Tindlela ta ku vhuna a vana va valuveli

1, 2. a) Cikarato muni leci a vanana vo tala va valuveli va kumanako naco? b) Zviwutiso muni zvi to hlamuliwa ka ndzima leyi?

JOSHUA i hlawutela lezvi: “Kusukela wun’wananeni, ndzi wa wulawula a lirimi la vapswali va mina va tako hi ka tiko gin’wani laha kaya ni le bandleni. Kanilezvi a cikhati ndzi nga sangula kuya cikoleni, ndzi sangulile ku randza a lirimi la tiko legi hi nga hi ka gona. Andzhako ka malembanyana, ndzi wa nga ha li tivi a lirimi la vapswali va mina. A mitlhangano ndzi wa nga ha yi zwisisi, niku ndzi wa nga ha ti woni na ndzi hi wa mudhawuko wun’we ni vapswali va mina.” Lezvo a zvi humeleli Joshua yece.

² Inyamutlha ku na ni vanhu vo hundza 240 000 000 va kalako va nga hanyi ka tiko legi va nga pswaliwa ka gona. Loku u hi mupswali a hanyako ka tiko gin’wani, u nga maha yini kasi ku vhuna vana va wena lezvaku va gondza ku randza Jehovha ni ku ‘famba lisineni’ ke? (3 Johani 4) A van’wani ke, va nga va vhunisa kuyini?

VAPSWALI, NYIKANI CIKOMBISO CI NENE

3, 4. a) A vapswali va nga va vekelisa kuyini cikombiso ci nene a vana vabye? b) Zvini lezvi a vapswali va nga faneliko ku zvi rindzela ka vana vabye?

³ Vapswali, a cikombiso ca n’wina ca lisima nguvhu loku mu lava lezvaku a vana va n’wina vava ni wunghana gi nene na Jehovha va tlhela va hanya kala kupindzuka. Loku a vana va wena va ku wona na u ‘lava Mufumo kuranga,’ va ta gondza ku tsumba Jehovha kasi ku kuma zva ku ti hanyisa. (Mateu 6:33, 34) Rangisa a ntiro wa wena ka Jehovha ku hundza ku hlengeletela titshomba. Hanya wutomi go olova u tlhela u ti karatela ku potsa mangava. Lwela kuva ni “tshomba le tilweni,” ku nga ku tsakelwa hi Jehovha, wutshan’wini ga ku lwela kuva ni mali kutani ‘ku dzundziwa hi vanhu.’ — Gondza Marku 10:21, 22; Johani 12:43.

⁴ U nga tshuki u khomeka nguvhu laha ka kuza u vhumala cikhati co tshama ni vana va wena. Va tivise lezvaku wa tizwa matshandza hi vona loku va boha ku rangisa Jehovha wutshan’wini ga ku ti lavela kutani ku lavela wena mupswali a nduma kutani mali. Potsa a wonela ga hava ga ku a vana va fanele ku maha lezvaku a vapswali vabye va hanya wutomi ga kutshamiseka. Alakanya lezvaku ‘a vanana a va faneli ku vekela vapswali, kanilezvi a vapswali hi vona va vekelako vanana.’ — 2 Va Le Korinte 12:14.

VAPSWALI, ZAMANI KU HLULA A CIKARATO CA LIRIMI

5. Hikuyini a vapswali va faneleko ku randza ku wulawula ni vana vabye hi Jehovha?

⁵ Kota lezvi zvi phrofetilweko, inyamutlha ku kari ku nghena vanhu “va tirimi ti tsalangeneko ta matiko” hlengeletanweni ya Jehovha. (Zakaria 8:23) Kanilezvi loku a vana va wena va nga li zwisisi a lirimi la wena, zvi nga ku karatela ku va gondzisa lisine. A vana va wena hi vona zvigondzani zva wena zva Bhiblia zva lisima nguvhu ka zvontlhe u to tshuka uva nazvo, niku a ku “tiva” Jehovha zvi ta va maha va kuma wutomi ga pindzukelwa. (Johani 17:3) Kasi a n’wana wa wena a tiva a tigondzo ta Jehovha, u fanele ku randza ku ‘wulawula ha tona.’ — Gondza Deuteronome 6:6, 7.

6. A vana va wena va nga vhunekisa kuyini hi ku gondza a lirimi la wena? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)

⁶ Kuzvilava a vana va wena va ta gondza a lirimi la tiko legi mu nga ka gona le cikoleni kutani ku gondzisiwa hi van’wani. Kanilezvi va gondza a lirimi la wena loku u bhula navo hi kukhandzakanya. Loku a vana va wena va wulawula a lirimi la wena, zvi ta va olovela ku bhula na wena va tlhela va ku byela lezvi va ti zwisako zvona. Kanilezvi ku na ni mabhindzu man’wani kambe. A ku tiva tirimi to tala zvi vhulula a kupima ka vana va wena zvi tlhela zvi va vhuna ku zwisisa mawonela ya van’wani. Zvi nga va nyika malungelo yo engeteleka kambe kuchumayeleni. Carolina, loyi a vapswali vakwe va ngata hi ka tiko gin’wani, i ngalo: “A kuva ka bandla ga lirimi la matiko-wundle a zvo ku tsakisa. Niku zvi tsakisa nguvhu kambe a ku vhunetela lomu ku nga ni cilaveko ca hombe.”

7. U nga maha yini loku a lirimi li hi cikarato ngangweni wa wena?

⁷ A cikhati leci a vana va valuveli va gondzako a mahanyela ni lirimi la lomu va tshamako kona, a vokari va nga tshuka va nga ha li tsakeli a lirimi la vapswali vabye, hambu ku li rivala. Vapswali, loku a vana va n’wina va hi ka ciyimo leco, a hi chukwana mu gondzanyana a lirimi la lomu mu nga kona ke? Zvi ta mu olovela nguvhu ku gondzisa vana va n’wina a kuva maKristu loku mu zwisisa a mabhulo yabye, zvihungato zvabye, ni mitiro yabye ya le cikoleni, ni loku mu bhula ni vagondzisi vabye hi kukongoma. Lisine ku a ku gondza lirimi liswa zvi lava cikhati, ni kutikarata, ni kutikoramisa. Hambulezvo zvi na ni mabhindzu. Hi cikombiso, loku a n’wana wa wena o tshuka afa tindleve, xana u wa nga ta ti karatela ku gondza lirimi la mawoko kasi ku wulawula naye? A n’wanana a tivako lirimi lin’wani yenawu i lava ku khatalelwa hi ndlela yaleyo.a — Wona tlhamuselo wa lahasi.

8. U nga va vhunisa kuyini vana va wena loku u nga wulawuli khwatsi a lirimi la tiko legi mu nga ka gona?

⁸ A vapswali vo kari va valuveli zvi nga ha va karatela nguvhu ku wulawula khwatsi a lirimi liswa la vana vabye. Lezvo zvi maha ku a vapswali zvi va karatela ku vhuna vana vabye ku zwisisa “a mitsalo yo basa.” (2 Timote 3:15) Hambu loku u hi ka ciyimo leco, u nga va vhuna vana va wena a ku tiva Jehovha ni ku mu randza. A dhota go kari ga ku hi Shan gi ngalo: “A mamani wa hina a nga hi wundla yece li wa mu karatela nguvhu a lirimi leli hina hi nga wulawula, niku mina ni vamakabye va mina hi wa nga li koti khwatsi a lirimi lakwe. Kanilezvi, a cikhati hi nga mu wona na a gondza, a khongela, a tlhela a maha zvontlhe a nga zvi kota kasi ku fambisa a wukhozeli ga ngango vhiki ni vhiki, hi zvi zwisisile ku a ku tiva Jehovha zva lisima nguvhu.”

9. A vapswali va nga va vhunisa kuyini a vanana lava va wulawulako tirimi timbiri?

⁹ A vanana vo kari ku nga ha laveka lezvaku va gondza hi tirimi timbiri xungetano hi Jehovha. Hikuyini? Hi ku ku na ni lirimi leli va wulawulako le cikoleni ni leli va wulawulako laha kaya. Hi cigelo leco, a vapswali vo kari va tirisa mabhuku, ni tidrama, ni tivhidhiu hi tirimi tontlhe ta timbiri. Zvi te dlunya ku a vapswali va valuveli va fanele ku ti karata nguvhu kasi ku vhuna vana vabye lezvaku va tshinela ka Jehovha.

MU FANELE KUVA KA BANDLA GA LIRIMI MUNI?

10. a) Himani a faneleko ku hlawula lezvaku va taya ka bandla ga lirimi muni? b) Zvini lezvi a tihloko ta mingango ti faneleko ku maha na ti nga se maha ciboho?

¹⁰ Loku a valuveli va hanya kule ni Timboni tin’wani ti wulawulako lirimi labye, ku nga ha laveka lezvaku vaya ka bandla ga lirimi la tiko legi va nga ka gona. (Lisimu 146:9) Kanilezvi loku ku hi ni bandla laha kusuhani gi tirisako a lirimi labye la mabeleko, a hloko ya ngango yi fanele ku maha ciboho ca ku hi lihi a lirimi li to vhuna a ngango wa yona. Na a nga se maha ciboho leco, i fanele ku ehleketa khwatsi a tlhela a zvi khongelela. I fanele ku bhula hi zvona kambe ni sati wakwe ni vana. (1 Va Le Korinte 11:3) Zvini a faneleko ku zvi alakanyela? Matshinya muni ya milayo ya Bhiblia ma nga mu vhunako ku maha ciboho leco?

11, 12. a) A lirimi li khumbisa kuyini a ndlela leyi a n’wanana a vhunekako hi yona mitlhanganweni? b) Hikuyini a vanana vo kari va kalako va nga lavi ku gondza a lirimi la vapswali vabye?

¹¹ A vapswali va fanele ku alakanyela lezvi hakunene zvi lavekako ka vana vabye. Kasi ku zwisisa khwatsi a lisine la Bhiblia, a vanana va lava zvo hundza tihora ti tsongwani leti va ti mbhetako vhiki ni vhiki mitlhanganweni. Hambulezvo, tiva lezvi: Ka mitlhangano yi fambisiwako hi lirimi leli va li zwisisako khwatsi, a vanana va nga vhuneka hi kuva kona basi, kuzvilava hambu ku gondza zvo tala ku hundza lezvi a vapswali vabye va zvi alakanyako. Lezvo zvi nga tshuka zvi nga maheki loku a vanana lavo va nga li zwisisi khwatsi a lirimi la kona. (Gondza 1 Va Le Korinte 14:9, 11.) Niku a kuva lirimi la mabeleko la n’wanana a zvi wuli lezvaku li ta simama kuva lona li khumbako a kupima kakwe ni mbilu yakwe. Hi lisine, a vanana van’wani va nga ha gondza ku hlamula, ku maha mikombiso, ni ku veka tikanelo hi lirimi la vapswali vabye kanilezvi na va nga humesi lezvi hakunene va ti zwisako zvona.

¹² A cin’wani hi ku a mbilu ya n’wanana a yi khumbiwi hi lirimi basi. Hi zvalezvo zvi nga tshamisile zvona ka Joshua, loyi a nga kumbukiwa le kusanguleni. A makabye wakwe, Esther, i ngalo: “Ka vanana, a lirimi, ni mudhawuko, ni wukhongeli ga vapswali zvita laha ka nyandza yin’we.” Loku a vanana va nga ti woni na va hi va mudhawuko wun’we ni vapswali vabye, va nga tshuka va nga lavi ku gondza a lirimi ni wukhongeli ga vapswali vabye kambe. Makunu, a vapswali va valuveli va nga maha yini?

13, 14. a) Hikuyini a patswa wo kari wa valuveli wu nga rura wuya ka bandla ga lirimi la lomu va nga hanya kona? b) A vapswali va mahile yini kasi va simama kuva ni wunghana go tiya na Jehovha?

¹³ A vapswali va maKristu va rangisa a zvilaveko zva vana vabye mahlweni ka lezvi vona wutsumbu va zvi tsakelako. (1 Va Le Korinte 10:24) Samuel, a nga papai wa Joshua na Esther, i ngalo: “Mina ni sati wa mina hi cuwukile vana va hina kasi ku tiva ku a lisine li va khumba khwatsi hi lirimi muni, hi tlhela hi zvi khongelela. A hlamulo wa kona wu wa hambene ni lezvi hi nga zvi wona na zvi olova. Kanilezvi a cikhati hi nga wona ku a va vhuneki khwatsi hi mitlhangano, hi bohile ku rura hiya ka bandla ga lirimi la lomu hi hanyako kona. Hi wa famba zvin’we mitlhanganweni ni kuchumayeleni. Hi wa ramba vanghana va lomu cipandzeni kambe kasi ku taga navo ni ku famba hi hlakana navo. Zvontlhe lezvo zvi vhunile vana va hina a ku tiva vamakabye ni ku tiva Jehovha kota Nungungulu wabye, tlhelo Papai wabye ni munghana wabye. Lezvo hi zvona hi nga zvi wona na zvi hi zva lisima nguvhu ku hundza kuva va wulawula khwatsi a lirimi la hina.”

¹⁴ Samuel i engeta aku: “Kasi ku simama hi tiyile hi tlhelo ga moya, mina ni sati wa mina hi waya mitlhanganweni hi lirimi la hina kambe. Lezvo zvi wa hi maha hi khomeka nguvhu hi tlhela hi tshama na hi karele. Hambulezvo ha mu bonga Jehovha hi kuva a katekisile a kutikarata ka hina. A vana va hina vontlhe va vanharu va tirela Jehovha ka ntiro wa cikhati contlhe.”

LEZVI A VASWA VA NGA MAHAKO

15. Hikuyini a makabye wo kari wa ku hi Kristina a nga wona ku i chukwana aya ka bandla ga lirimi la tiko legi va nga hi ka gona?

¹⁵ A cikhati va kulako, a vana va nga ha wona lezvaku va nga mu tirela khwatsi Jehovha loku va hi ka bandla ga lirimi leli va li zwisisako khwatsi. Loku zvi maha lezvo, a vapswali a va faneli ku alakanya lezvaku a vana vabye vo va bhangula. Kristina i bika lawa: “Ndza li tivanyana a lirimi la vapswali va mina, kanilezvi a mawulawulela ma nga tirisiwa mitlhanganweni ma wa ndzi karatela nguvhu. A cikhati ndzi nga hi ni 12 wa malembe, ndzi yile ka gotsovanyano wu nga mahiwa hi lirimi la le cikoleni. Lego give khati go sangula ndzi nga zwisisa ku lezvi zvi wuliwako lisine! A kucica kun’wani ka ku nene kuve ka cikhati leci ndzi nga sangula ku maha mukhongelo hi lirimi la le cikoleni. Ndzi wa bhula na Jehovha na zvi huma mbilwini!” (Mitiro 2:11, 41) A cikhati a nga hi ni 18 wa malembe, Kristina i bhulile hi mhaka leyo ni vapswali vakwe, a boha ku rura aya ka bandla ga lirimi la tiko lego. I ngalo: “A ku gondza ha Jehovha hi lirimi la mina la le cikoleni zvi ndzi kucile ku maha cokari.” Kristina a nga hlwelangi ku maha phayona ga cikhati contlhe niku i tsakile nguvhu.

16. Hikuyini Nadia a tsakako hi ku kala a nga sukangi ka bandla ga lirimi la vapswali vakwe?

¹⁶ Vaswa, mu alakanyela ku rura muya ka bandla ga lirimi la tiko legi mu nga ka gona ke? Loku zvi hi tano, ti wutiseni ku hikuyini? Mo wona ku a ku rura muya ka bandla lego zvi ta mu vhuna ku tshinela nguvhu ka Jehovha ke? (Jakobe 4:8) Kutani mo kala mu nga lavi lezvaku a vapswali va n’wina va wonelela zvontlhe mu mahako kutani ku kala mu nga lavi ku ti karata ke? Nadia, loyi zvezvi a tirako Bheteli, i ngalo: “A cikhati leci mina ni vamakabye va mina hi nga chikela ka tanga yo sangula ku ti tshotshota, hi wa lava ku rura hiya ka bandla ga lirimi la lomu hi nga tshama kona.” Kanilezvi a vapswali vakwe va wa zvi tiva ku a kurura loko ku wa nga ta vhuna vana vabye a ku tiyisa wuxaka gabye na Jehovha. Nadia i engeta aku: “Zvalezvi ha va bonga a vapswali va hina hi lezvi va nga ti karata nguvhu kasi ku hi gondzisa a lirimi labye va tlhela va nga hi tsiki hi suka ka bandla ga lirimi lelo. Lezvo zvi tatile wutomi ga hina hi makatekwa zvi tlhela zvi hi nyika malungelo yo tala ya ku vhuna van’wani lezvaku va tiva Jehovha.”

LEZVI VAN’WANI VA NGA VHUNISAKO ZVONA

17. a) Jehovha i nyikile mani a ntiro wa ku gondzisa vana? b) A vapswali va nga ci kuma kwihi civhuno kasi ku gondzisa lisine vana vabye?

¹⁷ Jehovha i nyikile vapswali a ntiro wa ku gondzisa lisine vana vabye. A nga nyikangi vakokwani kutani munhu mun’wani. (Gondza Mavingu 1:8; 31:10, 27, 28.) Hambulezvo, a vapswali va kalako va nga li tivi a lirimi la lomu va hanyako kona va nga ha lava civhuno kasi ku khumba a timbilu ta vana vabye. Loku a vapswali va kombela civhuno, a zvi wuli lezvaku vo zama ku potsa a ntiro wa vona wa ku gondzisa vana vabye. Kanilezvi zvi ngava cipandze ca ku wundla vana vabye “hi kululeka ni kulaya” ka Jehovha. (Va Le Efesusi 6:4) Hi cikombiso, a vapswali va nga kombela mawonela ka madhota ya bandla xungetano hi lezvi va nga mahisako zvona a wukhozeli ga ngango va tlhela va kombela civhuno ca lezvi va nga vhunisako zvona vana vabye a ku kuma vanghana va va nene.

18, 19. a) A maKristu man’wani ma nga vhunisa kuyini vaswa? b) Zvini lezvi a vapswali va faneleko ku simama va zvi maha?

¹⁸ Kasi ku vhuna vana vabye, a vapswali va ngata na va ramba mingango yin’wani ka wukhozeli gabye ga ngango. A vaswa vo tala va gondza ka maKristu-kulobye kambe loku va chumayela navo ni ku maha navo zvilo zvin’wani. (Mavingu 27:17) Shan, a tshahilweko le hehla, i ngalo: “Ndza ha va alakanya a vamakabye lava va nga ndzi fihla lahasi ka tipapa tabye. Khati ni khati va nga ndzi vhuna ku longisela ciavelo ca mina ca cigondzani mutlhanganweni, ndzi wa gondza zvotala. Ndzi wa tsaka kambe hi mihlakano leyi hi nga yi maha hi ntlawa.”

¹⁹ Lava va hlawuliwako hi vapswali kasi ku va vhuna ku gondzisa vana vabye, contlhe cikhati va fanele ku va kuca kuva ni cichawo hi vapswali vabye. Lezvo va nga zvi maha hi ku wulawula zva zvi nene hi vapswali lavo ni ku kala va nga va tekeli a ntiro wa ku wundla vana vabye. Ahandle ka lezvo, lava va vhunetelako va fanele ku potsa ku maha ni cihi leci a vokari lomu bandleni kutani le handle va nga tshukako va ci wona na ci nga hlazvekangi. (1 Pedro 2:12) Hambu lezvi a vapswali va vhumelelwako ku kombela ku vhuniwa hi van’wani, zva ha simama kuva nzhwalo wabye a ku gondzisa lisine vana vabye. Va fanele ku wonelela a civhuno leci va nyikiwako hi maKristu man’wani.

20. A vapswali va nga vhunisa kuyini vana vabye lezvaku va maha malandza yo tsumbeka ya Jehovha?

²⁰ Vapswali, kombelani Jehovha lezvaku a mu vhuna, mu tlhela mu maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa n’wina. (Gondza 2 Kronekele 15:7.) Rangisa a wuxaka ga vana va wena na Jehovha mahlweni ka lezvi wena u zvi randzako. Maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku chiketisa a lisine mbilwini ya n’wana wa wena. U nga tshuki u nyima ku kholwa lezvaku a n’wana wa wena a nga maha nandza ga Jehovha. Loku a vana va wena va ingisa a Mhaka ya Nungungulu va tlhela va landzela a cikombiso ca wena, u ta ti zwisa ku khwatsi hi lezvi mupostoli Johani a nga ti zwisa zvona hi vana vakwe vo fananisa. I te: ‘A ndzi na kutsaka ka hombe ku hundza loku ndzi nga nako, laha ndzi zwako lezvaku a vana va mina va famba lisineni.’ — 3 Johani 4.