A xihlawulela xi ta mbhela — Rini?

“NZI NA ni mixuvo.” A magezu lawa ma wulilwe 50 wa malembe nzhako, hi 28 ka Agosto wa 1963, hi murangeli wa vayimeli va nayo le Amerika, Martin Luther King Jr. I wulile a magezu lawo ka kanelo yakwe yo tiveka nguvu. Hi ku tirisa magezu lawo yo koka kupima, Martin i wulile mixuvo yakwe kutani kutsumba kakwe ka lezaku ku ta chikela siku laha a vanhu va to hanya ka tiko go kala ku nga hi na xihlawulela. Hambu lezi a nga wula magezu lawo na a byela vaingiseli vo kari le Estados Unidos, a mongo wa mixuvo yakwe wu tirisilwe hi vanhu va matiko yo tala.

Tihweti tinharu nzhako ka ku Martin a wulile lezo, hi 20 ka Novembro wa 1963, a xipimo xa 100 wa matiko ma lo tirisa a magezu ya Tlhangano wa Matiko xungetano hi ku fuvisa a tixaka tontlhe ta xihlawulela. Ka makume ya malembe lawa ma nga lanzela, ku mahilwe mizamo yinwani ya ku fuvisa xihlawulela. A mizamo yontlhe leyo yi vuxa xiwutiso lexi: Give gihi a wuyelo ga kona?

Hi 21 ka Março wa 2012, Ban Ki-moon, hosi ya Tlhangano wa Matiko, i wulile lezi: “Ku na ni zivumelwano zo tala za lisima xikari ka matiko — zinwe ni agenda yo zwisiseka ya matiko wontlhe — kasi ku sivela ni ku fuvisa a xihlawulela, xenofobia ni wuyelo ga zona ga kubiha. Hambulezo, a xihlawulela xa ha simama ku vanga zikarato ka timiliyoni ta vanhu misaveni yontlhe.”

Hambu ka matiko lawa ku wonekako kuanza ko kari mayelano ni ku fuvisa a xihlawulela, a xiwutiso xi tlakukako hi lexi: Xana a kuchukwata loko ku fuvisile a xihlawulela timbilwini ta vanhu kutani a vanhu va no gonzisiwa ntsena a kuva va nga xi kombisi? A vokari ve ngalo lezo zo sivela a kuchepetwa ka vanhu ntsena, kanilezi a zi na ntamu wa ku fuvisa a xihlawulela. Hikuyini? Hi lezaku a kuchepeta ku nga woniwa ku tlhela ku maha munhu a kawukiwa hi kuya hi nayo, kuveni a xihlawulela xi yelana ni lezi a munhu a ti zwisako zona mbilwini yakwe ni maalakanyweni yakwe, lezi zi karatako ku zi vekela milayo.

Hikwalaho, ni yihi mizamo yi mahiwako kasi ku fuvisa xihlawulela a yi faneli ku mbheta a wubihi legi gi vangiwako hi kuchepetwa ka vanhu ntsena, kanilezi yi fanele ku tlhela yi cica a maalakanyo ni kutizwa ka vanhu mayelano ni tixaka tinwani ta vanhu. Xana zi nga koteka lezo? Hi ndlela muni? A hi woneni a zikombiso za wutomi ga vanhu zi to hi komba lezaku za koteka ku a vanhu va cica zi tlhela zi hi komba lezi zi va vunako ku maha lezo.

A BIBLIA GI VA VUNILE KU HLULA A XIHLAWULELA

Linda: Nzi pswalilwe Djoni. A vaDjoni vontlhe va ntima nzi wa va wona kota va lahasi, va nga gonzangiko ni va nga tsumbekiko, nzi tlhela nzi va wona kota zitiri ntsena za valungu. Nzi wa nghenelwe hi xihlawulela niku nzi wa nga zi tivi. Kanilezi, a matshamela lawo ma sangulile ku cica a xikhati nzi nga sangula ku gonza a Biblia. Nzi gonzile lezaku ‘Nungungulu a nga na xihlawulela’ niku a mbilu nja lisima nguvu ku hunza a hlonge ya hina kutani lirimi leli hi wulawulako. (Mitiro 10:34, 35; Mavingu 17:3) A magezu ma nga ka Va Le Filipi 2:3 ma nzi vunile ku wona lezaku loku nzi wona vanwani kota va lisima ku hunza mina, nzi wa ta zi kota ku hlula a xihlawulela. A ku hanya hi matshinya ya milayo ya Biblia yo kota lawa zi nzi vunile a kuva nzi khatala hi vanwani na ku nga khataliseki a ku va hlonge muni. Makunu nzi tizwa na nzi tlhatlhekile ka xihlawulela.

Michael: Nzi kulele ka wutshamu legi a kutala ka vanhu va nga hi valungu va Austrália. Lezo zi nzi mahile nzi chepeta nguvu a vanhu va Asia, nguvunguvu a maChina. Loku nzi kari nzi fambisa mova, nzi tshuka nzi wona munhu a wonekisako ku khwatsi ngwa le Asia, nzi wo releta a vidru ga mova nzi mu ruka hi magezu yo kota lawa: “Famba kaya muAsia nzi wena!” A xikhati nzi nga sangula ku gonza a Biblia, nzi lo tiva lezi Nungungulu a va wonisako zona vanhu. Wa va ranza vontlhe na ku nga khataliseki a ku vata hi ka tiko muni kutani va tshamisile kuyini. A liranzo lelo li nzi khumbile mbilu, niku a livengo la mina li cicile li maha liranzo. Za nzi hlamalisa a ku wona kucica loko. Inyamutlha, nzi zi ranza nguvu ku hanya ni vanhu va matiko wontlhe zinwe ni midawuko yontlhe. Lezo zi chukwatisile a kupima ka mina zi tlhela zi nzi nehela litsako la hombe.

Sandra: Mamani wa mina i wata hi Umunede doropeni ga Delta, Nigéria. Kanilezi a maxaka ya papai mata hi doropeni ga Edo niku ma wulawula a xiEsan. Hi kota ya kuhambana loko ka midawuko ni tirimi, a mamani wa mina i wa nyenyiwa nguvu hi maxaka ya papai kala siku legi a ngafa hi gona. Hikwalaho, nzi lo bhedja lezaku nzi wa nga tava ni wuxaka ni munhu a wulawulako xiEsan niku nzi wa nga ta tshuka nzi chada ni munhu wa le doropeni ga Edo. Kanilezi a xikhati nzi nga sangula ku gonza a Biblia, nzi sangulile ku wona zilo hi ndlela yo hambana. Kota lezi a Biblia gi wulako lezaku Nungungulu a nga na xihlawulela niku ni wihi loyi a mu chavako wa amukeleka ka yena, hi mina mani kasi ku venga vanhu hi kota ya lixaka kutani lirimi labye ke? Nzi lo cica maalakanyo ya mina nzi tlhela nzi vuxa kuzwanana ni maxaka ya papai. A ku tirisa matshinya ya milayo ya Biblia za nzi nyika litsako ni maalakanyo yo rula. Zi tlhelile zi nzi vuna a ku hanyisana khwatsi ni vanwani na ku nga khataliseki a midawuko yabye, hlonge, lirimi kutani tiko gabye ga mabeleko. Ahati a nuna loyi nzi nga chada naye ke? Ita hi doropeni ga Edo niku i wulawula xiEsan!

Hikuyini a Biblia gi zi kotako ku vuna a vanhu lava ni vanwani lezaku va hlula a livengo ni xihlawulela? Hi lezaku a Biblia i Mhaka ya Nungungulu. Gi na ni ntamu wa ku cica a ndlela leyi a munhu a pimisako hi yona ni lezi a ti zwisako zona hi vanwani. A ku hunza lezo, a Biblia ga komba kambe lezi zi lavekako kasi ku fuvisa a xihlawulela.

A MUFUMO WA NUNGUNGULU WU TA FUVISA A XIHLAWULELA

Hambu lezi a wutivi ga Biblia gi vunako ku mbheta livengo, ku na ni zilo zinwani za zimbiri zi faneleko ku hluliwa kasi ku fuvisa xihlawulela. A xo ranga, ku na ni xionho ni kungambheleli. A Biblia gi ngalo: “A ku na munhu loyi a nga onhiko.” (1 Tihosi 8:46) Hikwalaho hambu ho ti karatisa kuyini, hontlheni hilwa ni xikarato lexi mupostoli Paule a ngalwa naxo, loyi a nga tsala lezi: “A kubiha ku kona ka mina loyi nzi ranzako ku maha kusaseka.” (Va Le Roma 7:21) Hikwalaho, a mbilu ya hina yita na yi tlhela ka “maalakanyo yo biha” lawa ma vangako xihlawulela. — Marku 7:21.

Xa wumbiri, ku na ni kucetelo wa Satani Diabolus. A Biblia gi mu tlhamusela kota “mudayi” gi tlhela gi wula lezaku yena “mukhohlisi wa tiko gontlhe.” (Johani 8:44; Kuvululelwa 12:9) Lezo zi komba a xigelo xa kuva a xihlawulela xi tatile misava yontlhe, zi tlhela zi komba a ku hikuyini zi wonekisako ku khwatsi a vanhu va nga ta tshuka va zi kotile ku fuvisa a livengo, kuchepeta, kuhihiritwa ka vanhu, ni xihlawulela xinwani xa tixaka, wukhongeli, ni mahanyela.

Hikwalaho, mahlweni ka kuva ku fuvisiwa a xihlawulela hi kumbhelela, ku fanele ku susiwa a xionho xa vanhu, kungambheleli, ni kucetelo wa Satani Diabolus. A Biblia gi komba lezaku a Mufumo wa Nungungulu wu ta zi kota a ku maha lezo.

Jesu Kristu i gonzisile a valanzeli vakwe lezaku va khongela ka Nungungulu hi magezu lawa: “A wute mufumo wa wena. Kuranza ka wena a ku mahiwe misaveni, kota lezi ku mahiwako le tilweni.” (Mateu 6:10) A Mufumo wa Nungungulu hi wona wu to fuvisa a wubihi gontlhe — a ku patsa ni xihlawulela.

A xikhati lexi a Mufumo wa Nungungulu wu tota wu ta fumela a misava yontlhe, Satani i ta ‘bohiwa,’ kutani ku valelwa, kasi “a nga khohlisi matiko.” (Kuvululelwa 20:2, 3) Anzhako ka lezo, ku tava ni “misava yiswa,” kutani vanhu, lomu a ‘kululama ku to tshama kona.’a — 2 Pedro 3:13.

A vanhu lavo vo lulama va to hanya ka xikhati lexo va ta kuma kumbhelela, lezi zi wulako ku hanya na va nga hi na xionho. (Va Le Roma 8:21) Kota vafumelwi va Mufumo wa Nungungulu, a vanhu lavo ‘va nga ta goha nchumu hambu ku onha.’ Hikuyini? “Hakuva ku tiva Jehova ku tava ku enetile misava.” (Isaya 11:9) Ka xikhati lexo, a vanhu vontlhe va ta gonza tindlela ta Jehova Nungungulu va tlhela va pimanyisa a wumunhu gakwe ga liranzo. Handle ko kanakana, loko ku tava kumbhela ka xihlawulela, “hakuva Nungungulu a nga na xihlawulela.” — Va Le Roma 2:11.