Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
3-9 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 1-2
“Jesu a maha cihlamaliso cakwe co sangula”
(Johani 2:1-3) Hi siku ga manharu, ku wa hi kona a muchadho le Kana wa le Galileya; a nyine wa Jesu i wa hi kona; 2 Jesu kambe ni vapizani vakwe va wa rambilwe muchadhweni. 3 A vhinya gi no mbhela, zvonake a nyine wa Jesu aku ngalo kakwe: Va hava vhinya.
(Johani 2:4-11) Jesu aku kakwe: Wasati, ndzi na ni yini na wena ke? A cikhati ca mina a ci se nga chikela. 5 A nyine wakwe aku ngalo ka malandza: Ni zvihi lezvi a ta nga mu byela, zvi maheni. 6 Ku wa hi ni ntlhanu wa tifuko ni yin’we ta maribye, ti nga tshamile kona hi kota ya mukhuwo wa vaJudha wa kuhlazveka; a fuko yin’we ni yin’wani yi wa ringana a mabarerwana mambiri kutani manharu. 7 Jesu aku ngalo kabye: Tatani tifuko hi mati. Va no ti tatisa tiku hlafala. 8 Aku kabye: Khanani makunu, mu yisa ka mukhomi wa mubuzo. Va no ma yisa. 9 A mukhomi wa mubuzo na a ma ringile a mati ma mahileko vinya, na a nga gi tivi laha gi tako ha kona, (zvi tibyiwa ntsena hi malandza lawa ma nga khile mati,) a mukhomi wa mubuzo i no vitana muteki, 10 aku ngalo kakwe: A munhu mun’we ni mun’wani i ranga hi ku humesa a vhinya go nandziha; zvonake loku vanhu va nwile, ku nehiwa legi go biha; kasike wena u vekile a vhinya go nandziha kala makunu. 11 Leci hi kusangula ka zviwoniso zvakwe, Jesu i no ci maha le Kana wa le Galileya, a wonekelisa a wukulu gakwe; ni vapizani vakwe va no kholwa ka yena.
jy 41 ¶6
Jesu a maha cihlamaliso co sangula
Leco cive cihlamaliso co sangula ca Jesu. A cikhati leci a vapizani vakwe va nga wona cihlamaliso leco, a ku kholwa kabye ku no tiya. Andzhako ka lezvo, Jesu ni mamani wakwe ni vamakabye vakwe va noya Kapernawume. A dhoropa legi gi wa hi le n’walungu wa Bimbi ga Galileya.
Kela titshomba ta moya
(Johani 1:1) A kusanguleni gi wa hi kona Gezu, Gezu gi wa hi na Nungungulu, Gezu gi wa hi nungungulu.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Jo 1:1
Gezu: Kutani “Logos”. Hi ciGreki, ho loʹgos. Ka vhesi legi gi wula cikhundla, niku ga tirisiwa kambe ka Jo 1:14 ni ka Kuv 19:13. Johani i kombile ku a cikhundla leci ci lumba Jesu. A cikhundla leci ci tiriselwe ka Jesu na a nga seva munhu wa nyama, ni ka cikhati leci a nga maha ntiro wakwe laha misaveni kota munhu wo mbhelela, ni ka cikhati leci a nga tlhela tilweni. Jesu i wa hi Gezu ga Nungungulu, kutani Muwulawuli wakwe, kasi ku wula mahungu ni ku nyika zvileletelo ka zvivangwa zvin’wani zva moya ni ka vanhu. Hikwalaho zva zwala ku alakanya lezvaku Jesu na a nga seta laha misaveni, Jehovha i wa wulawula ni vanhu hi ku tirisa Gezu kutani Jesu, a ciwumbiwa cakwe ca moya. — Ge 16:7-11; 22:11; 31:11; Ek 3:2-5; Val 21-4; 6:11, 12; 13:3.
na: Ka mongo lowu, a gezu legi hi ciGreki gi wula kuva kusuhani ka mun’wani ni kuva ni wuhlengeli. Ga tirisiwa kambe kasi ku hambanisa vanhu. Makunu ka khati legi gi hambanisa Gezu ni Nungungulu mun’we wa lisine.
Gezu gi wa hi nungungulu: Kutani a “Gezu gi wa fana na nungungulu”. Hi magezu lawa, Johani i tlhamusela matshamela ya “Gezu” (hi ciGreki ho loʹgos; wona tlhamuselo wa Gezu ka vhesi legi), ku nga Jesu Kristu. Gezu cikhundla co hlawuleka ca Jesu kota N’wana a belekilweko yece wa Nungungulu loyi a nga mu tirisa kasi ku vanga zvilo zvontlhe lezvi zvin’wani. Hikwalaho zva zwala ku tlhamusela Jesu kota “nungungulu; a fanako na Nungungulu; civangwa ca wunungungulu”. A vahundzuluseli vo tala va hundzulusela “Gezu gi wa hi nungungulu,” kota Nungungulu wa ntamu wontlhe. Hambulezvo, ku na zvigelo zvo zwala zva ku wula lezvaku Johani i wa nga lavi ku wula ku “Gezu” gi wa fana na Nungungulu wa ntamu wontlhe. Co sangula, a magezu “a kusanguleni gi wa hi kona Gezu,” ni lawa yaku “Gezu gi wa hi na Nungungulu” wontlhe ma komba ku a Gezu a hi Nungungulu. A cin’wani kambe hi ku a gezu ga ciGreki the·osʹ gi kumeka 3 wa makhati ka vhesi 1 ni 2. Ka khati go sangula ni ga wumbiri, the·osʹ i landzelwa hi gezu ga ciGreki gi kombako ku ku wulawuliwa hi Nungungulu wa ntamu wontlhe. Kanilezvi laha ka khati ga wumbiri, a gezu lego ga ciGreki a gi kona. A titlhari to tala ta kholwa lezvaku a ku vhumaleka ka gezu lego ga ciGreki ku wula cokari. Loku a gezu the·osʹ gi tirisiwa ka mongo lowu, gi xungeta Nungungulu wa ntamu wontlhe. Hi magezu man’wani, a ku vhumaleka ka gezu legi ku maha the·osʹ a tlhamusela a matshamela ya “Gezu”. Hikwalaho, a kutala ka maBhibhiliya ya ciNgiza, ya ciFrançês ni ya ciAlemão, ma hundzulusela mavhesi lawa hi ndlela yo fana ni leyi ya Traducão do Novo Mundo, ma wula lezvaku “Gezu” i wa hi “nungungulu; wo khwatsi i nungungulu; wo fana na nungungulu; civangwa ca wunungungulu.” Na gi seketela a mawonela lawa, a wuhundzuluseli ga kale ga ivhangeli ya Johani kuzvilava ga kwalomu ka zana ga malembe ga wunharu ni ga wumune Nguveni ya Hina gi hundzuluselweko hi lirimi la Saídico ni Boaírica ku nga tirimi ta Copta, ka khati go sangula ku kumekako a gezu the·osʹ ka Jo 1:1 gi hundzulusele hi ndlela yo hambana ni laha gi kumekako ka khati ga wumbiri. Zvontlhe lezvi zvi khanyisa mhaka ya lezvaku “Gezu,” i wa hi ni matshamela yo fana ni ya Nungungulu. A zvi wuli ku Jesu wa fana na Nungungulu, a Papayi wakwe wa ntamu wontlhe. Hi kuyelana ni vhesi legi ga Jo 1:1, Kol 2:9 i tlhamusela Kristu kota loyi a nga ni “wuNungungulu”. Niku hi kuya hi 2 Pe 1:4, hambu lava va to fuma zvin’we na Kristu va tava ‘zvihlengeli zva ciyimo ca wuNungungulu’. A cin’wani kambe, ka wuhundzuluseli ga Septuaginta, a gezu ga ciGreki the·osʹ gi tolovela ku fana ni magezu ya ciHebheru ma hundzuluselwako ku “Nungungulu” ʼel ni ʼelo·himʹ, lawa ma alakanyelwako ku ma wula “Loyi wa ntamu; Munhu wa ntamu”. A magezu lawa ya ciHebheru ma tirisiwa kasi ku tlhamusela Nungungulu wa ntamu wontlhe, a vanungungulu van’wani, ni vanhu. (Wona tlhamuselo wa Jo 10:34.) A ku wula lezvaku “Gezu” i “nungungulu” kutani “loyi a nga ni ntamu” zvi zwanana ni ciphrofeto ca Isa 9:6 hi Tradução do Novo Mundo, ci wulako lezvaku Mesiya i wa ta vitaniwa “Nungungulu wa Ntamu” (na ku nga hi Nungungulu wa Ntamu Wontlhe”) niku i tava ‘Dhadhani wa Pindzukelwa’ ka vontlhe lava va to kuma thomo ga ku hanya na va fumiwa hi yena. A kuhiseka ka Papayi wakwe, ‘Jehovha wa tiyimpi ku ta maha lezvo’. — Isa 9:7.
(Johani 1:29) Hi mandziko wa kona Johani i no wona Jesu na a kari ata kakwe, aku: Wonani Yivhana ya Nungungulu, leyi yi susako zviwonho zva tiko!
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 1:29
Yivhana ya Nungungulu: Andzhako ka kuva Jesu a bhabhatisilwe ni loku a wuyile hi le ka kuringwa hi Sathani, Johani muBhabhatisi i mu tivekisile kota “Yivhana ya Nungungulu”. A magezu lawa ma kumeka ntsena ka Jo 1:36. (Cipimo 4 ca cibhukwana Civhuno ca ku gondza hi cona a Mhaka ya Nungungulu.) Hikwalaho, zva zwala ku fananisa Jesu ni Yivhana. A Bhibhiliya gontlhe gi komba ku a yivhana yi wa nyikelwa kasi ku maha muphahlo wa ku tsetselela zviwonho ni ku kuma kuzwanana na Nungungulu. Lezvo zvi wa yimela muphahlo lowu Jesu a nga wa ta wu maha hi ku nyikela wutomi gakwe go mbhelela kasi ku vhuna vanhu. Ku na ni zvipandze zvo tala zva Mitsalo yi pimisilweko zvi nga ni magezu lawa yaku “Yivhana ya Nungungulu”. A magezu ya Johani muBhabhatisi loyi a nga yi tiva khwatsi Mitsalo ya ciHebheru, ma ngava ma wula cin’we ca zvilo lezvi zvi landzelako kutani ku hundza: Yivhu ya matsune leyi Abrahama a nga maha hi yona muphahlo wutshan’wini ga n’wana wakwe Isaka (Ge 22:13), Yivhana ya Phasika leyi yi nga dawa a cikhati leci a vaIzrayeli va nga tlhatlhiswa Gibhite (Ek 12:1-13), kutani yivhana ya matsune leyi yi nga nyikelwa mixo ni gambo laha alatini ga Nungungulu le Jerusalema (Ek 29:38-42). Zva koteka kambe ku Johani a alakanyile a ciphrofeto ca Isaya, caku loyi Jehovha a mu vitanako ‘nandza ga mina’ i wa taku ‘khwatsi hi yivhana leyi yi gulelwako kutlhabyiweni’. (Isa 52:13; 53:5, 7, 11) A cikhati leci mupostoli Pawule a nga tsala a papilo gakwe go ranga ka va le Korinte, i wulile lezvaku Jesu i ‘Phasika ya hina’, a mu fananisa ni yivhana ya Phasika. (1Kor 5:7) Mupostoli Pedro i wulawulile hi ‘nkhata lowu wa malongo, wo kota wa yivhana yi nga hiko na khwanga ni bawa’ na a wula nkhata wa Kristu. (1Pe 1:19) Niku ka bhuku ga Kuvhululelwa ku na ni 25 wa makhati ni ku hundza laha ku wulawuliwako hi Jesu kota ‘Yivhana’ na a hi kungangameleni kakwe. — Wona zvikombiso zvokari: Kuv 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
10-16 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 3-4
“Jesu a chumayela wasati wa muSamariya”
(Johani 4:6, 7) ni hlowo ya Jakobe yi wa hi kona. Jesu i no tshama laha hlobyeni, hakuva i wa karele hi kufamba. Ku wa hi hora ya wuntlhanu ni yin’we. 7 Ku nota a wasati wa muSamaria a ku takha mati; Jesu i te ngalo kakwe: Hi nga ndziha ndzinwa.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 4:6
i wa karele: Lomu ka Bhibhiliya a vhesi legi hi gona goce gi wulako ku Jesu “i wa karele”. Zvi wa hi kwalomo ka 12 hora, niku ka mixo ya kona Jesu i wa fambile kusukela le Nkoveni wa Jordhani le Judhiya kala Sikari le Samariya, na a kwela citsunga ci nga chikela kwalomo ka 900 wa timetro hi ku leha. — Jo 4:3-5; wona a cibhukwana Civhuno ca ku gondza hi cona a Mhaka ya Nungungulu.
(Johani 4:21-24) Jesu aku ngalo kakwe: Wasati, zwana mina, ca hata cikhati laha va ta nga kala va nga khozeli Dhadhani citsungeni leci, ge ni le Jerusalema. 22 N’wina mu khozela leci mu nga ci tiviko; hina hi khozela leci hi ci tivako; hakuva a kuhanyiswa ku huma hi ka vaJudha. 23 Kanilezvi cikhati ca hata, ci kona ni lezvi, laha a vakhozeli va nene va ta nga khozela Dhadhani hi moya ni zvinene; hakuva Dhadhani wa lava a vakunghahi a kuva vakhozeli vakwe. 24 Nungungulu i Moya, ni lava va mu khozelako va fanele ku khozela hi moya ni zvinene.
(Johani 4:39-41) A vaSamariya vanyingi va lowo muti va no kholwa ka yena hi kota ya kuwulawula ka wasati, loyi a nga kustumunya aku: I ndzi byelile zvontlhe lezvi ndzi zvi mahileko. 40 Zvonake loku a vaSamariya va chikele ka Jesu, va no mu khongotela ku tshama navo; a tshama kona masiku mambiri. 41 A van’wani vo tala va no kholwa hi kota ya kuwulawula kakwe;
Kela titshomba ta moya
(Johani 3:29) Loyi a nga ni mutekiwa hi yena muteki; kanilezvi a nyatsumi wa muteki, loyi a yimako kona a muzwa, wa tsaka nguvhu hi kota ya gezu ga muteki; hi kona kutsaka loku ku tatisekileko ka mina.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 3:29
a nyatsumi wa muteki: Zvikhatini zva ku tsaliwa ka Bhibhiliya, a munghana wa hombe wa noivho i wa tira kota muyimeli wa noivho, niku hi yena a nga longisela zvontlhe zva muchadho. I wa woniwa kota mutlhanganyisi wa noivho ni noivha. Ka siku ga muchadho, i waya le kaya ka vapswali va noivho kutani kaya ka noivho, laha a mubuzo wa muchadho wu nga mahelwa kona. Laha a muchadho wu fambako, a munghana wa noivho i wa tsaka nguvhu laha a zwako a gezu ga noivho na a wulawula ni noivha, hakuva i wa zvi wona ku i wu mahile khwatsi ntiro wakwe. Johani mubhabhatisi i ti fananisile ni “munghana wa muteki”. Ka ciyimo leci, Jesu i wa hi “muteki” kutani noivho niku a vapizani vakwe va wa yimela “mutekiwa” wo fananisa kutani noivha. Laha Johani Mubhabhatisi a nga longisela ndlela ya Mesiya, i wo vhula ndlela ya zviro zva “vatekiwa” kutani tinoivha ka Jesu Kristu. (Jo 1:29, 35; 2 Kor 11:2; Efe 5:22-27; Kuv 21:2, 9) “A nyatsumi wa muteki,” i mahile khwatsi ntiro wakwe wa ku vhula ndlela ya tinoivha; loku va chadha a nga ha hi wa lisima nguvhu. Hi kufanana, Johani i wulile lezvi xungetano hi yena na Jesu: ‘Yena i fanele ku andza, kanilezvi mina ndzi bohla.’ — Jo 3:30.
(Johani 4:10) Jesu i no hlamula, aku kakwe: Loku u wa ci tivile a cinyikiwo ca Nungungulu, ni lezvaku himani a nge ngalo ka wena: Hi nga ndziha ndzinwa, ngha u kombele yena, zvonake ngha na yena a ku nyikile a mati ya kuhanya.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 4:10
a mati ya kuhanya: A magezu lawa hi ciGreki ma tirisiwa hi ku kongoma kasi ku wula mati, mati ya cibuka co kari kutani mati ya hlowo. A mati lawa ma hambeni ni lawa ya lomu thangini. Ka Le 14:5, a magezu lawa hi ciHebheru ma wula ‘mati ma hlazvekileko’. Ka Jer 2:13 ni 17:13, Jehovha i tlhamuselwa kota ‘cibuka [kutani hlowo] ca mati ya wutomi; lawa i mati yo fananisa. A cikhati leci Jesu a nga kari a wulawula ni wasati wa muSamariya, i tirisile magezu yo fananisa yaku “mati ya wutomi” hi ndlela yo fananisa, kanilezvi zvo khwatsi kusanguleni a wasati loye i wa alakanya ku i mati mati. — Jo 4:11; wona tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 4:14.
17-23 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 5-6
“Landzela Jesu hi zvigelo zvo zwala”
(Johani 6:9-11) I kona mufana laha, loyi a nga ni ntlhanu wa zvibaba zva sevhadha, ni zvidluwani zvimbiri; kanilezvi zvi taku yini lezvi cikari ka vanyingi va kunghahi ke? 10 Jesu aku: Tshamisani vanhu. Ku wa hi ni byanyi go tala wutshan’wini lego; zvonake vavanuna va no tshama lahasi, va wa hi 5000. 11 Zvonake Jesu i no teka a zvibaba, laha na a bongile, i no avela ka lava va nga tshamile lahasi, zvinghaho ni zvidluwani, va kala va xura.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 6:10
vavanuna va lo tshama lahasi, va wa hi 5000: Matimu ya Matewu basi ma engetelako ku na “ku nga hlayiwi a vavasati ni vanana” loku ma ku hlawutelwa cihlamaliso leci. (Mt 14:21) Zva koteka ku a ntsengo wa vontlhe lava va gileko hi ku tirisa cihlamaliso leci wu chikela kwalomu ka 15000.
(Johani 6:14) Laha vanhu va nga wona lezvi a nga maha, va te: ‘Hakunene loyi muphrofeti loyi a nga wa ta kuta lomu tikweni.’
(Johani 6:24) Hikwalaho laha cidlemo na ci wonile lezvaku Jesu ni vapizani vakwe va hi hava laho, va no enghena tingalaveni, vaya Kapernawume va ya lava Jesu.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 6:14
muphrofeti: A kutala ka vaJudha va zana ga malembe go sangula Nguveni ya Kristu, va wa alakanya lezvaku a muphrofeti wo kota Mosi, a kumbukiwako ka Dhe 18:15, 18, i wa tava yena Mesiya. Ka mongo lowu, a magezu kuta lomu tikweni ma komba kuva kona ka Mesiya loyi a nga rindzelwa. Hi Johani basi a nga tsala a mahungu lawa ma kumekako ka vhesi legi.
(Johani 6:25-27) Laha na va mu kumile le tlhatuko wa bimbi, vaku kakwe: Rabi, u tile rini laha ke? 26 Jesu i no va hlamula, aku: Hizvinene ndziku ka n’wina: A mu ndzi lavi hilezvi mu nga wona zviwoniso, kanilezvi hilezvi mu ngaga zvibaba, mu xura. 27 Mu nga tireli a zvakuga lezvi zvi mbhelako, kanilezvi tirelani a zvakuga lezvi zvi simamisako wutomini ga pindzukelwa, lezvi a N’wana wa munhu a ta nga mu nyika zvona; hakuva hi yena loyi a vekilweko cifungo hi Dhadhani, loyi a nga Nungungulu.
(Johani 6:54) Loyi a gako a nyama ya mina, anwa a nkhata wa mina, i na ni wutomi ga pindzukelwa; ndzi ta mu vhuxa hi siku go gumesa.
(Johani 6:60) A vanyingi va vapizani vakwe na va zvi zwile, vaku: A mhaka leyi ya nonoha, himani a ta nga yi ingisa ke?
(Johani 6:66-69) Hi kota ya mhaka leyi a vanyingi va vapizani vakwe va no tlhelela ndzhako, a va ha fambangi naye. 67 Zvonake Jesu i te ngalo ka vakhume ni vambiri: N’winawu mu lava ku suka ke? 68 Simoni Pedro i no mu hlamula, aku: Hosi, hi taya ka mani ke? Wena u na ni timhaka ta wutomi ga pindzukelwa. 69 Hi kholilwe, ha zvi tiva lezvaku wena u Loyi wa Kubasa wa Nungungulu.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 6:27, 54
zvakuga lezvi zvi mbhelako . . . zvakuga lezvi zvi simamisako wutomini ga pindzukelwa: Jesu i wa zvi tiva lezvaku a vanhu vo kari va waya kakwe ni ka vapizani vakwe hi ku lava zvilo basi. Hambu lezvi a zvakuga zvi hanyisako, a ‘zvakuga’ zvi nga ka Mhaka ya Nungungulu zvi ta maha vanhu va hanya kala kupindzuka. Jesu i kucile vanhu lezvaku va tirela ‘zvakuga lezvi zvi simamisako wutomini ga pindzukelwa’. Hi magezu man’wani, lezvi zvi xurisako munhu hi tlhelo ga moya ni ku mu vhuna ku kholwa lezvi a gondzako. — Mt 4:4; 5:3; Jo 6:28-39.
a gako a nyama ya mina, anwa a nkhata wa mina: A mongo wu komba lezvaku lava va gako ni kunwa va maha lezvo hi ndlela yo fananisa hi ku kombisa kukholwa ka Jesu Kristu. (Jo 6:35, 40) Jesu i wulile magezu lawa hi 32 Nguveni ya Hina, hikwalaho i wa nga wulawuli hi Cilalelo ca Hosi leci a nga wa ta ci yimisa ka lembe gi landzelako. I wulile magezu lawa mahlweni ka ‘Phasika ku nga hi mubuzo wa vaJudha’. (Jo 6:4), hikwalaho Jesu i wo alakanyisa vaingiseli vakwe hi mubuzo wu nga tshinela ni lezvi a nkhata wa yivhana wu yimelako zvona zvaku tlhatlhisa vanhu ka wusiku legi a vaIzrayeli va nga huma le Gibhite (Ek 12:24-27). Jesu i wa khanyisa lezvaku a nkhata wakwe wu wa ta maha cipandze ca ku maha lezvaku a vapizani vakwe va kuma wutomi ga pindzukelwa.
w05 1/9 21 ¶13-14
Hi fanele ku famba vitweni ga Jehovha Nungungulu wa hina
13Hambulezvo, hi ku ti yimisela kontlhe a citshungu ci no landza Jesu kala ci mu kuma, kota lezvi Johani a wulako ‘va tlhatukile bimbi’. Hikuyini va nga mu landza kuveni i wa alile ku maha hosi yabye? A kutala ka vona va wa hi ni mawonela ya hava xungetano hi lezvi Jehovha a nga mahela vaIzrayeli ciwuleni masikwini ya Mosi. Makunu va wa alakanya ku Jesu i ta simama a va mahela. Hi ku tiva mawonela yabye ya hava, Jesu i no sangula ku va gondzisa lisine la moya leli li nga wa ta va maha va cica maalakanyo yabye. (Johani 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) A vo kari va no sangula ku ngurangura, nguvhunguvhu a cikhati a wulawula hi mufananiso lowu: Hizvinene ndziku ka n’wina: Loku mu ngagi a nyama ya N’wana wa munhu, munwa a nkhata wakwe, a mu na wutomi ndzeni ka n’wina. Loyi a gako a nyama ya mina, anwa a nkhata wa mina, i na ni wutomi ga pindzukelwa; ndzi ta mu vhuxa hi siku go gumesa. — Johani 6:53, 54.
14A mifananiso ya Jesu yi vhunile vanhu ku komba lezvaku va xuva ku landzela Nungungulu hi timbilu tabye tontlhe ke. A mufananiso wu landzelako wonawu wu kombile lezvi zvi nga hi timbilwini tabye. Hi lera lezvi: ‘A vanyingi va vapizani vakwe na va zvi zwile, vaku: A mhaka leyi ya nonoha, himani a ta nga yi ingisa ke?’ Jesu i no va byela lezvaku va fanele ku lavetela tlhamuselo wa magezu yakwe. I te: ‘A moya hi wona wu hanyisako, a nyama a yi vhuni nchumu. A timhaka leti ndzi mu byelileko tona, hi moya ni wutomi.’ Hambulezvo, a vo tala va wa nga ingisile, niku a matimu ma bika lezvi: ‘Hi kota ya mhaka leyi a vanyingi va vapizani vakwe va no tlhelela ndzhako, a va ha fambangi naye.’ — Johani 6:60, 63, 66.
Kela titshomba ta moya
(Johani 6:44) A ku na munhu a zvi kotako kuta ka mina, loku a nga kokiwi hi Dhadhani loyi a ndzi rumileko; zvonake ndzi ta mu vhuxa hi siku go gumesa.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 6:44
kokiwi hi: Hambu lezvi a gezu legi ga ciGreki “kokiwi” gi tiriselwako ku wula ku koka tinjhanjhi hi ku tirisa likoka (Jo 21:6, 11), a zvi wuli ku Nungungulu i kurumeta vanhu a ku maha kurandza kakwe. A gezu legi kambe gi nga wula ku “koka,” niku a magezu ya Jesu ma yelana na Jer 31:3, [Tradução do Novo Mundo] laha Jehovha a nga byela vanhu vakwe cikhatini ca kale aku: ‘Ndzi mu tshinetile hi tipswalo ta mina.’ (A Septuaginta gi tirisa wulela galegi ga gin’we ni ga ciGreki.) Jo 12:32 i komba lezvaku hi ndlela yo fana, Jesu i ti kokela vanhu va tixaka tontlhe. A Bhibhiliya gi komba lezvaku Jehovha i nyikile vanhu a ku ti hlawulela. Hontlheni hi na ni thomo ga ku ti hlawulela ku tirela Jehovha. (Dhe 30:19, 20) Jehovha i ti kokela vanhu lava va nga ni timbilu ti zvi lavako ku mu tirela. (Lis 11:5; Mav 21:2; Mit 13:48) I maha lezvo hi ku tirisa mahungu ya Bhibhiliya ni moya wakwe wa ku basa. A ciphrofeto ci nga ka Isa 54:13, ci tshahilweko ka Jo 6:45, ci tirela ka lava va kokiwako hi Jehovha. — Ringanisa na Jo 6:65.
(Johani 6:64) Kanilezvi va kona van’wani cikari ka n’wina lava va nga kholwiko. Hakuva Jesu i wa zvi tiva hi le kusanguleni lezvaku vamani lava va nga kholwiko, niku himani a to mu tokometa.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Jo 6:64
Jesu i wa zvi tiva ku . . . himani a to mu tokometa: Jesu i wa wula Judhasi Iskarioti. Jesu mbhetile wusiku gontlhe na a khongela ka Papayi wakwe na a nga se hlawula 12 wa vapostoli. (Lu 6:12-16) Kusanguleni Judhasi i wa tsumbekile ka Nungungulu. Hambulezvo, Jesu i wa zvi tiva zviphrofeto zva Mitsalo ya ciHebheru zvi nga wula lezvaku i wa ta tokometwa hi munhu a tivanako khwatsi naye. (Lis 41:9; 109:8; Jo 13:18, 19) A cikhati Judhasi a nga sangula ku maha zvo biha, Jesu loyi a zvi kotako ku tiva timbilu, i zvi polile ku i cicile. (Mt 9:4) Hi ku tirisa wutivi a nga nago ga ku tiva zvilo na ka hi mahlweni, Nungungulu i wa zvi tiva lezvaku a munghana wo tsumbeka wa Jesu i wa ta mu tokometa. Hambulezvo, zva lwisana ni matshamela ya Nungungulu ni lezvi a nga tirisanisa zvona ni vanhu cikhatini ca kale a ku alakanya ku Judhasi i wa fanele nga tsumbeki a ku khwatsi hi loku zvi no vekisiwa lezvo kusukela kusanguleni.
hi le kusanguleni: A magezu lawa a ma wuli kupswaliweni ka Judhasi kutani kuhlawuliweni kakwe kota mupostoli, loku ku mahekileko andzhako ka kuva Jesu mbhetile wusiku gontlhe na a khongela. (Lu 6:12-16) Kanilezvi ku wuliwa a cikhati leci Judhasi a nga sangula hi cona kungatsumbeki, lezvi Jesu a nga tekela ku zvi pola. (Jo 2:24, 25; Kuv 1:1; 2:23; wona mitlhamuselo ya nwtsty ya Jo 6:70; 13:11.) Lezvo zvi komba ku lezvi Judhasi a nga maha i wa hi ni makungo nazvo, ku nga hi ku a mbilu yakwe yi no cica hi citshuketi. A tlhamuselo wa gezu “kusanguleni” (hi ciGreki, ar·kheʹ) ka mitsalo ya wuKristu ya ciGreki wa cicacica hi kuya hi mongo wa lezvi zvi wuliwako ka khati lego. Hi cikombiso, ka 2 Pe 3:4, “kusanguleni” i yimela masangulo ya ku vangiwa ka zvilo. Kanilezvi ka matshamu man’wani, gi wula zvilo zvin’wani. Hi cikombiso, Pedro i wula lezvaku a moya wa ku basa wu no relela hlehla ka vanhu vaMatiko ‘kota lezvi wu nga mahisa zvona ka hina kusanguleni’. (Mit 11:15) Pedro i wa nga wulawuli hi cikhati ca ku pswaliwa kakwe kutani ka cikhati leci a nga maha mupostoli. Kanilezvi, i wa wulawula hi siku ga Pentekosta ya 33 Nguveni ya Hina, zvi wulawulako ku “kusanguleni” ka ku relela ka moya wa ku basa hi kungo go hlawuleka. (Mit 2:1-4) A cikombiso cin’wani ca lezvi a mongo wu khumbisako zvona a gezu “kusanguleni,” ci kumeka ka Lu 1:2; Jo 15:27; ni ka 1 Jo 2:7.
24-30 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JOHANI 7-8
“Jesu i dhumisile Papayi wakwe”
(Johani 7:15-18) A vaJudha va no hlamala, vaku: A munhu loyi i tivisa kuyini mitsalo, lezvi cima a nga gondzangi ke? 16 Jesu i no va hlamula, aku: A gondzo ya mina a hi ya mina, kanilezvi ya loyi a ndzi rumileko. 17 Loku munhu a xuva ku maha kurandza ka Nungungulu, i ta yi tiva a gondzo leyi, loku yita hi ka Nungungulu, kutani ndzo ti wulawulela mina wutsumbu. 18 Loyi a wulawulako hi zva wutsumbu gakwe, i lava wudzundzo ga yena n’winyi; kanilezvi loyi a lavako ku dzundza loyi a mu rumileko, hi yena a gondzisako zvinene, ku hava a kungalulami ka yena.
(Johani 7:28, 29) Hikwalaho Jesu na a kari a gondzisa tempeleni, i no vitana hi gezu ga hombe, aku: Hakunene mina ma ndzi tiva, ni laha ndzi tako ha kona ma ku tiva; kanilezvi a ndzi ti telangi hi wutsumbu ganga, ni loyi a ndzi rumileko ngwa zvinene, loyi n’wina mu nga mu tiviko. 29 Mina ndza mu tiva, hakuva ndzi huma ka yena, hi yena a ndzi rumileko.
(Johani 8:29) Loyi a ndzi rumileko i zvin’we na mina, a nga ndzi siyangi ndzoce; hakuva contlhe cikhati ndzi maha lezvi zvi mu xalalisako.
w11 15/3 11 ¶19
Amukelani moya wa Nungungulu na wu nga hi wa tiko
19Ingisa Jehovha hi mbilu ya wena yontlhe. Contlhe cikhati Jesu i wa maha zvilo lezvi zvi tsakisako Papayi wakwe. Ka khati go kari hi wutsongwani ga kona, a ndlela leyi Jesu a nga alakanya ku maha ha yona zvilo yi wa hambene ni lezvi a Papayi wakwe a nga zvi lava. Hambulezvo, hi mbilu yakwe yontlhe i byelile Papayi wakwe aku: ‘Na ku nga hi kurandza ka mina, kanilezvi ka wena a ku maheke.’ (Luka 22:42) Ti wutise lezvi: ‘Ndza mu ingisa Nungungulu hambu loku a ku maha lezvo zvi nga vevuki?’ A ku ingisa Nungungulu i mhaka ya lisima wutomini ga hina. I fanelo ya hina a ku ingisa Nungungulu hi kumbhelela kota Muvangi wa hina, Cibuka, ni Munyiki wa zvontlhe zvi lavekako kasi hi hanya. (Lis. 95:6, 7) A ku na leci hi nga ci mahako loku ku nga hi ku mu ingisa. A hi nge amukeleki ka Nungungulu loku hi nga mu ingisi.
Kela titshomba ta moya
(Johani 7:8-10) Yanani n’wina mubuzweni, mina a ndza hayi mubuzweni lowu; hakuva a cikhati ca mina a ci se ku tatiseka. 9 Loku a va byelile lezvo, i no sala le Galileya. 10 Kanilezvi laha vanakulobye na va yile mubuzweni, Jesu kambe i noya kona, na ku nga hi kubaseni, kanilezvi a famba cihundleni.
w07 1/2 6 ¶4
Hikuyini u faneleko ku tsumbeka?
Cikombiso muni Jesu a hi siyeleko mhakeni leyi? Ka khati go kari, Jesu i wa kari a bhula ni vanhu vo kari va nga kholwiko va nga tsakela tiyendzo leti Jesu a nga kari a ti maha. Va te: ‘Suka laha, uya Judhiya.’ I va hlamulile yini Jesu? I te: ‘Yanani n’wina mubuzweni [le Jerusalema], mina a ndza hayi mubuzweni lowu; hakuva a cikhati ca mina a ci se ku tatiseka.’ Kanilezvi cikhatanyana ndzhako ka lezvo, Jesu i noya mubuzweni le Jerusalema. Hikuyini a nga va hlamulisa lezvo? A vanhu lavo va wa nga faneli ku tiva zvontlhe xungetano hi lomu Jesu a nga ta fambafamba kona. Hambu lezvi Jesu a nga kala ku hemba, a nga va byelangi zvontlhe kasi va nga mu vangeli mhango yena ni valandzeli vakwe. Lezvo ku wa nga hi ku hemba, hakuva mupostoli Pedro i tsalile lezvi xungetano hi Kristu: ‘Yena a nga wonhangi, ni kukanganyisa a ku kumiwangi non’wini wakwe.’ — Johani 7:1-13; 1 Pedro 2:22.
(Johani 8:58) Jesu aku ngalo kabye: Hizvinene ndziku ka n’wina: Ndzi wa hi kona Abrahama na a nga se ku pswaliwa.
tlhamuselo wa nwtsty ka Jo 8:58
Ndzi wa hi kona: A vaJudha va vakaneti va wa lava ku daya Jesu hi maribye hi lezvi a nga wula ku i “wonile Abrahama,” hakuva va waku a nga “se kuva nawo a 50 wa malembe”. (Jo 8:57) A cikhati Jesu a nga va hlamula lezvo i wa lava ku wula lezvaku yena i wa hi kona kota civangwa ca moya le tilweni Abrahama na a nga se pswaliwa. A vokari va wula lezvaku a vhesi legi gi hambanisa Jesu na Nungungulu. Va wula kambe lezvaku a gezu ga ciGreki gi nga tirisiwa laha e·goʹ ei·miʹ (gi hundzuluselwako ku “ndzi kona” ka maBhibhiliya man’wani), gi yelana ni lezvi a Septuaginta yi wulako ka Ek 3:14 niku ka mavhesi wontlhe ya mambiri ma fanele ku hundzuluselwa hi ndlela yo fana. (tlhamuselo wa Jo 4:26.) Hambulezvo, ka mongo lowu lezvi zvi tlhamuselwako hi gezu ga ciGreki gaku ei·miʹ zvi mahekile “Abrahama na a nga se ku pswaliwa” niku i wa hata. Leco kuzvilava hi cona ci mahako ku kuhundzuluselwa magezu ‘ndzi wa hi kona’ wutshan’wini ga ku “ndzi kona” niku a maBhibhiliya yo tala ya kale ni ya cikhatini ca hina, ma tirisa a magezu ya lawa ya man’we ya ku ‘ndzi wa hi kona’. Ka Johani 15:27 ku tirisiwa a gezu galegi ga gin’we ga ciGreki gaku ei·miʹ kasi ku hundzulusela magezu ya Jesu yaku: “Mu wa hi na mina hi kusanguleni.” Ka maBhibhiliya yo tala ku tirisilwe magezu yo fananyana ni lawa, lezvi zvi kombako ku hi kuya hi mongo ni mongo a ku na milayo yo zwala ya matsalela yi alako ku hundzulusela gezu ei·miʹ hi magezu ndzi ‘wa hi kona’. (A zvin’wani zvikombiso zvi hundzuluselako hi ndlela yo fana zvi kumeka ka Lu 2:48; 13:7; 15:29; Jo 1:9; 5:6; 14:9; Mit 15:21; 2 Kor 12:19; 1 Jo 3:8.) A cin’wani kambe, a hlamulo wa Jesu wu nga ka Jo 8:54, 55 wu komba lezvaku i wa nga zami ku ti maha wo fana ni Dhadhani wakwe.