“Wona A Nghala Ya Lixaka La Ka Juda”

1-3. Hi yihi mhango yi telako Jesu, niku yena i mahisa kuyini?

A XIDLEMO xa vanhu va tihanyi xi hlota Jesu. Xi na ni tisupado ni zigomba niku ku na ni masochwa xikari ka xona, a vavanuna lavo va wumba a xidlemo xa hombe. A ku khwatsi va rangelwa hi khungo ginwe go biha, vona va famba maruweni ya munyama ya Jerusalema va tlhatuka a Nkova wa Kidroni vaya Xitsungeni xa maOliva. Ku wa hi ni nweti, kanilezi va welele minwenge ni zihlahle. Xana va woningela a ndlela yabye hi kota ya marefu ma sirelako a nweti? Kutani va alakanya lezaku loyi va mu hlotako a tava a fihlele lomu minzhutini? A xa lisine hi lezaku wihi ni wihi loyi a nga alakanya ku ngalo Jesu i ta chava a nga mu tivi khwatsi wanuna loye.

² Jesu wa yi tiva a mhango leyi yi tshinelako. Hambulezo, i yima a rinzela. A xidlemo lexi xa vanhu va tihanyi xa tshinela, na xi rangelwa hi Judasi, a nga hi munghana wo tsumbeka. Judasi handle ka tingana i tokometa Jesu, a tivekisa kale ka hosi yakwe hi ku mu losa ni ku mu pswopswa hi kuxengetela. Kanilezi, Jesu a nga karateki. Zonake wa ti kombekisa mahlweni ka xidlemo. I lo wutisa aku: “Mu lava mani ke?” Vona va hlamula vaku: “Ha lava Jesu wa le Nazareta.”

³ A vanhu vo tala va wa ta chava nguvu mahlweni ka xidlemo lexo xa vanhu va tihanyi va hlomileko. Kuzilava hi zona lezi a xidlemo lexo xi nga zi alakanya hi wanuna loyi a nga mahlweni kabye. Kanilezi Jesu a nga rurumeli hi kuchava, a nga tsutsumi, a nga hembi. Wutshanwini ga lezo, yena i ngalo: “Hi mina loyi.” A matshamela yakwe nja kurula nguvu, nja wunhenha, laha ka kuza a vavanuna va tala hi kuhlamala. Va hlehla hi lenzhako, va su gangatsala lahasi misaveni! — Johani 18:1-6; Mateu 26:45-50; Marku 14:41-46.

4-6. (a) A N’wana wa Nungungulu i zwananiswa ni yini, niku hikuyini? (b) Hi tihi tindlela tinharu leti Jesu a kombisileko ka tona a kutiya-hlana?

⁴ Xana Jesu i wa ta yimisanisa kuyini ni mhango leyo ya hombe nguvu hi kurula ni kutikhoma? Hi gezu ginwe, a hlamulo wa kona kutiya-hlana. Matshamela ma tsongwani ma hlamaliwako nguvu kutani lawa ma lavekako ka murangeli wo kari, niku a ku na munhu a tshukileko a fanana hambu ku hunza Jesu mhakeni leyi. Ka xipimo lexi xi hunzileko, hi gonzile hi kutikoramisa ni kurula ka Jesu. Hi kufaneleko, yena i wa vitanwa a ku i “Yivana.” (Johani 1:29) Hambulezo, a kutiya-hlana ka Jesu ku nyika a xigelo xa mavitanelwa yakwe yo hambana nguvu ni manwani. A Biblia gi wulawula hi N’wana wa Nungungulu giku: “Wona a Nghala ya lixaka la ka Juda.” — Kuvululelwa 5:5.

⁵ A nghala a zikhati zo tala yi zwananiswa ni kutiya-hlana. Xana u tshama u cuwukana ni nghala ya hombe ya matsune nghohe ni nghohe? Loku zi hi tano, za koteka nguvu a kuva u ponile a xivanza lexo, kuzilava hi kota ya libhiyo leli li xi valeleko lomu jaradi. Hambulezo, a tshango lego gi nga ha chavisa. A xikhati lexi u cuwukako nghoheni ya xivangwa lexi xa hombe ni xa ntamu xonawu xi ku cuwuka khwatsi, za karata a ku alakanyela a nghala na yi tshuka yi tsutsuma hi ku chava nchumu. A Biblia gi wulawula hi “nghala yi nga ni ntamu ku hunza zihari zontlhe; leyi yi nga chaviko nchumu.” (Mavingu 30:30) Loko kutiya-hlana ka Kristu.

⁶ A hi kambisiseni lezi Jesu a kombisisako zona a kutiya-hlana ko fana ni nghala ka tindlela tinharu: kuyimeleni ka zinene, kuseketeleni ka kulamula, ni kuyimisaneni ni kukanetwa. Hi ta wona kambe lezaku hina hontlhe — kani hi ngava hi hi ni wunhenha ga mabeleko kutani ahihi — ​ha zi kota ku pimanyisa Jesu kukombiseni ka kutiya-hlana.

Yena I Yimele Zinene Hi Kutiya-hlana

7-9. (a) Xini xi nga maheka a xikhati lexi Jesu a nga hi ka 12 wa malembe, niku xini xi ku chavisako ka mhaka leyo? (b) Xana Jesu i kombisile kuyini a kutiya-hlana a xikhati lexi a nga hi ni vagonzisi tempeleni?

⁷ Ka tiko legi gi fumelwako hi Satani, a “raru wa mawunwa,” zi lava a kutiya-hlana kasi ku yimela zinene. (Johani 8:44; 14:30) Jesu a nga rinzelangi lezaku kala a kula na a nga se kombisa kuyimela zinene. A xikhati lexi a nga hi ni 12 wa malembe, Jesu i lo lahlekelana ni vapswali vakwe anzhako ka mubuzo wa Pasika le Jerusalema. Hi masiku manharu, Maria na Josefa va lavetele Jesu hi kukarateka. Hi kugumesa va lo mu kuma lomu tempeleni. Niku xana zini a nga kari a maha kwalomo? I wa “tshamile xikari ka vagonzisi, a vazwa ni ku va wutisa ziwutiso.” (Luka 2:41-50) Alakanyela a matshamela ya bhulo lego.

⁸ A vatsali va matimu va wula lezaku a varangeli vo kari va wukhongeli va zikhundla zo tlakuka hi tolovelo va wa tshama le tempeleni anzhako ka mibuzo va gonzisa ka ginwe ga mavaranda yo anama. A vanhu va wa tshama mikonzweni yabye va ingisela ni ku wutisa ziwutiso. A vagonzisi lavo va wa hi vanhu va gonzileko. Va wa hi ni wutivi go eta hi Nayo wa Mosi ni hi milayo yi nga gumelwiko ni yo tsalangana yi mahilweko hi vanhu ni mikhuwo leyi yi nga engetelwa hi kufamba ka malembe. U wa ta ti zwisa kuyini a ku tshama xikari kabye? U wa ta chava? Lezo zi wa tava za ntumbuluko. Niku na u ti zwisile kuyini loku u wa hi ka 12 wa malembe? A vanhu vaswa vo tala va chava. (Jeremia 1:6) A vo kari va zama hi tindlela tontlhe lezaku va potsa a ku woniwa hi vagonzisi vabye xikoleni; a vanhu vaswa lavo va chava ku vitaniwa lezaku va maha xo kari, va chava ku tivekiswa, va chava ku wisiwa tingana kutani ku tseketselwa.

⁹ Kanilezi, kwalaho hi kuma Jesu, na a tshamile xikari ka vavanuna lavo va gonzileko, na a va wutisa ziwutiso zo eta na a nga chavi. Niku i zile a maha za kuhunza lezo. A tlhatlhambuto wu hi byela lezi: “Vontlhe lava va nga muzwa va lo hlamala hi kutlhariha kakwe ni mihlamulo yakwe.” (Luka 2:47) A Biblia a gi hi byeli lezi yena a nga zi wula xikhatini lexo, kanilezi ha zi kota ku tiyiseka lezaku a nga phindaphindangi a mawunwa lawa ma nga tsakelwa nguvu xikari ka vagonzisi lavo va wukhongeli. (1 Pedro 2:22) Ahihi, yena i lo yimela zinene za Mhaka ya Nungungulu, niku a vaingiseli vakwe va lo hlamaliswa hi ndlela leyi a mufana loye wa 12 wa malembe a nga wulawula ha yona hi wutlhari ni kutiya-hlana.

10. Xana a vanhu vaswa va nga maKristu inyamutlha va pimanyisisa kuyini a kutiya-hlana ka Jesu?

¹⁰ Inyamutlha, a vanhu vaswa va tsanza-vahlayi va nga maKristu va lanzela a nkonzo wa Jesu. Hi lisine, vona a va mbhelelangi, a ku fana ni jaha Jesu. Hambulezo, a ku fana na yena vona a va rinzeli kala va kula kasi ku yimela a zinene. Le xikoleni kutani lomu zipanzeni lezi va hanyako ka zona, vona va wutisa a vanhu a ziwutiso hi wukheta, va va ingisela, va tlhela va hlengela navo zinene hi xichawo. (1 Pedro 3:15) Kota ntlawa, a vanhu vaswa lavo va vuna zigonzani-kulobye, a vagonzisi, ni vaakelani lezaku va maha valanzeli va Kristu. A hi kutsaka loku Jehova a ku kumako hi kota ya kutiya-hlana kabye! A Mhaka yakwe yi fananisa a vanhu vaswa lavo ni nzhokati — hi lezi va tsakisako, va xalalisako, ni lezi va nga vanyingi. — Tisimu 110:3.

11, 12. Kota wanuna, xana Jesu i kombisile kuyini a kutiya-hlana kuyimeleni ka zinene?

¹¹ Kota wanuna Jesu i kombisile kutiya-hlana hi kuphindaphinda kuyimeleni ka zinene. Hakunene, a wutireli gakwe gi sangulile hi xihingakanyiso lexi a vo tala va nga wa ta xi wona na xi chavisa. Na a nga hi ngelosi ya hombe, kanilezi kota munhu wa nyalidede wa nyama ni nkhata, Jesu i wa fanele ku yimisana na Satani, a nala wa ntamu wa hombe nguvu ni wo leva ka vontlhe valala va Jehova. Jesu i lo ala Satani zonake a kaneta a kutirisa kakwe hi ndlela ya hava a magezu ya Mitsalo yi pimisilweko. Jesu i lo hambana na Satani hi ku mu laya hi kutiyileko aku: “Suka Satani.” — Mateu 4:2-11.

¹² Hikwalaho Jesu i lo veka xikombiso wutirelini gakwe, a yimela Mhaka ya Dadani wakwe hi wunhenha ka mizamo ya ku yi soholota kutani ku yi tirisa hi ndlela ya hava. Xikhatini lexo, a ku fana ni zalezi, a kungatsumbeki ka wukhongeli ku wa anzile nguvu. Jesu i lo byela varangeli va wukhongeli va le masikwini yakwe aku: “Mu maha a mhaka ya Nungungulu yi nga hi na ntamu hi kota ya mahanyela ya nwina lawa mu ma gonzisako.” (Marku 7:13) A vavanuna lavo va wa chaviwa nguvu hi vanhu vontlhe, kanilezi Jesu handle ka kuchava i va paluxile kota varangeli va nga zikhumu ni vaxengeteli.a (Mateu 23:13, 16) Xana hi nga pimanyisisa kuyini a xikombiso lexi xa Jesu xa kutiya-hlana?

13. Xini hi faneleko a ku xi alakanya kupimanyiseni ka Jesu, niku hambulezo, i lungelo muni hi nga nago?

¹³ Hakunene, ha alakanya lezaku a hi na wuzikoti ga Jesu ga ku gonza timbilu ge hambu a ntamu wa ku lamula. Hambulezo, ha zi kota ku pimanyisa a kuyimela kakwe a zinene hi kutiya. Hi xikombiso, hi ku paluxa a mawunwa ya wukhongeli — a mawunwa lawa ma talako ku gonzisiwa xungetano hi Nungungulu, makungo yakwe, ni Mhaka yakwe — ​hi nyika wutivi ga moya ka tiko legi gi pfhupelisilweko hi mahungu ma haxiwako hi Satani. (Mateu 5:14; Kuvululelwa 12:9, 10) Hi vuna vanhu a kuva va tlhatlhiswa wukhumbini ga tigonzo ta mawunwa leti ti tatako timbilu tabye hi kuchava ko hunza mpimo loku ku onhako a kuzwanana kabye na Nungungulu. A hi lungelo ga hombe legi hi nga nago hi ku wona a kutatiseka ka xitsumbiso xa Jesu lexi xi nge: “Zinene zi ta mu tlhatlhisa”! — Johani 8:32.

I Seketele Kulamula Hi Kutiya-hlana

14, 15. (a) Hi yihi a yinwe ya tindlela leti Jesu a kombileko ha tona ziku dlunya aku xini “kulamula”? (b) A xikhati lexi a nga wulawula ni wasati wa muSamaria, hi xihi xihlawulela lexi Jesu a nga chelangiko kota ha xona?

¹⁴ A wuprofeti ga Biblia gi wulile na ka ha hi mahlweni lezaku Messia i wa ta tlhamusela ka vamatiko a ku xini “kulamula.” (Mateu 12:18; Isaya 42:1) Hakunene Jesu i sangulile ku maha lezo na a ha hi laha misaveni. Hi kutiya-hlana ka hombe, yena i kombisile ku ngavi na xihlawulela kutirisaneni kakwe ni vanhu xikhati xontlhe. Hi xikombiso, i alile a kuva ni xihlawulela ni kungatsetseleli lezi zi nga seketelwiko mitsalweni zi nga tele nguvu ka tiko gi nga mu ranzele.

¹⁵ A xikhati lexi Jesu a nga wulawula ni wasati wa muSamaria hlobyeni ya Sikari, a vapizani vakwe va lo hlamala. Hikuyini? A masikwini lawo, a vaJuda hi kutala ka vona va wa venga a vaSamaria; a livengo lelo li wa sangulile ka malembe yo tala nguvu nzhako. (Ezra 4:4) Tlhatakumbiri, a varabi vo kari va wa hi ni mawonela yo biha hi vavasati. A milayo ya varabi, leyi yi nga tsaliwa hi nzhako ka xikhati, yi lo mbheta ntamu a wanuna lezaku a nga bhuli ni wasati; vona va zile va nyika mawonela ya lezaku a vavasati va wa nga faneli a ku gonzisiwa a Nayo wa Nungungulu. A vavasati va vaSamaria hi kukongoma va wa woniwa kota va nga hlazekangiko. Jesu a nga chelangi kota hi xihlawulela lexo xi nga lulamangiko zonake a gonzisa a wasati wa muSamaria kubaseni (loyi a nga hi ni mahanyela yo biha), laha ka kuza a ti tivekisa ka yena kota Messia. — Johani 4:5-27.

16. Hikuyini a maKristu ma faneleko kuva ni kutiya-hlana kasi ma nga kombisi xihlawulela?

¹⁶ Xana wa tshuka u kumeka xikari ka lava va nga ni xihlawulela xo biha nguvu? Kuzilava va hlakana hi ku kombisa livengo ka vanhu va linwani lixaka kutani tiko, na va wulawula kubiha hi vanhu va ziro za wubeleki zo hambana na vona, kutani va chepeta lava va nga fananiko navo hi tlhelo ga ku kumela ni xiyimeko mahanyeleni. A valanzeli va Kristu a va vumeli a mawonela lawo ya livengo, niku va ti karata nguvu lezaku va mbheta xihlawulela xihi ni xihi timbilwini tabye. (Mitiro 10:34) A munwe ni munwani wa hina i fanele ku hlakulela a kutiya-hlana kasi a nga kombisi xihlawulela mhakeni leyo.

17. I ntiro muni lowu Jesu a wu mahileko tempeleni, niku hikuyini?

¹⁷ A kutiya-hlana kambe ku mahile lezaku Jesu a lwela kuhlazeka ka vanhu va Nungungulu ni lulamiselo ga wukhozeli gi basileko. A kusanguleni ka wutireli gakwe, yena i nghenile tempeleni le Jerusalema a khunguvanyeka hi ku wona a vaxavisi ni vaxavisi va mali na va maha mabhinzu yabye kwalomo. Na a tele hi kukarateka ko lulama, Jesu i lo hlongola a vanhu va makangwa ni zibya zabye. (Johani 2:13-17) Anzhako ka xikhati, i lo maha zo fana ni lezo kusuhani ni kugumeseni ka wutireli gakwe. (Marku 11:15-18) A mitiro leyo hakunene yi mahile lezaku ava ni valala va ntamu nguvu, kanilezi yena a nga kanakanangi. Hikuyini? Kusukela wunwananeni yena i vitanile tempeli leyo lezaku i yindlu ya Dadani wakwe — niku i wa wula lisine. (Luka 2:49) A ku chakisa a wukhozeli gi basileko legi gi nga mahiwa lomu tempeleni ku wa hi wubihi legi cima a nga fanelangiko a ku gi vumelela. A kupangama kakwe ku mu nyikile kutiya-hlana lezaku a maha lezi zi nga laveka.

18. Xana a maKristu inyamutlha ma nga kombisa kuyini a kutiya-hlana xungetano hi kuhlazeka ka bandla?

¹⁸ Hi ndlela yo fana, a valanzeli va Kristu inyamutlha va khatalela nguvu a kuhlazeka ka vanhu va Nungungulu ni lulamiselo ga wukhozeli gi basileko. Loku va wona lezaku a muKristu-kulobye i wele ka xihoxo xo biha nguvu, a va ti vali mahlo. Va wulawula ni munhu loye kutani ni madota hi kutiya-hlana. (1 Va Le Korinte 1:11) Va maha zontlhe kasi a madota ya bandla ma zi tiva. A madota ma zi kota ku vuna lava va babyako hi le moyeni niku ma zi kota ku maha xo kari kasi ku hlayisa a xiyimo xo hlazeka xa tiyivu ta Jehova. — Jakobe 5:14, 15.

19, 20. (a) Hi kwihi a kungalulami loku ku nga tele nguvu masikwini ya Jesu, niku hi wihi a tshikelelo lowu Jesu a nga yimisana nawo? (b) Hikuyini a valanzeli va Kristu va nga ala a ku ti patsa ka wupolitika ni ka tihanyi, niku hi wihi nchachazelo va wu kumileko hi kota ya xiyimo xabye?

¹⁹ Hambulezo, xana hi fanele ku alakanya lezaku Jesu i wa kari alwa ni kungalulami xikari ka vanhu va tiko hi laha va yileko? Hakunene yena i wa ranzelwe hi kungalulami. A tiko gakwe ga mabeleko gi wa fumelwa hi mufumo wa matiko-wundle. A vaRoma va wa xanisa vaJuda hi ku tirisa a masochwa ya ntamu, va va khupisa mikhupo yo tlakuka nguvu, va tlhela va nghenelela mikhuweni yabye ya wukhongeli. A zi hlamalisi lezi a vanhu vo tala va nga lava lezaku Jesu a nghenelela a wupolitika ga le masikwini yakwe. (Johani 6:14, 15) Kwalaho kambe yena i wa fanele ku kombisa a kutiya-hlana.

²⁰ Jesu i tlhamusele lezaku a Mufumo wakwe wu wa nga hi wa tiko. Hi xikombiso xakwe, i gonzisile a valanzeli vakwe lezaku va nga ti nghenisi kulwisaneni ka wupolitika ka masiku lawo niku a ku hambana ni lezo va yisa kupima kuxumayeleni ka mahungu yo saseka ya Mufumo wa Nungungulu. (Johani 17:16; 18:36) Yena i gonzisile a gonzo ya ntamu xungetano hi ku nga ti nghenisi kulwisaneni a xikhati lexi a xidlemo xi nga tela ku ta mu khoma. Pedro hi kuhatlisa i lo maha xo kari, a hlomula supado hi magugu a bayisa a wanuna wo kari. Za olova a kuva tlhelweni ga Pedro. Loku ku wa hi lezaku a tihanyi ti na ni xigelo xa ku yimelelwa, na ti tirisilwe ka wusiku galego, laha a N’wana wa Nungungulu a nga hiko na nanzu a nga vukelwa. Kanilezi Jesu ka xikhati lexo i vekele xikombiso a valanzeli vakwe va laha misaveni kala ka siku legi: “Tlhelisa a supado ya wena; hakuva vontlhe lava va khomako supado va ta lobyiswa hi yona.” (Mateu 26:51-54) Ka valanzeli va Kristu, a ku hlayisa a tshamela lego ga kurula hakunene zi lavile a kutiya-hlana, a ku fana ni nyamutlha. Kota nchachazelo wa ku nga mahi xipanze xa tiko kota maKristu, a vanhu va Nungungulu inyamutlha va na ni matimu yo hlazeka xungetano hi ku nga ti nghenisi ka tiyimpi ta tsanza-vahlayi ta masiku lawa, ku hihiritwa ka vanhu, gujeguje, ni zimaho za tihanyi zo fana. A matimu lawo ya ma nene nguvu i nchachazelo wa kutiya-hlana kabye.

I Yimisanile Ni Kukanetwa Hi Kutiya-hlana

21, 22. (a) Xivuno muni lexi Jesu a nyikilweko mahlweni ka ku yimisana ni nzhingo wakwe wo bayisa nguvu ka yontlhe? (b) Xana Jesu i kombisile kuyini a kutiya-hlana kala magumo?

²¹ A N’wana wa Jehova i wa zi tiva khwatsi na ka ha hi mahlweni lezaku i wa ta yimisana ni kukanetwa loku ata misaveni. (Isaya 50:4-7) I yimisanile ni timhango to tala ta ku yisa kufeni, leti ti gumesileko ka yinwe yi tlhamuselweko kusanguleni ka xipimo lexi. Xana Jesu i simamisile kuyini na a tiyile hlana kuyimisaneni kakwe ni timhango leto? Kunene, xini lexi Jesu a nga kari a maha mahlweni ka kuva a xidlemo lexo xi tile a ku ta mu khoma? I wa kari a khongela hi kuhiseka ka Jehova. Xana Jehova i mahile yini? A Biblia gi hi byela lezaku Jesu “i lo zwiwa.” (Maheberu 5:7) Jehova i lo rumela ngelosi hi le tilweni lezaku yi ta tiyisa N’wana wakwe wa nhenha. — Luka 22:42, 43.

²² A xikhatanyana nzhako ka kuva a tiyisilwe, Jesu i te ngalo ka vapostoli vakwe: “Vukani, hi famba.” (Mateu 26:46) Ehleketa hi wunhenha gi nga kona magezwini lawo. Yena i te ngalo ‘a hi fambeni,’ na a tiva lezaku i wa ta kombela a xidlemo lezaku xi tsika vanghana vakwe, na a tiva lezaku a vanghana lavo va wa ta mu tsika va tsutsuma, na a tiva lezaku i wa taya mahlweni yece kuyimisaneni ni nzhingo wo karata nguvu ka yontlhe ya wutomi gakwe. Na a hi yece, i lo yimisana ni kulamulwa ku nga hiko ka nayo ni ku nga lulamangiko, a tseketselwa, a xaniswa, a tlhela a dawa hi ndlela yo bayisa nguvu. Nzeni ka zontlhe lezo yena a nga tshukangi a luza a kutiya-hlana kakwe.

23. Tlhamusela lezaku hikuyini Jesu a nga kala a nga hi munhu a nga khataliko hi timhango hi ndlela leyi a nga yimisana ha yona ni mhango zinwe ni nzhingo wa kufa.

²³ Xana Jesu i wa hi munhu a nga khataliko hi timhango? Ahihi; a kungakhatali hi timhango a ku yelani ni kutiya-hlana ka lisine. Hakunene, Jesu i gonzisile a valanzeli vakwe lezaku va ti wonela, va potsa mhango hi wutlhari kasi va simama a ku maha kuranza ka Nungungulu. (Mateu 4:12; 10:16) Hambulezo, ka mhaka leyi, Jesu i wa zi tiva lezaku ku wa nga hi na ndlela ya ku yi potsa. I wa zi tiva lezi zi nga patseka kuranzeni ka Nungungulu. Jesu i wa ti yimisele a ku hlayisa kutsumbeka kakwe, makunu a ndlela yinwe ntsena ya ku simama ku wa hi kuya mahlweni, a yimisana ni nzhingo wa kona hi kukongoma.

24. Hikuyini hi nga tiyisekako lezaku hi nga tiya hlana loku hi yimisana ni nzhingo wihi ni wihi lowu kuzilava wu nga hi welako?

²⁴ Makhati mangani lawa a valanzeli va Jesu va nga famba hi kutiya-hlana nkonzweni wa Hosi yabye! A vo tala va simamile na va tiyile mahlweni ka kutseketselwa, tixanisa, kukhonwa, kuvalelwa, kubiwa, hambu ni kufa. Xana a vanhu va nga mbhelelangiko va ku kumile kwihi a kutiya-hlana loko? A hi ka halahala. A ku fana na Jesu a nga amukela xivuno hi le hehla, a valanzeli vakwe na vonawu va xi kuma kwalaho ka kunwe. (Va Le Filipi 4:13) Hikwalaho, cima u nga chavi lezi kuzilava zi nga humelelako manziko. Ti yimisele a ku hlayisa a kutsumbeka ka wena, Jehova i ta ku nyika a kutiya-hlana loku u ku lavako. Simama ku kuma ntamu ka xikombiso xa Hosi ya hina, Jesu, loyi a ngaku: “Tiyani hlana, mina nzi hlulile tiko.” — Johani 16:33.