Muŵe Ŵakuzika Ndiposo Ŵamahara
“Uŵakumbuske kuti. . . ŵaŵe ŵakuzika.”—TITO 3:1, 2.
1, 2. Kasi Malemba ghakuyowoyaci pa nkhani ya kuzika ndipo cifukwa wuli kucita nthena nkhwakwenelera?
DADA withu wacitemwa, Yehova, ngwavinjeru comene. Pakuti ndise vilengiwa vyake, tikulaŵiska kwa iyo kuti watipe ulongozgi. (Sal. 48:14) Musambiri Yakobe wakutiphalira kuti: “Vinjeru ivyo ni vyakucanya ni vituŵa danga, pamanyuma ni vya mtende, ni vyakuzika, ni vyakupulikira luŵiro, ni vyakuzura lusungu na vipambi viwemi, ni vyambura suskano, ni vyambura kupusikizga.”—Yak. 3:17.
2 Mpositole Paulosi wakaciska kuti: “Kuzika kwinu kumanyikwe na ŵanthu wose.”a (Fil. 4:5) Khristu Yesu ni Fumu ndiposo Mutu wa mpingo Wacikhristu. (Efe. 5:23) Ipo nchakukhumbikwa comene kuti waliyose wa ise wacitenge vinthu mwamahara mwa kupulikira ulongozgi wa Khristu ndiposo kucita vinthu mwakuzika na ŵanthu.
3, 4. (a) Longosorani vyandulo ivyo tikusanga para tikuŵa ŵakuzika. (b) Kasi tidumbiranenge vici?
3 Tikusanga candulo para tikulongora kuzika mu nthowa yakwenelera. Mwaciyelezgero, ku Britain, apo kukati kwavumbukwa kuti vigeŵenga vikakhumbanga kuphanga ndege, ŵanthu ŵakukwera ndege ŵakamba kuzomera kuleka katundu uyo kumanyuma ŵakazomerezgekanga kuyegha. Para munthu wakwendeska galimoto, wakuwona kukhumbikwa kwa kuŵa wakuzika mwa kupeleka mwaŵi ku madilayivara ghanyake para ŵakujumphana pa msewu ufinyi, mwakuti paleke kucitika ngozi.
4 Kweni ku taŵanandi, nchipusu yayi kuŵa wakuzika. Kuti tovwirike pa nkhani iyi, tiyeni tiwone vigaŵa vitatu vya mukhaliro wa kuzika. Vigaŵa ivi ni (1) cifukwa cakuŵira ŵakuzika, (2) umo tikuwonera ŵalongozgi, ndipo (3) tizikenge kufika mpha?
Cifukwa Cakuŵira Ŵakuzika
5. Kuyana na Dango ilo Ciuta wakapeleka kwizira mwa Mozesi, nchivici ico cikacitiskanga muzga kulutilira kuteŵetera sekuru wake?
5 Ivyo vikacitika pambere Cikhristu cindambe vikulongora cifukwa cakuŵira ŵakuzika. Dango ilo Ciuta wakapeleka kwizira mwa Mozesi likayowoyanga kuti Muhebere uyo wazgoka muzga wakeneranga kusutulika para pajumpha vilimika vinkhondi na viŵiri kufuma apo wakambira uzga, panji para cilimika cakuhenera cakwana. Kweni muzga wakaŵanga na wanangwa wa kusankha usange wakukhumba kulutilira kuŵa muzga. (Ŵazgani Exodus 21:5, 6.) Kasi nchivici ico cikacitiskanga muzga kucita nthena? Citemwa ndico cikamucitiskanga kuti walutilire kuteŵetera sekuru wake.
6. Kasi citemwa cikukolerana wuli na kuzika?
6 Mwakuyana waka, kutemwa Yehova ndiko kukuticitiska kuti tijipeleke kwa iyo ndiposo kucita mwakukolerana na kujipeleka kwithu. (Rom. 14:7, 8) Mpositole Yohane wakalemba kuti: “Kumutemwa Ciuta ncheneici, cakuti tisungilire malango ghake: ndipo malango ghake kuti ngazitu cara.” (1 Yoh. 5:3) Citemwa cantheura kuti cikukhumba kuti munthu wacitenge vyayekha pera yayi. (1 Kor. 13:4, 5) Citemwa cikuticitiska kuti ticitenge vinthu mwakuzika na ŵazengezgani ŵithu, ndiposo kuti tidangizgenge ivyo ŵakukhumba. M’malo mwa kujighanaghanira tekha, tikughanaghanira vyakukhumba vya ŵanji.—Fil. 2:2, 3.
7. Kasi kuŵa ŵakuzika kukovwira wuli pa kucita uteŵeti withu?
7 Ivyo tikuyowoya ndiposo kucita vileke kukhuŵazga ŵanji. (Efe. 4:29) Ndipo nadi, citemwa citikhuŵilizgenge kuti tileke kukhuŵazga ŵanthu ŵa mitundu yakupambanapambana kuti ŵaleke kuteŵetera Yehova. Kweni kuti ticite nthena tikwenera kuŵa ŵakuzika. Mwaciyelezgero, ŵadumbu awo mbamishonale ŵakuleka vyakuphakaphaka ndiposo kavwaliro ako kangacitiska ŵanthu ŵa uko ŵakuteŵetera kughanaghana kuti ŵali na nkharo ziheni, ndiposo ako kangakhuŵazga ŵanji.—1 Kor. 10:31-33.
8. Kasi kutemwa Ciuta kungatovwira wuli kuti ticitenge nga ni “mucoko”?
8 Kutemwa Yehova kukovwira kuti tileke kujikuzga. Ŵasambiri ŵakati ŵasuskana pa nkhani yakuti mulara ni njani, Yesu wakatora kamwana na kukimika pakati pawo. Wakalongosora kuti: “Yose uyo wapokelerenge kana aka mu zina lane wakupokelera Ine: ndipo uyo wapokelerenge Ine wakupokelera Uyo wakandituma: cifukwa uyo ndi mucoko mwa imwe mose, mweneuyo ndi mukuru.” (Luka 9:48; Mrk. 9:36) Cingaŵa cipusu yayi kuti ticite vinthu nga ni “mucoko.” Kwananga uko tili kuhara ndiposo kujikuzga vingacitiska kuti tikhumbenge kumanyikwa, kweni kujiyuyura kutovwirenge kuti tiŵe ŵakuzika.—Rom. 12:10.
9. Kasi tikwenera kucitaci kuti tilongore kuti tili ŵakuzika?
9 Kuti tilongore kuti tili ŵakuzika tikwenera kucindika awo Ciuta wali kusora kuti ŵatilongozgenge. Ŵakhristu wose ŵaunenesko ŵakumanya kuzirwa kwa awo ŵakulongozga. Mpositole Paulosi wakayowoya fundo yakupulikikwa makora iyi ku Ŵakorinte kuti: “Kweni nkhukhumba kuti mumanye kuti mutu wa munthu yose ndi Khristu; ndipo mutu wa mwanakazi ndi mfumu wake; ndipo mutu wa Khristu ndi Ciuta.”—1 Kor. 11:3.
10. Kasi tikulongoraci para tikuzika panji kujilambika ku muwuso wa Yehova?
10 Kuzika panji kujilambika ku muwuso wa Yehova kukulongora kuti tikumugomezga nga ni Dada withu wacitemwa. Wakumanya vyose ivyo vikucitika ndipo wangatipa njombe yakwenelera. Nchakovwira kumanya fundo iyi cifukwa yingatovwira usange ŵanji ŵangaticitira mwambura nchindi panji kutikwiyira. Paulosi wakalemba kuti: “Usange ndimo kungaŵira, muŵe na mtende na ŵanthu wose.” Wakadidimizga fundo iyi na mazgu ghakuti: “Mungajitayiranga nduzga, mwa ŵakutemweka, kweni musezgere malo ukali wa Ciuta: cifukwa kuli kulembeka, Nduzga ni zane; Ine ndizamkunana, ndimo yikunenera Fumu.”—Rom. 12:18, 19.
11. Kasi tingalongora wuli kuti tili ŵakuzika panji kuti tikujilambika ku udangiliri wa Khristu?
11 Tikweneraso kucindika awo ŵali kusoleka kuti ŵalongozge mu mpingo Wacikhristu. Cipaturo cakwamba ca buku la Civumbuzi cikulongora Khristu Yesu wakolera “nyenyezi” za mpingo mu woko lake lamalyero. (Civ. 1:16, 20) Nyenyezi izi zikwimira mawupu gha ŵalara panji kuti ŵalaŵiliri mu mipingo. Ŵalaŵiliri aŵa ŵakujilambika ku udangiliri wa Khristu ndipo ŵakumuyezga mwa kucita vinthu na ŵanyawo mwalusungu. Ŵakhristu wose mu mpingo ŵakukolerana na ivyo Yesu wali kunozga kuti “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru” wapelekenge cakurya pa nyengo yakwenelera. (Mat. 24:45-47) Mazuŵa ghano, para tikuŵazga ndiposo kugwiliskira nchito cakurya cauzimu ico muzga uyu wakupeleka, tikulongora kuti tili ŵakuzika panji kuti tikujilambika ku udangiliri wa Khristu. Ndipo kucita nthena kukwiziska mtende ndiposo kukolerana.—Rom. 14:13, 19.
Kuzika Kufika Mpha?
12. Cifukwa wuli tingati kuzika kuli na mphaka?
12 Kweni kuzika kuti kukung’anamura kuti ticitenge vinthu vyakususkana na cipulikano cithu yayi nesi kuswa malango gha Ciuta. Kasi Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakati ŵaphalirika kuti ŵaleke kupharazga mu zina la Yesu ŵakacita wuli? Petrosi na ŵapositole ŵanyake ŵakayowoya mwacikanga kuti: “Tikwenera kupulikira Ciuta kwakuluska ŵanthu.” (Mil. 4:18-20; 5:28, 29) Mwantheura, mazuŵa ghano, para ŵalara ŵa boma ŵakuticicizga kuti tileke kupharazga makani ghawemi, tikuleka yayi, m’malo mwake, mwamahara tikusanga waka nthowa zinyake zakupharazgira. Para takanizgika kupharazga ku nyumba na nyumba, tingapenja nthowa za umo tingakumanirana na ŵeneco nyumba na kulutilira kulondezga dango ilo Ciuta wali kutipa. Kweniso, para “ŵamazaza ŵalara” ŵatikanizga kuwungana, tikucita vinthu mwamahara mwa kuwungana mu tumagulu tucokotucoko.—Rom. 13:1; Heb. 10:24, 25.
13. Kasi Yesu wakayowoyaci pa nkhani ya kupulikira ŵamazaza?
13 Pa upharazgi wake wa pa lupiri, Yesu wakalongora kuzirwa kwa kupulikira ŵamazaza, wakati: “Uyo wakukhumba kukuguzira ku mphara, mwakuti wapoke lilaya lako, umusidire na cilundo cako wuwo. Ndipo [wamazaza] uyo wakukukolerezga kwenda mtunda umoza, wende nayo yiŵiri.” (Mat. 5:40, 41)b Kughanaghanira ŵanji ndiposo mtima wa kukhumba kuŵawovwira vikuticiska kuti tiŵacitirenge vinandi kujumpha pa ivyo ŵangatipempha.—1 Kor. 13:5; Tito 3:1, 2.
14. Cifukwa wuli tikwenera kukolerana yayi na ŵakugaruka?
14 Kweni kuzika kuleke kuticitiska kuthera ku ŵakugaruka. Kuti tilutilire kukolerana na mpingo ndiposo kuti unenesko uleke kutimbanizgika, tikwenera kukanirathu ŵakugaruka. Pakuyowoya za “ŵabali ŵatesi,” Paulosi wakalemba kuti: “Ŵeneawo kuti tikazomerezgana nawo na kacoko cara; mwakuti unenesko wa ivangeli ukhalilire na imwe.” (Gal. 2:4, 5) Nyengo zinyake para mu mpingo mwasangika ŵakugaruka, Ŵakhristu ŵakulutilira kuskepelera pa ico nchiwemi.
Ŵalaŵiliri Ŵakwenera Kuŵa Ŵakuzika
15. Kasi ŵalaŵiliri ŵa mpingo ŵangalongora wuli kuti mbakuzika para ŵakudumbirana?
15 Umoza mwa mikhaliro iyo yikwenera kuŵa na awo ŵakwimikika kuŵa ŵalaŵiliri nkhuzika. Paulosi wakalemba kuti: “Ntheura mulaŵiliri wakwenera kuŵa . . . wakuzika.” (1 Tim. 3:2, 3) Mukhaliro uwu ngwakukhumbikwa nadi, comenecomene para ŵalara ŵakukumana kuti ŵadumbiskane nkhani zakukhwaska mpingo. Nangauli mulara waliyose wakucicizgika yayi kuyowoyapo, kweni wakupika mwaŵi wa kuyowoyapo maghanoghano ghake mwakupulikikwa makora. Pa nyengo ya cidumbirano, mulara munyake wangasintha maghanoghano para wapulika ŵanyake ŵakuyowoya fundo za mu Malemba zakuyana na nkhani iyo ŵakudumbiskana. M’malo mwa kukosera maghanoghano ghake, mulara wakukhwima maghanoghano wakuzomerezga maghanoghano gha ŵanyake. Pakwamba, ŵalara ŵangapambana maghanoghano, kweni kughanaghanirapo ndiposo kulomba kungawovwira kuti ŵalara awo mbakuzika ŵakolerane.—1 Kor. 1:10; Ŵazgani Ŵaefeso 4:1-3.
16. Kasi mulaŵiliri wa mpingo wakwenera kulongora mukhaliro wuli?
16 Mu vyose ivyo wakucita, mulaŵiliri wa mpingo wakwenera kuskepelera ku fundo za Ciuta. Mzimu wanthena ndiwo wakwenera kulongora nanga ni para wakucita maulendo gha kuŵeta, ndipo ungamovwira kuti wacitenge vinthu na ŵanyake mwalusungu. Petrosi wakalemba kuti: “Liskani mskambo wa Ciuta weneuwo uli mwa imwe uku mukulaŵilira kwambura kukhuŵilizgika, kweni kwakuzomera, kwakulingana na Ciuta; nesi cifukwa ca ndarama za malikho, kweni mwamphu.”—1 Pet. 5:2.
17. Ni mwawuli umo waliyose mu mpingo wangalongolera kuzika para wakucita vinthu na ŵanji?
17 Ŵacekuru awo ŵali mu mpingo ŵakuwonga cifukwa ca kovwirika na ŵawukirano, ndipo ŵakuŵacindika. Ndipo ŵawukirano nawo ŵakucindika ŵacekuru awo ŵateŵetera Yehova kwa vilimika vinandi. (1 Tim. 5:1, 2) Ŵalara Ŵacikhristu ŵakukhumba ŵanalume ŵakwenelera kuti ŵaŵape milimo yinyake mu mpingo, mwakuti ŵawovwirike kumanya umo ŵangapwelelera mskambo wa Ciuta. (2 Tim. 2:1, 2) Mkhristu waliyose wakwenera kukumbukira ulongozgi uwo Paulosi wakayowoya, wakuti: “Ŵapulikirani awo mbacilongozi ŵinu, ndipo ŵalambirani: cifukwa ŵakulinda mizimu yinu, nga ndi awo ŵamkupataula; mwakuti ŵacite ici na cimwemwe, ndipo na citima cara: cifukwa ici nchambura kwandula kwa imwe.”—Heb. 13:17.
Kuŵa Ŵakuzika mu Mbumba
18. Cifukwa wuli kuzika nkhwakukhumbikwa mu mbumba?
18 Kuzika nkhwakukhumbikwaso mu mbumba. (Ŵazgani Ŵakolose 3:18-21.) Baibolo likuyowoya za maudindo agho waliyose mu mbumba Yacikhristu wali nagho. Dada ni mutu wa muwoli wake, kweniso ndiyo wali na udindo wakwamba wa kusambizga ŵana. Muwoli wakwenera kucindika udangiliri wa mfumu wake ndipo ŵana ŵakwenera kuyezgayezga kupulikira ŵapapi ŵawo. Kucita nthena kukukondweska Fumu. Usange waliyose mu mbumba wangaŵa wakuzika mu nthowa yakwenelera, mbwenu muŵenge mtende ndiposo kukolerana. Baibolo liri na viyelezgero vinandi ivyo vikulongora kuti fundo iyi njaunenesko.
19, 20. (a) Yowoyani mphambano pakati pa kuzika kwa Eli na kwa Yehova. (b) Kasi ŵapapi ŵangasambirapo vici pa nkhani izi?
19 Apo Samuyeli wakaŵa msepuka, Eli wakaŵa musofi mulara mu Israyeli. Kweni ŵana ŵa Eli, Hofini na Finehasi ŵakaŵa “ŵawakawaka” ndipo “kuti ŵakamughanaghanira Yehova cara.” Eli wakapulikanga za viheni ivyo ŵakacitanga, kusazgapo kuti ŵakacitanga uzaghali na ŵanakazi awo ŵakateŵeteranga pa muryango wa cihema cakuwunganamo. Kweni kasi wakacita wuli? Eli wakayowoya kuti, usange kwananga uko ŵakacitanga kukaŵa kunangira Yehova, ipo pakaŵavya munthu wakuti waŵalombere cigowokero. Kweni wakatondeka kuŵanyololera na kuŵapa cilango. Mwantheura, ŵana ŵa Eli ŵakalutilira kucita mikhaliro yiheni. Ndipo paumaliro, Yehova wakawona kuti cikaŵa cakwenelera kuti ŵapokere cilango ca nyifwa. Eli wakati wapulika kuti ŵana ŵake ŵafwa, nayo wakafwa. Cikaŵa cakucitiska citima comene. Nchakuwonekerathu kuti kuzika uko Eli wakalongora apa mwa kuzomerezga ŵana ŵake kuti ŵalutilire kucita vinthu viheni kukaŵa kwambura kwenelera.—1 Sam. 2:12-17, 22-25, 34, 35; 4:17, 18.
20 Mwakupambanako, wonani umo Ciuta wakucitira vinthu na ŵangelo, awo mbana ŵake. Mprofeti Mikaya wakawona mboniwoni yakukondweska comene iyo yikuyowoya za ungano uwo Yehova na ŵangelo ŵake ŵakaŵa nawo. Yehova wakafumba ŵangelo usange yumoza wangajipeleka kukapusika Ahabu, themba liheni la Israyeli. Yehova wakapulika masacizgo gha ŵangelo ŵake ŵakupambanapambana. Pamanyuma, mungelo munyake wakajipeleka kuti ndiyo walutenge. Yehova wakamufumba umo wamucitira. Wakati wakhorwa na ivyo mungelo uyu wakayowoya, wakamuzomerezga kuti wakacite. (1 Mathe. 22:19-23) Kasi mbumba zingasambirapo kanthu yayi pa nkhani iyi? Mufumu uyo ni Mkhristu ndiposo wali na ŵana, wangacita makora kughanaghanira masacizgo gha muwoli wake na ŵana. Kweni, usange ŵawoli na ŵana ŵayowoya masacizgo ghawo, ŵakwenera kujilambika ku ulongozgi wakufuma kwa uyo Malemba ghakuti ni mutu.
21. Kasi mu nkhani yakulondezgapo tizamudumbiskana vici?
21 Tikuwonga comene cifukwa cakuti Yehova wakutikumbuska mwacitemwa ndiposo mwavinjeru umo tingaŵira ŵakuzika. (Sal. 119:99) Mu nkhani yakulondezgapo tizamuwona umo kuzika mwakwenelera kukovwilira nthengwa kuti yiŵe yacimwemwe.
[Mazgu ghamusi]
a Lizgu ilo lang’anamulika kuti kuzika ilo mpositole Paulosi wakagwiliskira nchito pa lemba ili, ndakusuzga kulilongosora na lizgu limoza. Buku linyake likuti: “Ng’anamuro la lizgu ili likusazgapo kuleka kucita vinthu ivyo uli na wanangwa wa kucita cifukwa ca kughanaghanira ŵanji.” Mwantheura, lizgu ili likung’anamura kujikora ndiposo kuŵa wamahara, na kuleka kukosera pa malango, panji kucita cilicose ico uli na wanangwa wa kucita.
b Wonani nkhani yakuti: “‘Akakukakamizani’ Kuchita Zinthu” mu Gongwe la Mulinda la Ciceŵa, la Febuluwale 15, 2005 mapeji 23-26.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi kuzika kungaŵa na vipambi wuli viwemi?
• Kasi ŵalaŵiliri ŵangalongora wuli mzimu wakuzika?
• Cifukwa wuli kuzika nkhwakuzirwa mu mbumba?
[Cithuzithuzi pa peji 4]
Ŵalara ŵakuyezga Khristu pakucita vinthu na ŵanji mwalusungu
[Cithuzithuzi pa peji 6]
Para ŵalara ŵa mpingo ŵakukumana, kulomba ndiposo mzimu wakuzika vikovwira kuti paŵe umoza