Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
2-8 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MAHEBHERU 7-8
“Mupristi kala kupindzuka hi tshamela ga Melkizedheki”
(Mahebheru 7:1, 2) Hakuva Melkizedheki loyi a nga hi hosi ya le Salema tlhelo mupristi wa Nungungulu a Tlakukileko ku Hundza Vontlhe, i no tlhangana na Abrahama na a wuya hi le ko daya tihosi, a mu katekisa. 2 Abrahama i no mu nyika zva wukhume zva muphango wakwe wontlhe. Loku ku tlhamuselwa a vito gakwe, a co sangula, gi wula ku i “hosi ya kululama”, a ca wumbiri i hosi ya le Salema, zvi wulako ku “hosi ya kurula”.
it-2798
Melkizedheki
I wa hi hosi ya Salema wa kale ni “mupristi wa Nungungulu wa le Hehla-hehla”, Jehovha. (Ge 14:18, 22) Hi yena mupristi wo sangula ku kumbukiwa lomu ka mitsalo; i kumile cikhundla leco mahlweni ka 1933 Mahlweni ka Nguva ya Hina. Kota lezvi a nga hi hosi ya Salema, zvi wulako ku “Kurula,” mupostoli Pawule i wulawula hi Melkizedheki kota “Hosi ya kurula”. Hi kota ya vito gakwe, i wa tiveka kota “Hosi ya kululama”. (Mah 7:1, 2) Zvi zwalisa ku khwatsi a Salema wa kale i tshinya ga dhoropa legi hi ndzhako ka cikhati gi nga tiviwa kota Jerusalema, niku a vito lego gi patsilwe laha ka ku Jerusalema. Zvin’wani zvikhati Jerusalema i vitaniwa ku “Salema”. — Lis 76:2.
Andzhako ka loku Abrama (Abrahama) a hlulile Kedorlaomeri ni tihosi leti a nga hi nato, i noya le livaleni la le Xeva, li nga “Livala la hosi”. Kwalaho Melkizedheki i no ‘neha a kuga ni vhinya’, a gumesa a katekisa Abrahama, aku: ‘A katekiswe Abrama hi Nungungulu a nga Hehla-hehla, a n’winyi wa tilo ni misava. A khesiwe Nungungulu a nga Hehla-hehla, a nga nyikela valala va wena mandleni ya wena.’ Abrahama i no nyika a mupristi tlhelo hosi a ‘zva wukhume ka zvontlhe’, ku nga “muphango” a wu kumileko le yimpini leyi a nga hlula a tihosi ti nga mu vhukela. — Ge 14:17-20; Mah 7:4.
(Mahebheru 7:3) Lezvi a kalako a nga hi na papayi ni mamani ne lixaka, ni lezvi a nga hava kusangula ka masiku, ne hambu ni kugumelwa ka kuhanya, kanilezvi na a fana ni N’wana wa Nungungulu, i simama kuva mupristi kala kupindzuka.
it-2799
Melkizedheki
Hikuyini Melkizedheki a nga kala a nga hi na “kusangula ka masiku, ne hambu ni kugumelwa ka kuhanya”?
Pawule i kumbukile a mhaka ya lisima xungetano hi Melkizedheki a cikhati a nga wula lezvi: “Lezvi a kalako a nga hi na papayi ni mamani ne lixaka, ni lezvi a nga hava kusangula ka masiku, ne hambu ni kugumelwa ka kuhanya, kanilezvi na a fana ni N’wana wa Nungungulu, i simama kuva mupristi kala kupindzuka.” (Mah 7:3) A ku fana ni van’wani vanhu, Melkizedheki i pswalilwe a tlhela afa. Hambulezvo, a mavito ya papayi wakwe ni mamani wakwe a ma kumbukiwi; a ku wuliwi nchumu hi vakokwani vakwe kutani vana ni vazukulu vakwe; niku a Mitsalo a yi wuli nchumu xungetano hi masangulo ni magumo ka kuhanya kakwe. Hikwalaho, Melkizedheki wa ringanelwa hi ku fanekisela Jesu Kristu, a mupristi a nga hiko na kugumelwa. Kota lezvi ku nga kala kuva ni munhu a nga tira kota mupristi mahlweni kutani ndzhako ka Melkizedheki, Kristu yenawu a vangi ni wo kari wo fana naye a nga tira kota mupristi wa hombe mahlweni kakwe, niku a Bhibhiliya gi komba lezvaku ku nga tava ni mun’wani a ndzhako kakwe. A ku hundza lezvo, hambu lezvi Jesu a nga pswaliwa lixakeni la ka Judha ni ka lixaka la Dhavhidha, a wupristi gakwe a gi sukeli ka lixaka lakwe la nyama, niku a ntiro wakwe kota hosi tlhelo mupristi a zvi sukeli ka vanhu. Lezvo zvi kotekile hi lezvi Jehovha wutsumbu a nga mu mahela.
(Mahebheru 7:17) Hakuva ku kustumunyiwa lezvi xungetano hi yena: “Wena u mupristi kala kupindzuka hi tshamela ga Melkizedheki.”
it-2798
Melkizedheki
A yimela a wupristi ga Kristu. Ka ciphrofeto ca lisima ca Wumesiya, Jehovha i hlambanyile lezvi ka “Hosi” ya Dhavhidha: ‘Wena u mupristi kala kupindzuka hi tshamela ga Melkizedheki’. (Lis 110: 1, 4) A lisimu leli li pimisilweko li nyikile a maHebheru a cigelo ca ku wona Mesiya a tsumbisilweko kota loyi a ringanelwako hi kuva hosi tlhelo mupristi. Ka papilo gakwe ka maHebheru, mupostoli Pawule i susile kukanakana kontlhe hi ku komba loyi a vhesi legi gi wulawulako hi yena, aku: “Jesu . . . , yena loyi a ngava mupristi wa hombe hi tshamela ga Melkizedheki kala kupindzuka”.— Mah 6:20; 5:10; wona PACTO (CIVHUMELWANO)
Kela titshomba ta moya
(Mahebheru 8:3) Hakuva vontlhe a vapristi va hombe va yimisiwa kasi ku nyikela a minyikelo ni miphahlo; hikwalaho, zvi wa laveka ku yenawu loyi ava ni co nyikela.
w00 15/8 14 ¶11
Miphahlo yi tsakisileko Nungungulu
Mupostoli Pawule i te: “Vontlhe a vapristi va hombe va yimisiwa kasi ku nyikela a minyikelo ni miphahlo”. (Mahebheru 8:3) Wona lezvaku Pawule i hambanyisa a miphahlo yi nga mahiwa hi mupristi wa hombe wa le Izrayeli wa kale hi zvipandze zvimbiri, ku nga: “minyikelo” ni “miphahlo”, kutani “miphahlo ya zviwonho”. (Mahebheru 5:1) Zvi tolovelekile ku a vanhu va nyikela zvinyikiwo kasi ku kombisa lirandzo ni kubonga, ku hlakulela a wunghana, ku kombisana wuxinji niku kasi va amukeleka. (Genesisi 32:20; Mavingu 18:16) Hi kufanana, a minyikelo yo tala leyi yi nga kombeliwa hi Nayo yi nga woniwa kota zvinyikiwo ka Nungungulu kasi hi amukeleka kakwe ni ku kuma wuxinji. A zvihambunyeto zva Nayo zvi wa lava ku lulamisiwa, niku kasi ku maha lezvo, a vanhu va wa fanele ku nyikela a “miphahlo ya zviwonho”. A ntlhanu wa mabhuku yo sangula ya Bhibhiliya, ma tiviwako kota Pentatewuku, nguvhunguvhu a bhuku ga Eksodhusi, ni ga Levhi, ni ga Mitsengo, ma nyika mitlhamuselo yo tala xungetano hi tixaka to hambanahambana ta miphahlo ni minyikelo. Hambu lezvi zvi nga hi karatelako ku zwisisa ni ku alakanya mitlhamuselo yontlhe, zva lisima a ku hi veka kupima ka timhaka to kari ta lisima xungetano hi tixaka to hambanahambana ta miphahlo.
(Mahebheru 8:13) Lezvi a nge “civhumelwano ciswa”, i komba lezvaku i chipisile leci ca kale. Makunu leci ci chipileko ni ku hundzelwa ci laha kusuhani ni ku n’walala.
it-3156 ¶5
Civhumelwano
A civhumelwano ca Nayo ci “chipisile” kuyini?
Hambulezvo a civhumelwano ca Nayo ci ‘chipisilwe’ a cikhati leci Nungungulu a nga tivisa, hi ku tirisa muphrofeti Jeremiya, lezvaku ku tava ni civhumelwano ciswa. (Jer 31:31-34; Mah 8:13) Hi 33 Nguveni ya Hina a civhumelwano ca Nayo ci fuvisilwe hi kufa ka Kristu mhandzeni ya hlomulo (Kol 2:14), ci vhaletwa hi civhumelwano ciswa.— Mah 7:12; 9:15; Mit 2:1-4.
9-15 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MAHEBHERU 9-10
“Ndzhuti wa zvilo zva zvi nene lezvi zva ha tako”
(Mahebheru 9:12-14) A nga nghenangi wutshan’wini go basa na a hi ni nkhata wa timbuti ni wa zvidhunana zva tihomu, kanilezvi i no nghena ni nkhata wakwe wutsumbu khati gin’we zvi enela, a hi kumela a kutlhatlhiswa ka pindzukelwa. 13 Hakuva loku a nkhata wa timbuti ni wa tihomu, ni khuma ga hon’wana ya kati, zvi n’watsekelwako ka lava va nyenyezileko zvi va hlazva kasi va basa hi ka nyama, 14 a ha ha wuli hi nkhata wa Kristu, loyi hi moya wa pindzukelwa a ti nyikeleko ka Nungungulu na a nga hi na cisolo, hakunene wu ta basisa a tivhalo ta hina ka mitiro yi fileko kasi hi tirela Nungungulu a hanyako!
it-3242 ¶9
Kutsetselela
Hi kuya hi nayo wa Nungungulu wu nga nyikiwa vaIzrayeli, kasi ku a munhu a nga wonhela Nungungulu kutani a nga wonhela mun’wani munhu a tsetselelwa i wa fanele ku ranga hi ku kombela rivalelo, kota lezvi a Nayo wu nga kari wu wula; hi kugumesa, ka zvikahti zvo tala, a munhu loyi i wa fanele ku nyikela munyikelo wa nkhata ka Jehovha. (Le 5:5–6:7) Hikwalaho a tshinya ga nayo gi nga wuliwa hi Pawule gi li: “Kunene, hi kuya hi Nayo, a kutala ka zvilo zvi basiswa hi nkhata, niku a ku na kutsetselelwa ka zviwonho loku a nkhata wu nga halatiwi.” (Mah 9:22) Hi lisine, a nkhata wa miphahlo ya zvihari wu wa nga zvi koti a ku susa zviwonho ni ku nyika a munhu a livhalo li basileko hi kumbhelela. (Mah 10:1-4; 9:9, 13, 14) A ku hambana ni lezvo, hi kota ya civhumelwano ciswa zvi wa ta koteka ku a vanhu va kuma kutsetselelwa ka lisine ku seketelwako ka hakhelo ya kutlhatlhisa ya Jesu Kristu. (Jer 31:33, 34; Mat 26:28; 1Ko 11:25; Efe 1:7) A cikhati leci Jesu a nga hi laha misaveni i hanyisile wanuna loyi a nga kala a nga zvi koti ku famba. Lezvo zvi kombile lezvaku yena i na ni ntamu wa ku tsetselela a zviwonho. — Mat 9:2-7.
(Mahebheru 9:24-26) Hakuva Kristu a nga nghenangi wutshan’wini go basa ga ku mahiwa hi mandla ya munhu, legi gi nga ndzhuti wa lezvi zva lisine, kanilezvi i no nghena tilweni ha koce kasi makunu a hi yimela mahlweni ka Nungungulu. 25 A nga mahangi lezvo kasi ku ti nyikela hi kuphindaphinda, a ku khwatsi mupristi wa hombe loyi a nghenako wutshan’wini go basa lembe ni lembe na a hi ni nkhata wu nga hiko wa yena n’winyi. 26 Loku zvi wa hi lezvo, na a xanisekile makhati yo tala kusukela kuvangiweni ka tiko. Kanilezvi i no ti wonekelisa khati gin’we zvi enela kugumeseni ka zvikhati, kasi a fuvisa ciwonho hi muphahlo wa yena wutsumbu.
‘Ndzi Landzele’
A Mitsalo a yi wuli nchumu xungetano hi kuchikela ka Jesu tilweni, a kuhoyozelwa kakwe, ni kutlhangana kakwe ko tsakisa ni Dhadhani wakwe. Hambulezvo, a Bhibhiliya gi kombile na ka hi mahlweni lezvi zvi nga wa ta humelela tilweni cikhatanyana ndzhako ka kutlhela ka Jesu kwaseyo. Kunene, hi cikhati co hundza 15 wa mazana ya malembe, a vaJudha va wa kustumunyile a mubuzo wo kari wo basa hi kukhanzakanya. Ka siku ginwe lembe ni lembe, a mupristi wa hombe i wa nghena Wutshanwini go Basabasa ga tempeli a ya n’watsekela a nkhata wa miphahlo ya Siku ga Ndzhiho mahlweni ka nghaxa ya civumelwano. Hi siku lego, a mupristi wa hombe i wa yimela Mesiya. Jesu i lo tatisa a ciphrofeto ca lezvi zvi nga yimela a mubuzo lowo kan’we hi kumbhelela andzhako ka kutlhelela kakwe tilweni. I lo ti wonekelisa wutshanwini go tlakuka mahlweni ka Jehovha le tilweni — a wutshamu gi hundzeleleko kubasa wuakweni gontlhe — zvonake a nyikela ka Dhadhani wakwe a ntsengo wa muphahlo wakwe wu tirulako. (Mahebheru 9:11, 12, 24) Xana Jehovha i wu amukele?
(Mahebheru 10:1-4) Kota lezvi a Nayo wu nga ndzhuti wa zvilo zva zvi nene lezvi zva ha tako, na wu nga hi wona wu nga zvilo zva kona, a wu nge tshuki wu zvi kota ku mbhelelisa lava va tshinelako ka Nungungulu hi miphahlo yaleyi ya yin’we yi nyikelwako lembe ni lembe. 2 Loku zvi wa hi lezvo, na va nyimile ku nyikela miphahlo, hakuva loku lava va mahako a ntiro wo basa va basisilwe kan’we, a tivhalo tabye na ti nga ha va alakanyisi kambe lezvaku vawonhi. 3 Kanilezvi a miphahlo leyi va yi nyikelako lembe ni lembe yi va alakanyisa lezvaku vawonhi, 4 hakuva a nkhata wa tihomu ni wa timbuti a wu zvi koti ku susa zviwonho.
it-3245-246
Kumbhelela
Kumbhelela ka Nayo wa Mosi. Cikari ka Nayo wu nga nyikilwe a vaIzrayeli hi ku tirisa Mosi ku wa patseka a malulamiselo ya ku yimisiwa ka wupristi ni kunyikelwa ka miphahlo yo hambanahambana ya zvihari. Hambulezvi wu ngata hi ka Nungungulu niku wu wa mbhelele, a Nayo, zvin’we ni muphahlo, ni wupristi, a zvi mbhelelisangi lava va nga hi hasi ka Nayo, kota lezvi zvi kombiswako hi mupostoli a pimisilweko. (Mah 7:11, 19; 10:1) Wutshan’wini ga ku tlhatlhisa vanhu ka ciwonho ni kufa, wona wu no ci wonekelisa. (Rom 3:20; 7:7-13) Hambulezvo, wontlhe a malulamiselo lawa ma wa mahelwa ku tatisa a kungo ga Nungungulu: A Nayo wu wa tira kota “mugondzisi” loyi a kongomisako vanhu ka Kristu; hi ndlela leyo, wu maha “ndzhuti wa zvilo zva zvi nene lezvi zva ha tako.” (Gal 3:19-25; Mah 10:1) Hikwalaho, loku Pawule a wulawula hi ku “tsandzeka ku maha hi lezvi wu nga hi hava ntamu hi kota ya nyama” (Rom 8:3), hi lisine yena i wulawula hi ku tsandzeka ka mupristi wa hombe wa muJudha (loyi a hlawulilweko hi Nayo kasi ku rangela a malulamiselo ya miphahlo a tlhela nghena ka wutshamu go Basabasa hi muphahlo wa nkhata hi Siku ga miphahlo ya ku tsetselelwa zviwonho) wa ku “hanyisa hi kumbhelela” lava a va tirelako, kota lezvi zvi wuliwako laha ka Mahebheru 7:11, 18-28. A ku nyikela miphahlo hi ku tirisa vapristi va lixaka la Aroni zvi wa maha ku va simama va amukeleka ka Nungungulu, hambulezvo, zvi wa nga va suseli kutani ku va tlhatlha hi kumbhelela ka ciwonho. Loku a mupostoli a kumbuka a mhaka leyo, i wula lezvaku a miphahlo ya ku basisa a yi nge zvi koti ku “mbhelelisa lava va tshinelako”, ku nga ku basisa a tivhalo tabye. (Mah 10:1-4; ringanisa ni Mah 9:9.) A mupristi wa hombe i wa nga zvi koti ku riha a hakhelo ya kutlhatlhisa leyi yi nga laveka kasi a vanhu va kuma ku tsetselelwa ka lisine ka zviwonho zvabye. Ntsena a wupristi ga pindzukelwa ga Kristu ni muphahlo wakwe wo mbhelela hi zvona zvi zvi kotako ku maha lezvo. — Mah 9:14; 10:12-22.
Kela titshomba ta moya
(Mahebheru 9:16, 17) Hakuva laha ku nga ni civhumelwano, ku laveka lezvaku a munhu loyi a ci mahileko afa, 17 hakuva a civhumelwano ci tiyisiwa hi kufa. Hakuva loku a ha hanya a munhu loyi a ci mahileko, a civhumelwano leco a ci tiri.
w92 1/3 31 ¶4-6
Zviwutiso zva vagondzi
Pawule i zvi vekile laha kubaseni lezvaku a kufa ka laveka kasi ku tiyisa a civhumelwano ca Nungungulu ni vanhu. A civhumelwano ca Nayo cin’we ca zvikombiso zva lezvo. A mutlhanganyisi wa cona ku vile Mosi, loyi a nga yimela ciboho leco cikari ka Nungungulu ni Izrayeli wa nyama. Mosi i no maha ntiro wa lisima nguvhu, niku kuve yena a nga tirisana ni va Izrayeli a cikhati va nga patseka ka civhumelwano leco. Hikwalaho Mosi i wa woniwa kota mutlhanganyisi wa civhumelwano ca Nayo, leci ci tako hi ka Jehovha. Kanilezvi zvi wa lava a ku Mosi a halata nkhata wakwe kasi ku a civhumelwano leco ca Nayo ci sangula a ku tira? Ahihi. Ku wa nyikelwa a zvihari kasi ku a nkhata wa zvona wu vhaleta lowu wa Mosi. — Mahebheru 9:18-22.
Ku wuliwa yini xungetano hi civhumelwano ciswa leci Jehovha a nga maha ni tiko ga Izrayeli wa moya? Jesu Kristu i vile ni ntiro wo dzundzeka wa kuva Mutlhanganyisi cikari ka Jehovha ni Izrayeli wa moya. Hambu lezvi ku nga Jehovha a nga yimisa a civhumelwano leco, Jesu Kristu i wa hi tshinya ga cona. Ahandle ka ku ava Mutlhanganyisi, a cikhati leci a nga hi misaveni, Jesu i tiriseni hi kukongoma ni lava va nga wa tava va ku sangula a ku patseka ka civhumelwano leco. (Luka 22:20, 28, 29) A ku hundza lezvo, yena i wa ringanelwa hi ku nyikela a muphahlo wu nga laveka kasi ku tiyisa a civhumelwano leco. A muphahlo lowo wu wa nga hi wa zvihari zva nyalidede kanilezvi wu wa hi wa wutomi ga munhu wo mbhelela. Hikwalaho Pawule i wa wulawula hi Jesu kota munhu loyi a ngafa kasi ku tiyisa a civhumelwano ciswa. A civhumelwano ciswa ci tiyisilwe andzhako ka loku ‘Kristu a nghenile tilweni ha koce kasi makunu a hi yimela mahlweni ka Nungungulu’. — Mahebheru 9:12-14, 24.
A cikhati leci Pawule a nga wulawula hi Mosi na Jesu kota vayimeli va zvivhumelwano, i wa nga wuli ku a zvivhumelwano lezvo zvita hi ka vona. Hi lisine zvona zvi mahilwe hi Nungungulu. A vavanuna lava va vambiri va no maha zvipandze tshinya kota vatlhanganyisi va zvivhumelwano lezvo. A kufa ku wa laveka kasi ku tiyisa a civhumelwano cin’we ni cin’wani: a kufa ka zvihari wutshan’wini ga Mosi, ni kunyikelwa ka nkhata wa Jesu hi kota ya lava va patsekako ka civhumelwano ciswa.
(Mahebheru 10:5-7) Hikwalaho, a cikhati leci a ngata tikweni, i te ngalo: “‘A wu lavangi miphahlo ni minyikelo, kanilezvi u ndzi longiselele a miri. 6 A wu tsakisiwangi hi minyikelo ya kuhiswa ni minyikelo ya ciwonho.’ 7 Makunu ndzi te ngalo: ‘Nungungulu, hi mina loyi! Ndzi tile kasi ku ta maha a kurandza ka wena. (Lomu bhukwini ku tsalilwe lezvo ha mina.)’”
it-1315
Kubhabhatisa
Luka i wula lezvaku Jesu i wa khongela a cikhati leci a nga bhabhatiswa. (Luk 3:21) Ahandle ka lezvo, a mutsali wa papilo ga Mahebheru i ngalo a cikhati leci Jesu Kristu a ngata “tikweni” (na ku nga hi a cikhati leci a nga pswaliwa hi cona, laha a nga kari a nga zvi koti ku wula hambu ku lera a timhaka leti, kanilezvi a cikhati leci a nga ti hendleta a bhabhatiswa kasi ku sangula a ntiro wakwe) i wa wula timhaka leti ti yelanako ni leti ti nga lomu ka Lisimu 40:6-8: “A wu lavangi miphahlo ni minyikelo, kanilezvi u ndzi longiselele a miri. . . . ‘Nungungulu, hi mina loyi! Ndzi tile kasi ku ta maha a kurandza ka wena. (Lomu bhukwini ku tsalilwe lezvo ha mina.)’” (Mah 10:5-9) Jesu i pswalilwe na a hi ciro ca tiko ga vaJudha, legi gi nga hi lomu ka civhumelwano na Nungungulu, ku nga civhumelwano ca Nayo. (Ek 19:5-8; Gal 4:4) Hi kota ya lezvo, a cikhati leci Jesu a ngaya ka Johani kasi ku ya bhabhatisiwa i wa sina a hi ndzeni ka civhumelwano leco na Jehovha Nungungulu. Hi kuya a ya bhabhatiswa, Jesu i wa maha zvo hundza lezvi a Nayo wu nga mu kombela ku a maha. I wa ti nyikela ka Papayi wakwe, Jehovha, kasi ku maha “kurandza” Kakwe loku ku yelanako ni ku nyikela a miri wakwe wu ‘longiselweko’ kasi ku fuvisa a miphahlo ya zvihari leyi yi nga mahiwa hi kuya hi Nayo. Mupostoli Pawule i wula lezvi: “Hi ‘kurandza’ loku, hi basisilwe hi Jesu Kristu, loyi a nyikeleko miri wakwe khati gin’we zvi enela.” (Mah 10:10) A kun’wane kurandza ka Papayi xungetano hi Jesu ku wa patsa a ntiro wu yelanako ni Mufumo. Jesu i ti nyikele kasi ku maha a ntiro lowo kambe. (Luk 4:43; 17:20, 21) Kasi ku komba ku wa vhumela a kutinyikela ka N’wana wakwe, Jehovha i mu totile hi moya wo basa a tlhela aku: “Wena u N’wana wa mina ndzi ku randzako, ndza xalala hi wena.”— Mar 1:9-11; Luk 3:21-23; Mat 3:13-17.
16-22 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MAHEBHERU 11
“Hikuyini a kukholwa ku nga ka lisima?”
(Mahebheru 11:1) A kukholwa kutsumba ko tiya ka lezvaku lezvi zvi rindzelwako zvi ta maheka, ku nga citiyisekiso ca lezvaku lezvi zvi nga wonekiko hakunene zvi kona.
Kholwa zitsumbiso za Jehova
Ka Maheberu 11:1, a Biblia gi tlhamusela lezvaku a kukholwa xini. (Gonza.) 1) A kukholwa “kutiyiseka ka hombe xungetano hi zilo lezvi zvi rindzelwako.” (Tradução do Novo Mundo) A zvilo lezvi hi zvi rindzelako zvi patsa zvitsumbiso zva Nungungulu zva cikhati ca ha tako. Hi cikombiso, ha tiyiseka lezvaku a wubihi gi ta mbhela niku ku tava ni misava yiswa. 2) A kukholwa “cikholwiso ca zvilo zvi nga woniwiko.” Ha zvi tiva lezvaku Jehovha Nungungulu, na Jesu Kristu, ni tingelosi va kona, niku a Mufumo wa le tilweni wonawu wu kona, hambu lezvi hi kalako hi nga va woni. (Maheberu 11:3) Hi nga kombisa kuyini lezvaku hakunene ha kholwa a zvitsumbiso zva Nungungulu ni zvilo hi nga zvi woniko? Hi nga zvi kombisa hi mahanyela ya hina ni lezvi hi zvi wulako ni ku maha.
(Mahebheru 11:6) Ahandle ka kukholwa, a zvi koteki ku mu tsakisa Nungungulu, hakuva loyi a tshinelako ka Nungungulu i fanele ku kholwa lezvaku Nungungulu i kona ni lezvaku wa chachazela lava va mu hlotako hi mbilu yontlhe.
“Wa chachazela lava va mu lavako”
Zvini zvi lavekako kasi ku tsakisa Jehova? Paule i te ngalo: “Ahandle ka kukholwa a zvi koteki ku mu tsakisa [khwatsi Nungungulu].” Wona lezvaku Pawule a nga wulangi lezvaku zva karata ku tsakisa Nungungulu loku hi nga kholwi. Kanilezi, Pawule i wula lezvaku a zvi koteki. Hi magezu manwani, a kukholwa i nchumu wa lisima nguvu kasi ku tsakisa Nungungulu.
Kukholwa muni ku xalalisako Jehova ke? A kukholwa ka hina ku fanele ku patsa zilo zvimbiri. Xo sangula, hi fanele ‘ku kholwa lezvaku i kona.’ A maBhibhiliya man’wani me ngalo, hi fanele “ku kholwa lezvaku yena ngwa lisine.” Hi nga mu tsakisisa kuyini Nungungulu na hi kanakana lezvaku i kona ke? Kanilezvi, a kukholwa ka lisine ku patsa zvin’wani kambe hakuva hambu madhimoni ma kholwa lezvaku Jehova i kona. (Jakobe 2:19) A kukholwa lezvaku Nungungulu i kona zvi fanele ku hi kuca ku zvi kombisa hi mitiro, zvi wulako ku kombisa a kukholwa ka hina hi kuva ni mahanyela ma mu tsakisako. — Jakobe 2:20, 26.
Ca wumbiri, hi fanele ‘ku kholwa lezvaku’ Nungungulu “wa chachazela.” A munhu a nga ni kukholwa ka lisine a nga kanakani lezvaku a kutikarata loku a ku mahako kasi ku hanya hi ndlela yi tsakisako Nungungulu a hi ka mahala. (1 Va Le Korinte 15:58) Hi nga mu tsakisisa kuyini Jehovha na hi kanakana lezvaku wa zvi lava niku i na ni ntamu wa ku hi chachazela ke? (Jakobe 1:17; 1 Pedro 5:7) Loyi a wonako Nungungulu kota loyi a nga khataliko hi hina, a nga bongiko, na a nga hi na wuhana, a nga mu tivi a Nungungulu loyi a Biblia gi wulawulako hi yena.
Hi mani loyi a chachazelwako hi Jehovha ke? Paule i ngalo hi “lava va mu lavako.” A bhuku go kari ga ku vuna vahundzuluseli va Bhibhiliya gi wula lezvaku a gezu ga ciGreki legi gi hundzuluselweko ku “va mu lavako” a gi wuli “ku famba u lavetela” kanilezvi gi wula ku ta “khozela” Nungungulu. A bhuku gin’wani gi tlhamusela lezvaku a gezu legi ga ciGreki gi tsalilwe hi ndlela yi kombako kuhiseka ni kutikarata. Kunene, Jehovha i chachazela lava a kukholwa kabye ku va kucako ku mu khozela hi lirandzo li humako mbilwini. — Matewu 22:37.
(Mahebheru 11:33-38) Hi kukholwa, va hlulile mifumo, va tisa kululama, va kuma zvitsumbiso, va vhala minomu ya tinghala, 34 va tima a ntamu wa ndzilo, va pona ku dawa hi cipadha; laha va nga hi ni gome va no nyikiwa ntamu, vava ni ntamu yimpini, va hlula a masochwa ya valala. 35 A vavasati va no vhuxelwa a vafileko vabye, kanilezvi a van’wani va no xanisiwa hi ku ala ku tlhatlhisiwa, na va fela ku kuma a kuvhuxiwa ka chukwana hi ka vafileko. 36 A van’wani va ringilwe hi ku poyiliwa ni ku biwa; kunene, va zile va bohiwa hi machini, ni ku vhalelwa mapaxweni. 37 Va no gandliwa hi maribye, va ringiwa, va sahiwa hi laha cikari, va dawa hi cipadha, va fambafamba na va bohile mabhebhe ya tiyivhu ni ya timbuti, vava kuvhumaleni, ni hlomulweni, ni kuxanisiweni; 38 a tiko gi wa nga va ringani. Va no pepetseka lomu zviwuleni, ni lomu zvitsungeni, ni lomu timhakweni, ni lomu mikeleni ya misava.
Tiyisa kukholwa ka wena ka lezi u zi rinzelako
Ka Maheberu xipimo 11, mupostoli Paule i te: ‘A vavasati van’wani va lo tlheliselwa a vafileko vabye hi kuvuxwa hi ka vafileko; a van’wani va lo xaniswa nguvu, va nga vhumeli ku hlangutwa, lezvaku kasi va fela ku kuma a kuvuka ku nene.’ (Maheberu 11:35) A votala va timisele mindzhingo va tlhela va simama va tsumbekile ka Nungungulu hi lezvi va nga hi ni kukholwa ko tiya hi citsumbiso ca Nungungulu ca ku vuxa vafileko. Va wa zvi tiva lezvaku cikhatini ci tako, Jehovha i wa ta va vuxa va hanya misaveni kala kupindzuka. Ehleketa hi Nabhote na Zakariya. Va gandlilwe hi maribye kala vafa hi kota ya ku ingisa Nungungulu. (1 Tihosi 21:3, 15; 2 Kronekele 24:20, 21) Dhaniyeli i hoxilwe nkeleni wa tinghala ti nga lambile hi ndlala, niku a vanghana vakwe va petilwe ndzilweni wa hombe nguvu. Va wa ti yimisele kufa ku hundza ku tsika ku ingisa Jehovha. A vavanuna lavo va wa hi ni kukholwa ko tiya kaku Jehovha i wa ta va nyika moya wakwe wa kubasa a tlhela a va vuna ku timisela tixanisa leto. — Dhaniyeli 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Maheberu 11:33, 34.
A vaprofeti vo tala vo kota Mikaia na Jeremyia va poyilelwe va tlhela va petiwa paxweni. A van’wani, vo kota Elija, “va lo ndzulandzula lomu ciwuleni, ni le zvitsungeni ni lomu mikovotlweni ni minkeleni ya lomu misaveni.” Vontlhe va lo timisela mindzhingo va tlhela va simama va tsumbekile ka Nungungulu hi lezvi va nga hi ni ‘kutiyiseka ka hombe xungetano hi zvilo lezvi zvi rindzelwako,’ NM. — Maheberu 11:1, 36-38; 1 Tihosi 18:13; 22:24-27; Jeremiya 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.
Kela titshomba ta moya
(Mahebheru 11:4) Hi kukholwa, Abheli i no nyikela muphahlo wa wu nene nguvhu ka Nungungulu a ku hundza lowu wa Kana, niku hi kota ya kukholwa loko i no mahelwa wukustumunyu ga lezvaku munhu wo lulama, hakuva Nungungulu i amukele a munyikelo wakwe. Hambu lezvi Abheli a fileko, a kukholwa kakwe ka ha wulawula.
it-2109 ¶3
Kukholwa
Zvikombiso zva kale zva kukholwa. Mun’we ni mun’we wa lava va mahako cipandze ca “refu ga hombe ga vakustumunyu” gi nga kumbukiwa hi Pawule (Mah 12:1) i wa hi ni cigelo co tiya ca kukholwa. Hi cikombiso, a kuna kukanakana lezvaku Abheli i wa ci tiva a citsumbiso ca Nungungulu xungetano hi “mbewu” leyi yi nga wa ta gandla a hloko ya “nyoka”. Yena i wonile a kutatiseka ka lezvi Jehovha a nga byelile a vapswali vakwe a ku zvi wa ta va mahekela. Andzhako ka ku hlongoliwa lomu sin’wini ga Edheni, Adhamu ni ngango wakwe va waga zvakuga hi nyuku wa tinghohe tabye hakuva a misava yi wa rukatelwe. Hi kota ya lezvo, yona yi wa va milisela mimizwa ni mahlehlo. Kuzvilava Abheli i wa wona Evha na a navela nguvhu a nuna wakwe niku Adhamu i wa fumela a sati wakwe. Handle ko kanakana a mamani wakwe i wa wulawula hi kubayisa loku a nga kuzwa a cikhati leci a nga hi ni nyimba. A cin’wani kambe hi ku ku wa yimisilwe a makerubhima ni cipadha ci karihako a matlhelo wontlhe kasi ku rindzela a ndlela ya ku nghena sin’wini ga Edheni. (Ge 3:14-19, 24) Zvontlhe lezvo zvi wa hi “citiyisekiso” ci nga nyika Abheli a kutsumba ka ku a kutlhatlhiswa ku wa ta nehiwa hi ‘mbewu yi tsumbisilweko’. Hikwalaho, Abheli i kucilwe hi kukholwa lezvaku a ‘nyikela muphahlo ka Nungungulu’, lowu wu nga hi wu nene nguvhu a ku hundza lowu wa Kana. — Mah 11:1, 4.
(Mahebheru 11:5) Hi kukholwa, Enoki i no rurisiwa kasi a nga woni kufa; a nga zangi a kumiwa, hakuva Nungungulu i wa mu rurisile. Hakuva na a nga se rurisiwa i no mahelwa wukustumunyu ga lezvaku i tsakisile Nungungulu.
wp17.1 12-13
“I tsakisile Nungungulu”
Zvi wula yini a ku Enoki i ‘rurisilwe’ kasi a nga “woni kufa”? Ko khwatsi Jehovha i mahile Enoki a etlela a wurongo kala afa, kasi a ngazwi a kubayisa ka kufa. Kanilezvi Enoki i rangile hi ku mahelwa “wukustumunyu ga lezvaku i tsakisile Nungungulu”. Hi ndlela muni? Kuzvilava na a nga se fa, Enoki i nyikilwe a muwoniso hi Nungungulu, wa ku wona misava na yi hi paradhise. Enoki i file a ndzhako ka ku wona a muwoniso lowu wo dlunyateka wu nga mu komba lezvaku yena wa amukeleka ka Jehovha. Pawule i wulile lezvi a cikhati leci a nga tsala xungetano hi Enoki ni van’wani vavanuna ni vavasati wo tsumbekela: “Vontlhe lava va nofa kukholweni”. (Mahebheru 11:13) Andzhako ka lezvo, zvi nga maha a valala vakwe na va zamile ku lavetela a cirumbi cakwe, kanilezvi ‘a ci zangi ci kumiwa’. Kuzvilava Jehovha hi yena a nga ci lahla, kasi a valala vakwe va nga ci kumi va ci xakela kutani ku ci tirisela ku vhuvhumisa a wukhongeli ga mawunwa.
23-29 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MAHEBHERU 12-13
“A kulaya cikombiso ca lirandzo la Jehovha”
(Mahebheru 12:5) Mu rivakelwe hi kumbhelela a kukhongotela loku mu byelilweko kota vana, ka ku ngalo: “N’wananga, u nga kanyisi a kulaya ka Jehovha, ne u nga kwati loku a ku kawuka;
wp12 1/3 29 ¶18
U nga cuwuki ‘lendzhako’
Wusungukati go bayisa. Ahati loku hi ringwa a ku vuxa civiti leci hi vileko naco hi kota ya wusungukati hi nyikilweko? Lezvo a zvi nge bayisi ntsena kanilezvi zvi nga tlhela zvi hi rera — zvi hi ‘mbheta ntamu.’ (Maheb. 12:5) Kani hi ‘kanyisa’ a wusungukati lego hi ku gi ala kutani hi ‘mbhela ntamu’ hi ku gi vhumela hi tlhela hi nga gi landzeli, a magumo manwe — a hi susi bhindzu ka wusungukati lego ne a hi gi tsiki gi hi luleka. Zvi chukwana nguvhu ku landzela magezu lawa ya Solomoni: ‘Khomisisa a gondziselelo [“kulaya,” NM], u nga yi tsiki; yi hlayise, hakuva hi yona wutomi ga wena.’ (Mav. 4:13) A ku fana ni muchembeli a landzelako zvileletelo zva zvikombiso zva ruwa, a hi vhumeleni a wusungukati, hi gi landzela, hi tlhela hi kula. — Mav. 4:26, 27; gondza Mahebheru 12:12, 13.
(Mahebheru 12:6, 7) hakuva Jehovha i laya loyi a mu randzako, ina, iba vontlhe lava a va amukelako kota vana vakwe.” 7 Lezvi mu zvi timiselako zvi mahela ku mu layiwa hi zvona. Nungungulu i mu wona kota vana vakwe. Hakuva hi wihi n’wana a kalako a nga layiwi hi papayi wakwe?
w12 1/7 21 ¶3
“Ni ka cihi cikhati mu khongelako wulani muku: ‘Papayi’”
A papayi wa lirandzo i laya vana vakwe, hakuva wa khatala hi lezvi va to tshamisa zvona loku va kula. (Va Le Efesusi 6:4) Hambulezvi papayi loye a yimelako lisine, cima a nga luleki vana vakwe hi tihanyi. Hi ndlela yo fana, zvin’wani zvikhati Papayi wa hina wa le tilweni wa zvi wona na zvi laveka lezvaku a hi kawuka. Kanilezvi contlhe cikhati Nungungulu i hi kawuka hi ndlela ya lirandzo na ku nga hi ya tihanyi. A ku fana ni Papayi wakwe, Jesu cima a nga tirisangi tihanyi, hambu ni ka zvikhati lezvi a vapizani vakwe va nga kala ku landza a wusungukati gakwe. — Matewu 20:20-28; Luka 22:24-30.
(Mahebheru 12:11) Kunene a ku na kulayiwa ku tsakisako hi cikhati caleco, kanilezvi ka bayisa; hambulezvo hi ndzhako ka cikhati ku pswala handzu wa kurula ni wa kululama ka lava va gondzisiwako hi kona.
w18.03 32 ¶18
‘Zwana gondziselelo, u ta tlhariha’
A ku layiwa zvi nga tshuka zvi bayisa. Kanilezvi a ku ala ku layiwa hi Nungungulu zvi pswala mihandzu yo bava nguvhu. (Mahebheru 12:11) Hi nga gondza ka cikombiso ca Kana na Hosi Zedhekiya. A cikhati leci Nungungulu a nga wona lezvaku Kana wa venga makabye wakwe niku i lava ku mu daya, i mu tlharihisile aku: ‘U zangarela yini? Hi yini a nghohe ya wena yi tsuvileko? Loku u maha khwatsi u nga ta tlakuswa ke? Kanilezvi loku u nga mahi khwatsi a ciwonho ci xiyelele nyangweni.’ (Genesisi 4:6, 7) Kana i alile ku layiwa hi Jehovha, a daya makabye wakwe. Hikwalaho, i tshovele ku xaniseka wutomini gakwe gontlhe. (Genesisi 4:11, 12) Loku i wa no ingisa, na a nga xanisekangi.
Kela titshomba ta moya
(Mahebheru 12:1) Makunu kota lezvi hi randzelweko hi refu ga hombe ga vakustumunyu, a hi hoxeni zvontlhe lezvi zvi hi bindzako ni ciwonho leci ci hi namarelako hi kuolova, hi tsutsuma hi kutimisela ka mapalisana lawa hi nga ka wona,
w11 1/9 21 ¶11
Tsutsuma Hi Kutiyisela
A ‘cidlemo ca hombe ca timboni’ ku wa nga hi vacuwukeli kutani vahlaleli ntsena, lava va yileko seyo kasi ku ya wona a mapalisana kutani ku bukela a mutsutsumi loyi va mu randzako nguvhu. A ku hambana ni lezvo, hi vona futsi va nga tsutsuma, niku va zvi kotile ku tsutsuma kala magumo. Hambu lezvi va fileko, va woniwa kota vatsutsumi va kale lava va tiyisako a vatsutsumi vaswa. Hi nga alakanya lezvi a mutsutsumi muswa a nga wa ta ti zwisa zvona loku a tiva lezvaku i bukelwa hi vatsutsumi va hombe va kale! Xana lezvo zvi wa nga ta mu nyika ntamu wa ku tsutsuma nguvhu hi laha a kotako hi kona? A timboni leto ta kale ta zvi tiva lezvaku hambu lezvi a kutsutsuma loku ku nga oloviko, zva koteka ku ganya. Hikwalaho, a cikombiso ca ‘cidlemo ca timboni’ ci wa ta tiyisa a maKristu ya maHebheru lezvaku ma ‘tsutsuma hi kutiyisela.’ Wenawu u nga zvi kota.
(Mahebheru 13:9) Mu nga vhumeli ku hambukisiwa hi tigondzo to tsalangana mu nga ti tiviko, hakuva zvi chukwana nguvhu lezvaku a mbilu yi tiyiswa hi tipswalo a ku hundza ku tiyiswa hi zvakuga, lezvi zvi nga va vhuniko nchumu lava va ti tsitsiritelako zvona.
w89 15/12 22 ¶10
Nyikela miphahlo yi tsakisako Jehovha
A Mahebheru ma wa fanele ku nga ‘vhumeli ku hambukisiwa hi tigondzo to tsalangana ma nga ti tiviko’ ta lava va nga kurumeta ku landzela a Nayo wa Mosi. (Va Le Galatiya 5:1-6) Wutshan’wini ga tigondzo leto, “zvi chukwana nguvhu lezvaku a mbilu yi tiyiswa hi tipswalo” kasi va tiyisela kukholweni. Zvi wonekisa ku khwatsi a vo kari va wa kanetisana xungetano hi zvakuga ni miphahlo, hakuva Pawule i wulile ku a mbilu a yi tiyisiwi hi “zvakuga, lezvi zvi nga va vhuniko nchumu lava va ti tsitsiritelako zvona”. A mabhindzu ya moya hi ma kuma loku hi kukhozela Nungungulu ni ku kombisa kubonga hi hakhelo ya kutlhatlhisa, na ku nga hi hi ku karatekela kuga kutani ku ngagi zvakuga zvo kari, ni ku hlayisa masiku ma woniwako kota yo hlawuleka. (Va Le Roma 14:5-9) Ku engetela kwalaho, a muphahlo wa Kristu wu chipisile a miphahlo ya vaLevhi. — Mahebheru 9:9-14; 10:5-10.
30 KA SETEMBRO–6 KA OUTUBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | JAKOBE 1–2
“Ndlela yi yisako ka ciwonho ni kufa”
(Jakobe 1:14) Kanilezvi a munhu ni munhu i ringiwa hi ku kokiwa ni ku xengiwa hi kunavela kakwe wutsumbu.
g17.4 14
Kuringiwa
A munhu i ringiwa loku a tizwa na a kuceka ku maha nchumu wo kari — nguvhunguvhu loku wu hi wa kubiha. Hi cikombiso, hi nga ti alakanyela na wu hi ka citolo co kari, zvonake u wona nchumo u wu lavako nguvhu. Ka cikhati caleco u alakanya ku u nga wu yiva na u nga woniwi hi munhu. Hambulezvo a livhalo la wena li ku byela ku u nga yivi. U gumesa u hlongola a maalakanyo lawo, u ti fambela. Hi ku maha lezvo, u tava u hlulile ciringo.
LEZVI A BHIBHILIYA GI ZVI WULAKO
Loku u ringiwa a zvi wuli lezvaku u munhu wa ku biha. A Bhibhiliya gi wula lezvaku hontlheni ha ringiwa. (1 Va Le Korinte 10:13) Lezvi hakunene zvi nga zva lisima hi lezvi hi mahaku loku hi kumana ni mindzingo. A vanhu vo kari va tshama hi ku navela a zvilo zva kubiha, va gumesa hi ku zvi maha. A van’wani va tekela ku susa a maalakanyo lawo hi ku wona lezvaku ma bihile.
“A munhu ni munhu i ringiwa hi ku kokiwa ni ku xengiwa hi kunavela kakwe wutsumbu.” — Jakobe 1:14.
(Jakobe 1:15) Makunu loku a kunavela ku xurile nyimba ku pswala ciwonho, hi kugumesa a ciwonho ci pswala kufa.
g17.4 14
Kuringiwa
A Bhibhiliwa gi wulawula hi mazambo lawa ma yisako ciwonhweni. Jakobe 1:15 i ngalo: “Loku a kunavela [ka hava] ku xurile nyimba ku pswala ciwonho”. Kasi ku zvi olovisa, loku hi tshama hi ku navela a zvilo zva kubiha, hi chikela laha ka ku hi zvi maha, a ku fana ni wasati wa nyimba a phulukako. Kanilezvi zva koteka ku hi potsa kuva tikhumbi ta kunavela ka hava. Hina ha zvi kota ku hlula a kunavela loko.
Kela titshomba ta moya
(Jakobe 1:17) A zvinyikiwo zvontlhe zvo saseka ni zvinyikiwo zvontlhe zvo mbhelela zvita hi le hehla, zvi relela hi ka Papayi wa kuwonekela ka le tilweni, loyi a nga hundzukiko kutani ku cica a ku fana ni ndzhuti wu cicacicako.
it-2726
Kuwonekela
Jehovha i “Papayi wa kuwonekela ka le tilweni”. (Jak 1:17) Yena a nga nyiki basi “a gambo [kasi gi] woningela ni mumu” kutani “a hweti ni tinyeleti a kuva zi woninga wusiku”, (Jer 31:35) kanilezvi yena i tlhela a nyika a kuwonekela ka moya. (2Ko 4:6) A nayo wakwe, ni zvileletelo zvakwe, ni mhaka yakwe kuwonekela ka lava va vhumelako ku rangelwa hi zvona. (Lis 43:3; 119:105; Mav 6:23; Isa 51:4) A mutsali wa tisimu i wulile lezvi: “A kuwonekeleni ka wena hi ta wona kuwonekela”. (Lis 36:9; ringanisa ni Lis 27:1; 43:3.) A ku fana ni kuwonekala ka gambo ku simamako ku engetela kusukela loku gica kala “a hlikanhi wu mbhelela”, a ndlela ya valulamileko yi simama ku ngangamela loku yi woningelwa hi wutlhari ga Nungungulu. (Mav 4:18) A ku famba kuwonekeleni ka Jehovha zvi wula ku landzela a ndlela leyi a hi kombako. (Isa 2:3-5) A ku hambana ni lezvo, loku munhu a cuwukela zvilo hi ndlela yi nga basangiko kutani na a hi ni makungo ya hava, munhu loye i lomu munyameni wa kutshisa nguvhu wa moya. Jesu i wulile lezvi: “Loku a tihlo ga wena gi hi ni wunavenave, a miri wa wena wontlhe wu tava munyama. Loku a kuwonekela ka wena ku hi munyama, a munyama wa kona wu tava wa hombe nguvhu!” — Mat 6:23; fananisa ni Dhe 15:9; 28:54-57; Mav 28:22; 2Pe 2:14.
(Jakobe 2:8) Loku ku hi ku ma hlayisa a nayo wa wuhosi lowu wu nga lomu Mitsalweni, waku: “Randza muakelani wa wena a ku fana ni lezvi u ti randzisako zvona”, ma maha khwatsi.
it-2685 ¶3
Nayo
“Nayo wa wuhosi”. A “nayo wa wuhosi” wa ringanelwa a ku wuva wona wu nga wa hombe ni wa lisima a kuhundza yin’wani milayo leyi a tihosi ti yi yimisako kasi ku rangela a mahanyela ya vanhu. (Jak 2:8) A tshinya ga civhumelwano ca Nayo ku wa hi lirandzo; a cileletelo ca ku “randza muakelani wa wena a ku fana ni lezvi u ti randzisako zvona” ci wa hi cona ca wumbiri ci nga hi tshinya ga Nayo ni Vaphrofeti. (Mat 22:37-40) A maKristu nyamutlha a ma rangelwi hi civhumelwano ca Nayo, kanilezvi ma lahasi ka nayo wa Hosi Jehovha ni N’wana wakwe, Hosi Jesu Kristu, hi kuya hi civhumelwano ciswa.