LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • w06 7/1 pp. 3-4
  • Kupenja Unenesko

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • Kupenja Unenesko
  • Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova
  • Mitu Yichoko
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • Kasi Unenesko Ungasangika Kwizira mu Cisopo?
  • Kasi Unenesko Ungasangika mwa Kughanaghana Comene?
  • Kusanga Unenesko Weneco
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova
  • Enderani Lumoza na Gulu la Yehova
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2001
  • Sekelerani Cifukwa Cakuti Mwamumanya Yehova
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2001
  • “Penjani Yehova Kuti Mulutilire Kuŵa Ŵamoyo”
    Kabuku ka Maungano ka Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—2017
Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova
w06 7/1 pp. 3-4

Kupenja Unenesko

“ULEMWA nguwemipo yayi,” ndimo wakayowoyera Laura Fermi, muwoli wa Enrico Fermi, wasayansi wakumanyikwa comene. Ŵanyake ŵangasuska, ŵangati ico munthu wakuleka kucimanya cingamupweteka yayi. Kweni ŵanandi ŵangati ivyo wakayowoya ni vyaunenesko, pa vya sayansi pera yayi kweniso pa vinthu vinyake mu umoyo. Ulemwa, uwo nkhuleka kumanya unenesko, wacitiska ŵanandi kuwulawula waka kwambura kumanya ciwemi na ciheni kweniso ŵali mu mdima wauzimu kwa vilimika vinandi.—Ŵaefeso 4:18.

Lekani ŵanthu ŵamahara ŵakupenja unenesko. Ŵakukhumba kumanya cifukwa ico tiliri ŵamoyo kweniso uko tikuya. Ŵanthu ŵayezga kupenja unenesko mu nthowa zakupambanapambana. Tiyeni tiwonepo zinyake mwa nthowa izi.

Kasi Unenesko Ungasangika Kwizira mu Cisopo?

Mdauko wa Ŵabuda ukuti Siddhārtha Gautama, uyo wakambiska Cibuda, wakakwenyelera comene pakuwona umo ŵanthu ŵakusuzgikira na kufwa. Wakafumba ŵasambizgi ŵa cisopo ca Cihindu kuti ŵamovwire kusanga “nthowa ya unenesko.” Ŵanyake ŵakamuphalira kuti wacitenge maseŵero gha yoga (agho ŵakuti ghakukhozga thupi na kukhazikiska maghanoghano) kweniso kuti waŵe wakujipata. Gautama wakasankha kuti walangurukenge comene payekha mwakuti wasange unenesko weneco.

Ŵanyake ŵakumwa mapilisi ghakugotomaliska mwakuti ŵasange unenesko. Mwaciyelezgero, lero ŵanthu ŵa cisopo ca Native American Church ŵakugomezga kuti para ŵarya peyote (khuni ilo likukozganako na mulangali) “ŵakumanya vinthu vyakubisika.”

Jacques Rousseau, wavinjeru wa ku France uyo wakaŵako mu vilimika vya m’ma 1700 wakagomezganga kuti munthu uyo wakupenjisiska, Ciuta wakumuvumbulira vinthu vyauzimu. Mwawuli? Para wakupulikizga “ivyo Ciuta wakumuvumbulira mu mtima.” Ndipo umo munthu wakuwonera vinthu, ivyo mtima na njuŵi yake vikumukuphalira, ndivyo “ni ulongozgi wakugomezgeka comene mu nyengo yino apo maghanoghano gha ŵanthu ghazara,” ndimo wakayowoyera Rousseau.—History of Western Philosophy.

Kasi Unenesko Ungasangika mwa Kughanaghana Comene?

Ŵanyake ŵa Rousseau ŵanandi ŵakasuskana nayo comene fundo yake. Mwaciyelezgero, Voltaire uyo nayo wakaŵa wa ku France, wakawona kuti cisopo m’malo mwa kungweruska ŵanthu, ndico cikacitiska kuti ŵanthu ŵa ku Europe ŵaŵe ŵalemwa kwa vilimika vinandi, ŵakugomezga mizimu, na ŵanonono mtima mu nyengo iyo ŵakulemba midauko ŵanyake ŵakuti ŵanthu ŵakaŵa mu cisi.

Voltaire wakanjira wupu unyake ku Europe uwo ukakhuŵirizganga ŵanthu kuti ŵaghanaghanenge comene mwakuti ŵamanye unenesko. Ŵanthu awo ŵakaŵa mu wupu uwu ŵakamba kutolera maghanoghano gha Ŵagiriki ŵakale, ghakuti para munthu wakukhumba kumanya unenesko weneco wakwenera kughanaghana comene panji kusanda vya sayansi. Yumoza wawo, Bernard de Fontenelle, wakatenge para ŵanthu ŵakughanaghana comene “ŵamanyenge vinthu vinandi zuŵa na zuŵa, kuluska ŵanthu wose awo ŵakaŵako kumanyuma.”—Encyclopædia Britannica.

Agha nganyake mwa maghanoghano ghakupambanapambana gha umo ŵanthu ŵangasangira unenesko. Kasi ulipo nadi “ulongozgi wakugomezgeka” uwo tingalondezga apo tikupenja unenesko? Wonani ivyo nkhani yapanthazi yikulongosora kuti muwone uko mungasanga unenesko.

[Vithuzithuzi pa peji 3]

Gautama (Buddha), Rousseau, na Voltaire ŵakasankha nthowa zakupambana pakupenja unenesko

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani