Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
1-7 KA JUNHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 44-45
“Josefa a tsetselela a vamakabye vakwe”
(Genesisi 44:1, 2) Josefa i lo leletela a nekwa ya yindlu yakwe, aku: Cheletela zvakuga lomu tisakweni ta vanhu lava, kotisa wukulu ga tona, u tlhelisa a mali yabye vontlhe, u yi chela lomu miton’wini ya tisakwa tabye. 2 U enghenisa a gombe ga mina ga silivha non’wini wa sakwa ya loyi wa tsongwani zvin’we ni mali yakwe ya ku ta xava mavele. Yena i lo maha kota lezvi Josefa a mu leleteleko.
‘Ndzi ta ti veka wutshan’wini ga Nungungulu xana ke?’
Zvonake Josefa i loya mahlweni ni mano yakwe. I lo maha lezvaku a vamakabye vakwe va khomiwa, a tlhela a va lumbeta lezvaku va wa yivile a gombe. A cikhati leci gi nga kumiwa lomu ka sakwa ya Bhenjamini, vontlhe va lo tlhela ka Josefa. Makunu Josefa i wa ta tiva a tshamela ga lisine ga vamakabye vakwe. Judha i lo maha a muwulawuleli wabye. I lo kombela ku mahelwa wuxinji, laha ka kuza a wula ku vona vontlhe va 11 va ti nyikela lezvaku va maha tikhumbi le Gibhite. Josefa i lo wula lezvaku ku wa fanele ku sala Bhenjamini ntsena le Gibhite kota khumbi, kanilezvi lava van’wani va tlhatlheka. — Genesisi 44:2-17.
Judha i lo khumbeka nguvhu laha ka kuza a wula zvontlhe zvi nga hi mbilwini yakwe aku: ‘Hi yena yece a seleko lomu ndlwini ya nyine wabye, hikwalaho dhadhani wa mu randza nguvhu.’ A magezu lawo ma lo mu khumba nguvhu Josefa, hakuva i wa hi n’wana wa nhondzo wa Rakeli, a sati wo randzeka wa Jakobe, loyi a ngafa a cikhati leci a nga kari a pswala Bhenjamini. A ku fana ni papayi wakwe, Josefa i wa ha mu alakanya khwatsi Rakeli. Kuzvilava a wuxaka lego hi gona gi nga maha lezvaku Bhenjamini ava wo randzeka nguvhu ka Josefa. — Genesisi 35:18-20; 44:20.
Judha i lo simama ku khongotela Josefa lezvaku a nga vhaleli Bhenjamini. I lo tlhela a ti nyikela lezvaku ku vhalelwa yena wutshan’wini ga Bhenjamini. Zvonake i lo gumesa hi ku khongotela loku ko huma mbilwini aku: ‘Hakuva ndzi ta fambisa kuyini ka dhadhani, na ndzi nga hi na mufana loyi? Ku nga taku ndzi wona a khombo legi gi ta nga humelela ka dhadhani’! (Genesisi 44:18-34) Makunu leco ci wa hi cikombiso ca munhu a cicileko. A nga kombisangi a kutisola ka mbilu ntsena, kanilezvi i lo tlhela a komba a kuzwela wusiwana, ku ngave na makangwa, ni kuva ni tipswalo.
Josefa i wa nga ta ha ti khoma kambe. Makunu i wa fanele ku humesa a kutizwa kakwe loku ku nga kari ku mu bindza. I lo hlongola a malandza yakwe wontlhe, i lo rila nguvhu laha ka kuza zvi zwala ka yindlu ya wuhosi ya Faro. Hi kugumesa i lo ti tivekisa aku: “Hi mina Josefa” a makabye wa n’wina! I lo angarela a vamakabye vakwe a va tsetselela zvontlhe va nga mu mahele. (Genesisi 45:1-15) Hi ndlela leyo i lo kombisa a tshamela ga Jehovha, loyi a tsetselelako hi matsenya. (Tisimu 86:5) Hinawu ha maha lezvo?
(Genesisi 44:33, 34) Hikwalaho ndza ku khongotela lezvaku u vhumela a nandza ga wena gi sala gi maha khumbi, wutshan’wini ga mufana loyi, ndzi maha khumbi ya hosi ya mina, a mufana a famba ni vanakulobye. 34 Hakuva ndzi ta fambisa kuyini ka dhadhani, na ndzi nga hi na mufana loyi? Ku nga taku ndzi wona a khombo legi gi ta nga humelela ka dhadhani.
(Genesisi 45:4, 5) Josefa aku ka vanakulobye: Tshinelani ka mina! Va lo tshinela. Aku: Hi mina Josefa, a nakuloni loyi mu nga mu xavisa, ndzita seno Gibhite. 5 Makunu mu nga bayiseki timbilu, mu xaniseka hi kota ya lezvi mu nga ndzi xavisa ndzita seno, hi lezvaku Nungungulu i ndzi rumile ndzi mu rangela, a ku ta hanyisa wutomi ga vanhu.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 44:13) Vona va lo handzula tinguwo tabye, zvonake vontlhelele va lo rwexa timbongola tabye va tlhelela mutini.
it-3 381
Ku handzula tinguwo
A ku fana ni vanhu va matiko man’wani, zvi wa tolovelekile ka vaJudha a ku loku va bayisekile, kutani ku ngana va felwe hi xaka ga laha kusuhani nguvhu va handzula a tinguwo tabye. Ka zvikhati zvo tala, va wa handzula a cipandze ca laha phambeni kasi ku kombisa cifuva. Zvi wa nga bohi ku vaza va handzula a nguwo yontlhe hi ndlela yaku yi nga ha faneleki ku yi boha.
A cimaho co sangula ci kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya hi leci ca Rubheni, a n’wana wa matewula wa Jakobe, loyi laha a nga tlhela le hloweni aya vhumala Josefa, a nga handzula a nguwo yakwe aku: ‘A n’wanana a nga ha hi kona, xana ndzi taya kwihi mina?’. Kota matewula, Rubheni i wa ni wutihlamuleli ga ku hlayisa a ndzisana yakwe. Laha Jakobe a papayi wa Josefa a nga byeliwa a kufa ka nwana wakwe i no handzula nguwo yakwe a boha tisakwa kota cikombiso ca cirilo (Gen 37:29, 30, 34), niku le Gibhite konawu a vamakabye va Josefa va kombisile ku va bayisekile hi ku handzula tinguwo tabye laha zvi nga mahisa ku khwatsi Bhenjamini i wa hi khamba. — Gen 44:13.
(Genesisi 45:5-8) Makunu mu nga bayiseki timbilu, mu xaniseka hi kota ya lezvi mu nga ndzi xavisa ndzita seno, hi lezvaku Nungungulu i ndzi rumile ndzi mu rangela, a ku ta hanyisa wutomi ga vanhu. 6 Hakuva malembe mambiri laya a ndlala na yi hi kona lomu tikweni ka ha sele a ntlhanu wa malembe laya ku to kala ku nga rimiwi hambu ku tshovela nchumu ka wona. 7 Nungungulu i lo ndzi rumela mahlweni ka n’wina ku ta mu ponisa laha misaveni, ni ku ta mu hlanguta hi kupona loku ka hombe. 8 Hikwalaho a hi n’wina mu ndzi rumeleko seno, hi Nungungulu a ndzi mahileko ndziva raru wa Faro, tlhelo hosi ya yindlu yakwe yontlhe, ni mufumeli wa tiko gontlhe ga Gibhite.
w04 15/8 15 ¶15
A vengiwa na a nga hi na nandzu
Cini ci nga vhunako ku hi nga fumelwi hi ciluse hi vanhu va hi vengako na ku nga hina cigelo? Alakanya lezvaku a valala va hina va hombe hi Sathani ni madhimoni yakwe. (Va Le Efesusi 6:12) Hambu lezvi a vanhu vo tala va hi xanisako ha womu, a kutala ka lava va vhukelako vanhu va Nungungulu va maha lezvo hi ku vhumala wutivi kutani hi ku kucetelwa hi van’wani. (Danieli 6:4-16; 1 Timote 1:12, 13) Jehovha i lava lezvaku a “vanhu va tixaka tontlhe” vava ni lungelo ga ku “va ponisiwa, va li tiva khwatsi a lisine”. (1 Timote 2:4) Hikwalaho, a vo kari va nga hi vakaneti, zvezvi vamakabye va hina va moya hi kota ya mahanyela ya hina ya ma nene. (1 Pedro 2:12) A ku engetela kwalaho, hi nga gondza a zvilo zva lisima nguvhu ka cikombiso ca Josefa a n’wana wa Jakobe. Hambu lezvi a nga xanisiwa nguvhu hi vamakabye vakwe a nga va vekelangi civiti. Hikuyini? Hakuva i polile ku Jehovha i wa wonelela zvontlhe zvi nga maheka, kasi ku tatisa zvontlhe a nga tsumbisile. (Genesisi 45:4-8) Hi ku fanana, Jehovha a nga maha lezvaku ni tihi tixanisa hi kumanako nato ti gumesa hi ku basisa vito gakwe. — 1 Pedro 4:16.
8-14 JUNHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 46-47
“Josefa a tlhatlhisa a ngango wakwe ka ndlala”
(Genesisi 47:13) Ku wa hi hava zvakuga tikweni gontlhe, hakuva a ndlala yi wa tshingile nguvhunguvhu; lomu tikweni ga Gibhite ni tikweni ga le Kanani va wa boteka hi ndlala.
w87 1/5 15 ¶2
Ku hlayisa wutomi zvikhatini zva ndlala
A 7 wa malembe ya pfuno ma no mbhela, a ndlala yi se sangula kota lezvi Jehovha a nga sina a wulile — a ndlala leyo yi wa nga hi ya tiko ga Gibhite basi kanilezvi “yi lo fenengeta tiko gontlhe”. Laha a citshungu ci ngazwa ndlala ci noya ka Faro ci ya kombela a pawa, Faro aku: ‘Yanani ka Josefa, mu ta ya maha zvontlhe lezvi a ta nga mu byela.’ Josefa i no xavisa a mavele ka vaGibhite kala a mali yabye yi mbhela. Hi kulandzela i no cicisa a mavele hi mitlhambi yabye. Hi kugumesa a vanhu va nota ka Josefa va taku: “Ngha u hi xava hina ni masimu ya hina, hi tava tikhumbi ta Faro.” Josefa i no xava a tiko gontlhe ga Gibhite gi maha ga Faro. — Genesisi 41:53-57; 47:13-20.
(Genesisi 47:16) Josefa aku: Nehani mitlhambi ya n’wina, ndzi ta muha zvakuga; matshan’wini ya mali ndzi ta xava tihomu ta n’wina, lezvi a mali yi mbhelileko.
(Genesisi 47:19, 20) Xana hi tafa mahlweni ka wena. hina ni tiko ga hina ke? Ngha u hi xava hina ni masimu ya hina, hi tava tikhumbi ta Faro. loku wa nga hi nyika mbewu kasi hi ta hanya hi ngafi. kasi a masimu ya hina ma nga hundzuki ma maha ciwula. 20 Hikwalaho Josefa i lo xava a tiko gontlhe ga Gibhite gi maha ga Faro: hakuva a vaGibhite vontlhe va lo xavisa masimu yabye hi kota ya ndlala, hakuva a ndlala yi wa va xanisa: zvonake a tiko gontlhe gi lo lumba Faro.
(Genesisi 47:23-25) Zvonake Josefa aku ka vanhu: Ndzi mu xavile mu maha vanhu va Faro, n’wina ni masimu ya n’wina. Makunu a mbewu ya n’wina hi leyi, fambani mu ya rima masimu. 24 Zvonake a siku ga kutshovela. A cirundzu ca wuntlhanu mu ta nyika Faro, lezvi zva mune zvi tava zva n’wina, mu ta ti vekela mbewu Ieyi mu ta nga byala ha yona, ni kuga n’wina ni mingango ya n’wina ni vanana va n’wina. 25 Vona vaku: U hi hlayisile! Ngha hi kuma thomo mahlweni ka hosi ya hina, hina hi ta kuva tikhumbi ta Faro.
A Mufumo wu maha a kurandza ka Nungungulu misaveni
Kutala ka zvakuga. A tiko ga sokola hi ndlala ya moya. A Bhibhiliya gi tlharihisile lezvaku: “Ma hata masiku lawa ndzi ta nga rumela a ndlala misaveni, na ku nga hi ndlala ya zvakuga, kutani a tora go lava mati, kanilezvi a ndlala yo lava timhaka ta Jehovha.” (Amosi 8:11) Xana a zvisumbulwa zva Mufumo wa Nungungulu zva xaniseka hi ndlala zvonawu? Jehovha i phrofetile a kuhambana loku cikari ka vanhu vakwe ni valala vakwe: “A malandza ya mina ma taga, kanilezvi n’wina mu tava ni ndlala, a malandza ya mina ma tanwa, kanilezvi n’wina mu tazwa tora; a malandza ya mina ma ta tsaka, kanilezvi n’wina mu tava ni tingana.” (Isa. 65:13) Xana wa ku wona a kutatiseka ka magezu lawo?
A zvakuga zva moya zva khulunga a ku khwatsi i congo wu yako wu anama ni ku eta. A mabhuku ya hina ma seketelwako ka Bhibhiliya — zvin’we ni tidrama ni tivhidhyu, mitlhangano ni migotsovanyano ya hina, ni mahungu ma haxiwako ka phajina ga hina ga Internet — zvi maha congo wu nga nyimiko wa zvakuga za moya tikweni legi gi fako hi ndlala. (Ezek. 47:1-12; Joe. 3:18) Xana a wu hlamali hi ku wona kutatiseka ka zvitsumbiso zva Jehovha zva kutala ka zvakuga wutomini ga wena? Xana wa ti karatela kuga mezeni ya Jehovha hi kukhandzakanya?
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 46:4) Mina ndzi ta relela zvin’we na wena le Gibhite, hakunene, ndzi ta tlhela kambe ndzi ku kandzihisa ndzi ku neha leno; Josefa i ta vala a mahlo ya wena kufeni ka wena.
it-1 272 ¶4
Mahanyela ni majexto
Ku vala matihlo ya munhu a fileko. A kuva Jehovha a byelile Jakobe aku: “Josefa i ta vala a mahlo ya wena kufeni ka wena” (Gen 46:4), ku wa hi ndlela yo kari ya ku wula ku Josefa i wa ta vala mahlo ya Jakobe andzhako ka loku a file, lezvi hi fanelo zvi nga mahiwa hi n’wana wa matewula. Zvi wonekisa ku khwatsi a ku va Jehovha a wulile magezu lawo ka Jakobe zvi wa komba ku a fanelo ya wutewula yi fanela Josefa. — 1Kr 5:2.
(Genesisi 46:26, 27) Vontlhe vanhu lava va nga famba Gibhite zvin’we na Jakobe, lava va humileko hi lomu ciwunwini cakwe, va wa hi 66 wa mihefemulo, ahandle ka vasati va vana va Jakobe. 27 Makunu a vana va Josefa, lava va nga belekiwa le Gibhite, va wa hi vambiri. Vontlhe vanhu va Jakobe lava va ngaya le Gibhite, va wa hi 70 wa mihefemulo.
nwtsty study note on Mit 7:14
Vontlhe va wa hi 75 wa vanhu: Zvo khwatsi Stefani a nga tshahi a vhesi go kongoma ga Mitsalo ya ciHebheru a cikhati leci a bikako a ntsengo wa vanhu ngangweni wa Jakobe le Gibhite aku i 75 wa vona. A numero leyi a yi kona ka mitsalo ya Massorético ya Mitsalo ya ciHebheru. Ge 46:26 i ngalo: ‘Vontlhe vanhu lava va nga famba Gibhite zin’we na Jakobe, lava va humileko hi lomu ciwunwini cakwe, va wa hi 66 wa mihefemulo, ahandle ka vasati va vana va Jakobe.’ A vhesi 27 giya mahlweni giku: ‘Vontlhe vanhu va Jakobe lava va ngaya le Gibhite, va wa hi 70 wa mihefemulo.’ Ka mavhesi lawa, a vanhu va hlayiwa hi tindlela timbiri; a ntsengo wo sangula wo khwatsi wu wa hi wa vana lava va nga huma hi ciwunwini ca Jakobe ntsena, kasi lowu wa wumbiri i ntsengo wa vontlhe va ngaya Gibhite. A ntsengo wa vana va Jakobe wa kumbukiwa kambe ka Ek 1:5 ni ka De 10:22, laha ku bikiwako a “70” wa vanhu. Zvi wonekisa ku khwatsi Stefani i bika a ntsengo wa wunharu wu patsako ni votala ngangweni wa Jakobe wu andzileko. A vokari va nyika maalakanyo ya lezvaku a ntsengo lowu wu patsa ni vana ni vazukulu va Manase na Efrayime, va nga vana va Josefa, va kumbukiwako ka Ge 46:20 ka wuhundzuluseli ga Septuaginta. A van’wani ve ngalo a ntsengo lowu wu patsa ni vasati va vana va Jakobe, lava va siyiwako handle ka ntsengo wu nga ka Ge 46:26. Hikwalaho, a numero leyi ya “75” zvi nga maha na yi hi ntsengo wa vontlhe. Kuzvilava a numero leyi yi ngava ni ciseketelo ka tikopiya ta Mitsalo ya ciHebheru leti ti nga hi mandleni ya vanhu ka zana ga malembe go sangula Nguveni ya Hina. Kuringana malembe yo tala, a titlhari ti tiva lezvaku a numero leyi ya “75” yive ntsengo lowu wu kumbukiwako ka Ge 46:27 ni ka Ek 1:5 ka Septuaginta ya ciGreki. Tlhatakumbiri, ka zana ga malembe ga wu 20, ku tsumbulilwe a zviveru (pedaços) zvimbiri zva Bhuku go songiwa ga le Bimbini gofa zva Ek 1:5 hi ciHebheru; a zviveru lezvo zvonawu zvi bika a ntsengo lowu wa “75”. A ntsengo lowu wu kumbukiwako hi Stefani kuzvilava wu seketelwa ka mun’we wa mitsalo leyo ya kaleloko. Na hi nga cheli kota a ku hi zvihi lezvi zvi nga lisine, a co tiya hi lezvaku a numero leyi yi bikiwako hi Stefani yo komba ntsena a kuhambana ku nga kona ka mahlayela ya ntsengo wontlhe wa vana va Jakobe.
15-21 KA JUNHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 48-50
“A vakhosaheleko va na ni matshango yo tala”
(Genesisi 48:21, 22) Zvonake Izrayeli aku ka Josefa: Ndzi tafa; kanilezvi Nungungulu i tava na n’wina, i ta mu tlhelisa muya tikweni ga vakoko va n’wina. 22 Makunu mina ndza ku nyika a ciavelo cin’wani a handle ka vanakuloni, leci ndzi wutlileko canjeni ga maAmori hi supado ya mina zvin’we ni wura ga mina.
it-2 468 ¶5
Jakobe
Na a hi kusuhani ni kufa, Jakobe i katekisile a vazukulu vakwe, a vana va Josefa, niku hi ku tirisa a wutlhari ga le hehla, i tekile Efrayime loyi a nga hi ndzisana a mu veka phambeni ka Manase loyi a nga hi nhondzo. Zvonake Jakobe i no byela Josefa lezvaku i wa ta kuma ciavelo ci wuyetilweko kumbiri a tshomba ya wutewula, aku: “Mina ndza ku nyika a ciavelo cin’wani a handle ka vanakuloni, leci ndzi wutlileko canjeni ga maAmori hi supadho ya mina zvin’we ni wura ga mina.” (Gen 48:1-22; 1Kr 5:1) Kota lezvi Jakobe a nga xava a petso ka vana va Hamori va nga gamekene na Xekemi (Gen 33:19, 20), zvo khwatsi a kuza Jakobe a mu tsumbisa lezvo Josefa i wa hi ni kukholwa hakuva i wa phrofeta hi lezvi a to khozisiwa zvona Kanani hi pswalo wakwe na zvi ku khwatsi hi loku a no khozisiwa hi Supadho yakwe ni wura. (Wona AMORREU.) A ciavelo ci wuyetilweko kumbiri ca Josefa ca tiko legi gi nga khozisiwa ci wa patsa a zvipandze zvimbiri zvi nyikilweko a lixaka la ka Efrayime ni la ka Manase.
(Genesisi 49:1) Zvonake Jakobe i lo vitana a vana vakwe, aku: Tlhanganani ndzi ta mu tivisa lezvi zvi ta nga mu humela zvikhatini zva ha tako.
it-3 750 ¶2
Masiku yo gumesa
Ciphrofeto ca kufa ka Jakobe. A cikhati leci Jakobe a nga byela a vana vakwe aku: “Tlhanganani ndzi ta mu tivisa lezvi zvi ta nga mu humela zvikhatini zva ha tako” kutani “ka masiku ma ha taku” (Bblia Vozes), yena i wa wulawula hi cikhati ci nga hata laha a magezu yakwe ma nga wa ta sangula ku tatiseka. (Gen 49:1) Na ka ha kiyela a mazana mambiri ya malembe ni ku hundza, Jehovha i byelile Abrama (Abrahama) a kokwani wa Jakobe lezvaku a pswalo wakwe wu wa ta xaniseka hi cipimo ca 400 wa malembe. (Gen 15:13) Hikwalaho, a cikhati ci nga hata leci Jakobe a nga ci wula kota ‘masiku ma ha tako’ ci wa ta sangula ntsena loku a 400 wa malembe ya ku xaniseka ma mbhelile. (Kasi ku tiva zvin’wani zvi yelanako na Genesisi 49, wona tindzima ti wulawulako hi vana va Jakobe hi kuya hi mavito yabye.) A ku tatiseka ka ciphrofeto leco ci nga wa ta patsa a “Izrayeli wa Nungungulu” ku wa sina ku rindzelwe. — Gal 6:16; Rom 9:6.
(Genesisi 50:24, 25) Zvonake Josefa aku ka vanakulobye: Mina ndzafa; kanilezvi Nungungulu i ta mu endzela, hakunene i ta mu humesa ka legi tiko, a mu yisa tikweni legi a nga hlambanya ka Abrahama, na Isaka, na Jakobe, lezvaku i ta va nyika gona. 25 Josefa i lo hlambanyisa a vana va ka Izrayeli, aku: Laha Nungungulu a ta nga mu endzela, n’wina mu ta rwala a marambu ya mina mu famba nawo.
w07 1/6 28 ¶10
A vakhosaheleko makatekwa ka vaswa
A vakhosaheleko vonawu va nga maha cikombiso cinene ka makholwa kuloni. Ka wukhosana gakwe, Josefa a n’wana wa Jakobe i mahile a zvilo zva zvitsongwani kanilezvi zvi khumbileko a timiliyoni ta vakhozeli va lisine va hanyileko ndzhako kakwe. Josefa i wa hi ni 110 wa malembe a cikhati a nga wula “lezvi va nga fanele ku maha hi marambu yakwe”, na a wula lezvaku a vaIzrayeli va wa ta teka a marambu yakwe loku makunu va suka le Gibhite. (Mahebheru 11:22; Genesisi 50:25) A cileletelo leco ci tirile kota citiyisekiso ca zvitsumbiso zva vaIzrayeli ka malembe yo tala lawa va nga xanisiwa kota tikhumbi ndzhako ka kufa ka Josefa. A cileletelo leco ci wa va tiyisekisa lezvaku a kutlhatlhiswa kabye ku wa hata.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 49:19) Gadhi yena i ta welwa hi tiyimpi, kanilezvi i ta va tsimbeketa a va hlongola.
w04 1/6 15 ¶4-5
Loyi a dzundzako Nungungulu wa katekisiwa
Na va nga se nghena ka tiko gi tsumbisilweko, a vana va ka Gadhi va no kombela lezvaku va siyiwa le mutsuwuka gambo wa Jordhani hi lezvi ku nga hi ni wutshamu gi nene kasi ku risa mitlhambi yabye. (Mitse 32:1-5) A ku hanya lomo ka tiko lego zvi wa wula ku yimisana ni zvikarato zvo bindza. A tixaka leti ti nga hanya le mupela-gambo ti wa ta vhikelwa hi congo wa Jordhani — a cihingakanyiso co toloveleka ci nga vhikela ku va nga dhumelwi hi masochwa. (Joxua 3:13-17) Xungetano hi matiko ya le mutsuwuka gambo wa le Jordhani, a bhuku ga A Geografia Histórica da Terra Santa, ga George Adam Smith gi li: “Wontlhe a matiko [lawo] ma wa ti andlalile le hehla ka citsunga ca Arábia, lezvo na ku nga hi na libhiyo li nga vhalela vanhu a ku va nghena ka matshamu lawo. Hikwalaho va wa hi mhangweni ya ku dhumelwa hi vanhu va nga kala va nga hi na ko tshama kona, va ngazwa ndlala, lava va ngata lembe ni lembe va ta va tekela mitlhambi yabye.”
A lixaka la ka Gadhi li wa ta lwisanisa kuyini ni cikarato leci? Ka zana ga malembe ndzhako, Jakobe i phrofetile lezvi na a hi kusuhani ni kuta “Gadhi yena i ta welwa hi tiyimpi, kanilezvi i ta va tsimbeketa a va hlongola”. (Genesisi 49:19) Zvi wonekisa ku khwatsi a magezu lawa ma mbheta ntamu. Jakobe i no va tiyisekisa lezvaku loku va maha lezvo a valala va wa ta tlhela hi tingana, na vaGadhi va va dhumela hi seno ndzhako.
(Genesisi 49:27) Bhenjamini i hlolwa legi gi khadamulako; Ni mixo i taga a nyama ya pfimba, laha gambyeni i ta avanyisa muphango.
it-1 339 ¶6
Bhenjamini
A ntamu wa kulwa lowu a pswalo wa Bhenjamini wu nga wa tava nawo wu kombilwe ka ciphrofeto ca Jakobe leci a nga wula na a hi kusuhani ni kufa, na a byela a n’wana wakwe wo randzeka Bhenjamini aku: ‘Bhenjamini i hlolwa legi gi khadamulako; ni mixo i taga a nyama ya pfimba, laha gambyeni i ta avanyisa muphango.’ (Gen 49:27) A masochwa ya ka Bhenjamini ma wa hi ni nduma hi kota ya wutlhari gabye hi lezvi va nga zvi kota ku hoxela maribye hi mandla wontlhe ya mambiri va tlhela va nga “hulusi” kutani ku va nga hi na tiphukwa. (Val 20:16; 1Kr 12:2) Loyi a nga daya Hosi Egloni hi Ehudi a muBhenjamini a wanuna wa libhabha. (Val 3:15-21) Zva koteka kambe a ku wona lezvaku ku wa hi kusanguleni ka mufumo wa Izrayeli laha a lixaka la ka Bhenjamini, hambu lezvi li nga hi “ndzisana ka tixaka ta ka Izrayeli” ku nga huma a hosi yo sangula Sawule a n’wana wa Kixi, loyi a nga hlula a vaFilistiya. (1Sa 9:15-17, 21) Hi kufanana, le gambyeni laha a tiko ga Izrayeli gi nga hi mhangweni, a lixaka la ka Bhenjamini li no nyikela muzindza Estere na Mordhekayi a primeiro ministro kasi va ponisa a ku hihiritwa ka vaIzrayeli hi Mufumo wa Persia. — Est 2:5-7.
22-28 KA JUNHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | EKSODUSI 1-3
‘Ndzi tava lezvi ndzi hlawulako kuva zvona’
(Eksodusi 3:13) Zvonake Mosi aku ka Nungungulu: Loku mina ndzi famba ka vanana va ka Izrayeli ndziya va byela ku ngalo, Nungungulu wa vararu va n’wina i ndzi rumile ka n’wina, vona va taku ka mina: Himani vito gakwe? Ndzi ta kuyini ka vona?
Kombisa cichavo hi vito ga Jehovha ga hombe
Gondza Eksodusi 3:10-15. A cikhati leci Mosi a nga hi ni 80 wa malembe, Nungungulu i lo mu nyika a cileletelo leci: “Famba ka Faro u ya humesa a vanhu va mina, a vanana va ka Izrayeli le Gibhite.” Mosi i lo mu hlamula hi ku mu maha ciwutiso ca lisima nguvhu hi cichavo. Hi lisine, Mosi i lo mu wutisa lezvi: ‘Hi wena mani vito ga wena?’ Kota lezvi a vito ga Nungungulu gi nga sina gi tiveka hi kale, makunu Mosi i wa lava ku tiva yini? Zvi wonekisa ku khwatsi i wa lava ku tiva zvotala xungetano hi n’winyi wa vito lego — a zvilo lezvi zvi nga wa ta va nyika kutsumba a vanhu va Nungungulu lezvaku i wa ta va tlhatlhisa. A kukarateka ka Mosi ku wa hi ni cigelo, hakuva a vaIzrayeli va wa sina va hi tikhumbi hi cikhati co leha. Va wa ta kanakana lezvaku Nungungulu wa vakokwani vabye i wa ta zvi kota ku va tlhatlhisa. Niku a vaIzrayeli vo kari makunu va wa sangulile ku khozela a vanungungulu va vaGibhite! — Ezek. 20:7, 8.
(Eksodusi 3:14) Nungungulu aku ka Mosi: HI MINA LOYI NZI NGA KONA. Yena aku: U ta va byela lezvo a vanana va ka Izrayeli, uku: LOYI A NGA KONA i ndzi rumile ka n’wina.
kr 43, kwadru
TLHAMUSELO WA VITO GA NUNGUNGULU
A vito Jehovha gi suka ka gezu ga ciHebheru gi wulako ku “kuva.” A titlhari to kari ti alakanya lezvaku a gezu legi gi tirisilweko laha gi yelana ni ku vanga zvokari. Hikwalaho, a votala va alakanya lezvaku a vito ga Nungungulu gi wula ku: “Yena i maha lezvaku zviva kona.” A tlhamuselo lowu wu yelana khwatsi ni ntiro wa Jehovha kota Muvangi. Hi yena a nga vanga a wuako ni zvivangwa zvontlhe zvi pimisako niku wa ha simama ku maha lezvaku a kungo gakwe gi tatiseka.
Makunu, hi fanele ku wu zwisisa kuyini a hlamulo wa Jehovha wa ciwutiso ca Mosi leci ci tsalilweko ka Eksodusi 3:13, 14? Mosi i wutisile lezvi: “Loku mina ndzi famba ka vanana va ka Izrayeli ndziya va byela ku ngalo, Nungungulu wa vararu va n’wina i ndzi rumile ka n’wina, vona va taku ka mina: Himani vito gakwe? Ndzi ta kuyini ka vona? Nungungulu aku ka Mosi: Ndzi tava lezvi ndzi hlawulako kuva zvona.” — Tradução do Novo Mundo.
Wona lezvaku Mosi i wa nga kombeli ku Jehovha a wula vito gakwe. Mosi ni vaIzrayeli va wa sina va gi tiva khwatsi a vito ga Nungungulu. Mosi i wa lava lezvaku Jehovha a mu byela zvilo zvi tiyisako kukholwa xungetano hi lezvi Yena a nga zvona kota Nungungulu, zvi nga lezvi zvi nyikako tlhamuselo a vito gakwe. Hikwalaho, loku aku, “Ndzi tava lezvi ndzi hlawulako kuva zvona,” Jehovha i wo tivisa a tshamela gakwe go tsakisa nguvhu ga lezvaku: Ka ciyimo cin’we ni cin’wani, yena i maha ni cihi ci lavekako lezvaku a tatisa a kungo gakwe. Hi cikombiso, ka Mosi ni ka vaIzrayeli, Jehovha i lo maha Mutlhatlhisi, Munyiki wa Nayo, Munyiki wa zva kutihanyisa — ni zvin’wani zvo tala. Hi ndlela leyo, Jehovha i hlawula kuva ni cihi ci lavekako lezvaku a tatisa a zvitsumbiso zvakwe ka vanhu vakwe. Kanilezvi, hambu lezvi a vito Jehovha gi nga ha patsekako ka maalakanyo lawo, gona a gi gumelwi ka lezvi Nungungulu a hlawulako kuva zvona. Gi patsa kambe lezvi a mahako lezvaku a zvivangwa zvakwe zviva zvona kasi ku tatisa a kungo gakwe.
Kela titshomba ta moya
(Eksodusi 2:10) Laha a cihlangana ci nga wa kulile yena i lo ci heleketa ka n’waFaro; yena i lo mu maha n’wana wakwe, a mu chula vito ga Mosi, aku: Ndzi mu humesile matini.
g04 8/4 6 ¶5
Mosi — i vile kona niku i tsheketo?
Gi wa nga tava wupumbu a kukholwa lezvaku a n’wana wa hosi ya Gibhite i vhumele ku wundla cin’wanana leco kota n’wana wakwe? Ayeyi, hakuva a wukhongeli ga vaGibhite gi wa gondzisa ku kasi munhu aya tilweni i fanele ku kombisa wunene. Xungetano hi ku hlayisa n’wana wo kala a nga hi wa wena, a tlhari ya ku vhevhulela zvibya zva kale yi wulile lezvi: “A vavasati va vaGibhite ni vavanuna va kona va wa woniwa na va fana. Va wa hi ni tifanelo to fana niku hambu vavasati va wa maha zvipandze lomu ka wukhozeli.” A papilo go kari ga kale gi komba a wukhozeli go kari gi nga mahiwa hi tikhumbi na gi rangelwa hi wasati wa muGibhite. Xungetano hi ku kombeliwa ka mamani wa Mosi kasi a ta mu an’wisa, a Dicionário go kari ga Bhibhiliya gi wulile lezvi: “A ndlela leyi yi tirisilweko kasi ku a mamani wa Mosi a mu an’wisa . . . ya fana ni ndlela leyi a vaMesopotamia va nga yi tirisa loku va thola munhu wa ku hlayisa n’wana wo kala a nga hi wakwe.
(Eksodusi 3:1) Mosi i wa risa tiyivhu ta Jetro muxade wakwe, mupristi wa le Midhiyani. I lo gula a tlhambi aya tlhelo ga le ciwuleni, a ya chikela citsungeni ca Nungungulu le Horebhe.
w04 15/3 24 ¶4
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Eksodusi
3:1 — Jetro i wa hi mupristi wo tshamisa kuyini? Cikhatini ci hundzileko, a hloko ya ngango hi yona yi nga tira kota mupristi laha ngangweni wakwe. Zvi laha kubaseni ku Jetro i wa mupristi wa kale wa vaMidhiyani. Kota lezvi a vaMidhiyani va ngata hi ka pswalo wa Abrahama hikwalaho ka Ketura, kuzvilava va wa tiva zvokari xungetano hi wukhozeli ga Jehovha. — Genesisi 25:1, 2.
29 KA JUNHO–5 KA JULHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU
“Ndzi tava na wena laha u to wulawula”
(Eksodusi 4:10) Zvonake Mosi aku ka Jehovha: Ehe! Wena Hosi, a ndzi munhu wo zvi kota ku wulawula khwatsi, hambu tolo, ne tolweni, hambu kusukela lezvi u sanguleko ku wulawula ni nandza ga wena, cima a ndzi zvi koti ku wulawula khwatsi, hakuva ndzi munhu wa manghakamela ni cirimiti.
(Exodusi 4:13) Mosi aku: Ha! Hosi, ruma hi canja ga mun’wani loyi u randzako ku mu ruma.
w10 15/10 13-14
Hi wahi a mawonela ya Jehovha xungetano hi ku ti lavela zvigelo?
“Ndzi nga ta zvi kota.” Kuzvilava u nga ha tizwa na u nga faneleki hi kuva mukaneli wa mahungu ya ma nene. A malandza yo kari ya cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya ma wa alakanya lezvaku a ma nge zvi koti ku maha a mitiro yo kari leyi Jehovha a nga va nyikile. Wona a cikombiso ca Mosi. Laha a nga nyikwa a ntiro wo kari hi Jehovha, Mosi i te: ‘Ehe! Wena Hosi, a ndzi munhu wo zvi kota ku wulawula khwatsi, hambu tolo, ne tolweni, hambu kusukela lezvi u sanguleko ku wulawula ni nandza ga wena, cima a ndzi zvi koti ku wulawula khwatsi, hakuva ndzi munhu wa manghakamela ni cirimiti.’ Hambu lezvi Jehovha a nga tsumbisa ku mu vhuna, Mosi i no hlamula aku: ‘Ha! Hosi, ruma hi canja ga mun’wani loyi u randzako ku mu ruma.’ (Ekso. 4:10-13) Jehovha i hlamulisile kuyini?
(Exodusi 4:11, 12) Jehovha aku kakwe: Kasi himani loyi a mahileko a nomu wa munhu ke? Himani a mahako munhu mbeveve, kutani ciwiri, kutani loyi a wonako, kutani cikhumu ke? Kasi a hi mina Jehovha ke? 12 Wena famba, mina ndzi tava ni nomu wa wena, ndzi ku gondzisa lezvi u ta nga zvi wulawula.
Xana wa mu wona “loyi a nga woniwiko”?
Na Mosi a nga se tlhela Gibhite, Nungungulu i lo mu gondzisa a tshinya ga nayo ga lisima, gi nga galegi Mosi a gi tsalileko hi ndzhako ka cikhati ka bhuku ga Joba aku: “Languta, a ku chava [Jehovha] hi gona wutlhari.” (Joba 28:28) Kasi ku vhuna Mosi lezvaku ava ni kuchava loko ni ku maha zvilo hi wutlhari, Jehovha i lo komba kuhambana cikari ka vanhu ni Nungungulu wa Ntamu-wontlhe. I lo wutisa aku: “Kasi himani loyi a mahileko a nomu wa munhu ke? Himani a mahako munhu mbeveve, kutani ciwiri, kutani loyi a wonako, kutani cikhumu ke? Kasi a hi mina Jehovha ke?” — Ekso. 4:11.
Cive cihi a cigondzo ke? Mosi i wa nga faneli ku chava. I wa rumilwe hi Jehovha, loyi a nga wa ta nyika Mosi ni cihi a nga ci lava kasi ku bika mahungu ya Nungungulu ka Faro. Phela Faro i wa nga hi nchumu ka Jehovha. A cin’wani kambe, lego gi wa nga hi khati go sangula legi a malandza ya Nungungulu ma nga hi khombyeni hasi ka mufumo wa Gibhite. Kuzvilava Mosi i ehleketile hi lezvi Jehovha a nga vhikelisile zvona Abrahama, Josefa, hambu yena wutsumbu kufumeni ka vaFaro lava va hundzileko. (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Ekso. 1:22–2:10) Hi kota ya lezvi a nga kholwa ka Jehovha, “loyi a nga woniwiko,” Mosi i lo tiya hlanha aya mahlweni ka Faro a ya mu byela timhaka tontlhe leti Jehovha a nga mu leletele.
(Exodusi 4:14, 15) Zvonake Jehovha i lo zangarela Mosi, aku: A nga kona a nakuloni Aroni a muLevhi ke? Ndza zvi tiva Iezvaku yena wa wulawula khwatsi; kambe yena wata ku ku khinga, laha a ta nga ku wona i ta tsaka mbilwini yakwe. 15 U ta wulawula na yena, u veka timhaka tontlhe non’wini wakwe, mina ndzi tava ni minomu ya n’wina, ndzi mu gondzisa lezvi mu ta nga maha.
w10 15/10 14
Hi wahi a mawonela ya Jehovha xungetano hi ku ti lavela zvigelo?
Jehovha a nga kurumetangi Mosi lezvaku a tatisa a ciavelo cakwe. Hikwalaho i no mu nyika Aroni lezvaku a mu vhuna ku maha a ntiro lowo. (Ekso. 4:14-17) Ku engetela kwalaho, ka malembe ma nga landzela Jehovha i vhunetele Mosi, a mu nyika zvontlhe a nga zvi lava kasi a tatisa a ntiro lowu Yena a nga mu nyikilwe. Nyamutlha, tiyiseka lezvaku Jehovha i ta tirisa a vamakabye va buvhileko lezvaku va ta ku vhuna kuva mukaneli wa mu nene wa mahungu yo saseka. Hehla ka zvontlhe lezvo, a Mhaka ya Nungungulu ya hi tiyisekisa lezvaku Jehovha i ta hi maha hi ringanelwa kasi ku tatisa a ntiro lowu a hi nyikileko. — 2 Kor. 3:5; wona kwadru “Malembe yo tsakisa nguvhu wutomini ga mina.”
Kela titshomba ta moya
(Exodusi 4:24-26) Zvonake laha ndleleni, na va hi lomu ndlwini ya vaendzi, Jehovha i lo tlhangana na Mosi; i wa lava ku mu daya. 25 Makunu Zipora i lo teka a ribye go kariha, a tsema a dhewu ga magumo ya nisanyana wakwe, a khumba ha gona a minenge ya Mosi, aku: Hakunene, a ka mina wena u nuna wa nkhata. 26 Hikwalaho Jehovha i lo mu tsika: zvingaho Zipora aku: U nuna wa nkhata hi kota ya wutshiva.
w04 15/3 28 ¶4
Zviwutiso zva vagondzi
A magezu ya Zipora yaku: “Ka mina wena u nuna wa nkhata” a ma tolovelekangi. Cini ci kombako lezvo? Laha a nga ingisa a zvileletelo zva civhumelwano ca ku maha wukwera, Zipora i wo vhumela a kuva ni wunghana na Jehovha. A civhumelwano ca nayo ci nga mahilwe cikhatanyana ndzhako hi vaIzrayeli, ci wa komba ku a ku maha a civhumelwano na Jehovha, zvi wa patsa ku wona Jehovha kota nuna a tlhela ava sati ka zvipandze zvin’wani. (Jeremia 31:32) Hikwalaho, laha Zipora a nga vitana Jehovha (hi ku tirisa a ngilozi kota muyimeli wakwe) aku: “Wena u nuna wa nkhata”, zvi wo khwatsi hi loku yena i wo vhumela ku ingisa a civhumelwano leco. Zvi wa ku khwatsi hi loku a vhumela a cikhundla ca kuve sati ka civhumelwano ca wukwera, na Jehovha a fanekisela a nuna wakwe. Hi kota ya lezvi a nga maha, a ingisa a zvileletelo zva Nungungulu i vhunile ku a n’wana wakwe a ngavi mhangweni.
(Eksodusi 5:2) Zvonake Faro aku ka vona: Himani Jehovha, wo kala ndzi ingisa a gezu gakwe, ndzi tsika va ka Izrayeli va famba ke? Jehovha a ndzi mu tivi, va ka Izrayeli cima ndzi nga ta va tsika va famba.
it-2 500 ¶5
Jehovha
A “kutiva” a zvi wuli ntsena a ku seketela a nchumu, ku tiva nchumu kutani munhu wo kari zvi nyima kwalaho. Nabhali wa cipumbu i wa gi tiva a vito ga Dhavhidha, hambulezvo i wutisile aku: “Xana himani Dhavhidha?” na a lava ku wula ku: “Lisima muni a nga nalo Dhavhidha?” (1Sa 25:9-11; ringanisa na 2Sa 8:13.) Hi ku fanana Faro i te ngalo ka Mosi: ‘Himani Jehovha, wo kala ndzi ingisa a gezu gakwe, ndzi tsika va ka Izrayeli va famba ke? Jehovha a ndzi mu tivi, va ka Izrayeli cima ndzi nga ta va tsika va famba.’ (Ek 5:1, 2) Hi ku wula lezvo, Faro i wo komba lezvaku a nga mu tivi Jehovha kota Nungungulu wa lisine, kutani kota loyi a nga hi ni fanelo hehla ka hosi ya Gibhite ni timhaka takwe, hambu ni kuva loyi a nga ni ntamu kasi ku tatisa kungo Gakwe kota lezvi zvi wulilweko hi Mosi na Aroni. Kanilezvi zvezvi, Faro ni vontlhe le Gibhite, a ku patsa ni vaIzrayeli, va wa ta tiva a tlhamuselo wa vito ga loyi a nga mu yimela. Kota lezvi Jehovha a nga kombisa ka Mosi, lego gi wa tava wuyelo ga kuva Jehovha a tatisile a kungo gakwe ka vaIzrayeli, hi ku va tlhatlhisa a va nyika tiko ga citsumbiso, hi ku maha lezvo a tatisa a civhumelwano Cakwe ni vakokwani vakwe. Hi ndlela leyo, kota lezvi Nungungulu a wulileko: ‘Va wa ta tiva lezvaku hi yena Jehovha a Nungungulu wabye’. — Ek 6:4-8 Tradução do Novo Mundo; wona TODO-PODEROSO.