi wa ha yimile yi tiya yiku nde. Hi nga alakanya lezi a ti zwisileko zona hi ku wona lezi Jehova a nga mu vikelisile zona!a A va ngango wakwe va wa ponisilwe! — Joxua 6:10, 16, 20, 21.

A vanhu va Jehova vonawu va mu ponisile Rahabi hi kota ya kukholwa kakwe. Laha va nga wona a yindlu yinwe na yi no tseka yoce lomu xikari ka nhulu ya makhokhola, va lo tekela ku zi tiva lezaku Jehova i wa hi zinwe ni wasati loyi. Rahabi ni va ngango wakwe va wa ponile kuloviswa loku ku weleko a tiko lego ga kubiha. Loku yimpi yi mbhelile, va lo tsika Rahabi a hanya kusuhani ni wugovelo ga Israeli. Hi kufamba ka xikhati, Rahabi i lo hanya zinwe ni vaIsraeli. I lo chada ni wanuna waku hi Salimoni. A n’wana wabye Boazi i lo kula ava wanuna wa kukholwa ko tiya. I lo chada na Rute a muMoabi.b (Rute 4:13, 22) Hi kufamba ka xikhati, Hosi Davida zinwe na Messia, Jesu Kristu, va lo pswalelwa lixakeni leli — wu nga hi ngango wa kukholwa ko tiya. — Joxua 6:22-25; Mateu 1:5, 6, 16.

A matimu ya Rahabi ma komba lezaku a ku na munhu xikhari ka hina a nga hiko wa lisima ka Jehova. I tiva a munwe ni munwani wa hina, a wona timbilu ta hina, niku wa tsaka loku a wona kukholwa timbilwini ta hina khwatsi hi lezi a wonileko loku ka Rahabi. Rahabi i kombisile kukholwa kakwe hi mitiro. Khwatsi hi lezi a Biblia gi zi wulako, i lo ‘hlayelwa kululama hi mitiro.’ (Jakobe 2:25) Ku tava wutlhari ka hina loku hi pimanyisa a kukholwa kakwe!