NDZIMA YA CIGONDZO N.° 21
LISIMU 21 Simamani ku lava Mufumo kuranga
Hlota dhoropa legi gi to tshama kala kupindzuka
“Hi hlota hi kutitsitsirita [a dhoropa] legi gi tako”. — MAH. 13:14.
LEZVI HI TO GONDZA
Hi ta wona lezvi Mahebheru, cipimo 13, a nga hi vhunisako zvona zvezvi ni cikhatini ci tako.
1. Zvini lezvi Jesu a nga phrofeta ku zvi wa ta maheka Jerusalema ka zana ga malembe go sangula?
NA KU kiyela masiku matsongwani kasi a dawa, Jesu i no va byela ciphrofeto co kari a vapizani vakwe. A ciphrofeto leco ci tatisekile hi khati go sangula a cikhati leci ku nga lovisiwa Jerusalema ni tempeli. I no va tlharihisa lezvaku a dhoropa ga Jerusalema ka siku go kari gi wa ta ‘randzelwa hi mabutho ma govileko’. (Luka 21:20) Jesu i byelile vapizani vakwe lezvaku neti va wona mabutho lawo — zvi nga wonekisa ku khwatsi ma wa tava mabutho ya Roma — va wa fanele ku tekela ku tsutsuma. — Luka 21:21, 22.
2. Citlharihiso muni leci mupostoli Pawule a nga nyika maKristu ya vaHebheru ya Judhiya ni Jerusalema?
2 Na ku kiyela malembe matsongwani kasi a mabutho ya vaRoma ma randzela Jerusalema, mupostoli Pawule i no tsala Papilo ga ntamu, zvezvi gi tiviwako kota bhuku ga Mahebheru. Ka papilo lego, Pawule i nyikile maKristu ya le Judhiya ni Jerusalema a wusungukati ga lisima gi nga ma vhuna a ku ti longisela lezvi zvi nga humelela. Zvini zvi nga humelela? A Jerusalema gi no lovisiwa. Kasi a maKristu lawo ma pona, ma wa fanele ku tshama na ma longile ku tsika mimiti yabye ni mabhindzu yabye. Hikwalaho, xungetano hi dhoropa ga Jerusalema, Pawule i tsalile lezvi: “A hi na dhoropa legi gi pindzukako”. A engeta aku: “Kanilezvi hi hlota hi kutitsitsirita legi gi tako”. — Mah. 13:14.
3. Cini a “dhoropa legi gi nga ni zviseketelo zva lisine”, niku hikuyini hi gi rindzelako?
3 A maKristu lawa ma nga boha ku tsutsuma Jerusalema ni Judhiya kuzvilava ma hlekilwe hi van’wani va tlhela va ma tseketsela, kanilezvi a ciboho leco ci ponisile wutomi gabye. Nyamutlha a vanhu vo tala va hi hleka hi lezvi hi kalako hi nga tsumbi vanhu kutani ku hlota kutshamiseka ni wutomi ga ginene tikweni legi. Makunu, hikuyini hi mahako ciboho leco? Hi ku ha zvi tiva ku zvezvanyana a tiko legi gi ta lovisiwa. “Hi rindzela a dhoropa legi gi nga ni zviseketelo zva lisine”, ku nga “legi gi tako”, a Mufumo wa Nungungulu.a (Mah. 11:10; Mat. 6:33) Ka cihlokwana mhaka cin’we ni cin’wani ca ndzima leyi, hi ta wona: 1) lezvi a wusungukati gi pimiselweko ga Pawule gi nga ma vhunisa zvona maKristu ya zana ga malembe go sangula a ku simama ma rindzela dhoropa “legi gi tako”, 2) lezvi Pawule a nga ma longiselisa zvona lezvi zvi zvi nga hata, ni 3) lezvi a wusungukati gakwe gi nga hi vhunisako zvona nyamutlha.
TSUMBA LOYI A TO KALA KU TSHUKA A KU TSIKA
4. Hikuyini a Jerusalema gi nga hi ga lisima ka maKristu?
4 A Jerusalema gi wa hi ga lisima ka maKristu. A bandla ga wuKristu ga zana ga malembe go sangula gi wa yimisilwe seyo hi 33 Nguveni ya Hina niku a hubye yi fumako yi wa kumeka ka dhoropa lego. A cin’wani kambe, a maKristu yo tala ma wa hi ni mimiti ni titshomba to tala ka dhoropa lego. Hambulezvo, Jesu i tlharihisile valandzeli vakwe lezvaku va wa fanele ku suka Jerusalema ni Judhiya. — Mat. 24:16.
5. Pawule i ma longiselisile kuyini maKristu ka lezvi zvi nga lava ku humelela?
5 Kasi ku longisela maKristu ka lezvi zvi nga lava ku humelela, Pawule i ma vhunile lezvaku ma veka kupima ka lezvi Jehovha a nga gi wonisa zvona a dhoropa ga Jerusalema. Pawule i ma alakanyisile lezvaku hi kuya hi mawonela ya Jehovha, a tempeli, ni vapristi, ni miphahlo leyi yi nga mahiwa Jerusalema zvi wa nga ha basangi. (Mah. 8:13) A kutala ka vahanyi va dhoropa lego va wa alile Mesiya. A tempeli ya Jerusalema yi wa nga ha hi tsindza ga wukhozeli go basa ga Jehovha niku yi wa lava ku lovisiwa. — Luka 13:34, 35.
6. Hikuyini a maKristu ma nga lava wusungukati legi mupostoli Pawule a gi nyikileko ka Mahebheru 13: 5, 6?
6 A cikhati leci Pawule a nga tsalela vaHebheru, a Jerusalema gi wa hi dhoropa go tsakisa nguvhu. A tlhari yo kari ya Roma yi wulile lezvaku “gi wa hi dhoropa ga nduma nguvhu le mutsuwuka-gambo”. A vaJudha va matiko yo tala va waya seyo lembe ni lembe kasi ku ya maha mibuzo, lezvi zvi nga maha ku a dhoropa lego gi ganya nguvhu. A zvi kanakanisi ku a maKristu yo kari wonawu ma wa vhuneka hi lezvi a dhoropa lego gi nga ganyile. Kuzvilava hi zvalezvo zvi nga maha ku Pawule a ma byela lezvi: “A mahanyela ya n’wina ma ngavi ya ku randza mali, kanilezvi tsakani hi lezvi mu nga nazvo.” Andzhako ka lezvo i no tshaha magezu ya ntamu ma kumekako lomu ka mitsalo ma kombako citiyisekiso ca Jehovha wutsumbu, caku: “Ndzi nga ta tshuka ndzi ku tsika hambu ku tshuka ndzi ku fularela.” (Lera Mahebheru 13:5, 6; Dhewu. 31:6; Lis. 118:6) A maKristu lawa ma nga hanya Jerusalema ni Judhiya ma wa ci lava a citiyisekiso leco. Hikuyini? Hakuva andzhakunyana ka loku ma amukele papilo lego ma no kurumeteka ku tsika mimiti yabye, ni mabhindzu yabye, ni titshomba tabye ma gumesa ma sangula wutomi giswa ga ku a gi ma olovelangi.
7. Hikuyini zvezvi hi faneleko ku tiyisa lezvi hi mu tsumbisako zvona Jehovha?
7 Lezvi hi gondzako: Zvini zvi to humelela zvezvanyana? Kulovisiwa ka tiko legi go biha ‘kuxanisekeni ka hombe’. (Mat. 24:21) A ku fana ni maKristu ya zana ga malembe go sangula, hi fanele ku tshama na hi khindlimukile na hi longile. (Luka 21:34-36) Ndzeni ka kuxaniseka ka hombe, kuzvilava zvi ta lava ku hi tsika zvilo zvo kari kutani ku tsika zvontlhe hi tsumba hi kumbhelela lezvaku Jehovha a nga ta tshuka a tsika vanhu vakwe. Hambu zvezvi, na ku nga se sangula a kuxaniseka ka hombe, hi na ni thomo ga ku komba lezvaku himani loyi hi mu tsumbako. Ti wutise lezvi: ‘Lezvi ndzi mahako ni mixuvo ya mina zvi komba lezvaku ndzi tsumba Nungungulu loyi a tsumbisako ku ndzi khatalela na ku nga hi titshomba?’ (1 Tim. 6:17) Kunene, hambu lezvi hi nga gondzako zvotala ka lezvi zvi nga humelela ka zana ga malembe go sangula, a “kuxaniseka ka hombe” loku ku tako a ku se tshuka ku humelela. Makunu hi ta zvi tivisa kuyini lezvi hi to maha a cikhati leci a kuxaniseka ka hombe ku to sangula?
INGISA LAVA VA RANGELAKO
8. Zvini lezvi Jesu a nga byela vapizani vakwe?
8 Andzhako ka malembe yo kari na va amukele papilo ga Pawule ka vaHebheru, a maKristu ma no wona mabutho ya Roma na ma randzele a dhoropa ga Jerusalema. Leco ci wa hi cikombiso ca ku ci wa hi cikhati ca ku va tsutsuma; a dhoropa ga Jerusalema gi wa lava ku lovisiwa. (Mat. 24:3; Luka 21:20, 24) Kanilezvi va wa ta tsutsumela kwihi? Jesu i wa va byelile magezu lawa yo kongoma: “Lava va nga Judhiya a va tsutsumele zvitsungeni”. (Luka 21:21) Ka wutshamu lego ku wa hi ni zvitsunga zvo tala. Makunu va wa ta tsutsumela kwihi khwatsi-khwatsi?
9. Hikuyini kuzvilava a maKristu ma nga kala ma nga zvi tivi ku ma ta tsutsumela ka citsunga cihi? (Wona ni mapa.)
9 Wona zvitsunga zvokari zva ku kuzvilava a maKristu na ma tsutsumele ka zvona: zvitsunga zva Samariya, ni zvitsunga zva Galileya, ni citsunga ca Hermoni, ni zvitsunga zva Lebhanoni, ni zvitsunga zvi nga kumeka le tlhatuko wa congo wa Jordhani. (Wona mapa.) A madhoropa yo kari ma nga kumeka ka matshamu lawo ya zvitsunga kuzvilava ma wa wonekisa ko khwatsi ma vhikelekile. Hi cikombiso, a dhoropa ga Gamla, gi wa kumeka ka citsunga ca hombe nguvhu niku zvi wa karata nguvhu a ku chikela seyo. A vaJudha vo kari va wa wona a dhoropa lego kota wutshamu ga ginene ga ku tsutsumela kona. Hambulezvo, a dhoropa lego gi nova wutshamu ku nga lwiwa nguvhu a yimpi ya vaJudha ni vaRoma niku ku file vahanyi vo tala va dhoropa lego.b
Ku wa hi ni zvitsunga zvo tala zva ku a maKristu na ma tsutsumele kona kanilezvi a hi zvontlhe zvi nga vhikelekile (Wona paragrafo 9)
10-11. a) Jehovha kuzvilava i ma nyikisile kuyini wurangeli a maKristu? (Mahebheru 13:7, 17) b) A maKristu ma vhunekisile kuyini hi ku ingisa lava va nga rangela? (Wona ni mufota.)
10 Zvi wonekisa ku khwatsi Jehovha i rangele maKristu hi ku tirisa lava va nga rangela bandla ka cikhati leco. A tlhari yo kari ya matimu ya ku hi Eusebio hi ndzhako ka cikhati yi tsalile lezvi: “A bandla legi gi nga hi Jerusalema, hi ku vhuniwa hi Nungungulu, gi no amukela kuvhululelwa loku ku nyikilweko a vavanuna lava va nga rangela; va no byeliwa lezvaku . . . va suka dhoropeni lego na ku nga se sangula yimpi vaya dhoropeni go kari ga Pereya gi nga vitaniwa ku i Pela”. Zvi wonekisa ku khwatsi a Pela gi wa hi wutshamu ga ginene gi nga kumeka kusuhani ni Jerusalema lezvi zvi nga maha ku zvi olova ku chikela seyo. A dhoropa lego gi wa hi dhoropa ga vamatiko niku ku wa nga hi na cigelo ca ku a vaRoma va gi vhukela. — Wona mapa.
11 A maKristu lawa ma tsutsumeleko zvitsungeni ma tirisile wusungukati ga Pawule ga ku ‘ingisa lava va rangelako’ lomu bandleni. (Lera Mahebheru 13:7, 17.) Hi kota ya lezvo, a vanhu va Nungungulu va no pona. A matimu ma tiyisekisa lezvaku Nungungulu a nga tsiki lava va rindzelako ‘a dhoropa legi gi nga ni zviseketelo zva lisine’ — ku nga Mufumo wa Nungungulu. — Mah. 11:10
A Pela ku wa hi kusuhani niku ku wa vhikelekile (Wona maparagrafo 10-11)
12-13. Jehovha i va rangelisa kuyini a vanhu vakwe zvikhatini zva zvikarato?
12 Lezvi hi gondzako: Jehovha i tirisa lava va rangelako kasi ku va nyika zvileletelo zvo kongoma a vanhu vakwe. A Bhibhiliya gi tele hi zvikombiso zva lezvi Jehovha a nga yimisisa zvona varisi kasi ku rangela vanhu vakwe zvikhatini zva zvikarato. (Dhewu. 31:23; Lis. 77:20) Niku nyamutlha hi na ni zvikombiso zvo tala zva lezvi Jehovha a simamisako zvona ku tirisa lava va rangelako.
13 Hi cikombiso, a cikhati leci a ntungu wa COVID-19 wu nga sangula, “lava va rangelako” va no nyika zvileletelo. A madhota ma no nyikiwa zvileletelo zva lezvi yi nga fanele ku mahisiwa zvona a mitlhangano ya bandla. Andzhakunyana ka loku a ntungu wu sangulile, ku no mahiwa gotsovanyano wa ku wu wa nga se tshuka wu mahiwa hi 500 wa tirimi ni kuhundza na ku tirisiwa internet, ni televhizawu, ni radhu. Hambu ndzeni ka ntungu, a hi tshukangi hi nyima ku amukela zvakuga zva moya, hi kota ya lezvo hi simamile kuva ni wumun’we. Hi nga tiyiseka ku kani cikarato muni hi to kumana naco cikhatini ci tako, Jehovha i ta simama ku vhuna lava va rangelako lezvaku va maha zviboho zva wutlhari. Ahandle ka ku tsumba Jehovha ni ku ingisa milayo yakwe, matshamela muni man’wani ma to hi vhuna ku ti longisela a kuxaniseka ka hombe ni ku maha zvilo hi wutlhari ndzeni ka cikhati leco ku to tsekatsekiswa misava?
RANDZA A VAMAKABYE U TLHELA U VA AMUKELA
14. Hi kuya hi Mahebheru 13:1-3, matshamela muni lawa a maKristu ma nga fanele ku ma kombisa na ku kiyela kutsongwani kasi a Jerusalema gi lovisiwa?
14 A cikhati leci a kuxaniseka ka hombe ku to sangula zvi ta lava ku hi va randza nguvhu a vamakabye a ku hundza zvezvi. Ka cikhati leco zvi ta lava ku hi pimanyisa cikombiso ca maKristu ma hanyileko Jerusalema ni Judhiya. A maKristu lawo contlhe cikhati ma wa randzana. (Mah. 10:32-34) Kanilezvi na ku kiyela malembanyana matsongwani kasi a Jerusalema ni tempeli zvi lovisiwa, zvi lavile ku a maKristu lawo ma kombisana nguvhu a lirandzo la ‘wumakabye’ ni ku “amukela vapfhumba” a ku hundza kale.c (Lera Mahebheru 13:1-3.) Hinawu zvi ta lava ku hi maha zvezvo laha hi tshinelako kugumeseni ka tiko legi go biha.
15. Hikuyini a maKristu ya vaHebheru ma nga fanele ku kombisana lirandzo la wumakabye ni ku amukelana andzhako ka loku ma tsutsumile?
15 A cikhati leci a mabutho ya Roma ma nga randzela Jerusalema ma gumesa ma suka hi citshuketi, a maKristu ma no zvi kota ku tsutsuma ni zvilo zvitsongwani. (Mat. 24:17, 18) Zvi wa lava ku ma vhunana a cikhati leci ma nga tsutsumela zvitsungeni ni cikhati leci va nga aka a mimiti yabye ya yiswa. A zvi kanakanisi lezvaku ku wa humelela ‘zvilo zvotala zva cihatla’ niku zvi nyikile maKristu a thomo ga ku ma kombisana a lirandzo la wumakabye ni ku amukelana hi ku vhunana ni ku avelana lezvi va nga hi nazvo. — Tit. 3: 14.
16. Hi nga kombisa kuyini lirandzo ka vamakabye lava va lavako ku vhuniwa? (Wona ni mufota.)
16 Lezvi hi gondzako: “Hi gi wonile a woko ga Jehovha na gi hi rangela ni ku hi vhuna hi ku tirisa a vamakabye va hina. A vamakabye va hi amukele va tlhela va hi vhuna a cikhati leci hi nga hi Ucrânia, ni Hungria niku va ha simama ku hi vhuna zvezvi hi nga Alemanya.” Lava va amukelako a vamakabye va tlhela va khatalela zvilaveko zvabye tiferamenta mandleni ya Jehovha. — Mav. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.
A maKristu lawa ma tsutsumako hi kota ya yimpi ni timhango ma lava ku hi ma vhuna (Wona paragrafo 16)
17. Hikuyini zvezvi zvi nga zva lisima a ku hlakulela lirandzo la wumakabye ni ku amukelana?
17 A zvi kanakanisi ku cikhatini ci tako zvi ta lava ku hi vhunana nguvhu a ku hundza zvezvi. (Hab. 3:16-18) Zvezvi Jehovha i hi gondzisa lezvaku hi ti karatela ku hiva ni lirandzo la wumakabye ni ku amukelana — a matshamela lawa ma to laveka nguvhu cikhatini leco ca kuxaniseka ka hombe.
ZVINI ZVI TO MAHEKA ZVEZVANYANA?
18. Hi nga ma pimanyisisa kuyini a maKristu ya vaHebheru ya zana ga malembe go sangula?
18 Kota lezvi a matimu ma kombako, a maKristu lawa ma nga tsutsumela zvitsungeni ma ponile a kulovisiwa ka Jerusalema. Ma tsikile dhoropa gabye kanilezvi Jehovha a nga tshukangi a ma tsika. Hi gondza yini ka lezvi zvi nga humelela? A hi zvi tivi khwatsi a ku a zvilo zvi ta fambisa kuyini cikhatini ci tako. Kanilezvi Jesu i hi tlharihisile lezvaku hi fanele ku tshama na hi longile. (Luka 12:40) Niku hi na ni citlharihiso leci Pawule a nga ci tsala ka papilo gakwe ka vaHebheru. A wusungukati lego ga tira ni masikwini ya hina a ku khwatsi hi lezvi gi nga tira ka zana ga malembe go sangula. A cin’wani kambe, hi na ni citiyisekiso ca Jehovha wutsumbu ca ku a nga ta tshuka a hi tsika hambu ku hi fularela. (Mah. 13:5, 6) Ngha hi hlota hi mbilu yontlhe a dhoropa legi gi to pindzuka — ku nga Mufumo wa Nungungulu — hi tlhela hi ti buza hi makatekwa ya pindzukelwa lawa ma to nehiwa hi dhoropa lego. — Mat. 25:34.
LISIMU 157 Hi ta ti buza hi kurula!
a Zvikhatini zva kutsaliwa ka Bhibhiliya, a madhoropa ma wa tolovela ku fumelwa hi hosi. A dhoropa go khwatsi hi lego gi wa vitaniwa ku mufumo. — Gen. 14:2.
b Lezvo zvi mahekile hi 67 Nguveni ya Hina, cikhatanyana andzhako ka ku a maKristu ma tsutsumile Judhiya ni Jerusalema.
c A gezu gi hundzuluselweko ku “lirandzo la wumakabye” gi nga wula lirandzo leli hi nga nalo hi maxaka ya hina, kanilezvi Pawule i gi tirisile kasi ku wula kubohana ka lirandzo loku hi nga nako lomu bandleni.