Ungweru wa Ciuta Ukucimbizga Mdima!
“Yehova tiwangweruskenge mdima wane.”—2 SAMUEL 22:29.
1. Kasi ungweru ukukolerana wuli na umoyo?
“CIUTA wakati, ‘Kuŵeko kungweruka’; ndipo kukaŵako kungweruka.” (Genesis 1:3) Na mazgu ghakuzirwa agha, nkani ya cilengiwa ya mu Genesis yikuzunura Yehova kuti ndiyo mwambiski wa ungweru, ndipo kwambura ungweru pa caru capasi mphanyi palije cintu cilicose camoyo. Yehova ndiyoso mwambiski wa ungweru wauzimu, weneuwo ukutirongozga mu ntowa yakuya ku umoyo. (Salmo 43:3) Themba Davide likarongora kukolerana pakati pa ungweru wauzimu na umoyo peneapo likalemba kuti: “Cisime ca umoyo ciri na imwe; mu kungweruka kwinu tikuwona ungweru.”—Salmo 36:9.
2. Nga ni umo Paulos wakayowoyera, kasi ungweru ukukolerana na vici?
2 Pakati pajumpa virimika 1,000 kufuma mu nyengo ya Davide, mpostole Paulos wakayowoyapo za cilengiwa. Pakulembera mpingo Wacikristu wa ku Korinte, iye wakati: ‘Ciuta wakati, “Mu cisi kungweruka kuti kuŵalenge.”’ Pamanyuma pake, Paulos wakarongora kuti ungweru wauzimu ukukolerana comene na cimanyisko cakufuma kwa Yehova peneapo wakasazgirapo kuti: “Wakaŵala mu mitima yitu, kutipa kungweruka kwa kamanyiro ka ucindami wa ciuta pa cisko ca Yesu Kristu.” (2 Ŵakorinte 4:6) Kasi ungweru uwu ukutifika wuli ise?
Baibolo—Buku Ilo Likuthandazga Ungweru
3. Kasi Yehova wakupereka ungweru wuli kwizira mu Baibolo?
3 Yehova wakupereka ungweru wauzimu comene-comene kwizira mu Mazgu ghake, Baibolo. Mwanteura peneapo tikusambira Baibolo na kupulikiska cimanyisko cakufuma kwa Ciuta, tikuzomerezga kuti ungweru wake utiŵalire. Kwizira mu Baibolo, Yehova wakutovwira kupulikiska vilato vyake na kutiphalira mweneumo tingacitira khumbo lake. Ici cikupangiska umoyo kuŵa wang’anamuro na kutovwira kumazga njara yithu yauzimu. (Mupharazgi 12:1; Mateyu 5:3) Yesu wakadidimizga kuti tikwenera kupwererera njara yithu yauzimu peneapo wakawerezga mazgu gha mu Dango la Moses. Iye wakati: “Kuli kulembeka, ‘Muntu kuti wakhalenge wamoyo na cingwa pera cara, kweni na mazgu ghose agho ghakufuma mu mlomo wa Ciuta.’”—Mateyu 4:4; Duteronome 8:3.
4. Kasi Yesu ni “kungweruka kwa caru” mu ntowa wuli?
4 Yesu ngwakukolerana comene na ungweru wauzimu. Enya, iye mweneco wakati ni “kungweruka kwa caru” ndipo wakati: “Uyo wakurondezga ine kuti wati wendenge mu cisi cara, kweni wati waŵenge na kungweruka kwa umoyo.” (Yohane 8:12) Mazgu agha ghakutovwira kumanya cigaŵa cakuzirwa ico Yesu wakucita pakupereka unenesko wa Yehova ku ŵantu. Usange tikukhumba kutceŵa mdima na kwenda mu ungweru wa Ciuta, tikwenera kupulikira vyose ivyo Yesu wakuyowoya na kurondezga ciyerezgero na visambizgo vyake nga ni umo vili kulembekera mu Baibolo.
5. Kasi ŵarondezgi ŵa Yesu ŵakaŵa na mulimo wuli pamanyuma pa nyifwa yake?
5 Kwati kwakhala mazuŵa ghacoko waka kuti wafwe, Yesu wakawerezgaposo mazgu ghakuti iye ni ungweru peneapo wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Kanyengo kacoko waka pera kungweruka kucali mukati mwa imwe. Mwendenge mucali na kungweruka, mwakuti cisi cireke kumukorani: pakuti uyo wakwenda mu cisi walive kumanya uko wakuya. Mucali na kungweruka, pulikanani na kungweruka, mwakuti muŵe ŵana ŵa kungweruka.” (Yohane 12:35, 36) Awo ŵakaŵa ŵana ŵa ungweru ŵakasambira “mazgu gheneco” gha mu Baibolo. (2 Timote 1:13, 14) Pamanyuma pake ŵakagwiriskira ncito mazgu gheneco agha kuwuskako ŵantu ŵanenesko mtima ku mdima na kwiza nawo ku ungweru wa Ciuta.
6. Mbunenesko wuli wakuyowoya za ungweru na cisi uwo wuli pa 1 Yohane 1:5?
6 Mpostole Yohane wakalemba kuti: “Ciuta nkungweruka, ndipo mwa iyo mulive cisi.” (1 Yohane 1:5) Awonani mpambano iyo yilipo pakati pa ungweru na mdima. Ungweru wauzimu ukufuma kwa Yehova, ndipo mdima wauzimu ukukolerana cara na iye. Ipo, kasi uyo walikwambiska mdima ni njani?
Mdima Wauzimu—Uko Ukufuma
7. Kasi ni njani uyo wakupangiska mdima wauzimu uwo wuli mu caru, ndipo wali na nkongono wuli?
7 Mpostole Paulos wakayowoya za “ciuta wa caru cino.” Pakuyowoya mazgu agha, iye wakang’anamuranga Satana Diabolosi. Iye wakarutirizga kuyowoya kuti ciuta uyu “wali kuburumutizga mahara gha aŵo mbambura cipulikano, mwakuti kungweruka kwa ivangeli la ucindami wa Kristu, uyo ncilinganizgo ca Ciuta, kureke kuŵala pa iŵo.” (2 Ŵakorinte 4:4) Ŵantu ŵanandi ŵakuyowoya kuti ŵakugomezga kuti kuli Ciuta; kweni, ŵanandi ŵa iwo ŵakugomezga cara kuti kuli Diabolosi. Cifukwa wuli? Iwo ŵakukana kuzomerezga kuti pangaŵa cilengiwa cinyake cankongono ico cingaŵa na mazaza pa kaghanaghaniro kawo. Ndipouli, nga ni umo Paulos wakayowoyera, Diabolosi waliko nadi, ndipo wakupangiska nadi ŵantu kuti ŵaleke kuwona ungweru waunenesko. Ukaboni wakuti Satana wali na nkongono ya kupangiska ŵantu kughanaghana vintu viheni ukuwoneka mu mazgu ghaucimi agho ghakumukonkoska iye kuŵa “uyo wakupusika caru cose ca pasi.” (Civumbuzi 12:9) Cifukwa ca milimo ya Satana, mukhaliro uwo ncimi Yesaya yikacima ukufiskika ku ŵantu wose mazuŵa ghano, kupatulako ŵekha awo ŵakuteŵetera Yehova. Yesaya wakati: “Wonani, mdima wamkubenekerera caru, na mdima wa minkhorwe pa ŵantu ŵa mitundu yose.”—Yesaya 60:2.
8. Kasi awo ŵali mu mdima wauzimu wakurongora wuli kuti mbakutimbanizgika?
8 Mu mdima wa minkhorwe ncakusuzga kuwona cintu cilicose. Muntu wakucedwa yayi kusoŵa ntowa ya uko wakuruta panji kutimbanizgika. Mwakuyana waka, awo ŵali mu mdima wauzimu ŵakuŵavya maso ghauzimu ndipo mukuruta kwanyengo ŵakutimbanizgika. Ŵangasoŵa mahara gha kupatula pakati pa unenesko na utesi, uweme na uheni. Ncimi Yesaya yikayowoyanga za awo ŵali mu mdima wa nga ni uwu peneapo yikalemba kuti: “Soka kwa aŵo ŵakuti uheni ndiwo uweme na uweme uheni, aŵo ŵakuŵika mdima mu malo gha kungweruka na kungweruka mu malo gha mdima, aŵo ŵakuŵika vyakuŵaŵa mu malo gha vyakunowa na vyakunowa mu malo gha vyakuŵaŵa!” (Yesaya 5:20) Awo ŵali mu mdima wauzimu ŵakucita vintu mwakukhuŵirizgika na ciuta wa mdima, Satana Diabolosi, ndipo cifukwa ca ici ŵakuŵa kutali na uyo wakambiska ungweru na umoyo.—Ŵaefeso 4:17-19.
Suzgo ya Kufumako ku Mdima Kuya ku Ungweru
9. Rongosorani mweneumo ŵantu ŵaheni ŵaliri ŵakukolerana na mdima mwakuthupi na mwauzimu.
9 Job muntu wakugomezgeka wakayowoya za kukolerana pakati pa ŵantu ŵaheni na mdima peneapo wakati: “Jiso la mleŵe likulindirira [mdima wa namise, NW], na kuti, ‘Palije jiso tilindiwone’; wakuburumutizga cisko cake.” (Job 24:15) Ŵantu awo ŵakucita vintu viheni nawoso ŵali mu mdima wauzimu, ndipo mdima wa nga ni uwu ungaŵa wankongono comene. Mpostole Paulos wakayowoya kuti uzaghali, unkungu, kudokera, uroŵevu, kutuka, na kupoka vintu vyaŵene ni mikhaliro yakuzara comene pakati pa awo ŵali mu mdima. Kweni waliyose uyo wakwiza ku ungweru wa Mazgu gha Ciuta wangasinta. Mu kalata iyo wakalembera Ŵakorinte, Paulos wakarongora pakweru kuti kusinta uku nkhwamacitiko. Ŵakorinte ŵanandi ŵakazgoŵera kucita milimo ya mdima, kweni Paulos wakaŵaphalira kuti: “Mukasambiskika, kweni mukatuŵiskika, kweni mukarunjiskika mu zina la Fumu Yesu Kristu, na mu mzimu wa Ciuta witu.”—1 Ŵakorinte 6:9-11.
10, 11. (a) Kasi ni mwauli umo Yesu ŵakarongorera citemwa pakucizga muntu waciburumutira? (b) Ncifukwa wuli ŵantu ŵanandi ŵakukana kusanka ungweru?
10 Para muntu wakufuma ku mdima waminkhorwe na kwiza ku ungweru, maso ghake ghakukhumbikwira nyengo yicoko mwakuti ghazgoŵere. Ku Betsayida, Yesu wakacizga muntu waciburumutira, kweni wakacita ntena mwapacoko-pacoko. “Wakamukora waciburumutira na woko na kumurongozga ku cikaya kuwaro; ndipo wakati wafunyira mata mu maso ghake, na kuŵika mawoko ghake pa iyo, wakamufumba, ‘Kasi ukuwona kantu?’ Ndipo wakinuska maso, wakati, ‘Nkuwona ŵantu; pakuti nkuŵawona nga ndi makuni, ŵakwenda.’ Ndipera ngawakuŵikaso mawoko pa maso ghake; ndipo wakalaŵiska, wakacizgika, wakawona vyose nkweru-nkweru.” (Marko 8:23-25) Yesu wakacizga muntu yura mwapacoko-pacoko mwakuti wazgoŵere ungweru wa dazi. Tingawona cimwemwe ico muntu yura wakaŵa naco peneapo wakamba kuwona.
11 Ndipouli, cimwemwe ico muntu yura wakaŵa naco cikaŵa cicoko pakuyerezgera na cimwemwe ico ŵakuŵa naco ŵantu awo ŵawovwirika kusinta mwapacokopacoko kufuma ku mdima wauzimu kuya ku ungweru wa unenesko. Peneapo tikuwona cimwemwe cawo, tingazizwa cifukwa ico ŵantu ŵanandi ŵakukanira kwiza ku ungweru. Yesu wakapereka cifukwa cake: “Njeruzgo ndi iyi, kuti kungweruka kuli kwiza mu caru, ndipo ŵantu ŵakatemwa cisi kwakuruska kungweruka; cifukwa milimo yaŵo yikaŵa yiheni. Cifukwa yose uyo wakucita uheni wakutinka kungweruka, ndipo kuti wakwizako ku kungweruka cara, mzire milimo yake yingasuskika.” (Yohane 3:19, 20) Enya, ŵantu ŵanandi ŵakutemwa kucita ‘vintu viheni’ nga ni uzaghali, kusuzga ŵanji, kuteta, upusikizgi, na unkungu ndipo mdima wauzimu wa Satana ni malo ghaweme kwa iwo ghakucitirako ivyo ŵakukhumba.
Kuruta Pantazi mu Ungweru
12. Kasi tandula mu ntowa wuli cifukwa ca kwiza ku ungweru?
12 Kasi ni masintiro wuli agho tapanga kufumira apo tikiza ku ungweru? Nyengo zinyake mbuweme kulaŵiska kunyuma na kuwona kuruta pantazi kwauzimu uko tapanga. Ni vizgoŵi viheni wuli ivyo taleka? Ni vyakumara-mahara wuli ivyo tamazga mu umoyo withu? Kasi vilato vithu vyamuntazi vyasinta wuli? Na nkongono za Yehova ndiposo na covwiro ca mzimu wake utuŵa, tingarutirizga kupanga masintiro mu mikhaliro na kaghanaghaniro kithu, ivi vizamurongora kuti tikurongozgeka na ungweru. (Ŵaefeso 4:23, 24) Paulos wakayowoya fundo iyi mu mazgu agha: “Kale imwe mukaŵa cisi, kweni sono muli kungweruka mu Fumu; endaninge nga mbana ŵa kungweruka cifukwa cipasi ca kungweruka ciri mu uweme wose na urunji na unenesko.” Ŵaefeso 5:8, 9) Kuzomerezga kurongozgeka na ungweru wa Yehova kukutipa cilindizga ndiposo kukupangiska umoyo kuŵa wang’anamuro kweniso awo tikukhala nawo ŵakuŵa na cimwemwe cikuru. Mwee, naco ncimwemwe ico Yehova wakuŵa naco para tapanga masintiro gha nga ni agha!—Zintharika 27:11.
13. Kasi tingarongora wuli kuwongera ungweru wa Yehova, ndipo ncivici ico cikukhumbikwa kuti ticite nteura?
13 Tikuwongera umoyo wacimwemwe uwo tili nawo cifukwa ca kurongora vipasi vya ungweru wa Yehova—mwa kuphalirako viŵaro vya mbumba yithu, mabwezi, na ŵazengezgani ŵithu ivyo tasambira mu Baibolo. (Mateyu 5:12-16; 24:14) Awo ŵakukana kupulika, ŵakususkika na upharazgi withu ndiposo umoyo withu uweme Wacikristu. Paulos wakalongosora kuti: ‘Sandani ico cikukondwereska Fumu; ndipo mungaŵanga na wenenawene na milimo yambura vipasi ya cisi, kweni kwakuruska kuyisuska ndiko.’ (Ŵaefeso 5:10, 11) Kovwira ŵanji kuti ŵaleke mdima na kusanka ungweru kukhumbikwira cikanga. Kweni cintu cakukhumbikwa comene nkuŵa na lusungu na kufipira mtima ŵanji ndiposo kuŵa na khumbo la kuŵaphalirako ungweru wa unenesko kuti ŵazakasange umoyo wamuyirayira.—Mateyu 28:19, 20.
Cenjerani na Ungweru Wautesi!
14. Pakuyowoya za ungweru, kasi ni ncenjezgo wuli iyo tikwenera kupulikira?
14 Kwa awo ŵali mu nyanja usiku, ungweru wuliwose uwo ŵangawona ukuŵa uwemi kwa iwo. Nyengo zakale, ku England ŵantu ŵakapembanga moto mumpepete mwa nyanja kurongora uko ŵantu ŵangacimbilira kuti ŵapone para nyanja yauka. Ŵantu awo ŵakagwiranga ncito mu sitima ŵakakondwanga kuwona ungweru uwu cifukwa ukaŵawovwiranga kwimika sitima pa dowoko lakuvikiririka. Ndipouli, moto unyake ukaŵanga wautesi. Mumalo mwakusanga dowoko, sitima zinandi zikapurukanga ndipo zikagandanga malibwe gha mumpepete mwa nyanja na kusweka, kwenekuko ŵankungu ŵakibanga katundu wawo. Mu caru cautesi ici, tikwenera kucenjera kuti tireke kupuruskika na ungweru wautesi uwo ungapangiska kuti umoyo withu wauzimu usweke. Baibolo likutiphalira kuti “Satana nayo wakujizgora mungelo wa kungweruka.” Mwakuyana waka, ŵateŵeti ŵake, kusazgirapo ŵakugaruka “ŵakujizgora nga mbateŵeti ŵa kunyoroka,” kweni wose ‘mbateŵeti ŵatesi.’ Usange tikupulikira vintu vyautesi ivyo ŵantu ŵa nga ni aŵa ŵakuyowoya, cigomezgo cithu mu Mazgu ghaunenesko gha Yehova, Baibolo, cingawerera nyuma ndipo cipulikano cithu cingafwa.—2 Ŵakorinte 11:13-15; 1 Timote 1:19.
15. Ncivici ico citovwirenge kuti tikhalirire mu ntowa iyo yikurata ku umoyo?
15 Wamasalmo wakalemba kuti, “Mazgu ghinu ni nyali ku marundi ghane na muliko wa mu ntowa yane.” (Salmo 119:105) Enya, Yehova Ciuta withu wacitemwa “mweneuyo wakukhumba kuti ŵantu ŵose ŵaponoskeke, na kufikapo pa kumanya unenesko,” waŵika ungweru unandi mu ‘ntowa yifinyi yakuya ku umoyo.’ (1 Timote 2:4; Mateyu 7:14) Kugwiriskira ncito marango gha mu Baibolo kutivikirirenge kuti tileke kupatuka pa ntowa yifinyi na kuya ku ntowa za mdima. Paulos wakalemba kuti: “Malembo ghose ghakuperekeka na Ciuta ghakwanduliraso kusambizga, na kucenya, na kunozga, na kulanga uko kuli mu urunji.” (2 Timote 3:16) Peneapo tikukura mwauzimu, tikusambizgika na Mazgu gha Ciuta. Mu ungweru wa Mazgu gha Ciuta, tingajisuska tekha para tananga, panji usange ncakwenerera, tingasuskika na ŵarara ŵacitemwa mu mpingo. Mwakuyana waka, tinganozga vintu ivyo vyanangika na kuzomera mwakujicepeska kulanga uko kukucitika mu urunji mwakuti tirutirire kwenda mu ntowa yakuya ku umoyo.
Kuwongera Peneapo Tikwenda mu Ungweru
16. Kasi tingarongora wuli kuti tikuwongera cawanangwa cakuzirwa ca ungweru ico Yehova wapereka?
16 Tingarongora wuli kuti tikuwongera cawanangwa cakuzirwa ca ungweru ico Yehova wapereka? Cipaturo 9 ca Yohane cikutiphalira kuti apo Yesu wakacizga muntu uyo wakababika waciburumutira, muntu yura wakakhuŵirizgika kuti warongore kuwongera kwake. Mwauli? Wakagomezga mwa Yesu kuti ni Mwana wa Ciuta ndipo wakayowoya pawumba kuti Yesu ni “mprofeti.” Mwakusazgirapo, wakayowoya mwacikanga kwimikana na awo ŵakayezga kuyuyura cintu ca muntondwe ico Yesu wakacita. (Yohane 9:17, 30-34) Mpostole Petros wakacema viŵaro vya mpingo wa Ŵakristu ŵakuphakazgika kuti ni “ŵantu awo mba Ciuta ŵake na ŵake.” Cifukwa? Cifukwa ŵali na mzimu wakuwongera nga ni uwo wakarongora muntu waciburumutira uyo wakacizgika na Yesu. Iwo ŵakuwonga Yehova, Mponoski wawo, mwa ‘kuthuwuska mazirwiro gha mweneuyo wakaŵacema mu cisi kwiza mu ungweru wake wakuzukumiska.’ (1 Petros 2:9; Ŵakolose 1:13) Awo ŵali na cilindizga ca kuzakakhala pa caru capasi nawo ŵali na mzimu wakuwongera wakuyana waka, ndipo ŵakovwira ŵabali ŵawo ŵakuphakazgika pakupharazga “mazirwiro” gha Yehova. Mwee, nawo ni mwaŵi wambura kuyerezgereka uwo Ciuta wapereka ku ŵantu ŵambura urunji!
17, 18. (a) Kasi ncivici ico waliyose wa ise wakwenera kucita? (b) Mwakurondezga Timote, kasi ncivici ico Mkristu waliyose wakwenera kutceŵa?
17 Kuwongera ungweru wa unenesko na mtima wose ncintu cakukhumbikwa. Kumbukirani kuti palije waliyose wa ise uyo wakababika kuti wakumanya kale unenesko. Ŵanyake ŵakusambira para ŵakura, ndipo mwaluŵiro ŵakuwona kuti ungweru ngwakuzirwa kuruska mdima. Ŵanji ŵali na mwaŵi ukuru wakulereka na ŵapapi ŵakopa Ciuta. Ku ŵantu ŵa nga ni aŵa, nyengo zinyake cingaŵa cipusu kuyuyura unenesko. Kaboni munyake mweneuyo ŵapapi ŵake ŵakamba kuteŵetera Yehova pambere iye wandababike wakazomerezga kuti kukamutolera nyengo yitali na kufwilirapo comene kuti wawone kuzirwa na kukhumbikwa kwa unenesko uwo wakasambizgika kufuma ku wanici wake. (2 Timote 3:15) Kwali ndise ŵana panji ŵarara, waliyose wa ise wakukhumbikwira kuwongera comene unenesko uwo Yehova wapereka.
18 Mwanarumi waciwukirano Timote wakasambizgika “malembo ghatuŵa” kwamba ku wanici, kweni kukaŵa kwekha cifukwa ca kulimbikira kwake mu uteŵeti lekani wakakura kuŵa Mkristu wakukhwima (2 Timote 3:15). Cifukwa ca ici iye wakaŵa wakwenerera kovwira mpostole Paulos, mweneuyo wakamuciska kuti: “Uŵe na mwampu kujirongora wakurumbika kwa Ciuta, wancito wambura kukhozgeka soni, wakurunjika makora mazgu gha unenesko.” Mphanyi ise tose, nga ni Timote, tatceŵa kucita cilicose ico cingatikhozga soni, panji kukhozga soni Yehova cifukwa ca ivyo tacita!—2 Timote 2:15.
19. (a) Nga ni Davide, kasi ise tose tili na cifukwa ca kuyowoya vici? (b) Kasi tizamudumbiskana vici mu nkani yakurondezgapo?
19 Tili na cifukwa cakupulikikwa ca kurumbira Yehova, uyo wakatipa ungweru wa unenesko. Nga ni Themba Davide, tikuti: “Ndimwe nyali yane, O Yehova; Yehova tiwangweruske mdima wane.” (2 Samuel 22:29) Ndipouli, tileke kujithemba comene, cifukwa kucita nteura kungatipangiska kuwelera ku mdima uko tikaŵa. Mwanteura, nkani yakurondezgapo yizamutovwira kuti timanye usange mu umoyo withu tikuzirwiska nadi unenesko wakufuma kwa Ciuta.
Kasi Mwasambirapo Vici?
• Kasi Yehova wakupereka wuli ungweru wauzimu?
• Kasi mdima wauzimu uwo watizingirira ukupereka suzgo wuli?
• Ni ngozi wuli izo tikwenera kutceŵa?
• Ni mwauli umo tingarongorera kuti tikuwongera ungweru waunenesko?
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Yehova ndiyo mwambiski wa ungweru wakuthupi na wauzimu
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Nga ni umo Yesu wakacizgira muntu waciburumutira mwapacoko-pacoko, ndimoso wakutovwilira kuti tifumeko ku mdima wauzimu