Ku hunza a 7 wa zizukulwana na hi tirela Jehova

Kokwani wa mina Thomas (1)a Williams i pswalilwe le Horncastle, Inglaterra, hi 20 ka Janeiro wa 1815. Loku ku hunzile malembe mambiri, a mamani wakwe i lofa. Hi xigelo lexo, yena ni vamakabye vakwe va vanharu va wundlilwe hi papai wabye, John Williams. John i lo mu gonzisa a ntiro wa kuvatla, kanilezi Thomas i wa lava ku maha a ntiro wunwani.

Ka xikhati lexo, a wukhongeli le Inglaterra gi wa kari gi sangula ku vuvuma kambe. John Wesley, i wa humile ka Chechi ya Inglaterra a ya ti patsa ni Hlengeletano ya vaMetodista — ku nga ntlawa wu nga kuca nguvu a ku xumayela ni ku gonza a Biblia. Lezi John Wesley a nga kari a gonzisa zi lo hangalaka hi xihatla. A ngango wa ka Williams wu lo zi amukela hi mandla mambiri. Thomas i lo maha muxumayeli wa chechi ya Wesleyan, zonake a ti nyikela hi kuziranza lezaku a tira kota murumiwa le Pacífico wa le Dzongeni. Hi Julho wa 1840, yena na Mary, (2) a sati wakwe loyi va nga ha hi ku chada, va loya Xihlaleni xa Lakeba,b tikweni ga Fiji, ku nga tiko gi nga ni zitsunga zi tshamako hi ku vila lomu hasi, legi ka xikhati lexo ku nga hanya vanhu va kuga nyama ya vanhu.

KU HANYA NI VANHU VA KUGA NYAMA YA VANHU

Ka malembe yo sangula le Fiji, Thomas na Mary va xanisekile nguvu. Va wa tira tihora to tala lomu ka ziyimo zo nonoha ni ka matshamu ya ximumu xa hombe. Ahandle ka lezo, va hanyile xikari ka tixanisa ta tshisela ga cima — to kota tiyimpi, kutlimbiwa ka tinoni, kuhihiritwa ka zivanana, ni kugiwa ka nyama ya vanhu — niku a vanhu va lomo va wa nga zi tsakeli lezi va nga va xumayela. Mary ni n’wana wakwe wa matewula va lo babya za mahati. Hi 1843, Thomas i lo tsala lezi: “Nzi wo ya hi ku khometela mbilu. . . . Nzi wa nga ha xi tivi ni xo maha.” Hambulezo, yena na Mary va lo timisela zikarato lezo, na va nyikwa ntamu hi kukholwa loku va nga hi nako ka Jehova Nungungulu.

Nzeni ka xikhati lexo, Thomas i lo tirisa wutlhari gakwe kota muvatli hi ku aka yindlu yo sangula lomu Fiji ya ku fana ni leti ta le Europa. A yindlu leyo yo tlakuka ni yo pepa khwatsi ni zilo zinwani za ziswa a nga zi mahile ka yindlu leyo, zi lo hlamalisa a vahanyi va tiko ga Fiji. Na ku kiyela kutsongwani lezaku a yindlu leyo yi mbhela, Mary i lo pswala a n’wana wa wumbiri, Thomas Whitton (3) Williams, a nga munwe wa vakokwani va mina vo kongoma.

Hi 1843, Thomas wa hombe (a nuna wa Mary) i lo vunetela ku hunzulusela a Ivangeli ya Johani hi lirimi la xiFiji — ku nga ntiro lowu wu mu karateleko nguvu.c Hambulezo, i wa hi ni wutlhari ga mabeleko ga ku hlola zilo. Lomu ka bhuku gakwe gi nga hi ni hloko ya mhaka, Fiji and the Fijians (1858), i lo tsala hi wukheta zontlhe lezi a nga zi kumile kuhloleni kakwe. Lego gi wa hi bhuku go hlawuleka ga wutomi ga vahanyi va Fiji va hanyileko ka zana ga malembe ga wu 19.

Loku ku hunzile 13 wa malembe na a tira hi kutikarata le Fiji, Thomas i lo sangula ku babya zonake a rura ni ngango wakwe vaya le Austrália. Anzhako ka kuva a tirile malembe yo tala kota mufundisa, Thomas i lofa le Ballarat, Victoria, hi 1891.

“NZALAMA” LE MUPELA-GAMBO

Hi 1883, Thomas Whitton Williams ni sati wakwe, Phoebe, (4) va lo rura ni ngango wabye wa wuswa vaya Perth, le Austrália wa mupela-gambo. Ka xikhati lexo, Arthur Bakewell (5) Williams, a n’wana wabye wa wumbiri — a nga munwe wa vakokwani va mina vo kongoma — i wa hi ni 9 wa malembe.

Laha a nga hi ni 22 wa malembe, Arthur i lo ya sangula ku lava tshomba yakwe le Kalgoorlie. Legi gi wa hi doropa ga migodhi ya nzalama gi nga kula hi xihatla, gi kumekako kwalomo ka 600 wa tikilometro le mutsuwuka-gambo wa Perth. Laha a nga hi kwaseyo, i lo lera a mabhuku yo kari ma nga humesilwe hi Zigonzani za Biblia, gi nga vito legi a Timboni ta Jehova ti nga tiviwa hi gona ka xikhati lexo. I lo sangula ku lumba a ntlawa lowo wu nga vitaniwa ku Zion’s Watch Tower. Na a tsakisiwa hi lezi a nga kari a zi gonza, Artur i lo sangula ku bhulela vanwani a zilo lezo za ziswa a nga zi kumile, a tlhela a maha mitlhangano kasi ku gonza a Biblia. A ntiro lowu a Timboni ta Jehova ti wu mahako le Austrália wa Mupela-gambo inyamutlha, wu sangulisile zalezo.

Arthur i lo bhulela va ngango wakwe kambe lezi a nga kari a gonza. A papai wakwe, Thomas Whitton, i lo seketela a xiboho xa Arthur xa ku ti tlhanganyisa ni Zigonzani za Biblia, kanilezi i lofa na ku nga se hunza xikhati xo leha. A mamani wakwe, Phoebe, ni tinzisana takwe ta xisati, Violet na Mary, vonawu va lo maha Zigonzani za Biblia. Violet i lo maha phayona kutani muxumayeli wa xikhati xontlhe. Arthur i lo wula lezaku Violet “i vile phayona ga gi nene, go hiseka ni go tsumbeka ku hunza wontlhe ma vileko kona le Austrália wa Mupela-gambo.” Kuzilava Arthur i wo hunzeleta, kanilezi a xizukulwana xa ka Williams lexi xi nga lanzela xi vunekile nguvu hi kuhiseka ka Violet.

Hi kufamba ka xikhati, Arthur i lo chada zonake a rura aya le Donnybrook, ku nga doropa ku nga byaliwa nguvu a mihanzu le Austrália wa Mupela-gambo. Loku a hi seyo, va lo mu vitana a ku “Madala wo hlanya wa 1914!” hi kota ya lezi a nga kari a xumayela a ziprofeto za Biblia hi kuhiseka xungetano hi lembe lego.d A xikhati ku nga sangula a Yimpi yo Sangula ya Misava, a vanhu va lo yima ku mu poyila. Arthur i wa tolovela ku xumayela lava va ngata va ta xava zilo laha xitolo xakwe. Laha janeleni ga xitolo lexo, i wa veketele mabhuku yo kari ma seketelweko lomu ka Biblia. Laha ka janela lego kambe i wa tsalile lezaku i ti yimisele ku nyika a 100 wa malibra ni wihi a nga wa ta zi kota ku mu tlhamusela a gonzo ya vanhu-munwe yi dlunyateka — yi nga gonzo yi kalako yi nga seketelwi hi Biblia, leyi Arthur a nga yi kaneta nguvu. I hava a zi kotileko ku teka mali leyo.

A muti wa ka Williams wu lo maha tsinza ga ntlawa wa ku gonza Biblia ni ga ku maha mitlhangano ya bandla le Donnybrook. Hi kufamba ka xikhati, Arthur i lo aka Salawu ya Mufumo, kutani wutshamu ga ku mahela kona mitlhangano. Leyo yive yinwe ya tiSalawu to sangula lomu doropeni lego le Austrália wa Mupela-gambo. Laha a nga hi ni 70 wa malembe ni ku hunza, i wa tolovela ku boha a fato yakwe ni thayi, a khilela a haxi gakwe ga kale a nga gi chulile ku hi Doll, zonake a famba a xumayela ka matshamu yo tala ni ya le kule ni muganga wa Donnybrook.

A vana va Arthur va kucilwe nguvu hi lezi va zi wonileko ka papai wabye, loyi a nga hi munhu wo miyela ni wo chaviseka, hambulezo i wa hi munhu wo hiseka kambe. A nhanyana wakwe Florence (6) i tirile kota murumiwa le India. A vafana vakwe Arthur Lindsay (7) na Thomas, va tirile hi malembe yo tala kota madota ya bandla, a ku fana ni papai wabye.

LADY WILLIAMS — MAÇÃ YO NANZIHA NGUVU

Arthur Lindsay Williams, kokwani wa papai, i wa tiveka nguvu hi kuva munhu wa liranzo ni wa mu nene. Xontlhe xikhati i wa ti nyika xikhati xa ku bhula ni vanhu a tlhela a va kombisa xichawo. I wa hi nghwazi ya kutsema zigodo kambe, loyi a nga ganya 18 wa mapalisana ya ku tsema zigodo nzeni ka 12 wa malembe.

Hambulezo, Arthur a nga zi wonangi kota nchumu a xikhati lexi a n’wana wakwe wa malembe mambiri, Ronald (8) (kokwani wa mina) a nga teka bhewula a tsema a sinya ya yi tsongwani ya maçã yi nga hi laha kusuhani ni laha kaya. A mamani wa Ronald i lo yi bohelela hi wukheta, zonake hi kufamba ka xikhati yi lo pswala a maçã yo nanziha nguvu. Laha ka lixaka lelo la maçã, ma nga chulilwe vito gaku Lady Williams, ku lo huma lixaka linwani la maçã ma vitwako Cripps Pink, ma nga manwe ya lawa ma tiviwako nguvu inyamutlha.

Ronald, kutani Gramp, kota lezi nzi mu vitanisako zona, i lo gumesa a maha ntiro wa ku aka. Yena na kokwani wa xisati, va lo ti nyikela kota vatiri va kuziranza ka mitiro ya kuaka ya Timboni ta Jehova le Aus- trália ni le Ilhas Salomão. Zezi a nga kusuhani ni ku tlhanganyisa a 80 wa malembe, Gramp wa ha tira kota dota ga bandla ni ku vunetela ku aka ni kuaketa a tiSalawu ta Mufumo le Austrália wa Mupela-gambo.

NZI YI NYIKA NGUVU LISIMA A TSHOMBA LEYI NZI SIYELWEKO

Na va yisa mahlweni a tshomba ya ngango wa hina, a vapswali va mina, Geoffrey (9) na Janice (10) Williams, va ti karatile nguvu kasi ku wundla mina (12) ni makabye wa mina wa xisati Katharine (11) kasi hi kula na hi ma nyika lisima a matshinya ya milayo ya wuKristu. Laha nzi nga hi ni 13 wa malembe nzi lo wumba wuxaka ga mina na Jehova. Ka mutlhangano wa xipanze, nzi lozwa John E. Barr, wa xiro xa Hubye yi Fumako ya Timboni ta Jehova, na a kuca vaswa va nga hi kona aku: “Mu nga xakeli a nchumu wa lisima nguvu mu nga nawo — a lungelo ga ku tiva ni ku tirela Jehova.” Ka wusiku galego, nzi lo hendleleta wutomi ga mina ka Jehova. Loku ku hunzile malembe mambiri, nzi lo sangula ku tira kota phayona.

Inyamutlha, mina ni sati wa mina, Chloe, hi tsaka nguvu hi ku xumayela kota maphayona le Tom Price, ku nga doropa ga migodhi le Austrália wa Mupela gambo. Hi tira hi xikhatanyana kasi hi kuma za kutihanyisa. A vapswali va mina ni makabye wa mina Katharine ni nuna wakwe Andrew, va tira kota maphayona le Port Hedland, ku kumekako ka pfhuka wa 420 wa tikilometro kuya nwalungu. Mina na papai hi tira kota madota ya bandla.

Ka 7 wa zizukulwana zi hunzileko, kokwani wa vakokwani va mina Thomas Williams, i hlawulile ku tirela Jehova Nungungulu. A tshomba leyo ya kukholwa ni ku tirela Jehova, yi kari yi hunziselwa zizukulwana ni zizukulwana kala kuza nzi ta yi kuma na minawu. Nzi tizwa na nzi kumile thomo ga hombe nguvu hi kuva nzi hi ni tshomba leyo ya moya ya ku tirela Jehova.