Xana Pedro i wa hi Papa wo Sangula?

KA TIMILIYONI ta vaKatolika misaveni yontlhe, a xiboho xa 1870 xa Concílio Vaticano I i nayo wa Chechi, i gonzo yi bohilweko. Hambulezo, ku vuka xiwutiso lexi: Xana i gonzo yi seketelwako ka Mitsalo? Tlhatakumbiri, hakunene Papa Francis muvaleti wa mupostoli Pedro? Niku xana Pedro ive Papa wo sangula?

“A HEHLA KA RIBYE LEGI NZI TA AKA CHECHI YA MINA”

A nayo wa Concílio Vaticano I wa 1870, wu wa seketelwe nguvunguvu ka tlhamuselo wa wona wa Mateu 16:16-19 na Johani 21:15-17. A mabhulo ya Jesu na Pedro hi ma gonzileko lomu ka mavesi lawa, zinwe ni matimu manwani ya Biblia, ma komba lezaku mupostoli Pedro ive ni ntiro wa lisima matinwini ya maKristu yo sangula. Kunene, ka khati go sangula va nga kumana, Jesu i profetile lezaku Pedro i wa ta kombisa matshamela yo kota ribye wutomini gakwe. (Johani 1:42) Kanilezi xana Kristu i lo nyika Pedro a wuhosi go kari?

Ka Mateu 16:17, 18, hi kuma magezu ya Jesu na aku ka Pedro: “Nziku ka wena: Wena u Pedro [a vito legi gi tlhamusela ku: “Xipanze xa Ribye”], a hehla ka ribye legi nzi ta aka chechi ya mina.”a Zi ngava ku Jesu i wo wula lezaku a “chechi” yakwe, yi wa ta akiwa hehla ka Pedro, loyi a nga munhu? Xana Pedro i wa tava hloko ya valanzeli vontlhe va Jesu? A vapostoli vanwani va Jesu va ngazwa mabhulo lawo va ma zwisisile kuyini a magezu ya Jesu? A mabhuku ya tiIvangeli ma komba lezaku hi nzhako ka xikhati, va kanetisene makhati yo tala xungetano hi lezaku ku wa himani wahombe xikari kabye. (Mateu 20:20-27; Marku 9:33-35; Luka 22:24-26) Loku ku hi lezaku Jesu i wa sina a nyikile Pedro a wuhosi go kari, xana na ka ha vukile a xiwutiso xa ku himani a nga hi wahombe xikari ka vapostoli?

Xana yena nwinyi Pedro, i ma zwisisile kuyini a magezu ya Jesu? Kota muIsraeli a nga kulile, zi te dlunya a ku Pedro i wa zi tiva a ziprofeto zo tala za Mitsalo ya xiHeberu zi wulawulako hi “ribye” kutani “ribye ga magumo.” (Isaya 8:13, 14; 28:16; Zakaria 3:9) Loku a kumbukile a xinwe xa ziprofeto lezo ka papilo a tsaleleko makholwa-kulobye, Pedro i tlhamusele lezaku a xiprofeto xungetano hi “ribye ga magumo” xi wa yimela Messia, ku nga Hosi Jesu Kristu. Pedro i lo tirisa a gezu ga xiGreki pe’tra (ku nga gezu go fana ni legi Jesu a gi tirisileko ka Mateu 16:18) gi yimelako Kristu ntsena. — 1 Pedro 2:4-8.

Mupostoli Paule i wa hi mulanzeli munwani wo tsumbeka wa Jesu. Xana Paule i wa kholwa lezaku Jesu i wa nyikile Pedro a wuhosi go kari? Na a vumela a xiyimeko xa Pedro ka bandla go sangula ga wuKristu, Paule i lo tsala lezaku Pedro i wa hi xikari ka lava “va tibyiwako lezaku timhanze.” Ka Paule, ku wa nga hi ‘mhanze’ yinwe ntsena yi nga hi kona. (Va Le Galatia 2:9) Tlhatakumbiri, loku ku hi lezaku Pedro i wa yimisilwe hi Jesu lezaku a maha hloko ya bandla, hikuyini a nga wa tava loyi a tibyako ntsena, lezi zi wulako lezaku a nga wa ta alakanyelwa hi makholwa-kulobye, lezaku i mhanze?

Na a tsala xungetano hi kucicacica ko kari ka ndlela leyi Pedro a nga va khoma hi yona vanwani, Paule hi xichawo xa hombe kanilezi hi kutiya i te ngalo: “Mina nzi lo mu kaneta nghohe ni nghohe, hakuva i wa konekile.” (Va Le Galatia 2:11-14) Paule i wa nga alakanyi lezaku Kristu i wa akile chechi, kutani bandla gakwe, hehla ka Pedro kutani ka munhu munwani a nga mbhelelangiko. Wutshanwini ga lezo, i wa kholwa lezaku a bandla gi wa akilwe hehla ka Jesu Kristu kota xiseketelo xa gona. Ka Paule “a ribye lego gi wa hi Kristu.” — 1 Va Le Korinte 3:9-11; 10:4.

“WENA U PEDRO . . . ”

Makunu hi fanele ku ma zwisisa hi ndlela muni a magezu yaku: “Wena u Pedro, a hehla ka ribye legi nzi ta aka chechi ya mina”? Kasi hi zwisisa khwatsi a xipanze xa mahungu yo kari, zi lava lezaku hi gonza a mongo wa kona. Xana Jesu na Pedro va wa wulawula hi yini? Jesu i wa ha hi ku wutisa vapizani vakwe aku: “Nwinake mu ngalo hi mina mani?” Na a nga kanakani, Pedro i lo hlamula aku: “Wena u Kristu, N’wana wa Nungungulu a hanyako.” Hi kota ya lezo, Jesu i lo dzunza Pedro zonake a wula lezaku i wa ta aka “chechi,” kutani bandla gakwe, ka “ribye” go tiya nguvu, legi Pedro a nga kombisile a kukholwa ka gona — ku nga Jesu wutsumbu. — Mateu 16:15-18.

Na va yima ni mhaka leyi, a “vaPapai” vo tala va “Chechi” va tsalile lezaku a ribye gi nga ka Mateu 16:18 hi Kristu. Hi xikombiso, ka zana ga malembe ga wutlhanu, Augustine i tsalile lezi: “A Hosi yi te: ‘A hehla ka ribye legi nzi ta aka Chechi ya mina,’ hakuva Pedro i wa te ngalo kakwe: ‘Wena u Kristu, N’wana wa Nungungulu a hanyako.’ Hikwalaho, ku tava hehla ka ribye legi u gi wulileko, nzi ta nga aka Chechi ya mina.” Hi kuphindaphinda, Augustine i lo tiyisa lezaku “a Ribye (Petra) ku wa hi Kristu.”

Augustine zinwe ni vanwani, va nga ha woniwa kota vahluwuki loku va lamulwa hi kuya hi gonzo ya Katolika ya nguva leyi. Kunene, hi kuya hi Ulrich, Luz, a nga mugonzi wa zilo za wukhongeli wa le Suíça, a kuzwanana ku nga kona inyamutlha xikari ka titlhari ta Biblia xungetano hi mhaka leyi, ku wa tava ku wonilwe kota wuhluwuki hi Concílio Vaticano ya 1870.

PAPA — MUVALETI WA PEDRO?

Mupostoli Pedro i wa nga xi tivi a xikhundla “papa.” Hi lisine kala ka zana ga malembe ga wu 9, a vabixopo vo tala va nga hiko vaRoma va wa ha ti nyika a xikhundla lexi. Hambulezo, a xikhundla lexo xi wa nga tiveki kota xa nayo kala nzhako ka zana ga malembe ga wu 11. Tlhatakumbiri, a ku na muKristu ni munwe a nga alakanya lezaku a xikhundla xi alakanyelweko ku ngha xi nyikilwe Pedro xi wa tava ni vavaleti. Hikwalaho, Martin Hengel a tlhari ya le Alemanya, i lo chikelela a magumo lawa: “A ku na xikombiso xo kari lomu ka matimu kutani xa wukhongeli xi zako xi hi chiketa ka lezi hi kufamba ka xikhati zi ngava ‘xikhundla’ xa wupapa.”

Kota mhaka yo gumesa: Xana Pedro ive Papa wo sangula? I wa hi ni muvaleti wo kari? Xana a gonzo ya Katolika xungetano hi xikhundla xa wupapa ya seketelwa hi Mitsalo? A hlamulo wa lisine wa ziwutiso lezi wunwe, i ‘ahihi.’ A kuhambana ni lezo, Jesu i akile chechi yakwe ya lisine, ka yena wutsumbu. (Va Le Efesusi 2:20) Makunu, ku sala xiwutiso lexi xa lisima ka munwe ni munwani wa hina: Xana nzi gi kumile a bandla ga lisine?