Ndzi tizwa na ndzi vhikelekile hi kota ya lezvi ndzi tsumbako Jehovha

KU SANGULA WUTOMI GA KU TSUMBA JEHOVHA

Ndzi pswalilwe hi 1948, ka cidhoropana ca citsongwani ca mupela-gambo wa Nigéria. Ndzeni ka cikhati leco, tio Moustapha, a ndzisana ya papayi wa mina, na Wahabi, a nhondzo ya mina, va no bhabhatiswa kota Vakustumunyu va Jehovha. Laha ndzi nga hi ni 9 wa malembe, a papayi wa mina i nofa. Zvi ndzi pandzile mbilu. Wahabi i no ndzi byela lezvaku zvi nga koteka ku tlhela hi mu wona papayi loku a ta vhuxiwa. Lezvo zvi ndzi kucile ku ndzi sangula ku gondza Bhibhiliya. Ndzi bhabhatisilwe hi 1963. A vamakabye va mina va vanharu vonawu va no bhabhatiswa.

Hi 1965, ndzi no ti patsa ni makabye wa mina Wilson le Lagos niku zvi ndzi tsakisile a ku maha wunghana ni maphayona ka bandla ga Igbobi. A litsako labye ni kuhiseka kabye zvi ndzi kucile, niku hi 1968, minawu ndzi no sangula ku phayona.

A makabye wo kari a tirako Bheteli, waku hi Albert Olugbebi, i mahile malulamiselo ya mutlhangano wo hlawuleka na hina vaswa wa ku wulawula hi cilaveko ca maphayona yo hlawuleka le n’walungu wa Nigéria. Ndza ha ma alakanya a magezu yo kuca ya makabye Olugbebi, yaku: “Wena u muswa, niku u nga tirisa cikhati ca wena ni ntamu wa wena ka Jehovha. Ku na ni ntiro wo tala kasi u wu maha!” Ndzi wa lava ku fana na Isaya ndziya ni kwihi lomu Jehovha a to lava ku ndziya kona, hikwalaho ndzi ti nyikeli kasi ndzi tira kota phayona go hlawuleka. — Isa. 6:8.

Hi Maio wa 1968, ndzi no yimisiwa kota phayona go hlawuleka ka dhoropa ga Kano, le n’walungu wa Nigéria. Lezvo zvi mahekile ndzeni ka yimpi ya Biafra yi nga sangula hi 1967 kala 1970. A yimpi yi vangile kuxaniseka ka hombe, kufa vanhu vo tala le n’walungu wa Nigéria niku andzhako ka lezvo va no suka vaya mutsuwuka-gambo wa Nigéria. A makabye wo kari i no zama ku ndzi kuca ku ndzi ngayi n’walungu wa Nigéria hakuva i wa chava ku a wutomi ga mina giva mhangweni. Kanilezvi ndzi no mu byela lezvi: “Ndzi bongile hi kukhatala ka wena hi mina. Hambulezvo, loku Jehovha a lava ku ndzi mu tirela ka ciavelo leci, a ndzi kanakani lezvaku i tava na mina.”

NDZI NO TSUMBA JEHOVHA KA WUTSHAMU LEGI GI NGA HAHLULELWI HI YIMPI

Zvi wa bayisa nguvhu a ku wona lezvi zvi nga mahekile le Kano cikhatini ca yimpi. A yimpi yi wa hahlulile a dhoropa legi ga hombe. A cikhati leci hi nga hi kuchumayeleni, ka zvikhati zvin’wani hi wa kuma zvirumbi zva lava va delweko ndzeni ka yimpi. Hambu lezvi ku nga hi ni mabandla yo tala le Kano, a vamakabye vo tala va wa tsutsumile. A vahuweleli va nga sele va wa nga chikeli a 15, niku va no chava va tlhela va mbhela ntamu. A vamakabye lavo va no tsaka nguvhu a cikhati leci hi nga chikela na hi hi 6 wa maphayona yo hlawuleka. Laha hi nga ku swe va no tiyisiwa nguvhu. Hi no va vhuna ku tlhela va vhuxetela a longoloko wabye wa moya, ku rumela mubiko wa ntiro wa kuchumayela ni ku kombela mabhuku le ravini.

Hina maphayona hi no sangula ku gondza lirimi la ciHausa. Laha va ngazwa mahungu ya Mufumo hi lirimi labye la mabeleko, zvi wa maha ku a votala va hi ingisela. Hambulezvo, a varangeli va wukhongeli legi gi nga khomile a dhoropa ga Kano va wa nga wu tsakeli a ntiro wa hina wa kuchumayela, hikwalaho hi wa fanele ku ti wonela nguvhu. Ka khati go kari, mina ni munghana wa mina hi no hlongoliselwa hi wanuna a nga hi ni mukwana. A ya manene hi ku hi tsutsumile hi mu siya! Hambu lezvi ku nga hi ni timhango, Jehovha i hi mahile hi “tshama kuponeni” niku a ntsengo wa vahuweleli wu no sangula ku kula. (Lis. 4:8) Inyamutlha a 500 wa vahuweleli ni ku hundza va tira ka 11 wa mabandla ya le Kano.

HI VHUKELWA LE NÍGER

Hi ndzhako ka cikhati, hi Agosto wa 1968, andzhako ko tshama a tihweti titsongwani le Kano, ndzi no rumelwa Niamey, a cidhoropana ca Republika ya Níger, ni man’wani maphayona ya mambiri. Hi no tekela ku pola ku Níger, le mupela-gambo wa Afrika, i ka gin’we ga matshamu yo hisa nguvhu laha misaveni. Wutshan’wini ga ku gondza ku yimisana ni mumu, zvi lavile ku hi gondza lirimi-tshinya la lomo, a Francês. Hambu lezvi hi nga kumana ni zvikarato lezvo, hi no veka kutsumba ka hina ka Jehovha hi sangula kuchumayela ka cidhoropana leco zvin’we ni vahuweleli lava va nga hanya seyo. Hi cikhati citsongwani, a kutala ka vanhu va nga hanya Niamey va nga zvi kota ku lera va no amukela a kopiya ya bhuku ga cigondzo ca Bhibhiliya, A Verdade Que Conduz à Vida Eterna. A vanhu va wa patsa ni ku hi lavetela kasi hi va nyika a kopiya!

Hi no tekela ku pola lezvaku a mufumo wu wa nga va tsakeli a Vakustumunyu va Jehovha. Hi Julho wa 1969, hi no tlhangana hi khati go sangula ka mutlhangano wa cipandze, ku nga hi ni cipimo ca 20 wa vanhu. Hi wa zvi lava nguvhu ku wona vahuweleli vambiri na va bhabhatiswa. Kanilezvi ka siku go sangula ga mutlhangano wa cipandze, ku no chikela maphoyisa ma colopetela mutlhangano. Va no khoma maphayona yo hlawuleka ni muwoneleli wa cipandze va va yisa esquadra. Andzhako ka loku va hi mahile zviwutiso, va no hi byela ku hi wuya ka siku gi nga landzela. Hi wonile ku a mufumo wu wa ta hi vangela zvikarato, hikwalaho hi no maha malulamiselo ya ku veka kanelo yo bhabhatiswa ka muti wo kari hi kulandzela lava va ngaya kubhabhatisweni va no bhabhatiswa cihundleni ka congo.

Andzhako ka mavhiki matsongwani, a mufumo wu no laya mina ni ntlhanu wa maphayona man’wani yo hlawuleka lezvaku hi huma le Níger. Hi wa hi ni 48 wa tihora ntsena kasi hi huma, niku hi wa fanele ku ti mahela malulamiselo ha hoce. Hi no ingisa lezvo niku hi no tekela kuya ka hofisa ya ravi le Nigéria, lomu hi ngaya amukela zviavelo zva zviswa.

Ndzi no avelwa ku ya tira Orisunbare le handle ka dhoropa ga Nigéria, laha ndzi nga ti buza hi kuchumayela ni ku fambisa zvigondzo zva Bhibhiliya ni ntlawa wutsongwani wa vahuweleli va nga hanya seyo. Kanilezvi andzhako ka 6 wa tihweti, a hofisa ya ravi yi no ndzi ramba a ku ndzi tlhela ndziya Níger. Kusanguleni, ndzi no dzuka ndzi tlhela ndzi karateka, kanilezvi ndzi no guma ndzi zvi lava nguvhu a ku wonana kambe ni vamakabye va Níger!

Ndzi no tlhela a Niamey. Ka siku gi nga landzela andzhako ka loku ndzi chikeli, a empresário wo kari wa muNigeriano a no zvi pola ku ndzi Kustumunyu niku a no sangula ku ndzi maha zviwutiso xungetano hi Bhibhiliya. Hi gondzile zvin’we a Bhibhiliya, niku andzhako ko ngha a tsikile ku dzaha ni kunwa nguvhu byala, a no bhabhatiswa. Andzhako ka lezvo, ndzi vile ni lungelo ga ku chumayela ni vamakabye ka matshamu yo hambanahambana ya Níger niku hi ku famba ka malembe, a vanhu va no amukela lisine. A cikhati ndzi nga chikela a kova ni 31 wa Vakustumunyu basi lomu Níger; a cikhati ndzi nga huma, makunu ku wa hi ni 69.

“A HI TIVI ZVO TALA XUNGETANO HI NTIRO WA MUFUMO LE GUINÉ”

Kumbheleni ka 1977, ndzi no tlhela Nigéria ndzi ya kuma gondziselelo. Kumbheleni ka gondziselelo leyo ya mavhiki manharu, a mutlhanganyisi wa Kometi ya Ravi, Malcolm Vigo, a no ndzi kombela ku ndzi lera a papilo ga ravi ga Serra Leoa. A vamakabye, va wa kari va lavetela a phayona gi nga hi ni lihanyo linene, na gi hi gwendza gi wulawulako ciNgiza ni Francês kasi gi tira kota muwoneleli wa cipandze le Guiné. Makabye Vigo i no ndzi byela ku ndzi wa kari ndzi kuma gondziselelo kasi ndzi tatisa ciavelo leco. I no ndzi tlhamusela ku leco ci wa nga hi ciavelo co olova. I no ndzi nyika wusungukati legi: “Ehleketa hi zvona na u nga se maha ciboho.” Ndzi no tekela ku mu hlamula ku: “Kota lezvi ku nga Jehovha a ndzi rumako, ndzi ta famba.”

Ndzi no ya Serra Leoa niku ndzi no ya tlhangana ni vamakabye va hofisa ya ravi. A ciro cin’we ca Kometi ya Ravi ci no ndzi byela lezvi: “A hi tivi zvotala xungetano hi ntiro wa Mufumo le Guiné.” Hambu lezvi a vamakabye va ravi ga Serra Leoa va nga nyikilwe a ciavelo ca ku khatalela a ntiro wa kuchumayela le Guiné, va wa nga zvi koti ku bhulisana ni vahuweleli hakuva ku wa hi ni zvikarato zva politika lomu tikweni. Va zamile makhati yo tala a ku rumela makabye kasi a ya vhuxela vamakabye le Guiné, kanilezvi a va zvi kotangi. Hikwalaho, va no ndzi kombela a ku ndzi endza ndziya ka dhoropa ga Guiné, a Conacri, kasi ndzi ya lava ka ku tshama.

Laha ndzi nga chikela a Conacri, ndzi noya ka embaxadha ya Nigéria ndzi ya kumana ni embaxadhori. Ndzi no mu byela kuxuva ka mina ka ku chumayela le Guiné. I no ndzi khongotela a ku ndzi nga tshami seyo hakuva ndzi wa hi mhangweni ya ku vhalelwa kutani ku va ndzi mahela zvilo zvo biha. I wulile lezvi: “Tlhela Nigéria u ya chumayela seyo.” Mina ndzi mu byela ku: “Ndzi ti yimisele ku tshama.” I no tsala a papilo a kombela a Ministro wa Guiné kasi a ndzi vhuna, niku a ministro i no ndzi vhuna futsi.

Andzhako ka lezvo, ndzi no tlhela ka hofisa ya ravi ya Serra Leoa niku ndzi no byela a vamakabye lezvi a ministo a zvi bohileko. A vamakabye va no kanyuluka hi kutsaka laha va ngazwa lezvi Jehovha a nga li katekisisa zvona a lipfhumba la mina. A mufumo wu no ndzi vhumelela ku ndzi tshama le Guiné!

Kusukela hi 1978 kala 1989, ndzi tirile kota muwoneleli wa cipandze le Guiné, a Serra Leoa, niku ndzi vile muvhaleti wa muwoneleli wa cipandze le Libéria. Kusanguleni, ndzi wa babya hi ku khandzakanya. Ka zvikhati zvo kari lezvo zvi wa maheka ka matshamu ya ku ku wa nga hi na vanhu vo tala. Kanilezvi a vamakabye va wa maha zvontlhe va nga zvi kota kasi va ndzi yisa cipitali.

Ka khati go kari, ndzi no babya nguvhu hi malaria, a ku patsa ni malombriga. Laha hi magumo ndzi nga hanya, ndzi tivile ku a vamakabye va wa kari va wutisana ku va ta ndzi lahla kwihi! Hambu lezvi ndzi nga babya zva mahati, a ndzi tshukangi ndzi alakanya a ku tsika zviavelo zva mina. Niku ndzi wa tiyiseka lezvaku hi Nungungulu ntsena a nga hi vhikelako khwatsi, hakuva hambu loku hifa i ta tlhela a hi vhuxa.

KUTSUMBA JEHOVHA KOTA NUNA NI SATI

Hi 1988, ndzi no tiva Dorcas, a phayona gi nga mu randza nguvhu Jehovha ni wo ti koramisa nguvhu. Hi no chadha, niku hi no tira zvin’we ka ciavelo ca mina kota muwoneleli wa cipandze. Dorcas i no tira zvin’we na mina ka ciavelo ca hina niku i wa ti yimisele ku mu mahela zvo tala Jehovha. Hi fambile zvin’we a 25 wa tikilometro ka mabandla, na hi rwele a zvilo zva hina. Ka mabandla lawa ma nga hi kule, hi wa famba hi ni wihi movha hi nga wu kuma kasi hi famba hi ka ruwa gi nga hi ni zvikhele ni madhaka.

Dorcas i tiyile nguvhu hlanha. Hi cikombiso, ndzi alakanya khati go kari hi nga tsemakanya congo wu nga hi ni tingwenya. Ka khati go kari zvi lavile ku hi endza hi ntlhanu wa masiku, niku zvi lavile ku hi tsemakanya a congo hi tingalava hakuva a ponte ya mapulangu yi wa wonhekile. A cikhati leci Dorcas a nga suka a nyima kasi a huma lomu ka ngalava, i no wela lomu ka mati yo eta. Ne mun’we ka hina a nga zvi kota ku hlambela, niku ku wa hi ni tingwenya ka congo lowo. A co tsakisa hi ku, a majaha yo kari ma no hlambela ma mu humesa. Hi wumbiri ga hina hi vile ni miloro yo chavisa xungetano hi cimaho leco hi kati go kari, kanilezvi hi simamile hi tira ka ciavelo ca hina.

Kusanguleni ka 1992, hi dzukile nguvhu laha hi nga tiva ku Dorcas i na ni nyimba. Zvi lavile ku hi maha ciboho ca ku hi ta simama kota maphayona yo hlawuleka. Hi no ehleketa lezvi: “Jehovha i hi nyikile cinyikiwo!” Hikwalaho, hi boha ku chula nhanyana wa hina a ku hi Jahgift. Hi ndzhako ka mune wa malembe Jahgift na a pswalilwe, ku no pswaliwa a makabye wakwe Eric. Hi wumbiri gabye, a vana va hina hi lisine va vile zvinyikiwo zvi tako hi ka Jehovha. Jahgift ka cikhati co kari i tirile kota muhundzuluseli ka hofisa ya Conacri, niku Eric i nandza go vhunetela.

Hambu lezvi zvi nga lava ku Dorcas a nyima ku tira kota phayona go hlawuleka, i simamile kota phayona ga cikhati contlhe, hambu a cikhati leci a nga wundla vana va hina. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, ndzi simamile kuva ka ntiro wa cikhati contlhe wo hlawuleka. Andzhako ka loku a vana va hina va kulile, Dorcas i zvi kotile ku tlhela a tira kota phayona go hlawuleka. Zvezvi hi wumbiri ga hina hi tira kota varumiwa le Conacri.

CIBUKA CA KUVHIKELEKA KA LISINE

Contlhe cikhati ndzi waya ni kwihi lomu Jehovha a nga ndzi yisa kona. Ka zvikhati zvo tala hi ku wonile a kuvhikela ni makatekwa yakwe. Hi ku tsumba Jehovha wutshan’wini ga titshomba, hi potsile a zvikarato zvo tala ni ku karateka nguvhu. Mina na Dorcas hi zvi wonile ha hoce lezvaku a Cibuka ca kuvhikeleka ka lisine hi “Nungungulu, muhanyisi wa hina,” Jehovha. (1 Kro. 16:35) Ndza tiyiseka lezvaku a wutomi ga vontlhe lava va tsumbako yena ‘gi ta hlayiswa ha Jehovha’. — 1 Sam. 25:29.