Khosahalani Zinwe

1, 2. (a) Hi kwihi a kucicacica ku humelelako a xikhati lexi ku chikelako kukhosahala? (b) Xana a vavanuna va kuchava Nungungulu va le zikhatini za kutsaliwa ka Biblia va ku kumisile kuyini a kuxalala wukhosaneni?

A XIKHATI lexi hi khosahalako a miri wa hina wa cicacica nguvu. A gome gi hi mbheta ntamu. Loku u ti cuwuka wonini ku woneka mikonyi yiswa ni wuvu gi yako gi tata hloko — hambu ku mbhela misisi. Hi nga ha sangula kuva vanhu va mariva. Ku wumbiwa wuxaka giswa a xikhati lexi a vana va chadako, ni xikhati lexi ku pswaliwako vazukulu. Ka vo kari, a kugumesa kutira ku va maha vava ni wutomi go hambana ni legi va nga gi hanya kale.

² Hakunene, a malembe ya wukhosana ma zi kota kuva ya zikarato. (Mutshawuteli 12:1-8) Hambulezo, alakanya a malanza ya Nungungulu ya le zikhatini za kutsaliwa ka Biblia. Hambu lezi hi kugumesa ma ngafa, wona ma kumile a wutlhari ni kuzwisisa, lezi zi nga ma nehela kuxalala ka hombe wukhosaneni. (Genesisi 25:8; 35:29; Joba 12:12; 42:17) Xana ma zi kotisile kuyini a ku khosahala na ma xalele? Handle ko kanakana hi lezi ma nga hanya hi kuyelana ni matshinya ya milayo lawa inyamutlha hi ma kumako na ma tsalilwe lomu ka Biblia. — Tisimu 119:105; 2 Timote 3:16, 17.

3. Wusungukati muni legi Paule a nyikileko vavanuna ni vavasati va khosaheleko?

³ Papilweni gakwe ka Titusi, mupostoli Paule i nyikile zileletelo zi nene ka lava va khosahalako. I tsalile lezaku ngha “a vavanuna va kale va ti khoma, vave lava va dzunzekako, lava va tlharihileko, va hi ni kukholwa ku nene, ni liranzo, ni kutimisela. Hizalezo ni vavasati va kale a vave ni matshamela ma khesekako, na va nga hi na mahlevo, va nga ti nyikeliko kunweni ka byala; kanilezi va gonzisa lezi za zinene.” (Titusi 2:2, 3) A ku lanzela magezu lawa ku nga ku vuna a ku yimisana ni zikarato za wukhosana.

TI ZWANANISE NI KUTLHATLHEKA KA VANA VA WENA

4, 5. Xana a vapswali vo tala va khumbisiwa kuyini a xikhati lexi a vana vabye va humako miti, niku a vo kari va ti zwananisa kuyini ni xiyimo lexi xa xiswa?

⁴ A kucica ka tifanelo ku lava lezaku u ti zwananisa nako. A mhaka leyi nja lisine nguvunguvu a xikhati lexi a vana lava va hombe va humako miti va nghenela wukati! Ka vapswali vo tala lexi hi xona xikombiso xo ranga xa lezaku va khosahala. Hambu lezi va tsakako hi kota ya lezi a vana vabye va kulileko, a kutala ka zikhati a vapswali va karateka hi ku lava ku tiva lezaku va mahile zontlhe kasi ku longisela a vana vabye a kuva va tlhatlheka. Niku va nga ha va vilela laha mutini.

⁵ Hi laha zi zwisisekako ha kona, a vapswali va simama ku karatekela a kutshamiseka ka vana vabye, hambu anzhako ka kuva va humile miti. “Loku ku wo khwatsi nzi wozwa mahungu yabye hi kukhanzakanya, kasi nzi tiyiseka lezaku va ha hanya khwatsi — lezo zi wa ta nzi tsakisa,” ku wulile mamani wo kari. A dadani wo kari i bika lezi: “A xikhati lexi a nhanyana wa hina a nga suka laha mutini, kuve nguva yo nonoha nguvu. A kusuka kakwe ku siyile xiwunza xa hombe ngangweni wa hina hakuva hi wa maha zilo zontlhe na hi hi zinwe.” Xana a vapswali lava va yimisanisa kuyini ni kusuka ka vana vabye? A kutala ka zikhati va mbheta a xiwunza lexo hi ku khatalela ni ku vuna vanhu vanwani.

6. Xini xi vunako a ngango lezaku wu hlayisa kuzwanana wutshanwini ga kona gi faneleko?

⁶ A xikhati lexi a vana va nghenelako wukati, a tifanelo ta vapswali ta cica. A bhuku ga Genesisi 2:24 gi ngalo: “A wanuna i ta siya a raru wakwe ni nyine wakwe a namarela ka sati wakwe; vona va tava nyama yinwe.” A ku vumela a matshinya ya milayo ya Nungungulu ya wuhloko ni xaxameto wu nene ku ta vuna a vapswali lezaku vava ni mawonela ma faneleko hi zilo. — 1 Va Le Korinte 11:3; 14:33, 40.

7. Hi gihi a wonela gi nene legi a dadani wo kari a nga gi hlakulela a xikhati lexi a vanhanyana vakwe va nga tekwa?

⁷ Anzhako ka kutekwa ka vanhanyana vambiri va patswa wo kari, a patswa lowo wu lo tizwa na wu sele woce. A kusanguleni, a nuna i lova ni xiviti ka vamwane vakwe. Kanilezi a xikhati lexi a nga alakanyela a tshinya ga nayo ga wuhloko, i lo zwisisa lezaku a vanuna va vanhanyana vakwe hi vona makunu va nga hi tihloko ta mingango yabye. Hikwalaho, a xikhati lexi a vanhanyana vakwe va nga kari va kombela wusungukati, yena i wa va wutisa lezi a vanuna vabye va nga kari va zi alakanya hi mhaka ya kona, zonake a maha zontlhe kasi ku va seketela hi laha a zi kotako ha kona. A vamwane vakwe makunu va mu wona kota munghana niku va vumela a wusungukati gakwe.

8, 9. Xana a vapswali vo kari va ti zwananisile kuyini ni kutlhatlheka ka vana vabye va kulileko?

⁸ Ahati loku lava va ha hiko ku nghenela wukati, hambu loku va nga mahi nchumu wu koniwako hi Mitsalo, va tsika ku maha lezi a vapswali va alakanyako ku hi zona za chukwana? “A xikhati xontlhe hi va vuna a ku ngha va tiva a mawonela ya Jehova,” ku tlhamusela a patswa wo kari wu nga ni vana va chadileko, “kanilezi loku hi nga tsakiswi hi xiboho xabye, ha xi vumela hi tlhela hi va seketela ni ku va nyika ntamu.”

⁹ Ka matiko yo kari ya le Ásia, a vamamani vo kari za va nonohela nguvu a ku vumela a kutlhatlheka ka vafana vabye. Hambulezo, loku va kombisa xichawo ka xaxameto ni wuhloko ga wuKristu, va wona lezaku a kungazwanani ni vakatamwane vabye ka hunguka. A wasati wo kari a nga muKristu i wona lezaku a kusuka ka vafana vakwe mutini ku mahile “xibuka xa kubonga ku yako ku anza.” Yena i tsaka nguvu hi ku wona a wutlhari gabye ga ku rangela a mingango yabye ya yiswa. Hi tlhelo ginwani, lezo zi hungula a nzhwalo wa xiviri ni wa maalakanyo lowu yena ni nuna wakwe va faneleko ku wu rwala a xikhati lexi va yako va khosahala.

TIYISETANI A XIBOHO XA NWINA XA WUKATI

10, 11. Hi gihi a wusungukati ga Mitsalo legi gi to vuna vanhu a ku potsa a mitlhamu yo kari ya tanga ya kutiyela?

¹⁰ A vanhu va tizwa hi tindlela to hambanahambana a xikhati lexi va mahako vanhu vo tiyela. A vavanuna vo kari va cica maambalela na va zama ku ti maha majaha. A vavasati vo tala va karateka hi kota ya kucica loku ku vangiwako hi kugumesa ka mukhuwo wa vavasati. Lexi xi nga tsakisiko, a vanhu vo kari va tiyeleko va vangela xiviti ni xiluse a vanghana vabye va wukati hi ku hlakana hi liranzo ni vanhu vaswa va xiro xa wubeleki xo hambana. Hambulezo, a vavanuna va kulileko lava va chavako Nungungulu va na ni “kupima ku nene,” na va ti khoma kunaveleni ka hava. (1 Pedro 4:7) A vavasati va buvileko vonawo va ti karatela ku hlayisa a kutiya ka makati yabye, hi kota ya ku ranza vanuna vabye ni ku xuva ku tsakisa Jehova.

¹¹ Hi kupimiselwa, Hosi Lemueli i tsalile a wudzunzo ga “wasati nene” loyi a nehelako bhinzu nuna wakwe hi ku “mu mahela zinene, na ku nga hi kubiha, wontlhe masiku ya kuhanya kakwe.” A nuna loyi a nga muKristu a nga ta tsika ku kombisa kubonga ka sati wakwe hi kota ya lezi a ti karatelisako zona a ku yimisana ni zikhunguvanyiso zihi ni zihi za kutizwa lezi zi mu welako nzeni ka malembe yakwe ya kutiyela. A liranzo lakwe li ta mu kuca a ku “mu dzunza.” — Mavingu 31:10, 12, 28.

12. Xana a mipatswa yi nga zi kotisa kuyini a ku tlhela yi ranzana nguvu hi kufamba ka malembe?

¹² Nzeni ka malembe yo khomeka ya ku wundla vana, hi wumbiri ga nwina mu nga ngha mu vekile a kunavela ka nwina tlhelweni hi kuziranza kasi mu khatalela a zilaveko za vana va nwina. Anzhako ka kuva va humile miti makunu xikhati xa ku yisa kupima wutomini ga nwina ga wukati. A nuna wo kari i wula lezi: “A xikhati lexi a vanhanyana va mina va nga suka laha mutini nzi lo tlhela nzi sangula ku gangisana ni sati wa mina.” A nuna munwani i ngalo: “Hi khatalela a wutomi ga munwe ni munwani wa hina hi tlhela hi alakanyisana hi xilaveko xa ku maha mihlakano ya kutiyisa miri.” Makunu, kasi va ngazwi xiwunza, yena ni sati wakwe va rurela ziro zinwani za bandla. Ina, a ku khatalela vanwani zi neha makatekwa. Hehla ka zontlhe, zi tsakisa Jehova. — Va Le Filipi 2:4; Maheberu 13:2, 16.

13. Xana a kutlhatlheka ni kutsumbeka zi vunisa kuyini a xikhati lexi a patswa wu khosahalako zinwe?

¹³ U nga vumeli lezaku a kuzwanana ka wena ni munghana wa wena wa wukati ku hunguka. Bhulani hi kutlhatlheka. (Mavingu 17:27) A nuna wo kari i ngalo: “Hi etisa a kutivana ka hina hi ku khatalelana ni ku alakanyelana.” A sati wakwe wa vumela hi ku wula lezi: “Kota lezi hi khosaheleko, hi kalile hi ranza a kunwa zinwe caya, ku bhula, ni ku tirisana.” A kutlhatlheka ni kutsumbeka ka wena zi nga vuna a ku tiyisa a xiboho xa nwina xa wukati, zi xi nyika a kutiya loku ku to tsanzekisa a mizamo ya Satani, a muhohloti wa wukati.

TSAKELA VAZUKULU VA WENA

14. Hi wihi a ntiro lowu handle ko kanakana a kokwani wa Timote a wu mahileko kukuleni kakwe kota muKristu?

¹⁴ A vazukulu hi xona “xidlodlo” xa zikhosana. (Mavingu 17:6) A ku pangalatiwa hi vazukulu ka zi kota ku tsakisa hakunene — ku nyika ntamu ni ku tangalisa. A Biblia gi wulawula khwatsi hi Loisi, a kokwani loyi, zinwe ni n’wana wakwe Eunike, a nga hlengela lezi a nga zi kholwa ni zukulwana wakwe Timote. A nwanana loyi i lo kula na a tiva lezaku a mamani wakwe ni kokwani wakwe va wa nyika lisima a zinene za Biblia. — 2 Timote 1:5; 3:14, 15.

15. Xungetano hi vazukulu, xivuno muni xa lisima lexi a vakokwani va zi kotako ku xi nyika, kanilezi xini va faneleko a ku xi potsa?

¹⁵ Makunu, laha ku na ni ntiro wo hlawuleka lowu a vakokwani va zi kotako ku nyika ka wona a xivuno xabye xa lisima. Nwina vakokwani, mu sina mu gonzisile a vana va nwina a wutivi ga makungo ya Jehova. Zalezi ma zi kota ku maha zo fana ka xizukulwana xinwani! A zivanana zo tala zi tsaka nguvu hi kuzwa a vakokwani va zona na va hlawutela mahungu ya Biblia. Lisine lezaku a mu wutli a wutihlamuleli ga dadani ga ku gonzisa zinene za Biblia ka vana vakwe. (Deuteronome 6:7) A kuhambana ni lezo, nwina mo mu vunetela ka wutihlamuleli lego. Ngha a mukhongelo wa nwina wuva lowu wa mutsali wa Tisimu: “Nungungulu, u nga nzi tsiki laha na nzi khosahele, nziva ni wuvu; kala nzi leletela hi woko ga wena a ka xizukulwana xi tako, ni ntamu wa wena ka vontlhe lava va ha tako.” — Tisimu 71:18; 78:5, 6.

16. Xana a vakokwani va nga potsisa kuyini a ku vuxa madzolonga ngangweni wabye?

¹⁶ Lexi xi nga tsakisiko, a vakokwani vo kari va hena nguvu a vanana laha ka kuza ku anza a madzolonga xikari ka vakokwani ni vana vabye va kulileko. Hambulezo, a kukombisa ka wena a wunene hi mbilu yontlhe ku nga ha maha lezaku a vazukulu va wena va hehukelwa a ku ku byela a xihundla xabye loku va nga tizwi na va chusekile a ku tlhatlhela vapswali vabye a timhaka leto. Ka zikhati zo kari a vanana va nga alakanya lezaku a vakokwani vabye va va henako va ta va yimelela mahlweni ka vapswali vabye. Makunu u ta maha yini? Ngha uva ni wutlhari u kuca a vazukulu va wena lezaku va bhulisana ni vapswali vabye hi kutlhatlheka. Wa zi kota ku va tlhamusela lezaku lezo zi tsakisa Jehova. (Va Le Efesusi 6:1-3) Loku zi laveka, u nga ha ranga hi wena u wulawula ni vapswali vabye kasi a vanana va zi kota ku va tshinelela. Bhulisana ni vazukulu va wena hi kutlhatlheka xungetano hi lezi u zi gonzileko hi kufamba ka malembe. A kutsumbeka ka wena ni kuva u wulawula lisine za zi kota ku va vuna.

TI ZWANANISE NI XIYIMO A XIKHATI LEXI U KHOSAHALAKO

17. Hi kwihi a kutiyimisela ka mutsali wa Tisimu loku a maKristu ma khosaheleko ma faneleko ku ku pimanyisa?

¹⁷ A xikhati lexi u khosahalako, u ta wona lezaku a wa ha zi koti ku maha zontlhe lezi u nga tolovele ku maha kutani zontlhe lezi u zi lavako. Xana a munhu a nga vumela wukhosana a tlhela a yimisana nago hi ndlela muni? Lomu mapinwini ya wena u nga ha tizwa na u hi ni 30 wa malembe, kanilezi loku u ti cuwuka laha wonini u wona a matshamela manwani. U nga mbheli ntamu. A mutsali wa Tisimu i khongotele Jehova aku: “U nga nzi hoxi xikhatini xa wukhosana, u nga nzi tsiki laha wu mbhelileko a ntamu wa mina.” Boha ku pimanyisa a kutiyimisela ka mutsali wa Tisimu. Yena i te ngalo: “Nzi ta tsumba wontlhe masiku, nzi ta ku dumisa kambe ni kambe.” — Tisimu 71:9, 14.

18. Xana a muKristu a buvileko a nga xi tirisisa kuyini khwatsi a xikhati xa ku ngha a gumesile ku tira?

¹⁸ A vo tala va ti longisela na ka ha hi mahlweni lezaku va engetela a ku dumisa Jehova anzhako ka kugumesa kutira. “Nzi lo longisela na ka ha hi mahlweni lezi nzi nga wa ta zi maha anzhako ka kuva a nhanyana wa hina a mbhetile xikola,” ku tlhamusela a dadani wo kari loyi makunu a gumesileko ku tira. “Nzi lo boha lezaku nzi wa ta sangula a wutireli ga kuxumayela hi xikhati xontlhe, nzi tlhela nzi xavisa a koponi ya mina kasi nziva ni xikhati xo tala xa ku tirela Jehova hi laha nzi nga zi kota ha kona. Nzi lo khongelela a wurangeli ga Nungungulu.” Loku u tshinela tangeni ya kugumesa kutira, kuma kuchavelelwa hi ka magezu lawa ya Muvangi wa hina wa Hombe: “Nzi tava tano kala wukhosaneni ga nwina, nzi ta mu rwala kala mu huma wuvu.” — Isaya 46:4.

19. Wusungukati muni legi gi nyikwako lava va khosahalako?

¹⁹ A ku ti zwananisa ni wutomi ga ku ngha u gumesile ku tira ku nga ha nonoha. Mupostoli Paule i lo nyika wusungukati a vavanuna va khosaheleko lezaku “va ti khoma.” Lezo zi lava lezaku a munhu a ti khoma zilweni zontlhe, a nga vumeli ku byekelela kuhloteni ka mahanyela yo hehuka. Ku nga hava ni xilaveko xa hombe xa kuva u hanya hi ku lanzela a longoloko wa ku maha zilo ni kutitoloveta wutsumbu anzhako ka ku ngha u gumesile ku tira a ku hunza kale. Makunu, tshama na u khomekile, u ‘anza mitirweni ya Hosi xontlhe xikhati, na u tiva lezaku a ntiro wa wena a hi wa mahala Hosini.’ (1 Va Le Korinte 15:58) Engetela a mitiro ya wena kasi u vuna vanwani. (2 Va Le Korinte 6:13) A maKristu yo tala ma maha lezo hi ku xumayela mahungu yo saseka hi kuchivirika maringano ni kutsanzeka ka wukhosana gabye. A xikhati lexi u yako mahlweni u khosahala, ngha uva ni “kukholwa ku nene, ni liranzo, ni kutimisela.” — Titusi 2:2.

A KU YIMISANA NI KU FELWA HI MUNGHANA WA WENA WA WUKATI

20, 21. (a) Mafambiseleni lawa ya zilo, xini lexi hi kugumesa xi hambanyisako mipatswa ya vatekani? (b) Xana Ana i nyikisa kuyini xikombiso xi nene ka vanghana va wukati lava va ha hi ku felwako?

²⁰ Za bayisa a ku zi wula kanilezi lisine lezaku ka mafambisela lawa ya zilo, a mipatswa ya vatekani hi kugumesa yi hambaniswa hi kufa. A vanghana va wukati va nga maKristu va bayisekako va zi tiva lezaku a varanzekako vabye va etlele ka xikhati lexi, niku va tsumba a ku va ta tlhela va va wona kambe. (Johani 11:11, 25) Kanilezi a kufelwa ka ha simama kuva xirilo. Xana lava va seleko va yimisanisa kuyini nako?a

²¹ A ku alakanya lezi a munhu wo kari a kumbukiwako hi Biblia a zi mahileko zi tava xivuno. Ana i wa mahile noni anzhako ka ntlhanu wa malembe ni mambiri ntsena na a chadile, niku a xikhati lexi hi gonzako hi yena, i wa hi ni 84 wa malembe. Ha zi kota ku tiyiseka lezaku yena i rilile a xikhati lexi a felweko hi nuna wakwe. Xana i yimisanisile kuyini ni xiyimo lexo? I lo mahela Jehova Nungungulu a ntiro wo basa le tempeleni a wusiku ni mumu. (Luka 2:36-38) A wutomi ga Ana ga ku maha ntiro hi mukhongelo handle ko kanakana gi wa hi muri wa hombe wa ku mbheta kubayiseka ni xiwunza lezi a nga kari a zizwa kota noni.

22. Xana a tinoni to kari ti yimisanisa kuyini ni xiwunza?

²² “A xikarato xa mina xa hombe ka zontlhe ku sala nzi nga hi na munghana wa ku bhula naye,” ku tlhamusela a wasati wo kari wa 72 wa malembe loyi a nga maha noni ka khume ga malembe ma hunzileko. “A nuna wa mina i wa hi muingiseli wa mu nene. Hi wa bhula hi za bandla ni kuhlengela ka hina wutirelini ga wuKristu.” A noni yinwani ya xisati yi ngalo: “Hambu lezi a kubayiseka ku mbhelako hi kufamba ka xikhati, nzi wonile lezaku hi lisine la kona, lexi xi mbhetako a kubayiseka hi lezi a munhu a zi mahako hi xikhati xakwe. U le ka xiyimo xi nene xa ku vuna vanwani.” A noni yo kari ya xinuna ya 67 wa malembe ya vumela a mhaka leyo hi ku wula yiku: “A ndlela ya yi nene nguvu ya ku yimisana ni kufelwa ku ti nyiketela lezaku u chavelela vanwani.”

TI NYIKIWA LISIMA HI NUNGUNGULU WUKHOSANENI

23, 24. Hi kwihi a kuchavelela ka hombe loku a Biblia gi nyikako a vakhosaheleko, nguvunguvu lava va mahileko tinoni?

²³ Hambu lezi a kufa ku tekako munghana wa wukati a ranzekako, Jehova wa simama a tsumbekile, na a tiyisa xikhati xontlhe. “Xilo xinwe nzi kombelako ka Jehova,” ku yimbelelile Hosi Davida wa zikhatini za kale, “nzi ta lava lexo: Hi lezaku nzi tshama ndlwini ya Jehova a masiku wontlhe ya kuhanya ka mina, kasi nza wona a kusaseka ka Jehova, nzi languta tempeli yakwe.” — Tisimu 27:4.

²⁴ “Dzunza a tinoni leti ti nga tinoni hakunene,” ku khongotela mupostoli Paule. (1 Timote 5:3) A wusungukati legi gi lanzelako a xileletelo lexi gi komba lezaku a tinoni leti ti ringanelwako na ti nga hi na maxaka ti nga hava ni xilaveko xa ku vuniwa hi bandla hi zilo zi wonekako. Hambulezo, a mongo wa xileletelo lexi xa ku “dzunza” wu patsa maalakanyo ya ku ti nyika lisima. A hi kuchavelelwa loku a tinoni leti ti chavako Nungungulu ti ku kumako hi ku tiva lezaku Jehova wa ti nyika lisima niku i ta ti hlayisa! — Jakobe 1:27.

25. Hi kwihi a kuxuva loku ka ha saleleko a vakhosaheleko?

²⁵ A “wumbhuri ga zikhosana hi hloko ya wuvu,” ku wula a Mhaka ya Nungungulu yi pimisilweko. ‘Xidlodlo xa wudzunzo loku yi kumeka tindleleni ta kululama.’ (Mavingu 16:31; 20:29) Makunu, kani wa ha hi ni munghana wa wena wa wukati kutani u sele u hi wece, simama ku rangisa a ntiro wa Jehova wutomini ga wena. Hi ku maha lezo u tava ni vito gi nene mahlweni ka Nungungulu zalezi u tlhela uva ni kutsumba ka wutomi ga pinzukelwa misaveni leyi a kubayisa ka wukhosana ku to ngha ku nga ha hi kona. — Tisimu 37:3-5; Isaya 65:20.