Iŵani Ŵacimwemwe mu Nthengwa Yinu
“Nyumba yikuzengeka na vinjeru, yikukhozgeka na umanyi.”—ZINTH. 24:3.
1. Kasi Ciuta wakalongora wuli vinjeru ku munthu wakwamba?
ŴADADA ŵithu ŵavinjeru ŵakucanya ŵakumanya ico nchiwemi kwa ise. Mwaciyelezgero, kuti khumbo lake lifiskike, Ciuta wakawona kuti “nkhuwemi cara kuti munthu wakhale yekha” mu munda wa Edeni. Cilato cake cikuru cikaŵa cakuti ŵakutorana ŵababe ŵana na ‘kuzuzga caru.’—Gen. 1:28; 2:18.
2. Ni vici ivyo Yehova wakanozga kuti ŵanthu ŵasange navyo candulo?
2 Yehova wakayowoya kuti: “Tindimucitire movwiri wakumwenelera.” Ciuta wakagoneka mwanalume wakwamba tulo twakufwa nato, ndipo kuthupi lake lambura kalema wakatorako mbambo na kupangira mwanakazi. Apo Yehova wakiza na Heva kwa Adamu, uyo wakaŵa mwanakazi wakufikapo, Adamu wakati: “Uyu sono nchiwangwa ca viwangwa vyane na nyama ya nyama yane; tiwathyike Mwanakazi, cifukwa wakatoreka ku Mwanalume.” Heva wakaŵa movwiri wakwenelera nadi wa Adamu. Waliyose wakalongoranga mikhaliro yakupambanako na ya munyake, ndipouli, wose ŵakaŵa ŵakufikapo ndipo ŵakalengeka mu cikozgo ca Ciuta. Mwantheura, Yehova ndiyo wakanozga nthengwa yakwamba. Adamu na Heva ŵakaŵa na suzgo yayi kukolerana na ivyo Ciuta wakanozga cifukwa ndivyo vikeneranga kuŵapangiska kuti ŵaŵe ŵakukolerana ndiposo kovwirana.—Gen. 1:27; 2:21-23.
3. Kasi ŵanandi ŵakuwona wuli cawanangwa ca nthengwa, ndipo pali mafumbo wuli?
3 Cacitima nchakuti mzimu wacigaruka wazara comene mazuŵa ghano. Masuzgo agho mzimu uwu wacitiska ngakufuma kwa Ciuta yayi. Ŵanandi ŵakunyoza cawanangwa ca nthengwa ico Ciuta wali kupeleka, ndipo ŵakuwona nga nchinthu cakale ndiposo ico cikutimbanizga panji ico cikwiziska mphindano. Ŵanandi awo ŵakutorana ŵakupatana. Ŵana ŵanandi ŵakutemweka yayi, kweni ŵapapi ŵawo ŵakuŵagwiliskira waka nchito kuti ŵafiske vilato vyawo. Nangauli kuzika kukovwira kuti paŵe mtende na kukolerana, kweni ŵapapi ŵanandi ŵakutondeka kulongora kuzika. (2 Tim. 3:3) Kasi ŵakutorana ŵangacita wuli kuti ŵalutilire kuŵa ŵacimwemwe mu nyengo zakusuzga izi? Kasi kuzika kukovwira wuli kuti nthengwa zileke kumara? Kasi tingasambiraci ku ŵanthu ŵa mazuŵa ghano awo ŵakulutilira kukhala mwacimwemwe mu nthengwa?
Kupulikira Ulongozgi wa Yehova
4. (a) Kasi Paulosi wakapeleka ulongozgi wuli pa nkhani ya nthengwa? (b) Kasi Ŵakhristu ŵakugomezgeka ŵakulondezga wuli ulongozgi uwo Paulosi wakapeleka?
4 Mpositole Paulosi wakapeleka ulongozgi wakuti vyokoro ivyo vikukhumba kutengwa vikwenera kutengwa “mu Fumu pera.” (1 Kor. 7:39) Ulongozgi uwu ukaŵa wacilendo yayi ku Ŵakhristu awo ŵakaŵa Ŵayuda. Dango ilo Ciuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli likayowoyanga mwakupulikikwa makora kuti ‘ŵangatorananga’ na mitundu yambura kusopa Ciuta yayi. Yehova wakalongosora uheni wa kuleka kupulikira dango ili. Wakati: ‘Cifukwa [ŵanthu awo Mbaisrayeli yayi] tiŵapatuske ŵana ŵinu kuleka kulondezga Ine, mwakuti ŵateŵetere ŵaciuta ŵanyake; ntheura ukali wa Yehova ugolere kwimikana namwe, na kumuparanyani luŵiro.’ (Dute. 7:3, 4) Pa nkhani ya nthengwa, kasi Yehova wakukhumba kuti ŵateŵeti ŵake ŵa mazuŵa ghano ŵacitenge wuli? Nchakumanyikwirathu kuti muteŵeti wa Ciuta wakwenera kutora panji kutengwa “mu Fumu pera,” kung’anamura kutorana na Mkhristu munyake wakubapatizika. Nchamahara kupulikira ulongozgi wa Yehova pa nkhani iyi.
5. Kasi Yehova ndiposo ŵakutorana ŵakuwona wuli virapo vya nthengwa?
5 Virapo vya nthengwa ni vyakuzirwa comene kwa Ciuta. Pakuyowoya za nthengwa yakwamba, Yesu, Mwana wa Ciuta wakati: “Ico Ciuta wagumanya, munthu waleke kupatulanya.” (Mat. 19:6) Wamasalmo wakutikumbuska kuzirwa kwa virapo vya nthengwa, wakuti: “Peleka kwa Yehova sembe za kuwonga; fiska mapangano [virapo] ghako kwa Wapacanyapose.” (Sal. 50:14) Nangauli ŵakutorana ŵangaŵa na cimwemwe cikuru, kweni virapo ivyo ŵakuyowoya pa zuŵa la kutorana ni vyakuzirwa comene, ndipo munthu wakwenera kuvifiska.—Dute. 23:21.
6. Kasi tingasambirakoci ku ivyo Yefita wakacita?
6 Wonani cakucitika ca Yefita, uyo wakaŵa mweruzgi mu Israyeli. Wakacita cirapo kwa Yehova kuti: “Usange timupeleke nadi Ŵaamoni mu mawoko ghane, munthu, manyi ndi njani, mweneuyo tiwafume pa muryango wa nyumba yane apo nkhuwera mu cimango kufumira kwa Ŵaamoni, wati wapelekeke kwa Yehova nadi, tindimupeleke waŵe sembe yakocha.” Wakati wawona kuti mwana wake yumoza pera ndiyo wakamupokelera apo wakafumanga ku Mizipa, kasi Yefita wakapenja nthowa zakulekera kufiska cirapo cake? Cara. Iyo wakati: “Ndilikumunenera kanthu Yehova ndipo ndilije kumanya kuwerako ku cirapo cane.” (Ŵeru. 11:30, 31, 35) Yefita wakafiska cirapo cake kwa Yehova, nangauli wakamanya kuti kucita nthena kupangiskenge kuti wazakaŵavye muzukuru. Cirapo ca Yefita cikupambana na virapo vya nthengwa, kweni ivyo wakacita pa kufiska cirapo cake, vikupeleka ciyelezgelero ciwemi ku Ŵakhristu ŵakutorana kuti ŵafiskenge virapo vyawo.
Nchivici Cikovwira Kuti Nthengwa Yikhore?
7. Kasi awo ŵatorana waka ŵakwenera kusintha vici?
7 Ŵakutorana ŵanandi ŵakukumbukira za vinthu viwemi ivyo vikacitikanga pa nyengo iyo ŵakasongerananga waka. Nyengo iyi yikaŵa yakukondweska comene cifukwa ndiyo ŵakamanyirananga na munyawo. Apo ŵakacezgeranga pamoza ŵakaŵaso na mwaŵi wa kumanyirana makora. Kwali ŵakaŵa na nyengo yitali yakumanyirana, panji yicoko waka, kweni para ŵatorana ŵakwenera kusintha vinthu vinyake. Mfumu munyake wakati: “Suzgo likuru ilo tikaŵa nalo kukwambilira kwa nthengwa yithu likaŵa lakuti tambe kucita vinthu lumoza nga mbakutorana. Kwakanyengo, tikatondekanga umo tingacitira mwakwenelera na ŵabali ndiposo ŵabwezi ŵithu.” Mfumu munyake, uyo wakhala mu nthengwa kwa vilimika 30, wakukumbuka kuti kukwambilira, kuti vinthu viŵe makora wakeneranga kuleka kughanaghana kuti wacali yekha. Pambere wandazomere kuluta uko wacemeka panji pambere wandacite cinthu cinyake cikuru, wakudumbiskana dankha na muwoli wake, na kuwona ico ŵangacita. Pa mukhaliro wa nga ni uwu kuŵa wakuzika kukovwira.—Zinth. 13:10.
8, 9. (a) Cifukwa wuli kudumbiskana mwakufwatukirana nkhwakuzirwa? (b) Kasi ŵakutorana ŵakwenera kuleka kugwamira vici, ndipo cifukwa wuli?
8 Nyengo zinyake nthengwa yikugumanya ŵanthu ŵaŵiri awo ŵakupambana mtundu na mitheto. Para vili nthena, pakukhumbikwira comene kudumbiskana mwakufwatukirana. Ŵanthu ŵali na nthowa zakupambana zakudumbiskirana. Kuwona umo uyo mwatorana nayo wakuyowoyera na ŵabali ŵake kungamovwirani kuti mumumanye makora. Nyengo zinyake ivyo vikuvumbura kaghanaghaniro ka munthu ni ivyo wakuyowoya yayi, kweni ivyo wakucita. Ndipouli, mungamanya vinandi kwizira mu ivyo wakuyowoya. (Zinth. 16:24; Kol. 4:6) Umanyi ngwakukhumbikwa comene kuti mu nthengwa muŵe cimwemwe.—Ŵazgani Zintharika 24:3.
9 Pa nkhani ya kusankha vyakutemwa na vyakusanguluska, ŵanandi ŵawona kuti nchiwemi kuleka kugwamira pa ivyo ŵakatemwanga. Pambere mundatorane, munyinu wangaŵa kuti wakatemwanga maseŵero panji vyakusanguluska vinyake. Kasi pangakhumbikwira kusintha vinthu vinyake? (1 Tim. 4:8) Ndimo vingaŵiraso na nyengo yakucezgera na ŵabali. Nchakuwonekerathu kuti ŵakutorana ŵakwenera kuŵa na nyengo yakuti ŵacitirenge lumoza vinthu vyauzimu ndiposo vinthu vinyake.—Mat. 6:33.
10. Kasi kuzika kungawovwira wuli kuti paŵe ubwezi uwemi pakati pa ŵapapi na ŵana awo ŵanjira mu nthengwa?
10 Para mwanalume watora, wakuleka anyina na awiske, ndipo mwanakazi nayo ndimo wakucitira. (Ŵazgani Genesis 2:24.) Ndipouli, ulongozgi wa Ciuta wakuti munthu wacindikenge awiske na anyina ukumara yayi. Antheura, nanga ŵanthu ŵatorane, ŵakwenera kupatura nyengo yakucezgera na ŵapapi ŵawo ndiposo ŵamuramu ŵawo. Mfumu munyake uyo wakhala mu nthengwa vilimika 25 wakuti: “Nyengo zinyake, nchakusuzga kukwaniska vyakukhumba vyose vya munyako wa mu nthengwa ndiposo vya ŵapapi, ŵana ŵanyako, na ŵamuramu ŵako. Pakusankha ico ningacita, nawona kuti lemba la Genesis 2:24 ndakovwira comene. Munthu wakwenera kughanaghanira ŵa mu mbumba yake, ndipouli, vesi ili likulongora kuti munyane wa mu nthengwa ndiyo wakwenera kuŵa pakwamba.” Mwakuyana waka, ŵapapi Ŵacikhristu awo mbakuzika ŵakucindika nthengwa za ŵana ŵawo, ndipo ŵakumanya kuti ŵafumu ndiwo ŵali na udindo wa kulongozga mbumba izi.
11, 12. Cifukwa wuli sambiro la mbumba na lurombo ni vyakuzirwa ku ŵakutorana?
11 Kuŵa na cizgoŵi ca kusambira Baibolo nkhwakuzirwa. Mbumba zinandi za Ŵakhristu zalongora kuti kucita nthena nkhwakovwira nadi. Cingaŵa cipusu yayi kukhazikiska sambiro panji kulutilira kulicita. Mfumu munyake wakuti: “Cinthu ico mphanyi tikacitanga kufuma waka apo tikatolerana nkhuwoneseska kuti nyengo zose tikucita sambiro la mbumba.” Wakayowoyaso kuti: “Nchakukondweska comene kuwona umo muwoli wane wakukondwera para tasambira fundo yakukondweska pa sambiro lithu la mbumba.”
12 Kulombera lumoza nako nkhwakovwira. (Rom. 12:12) Para ŵakutorana ŵakusopera lumoza Yehova, ubwezi wawo na Ciuta ungakhozga nthengwa yawo. (Yak. 4:8) Mfumu munyake Wacikhristu wakulongosora kuti: “Kuphepiska luŵiro para wabudira munyako ndiposo kuzunura ivyo mwabudirana para mukulombera lumoza, nchilongolero cakuti mwakhwaskika nadi, nanga kungaŵa kuti mwakhuŵazgana pacoko waka.”—Efe. 6:18.
Iŵani Ŵakuzika mu Nthengwa
13. Ni ulongozgi wuli uwo Paulosi wakapeleka ku ŵakutorana?
13 Ŵakhristu ŵakutorana ŵakwenera kuŵambara vinthu ivyo vikunanga nthengwa nga ni ivyo vyazara mu caru cakufuntha na uzaghali ici. Pa nkhani iyi, Paulosi wakapeleka ulongozgi wakuti: “Mwanalume wapeleke ku muwoli wake ico cikumwenelera: ndipo kwakulingana nayoso mwanakazi ku mfumu wake. Mwanakazi kuti wali na mazaza pa thupi lake cara, kweni mwanalume ndiyo: ndiposo kwakulingana mwanalume kuti wali na mazaza pa thupi lake cara, kweni mwanakazi ndiyo.” Pamanyuma, Paulosi wakayowoya ulongozgi wakupulikikwa makora, wakuti: “Mungazgelerananga [cara], kwambura kuti mpha kuzomerezgana kwa kanyengo.” Cifukwa wuli? “Mwakuti mujipeleke kukulomba, na kukumanaso, kuti Satana waleke kumuyezgani cifukwa ca kujikora kwinu.” (1 Kor. 7:3-5) Apo Paulosi wakazunura za lurombo, wakalongora cinthu ico nchakuzirwa comene ku Ŵakhristu. Kweniso wakalongora pakweru kuti Ŵakhristu ŵakutorana ŵakwenera kumanya vyakukhumba vya munyawo.
14. Kasi Malemba ghakovwira wuli kuti ŵakutorana ŵaghanaghaniranenge?
14 Ŵakutorana ŵakwenera kufwatukirana ndipo ŵakwenera kumanya kuti kuleka kughanaghanira munyako wa mu nthengwa kungacitiska masuzgo. (Ŵazgani Ŵafilipi 2:3, 4; yelezgerani na Mateyu 7:12.) Ici cawoneka kuti nchaunenesko mu mbumba izo waliyose wali na cisopa cake. Nanga pangaŵa kuti pali kupambana maghanoghano, nyengo zose Mkhristu wangamazga suzgo mwa kulongora nkharo yiwemi, lusungu, ndiposo kukolerana na munyake wa mu nthengwa pa vinthu vyakwenelera. (Ŵazgani 1 Petros 3:1, 2.) Kutemwa Yehova na munyako wa mu nthengwa, ndiposo kuŵa na mzimu wakuzika vingawovwira comene ŵakutorana awo ŵakupambana cisopa.
15. Kasi nchindi zikovwira wuli kuti mu mbumba muŵe cimwemwe?
15 Mfumu uyo ngwalusungu wakucindika muwoli wake. Mwaciyelezgero, wakughanaghanira umo muwoli wake wakujipulikira, nanga ni mu tunthu tucoko. Mfumu munyake uyo wakhala mu nthengwa vilimika 47 wakati: “Nicali kusambira pa nkhani iyi.” Ŵawoli awo Mbakhristu ŵakuphalirika kuti ŵacindikenge comene ŵafumu ŵawo. (Efe. 5:33) Kuyowoyera viheni ŵafumu ŵawo ndiposo kuphalira ŵanji maubudi gha ŵafumu ŵawo, kukulongora nchindi yayi. Lemba la Zintharika 14:1 likutikumbuska kuti: ‘[Mwanakazi] wavinjeru wakujizengera nyumba, kweni mubereŵeza wakuyipasula na mawoko ghake.’
Lekani Kumupa Malo Satana
16. Kasi ŵakutorana ŵangalondezga wuli ulongozgi wa pa Ŵaefeso 4:26, 27?
16 “Kalipani, ndipouli muleke kwananga; dazi lileke kunjira mu ukali winu; ndiposo muleke kumupa malo Satana.” (Efe. 4:26, 27) Para ŵakutorana ŵakulondezga mazgu agha, ghaŵawovwirenge kumazga panji kugega masuzgo gha mu nthengwa. Mudumbu munyake wakukumbukira kuti: “Palije nyengo iyo para tapambana maghanoghano na mfumu wane tikakhalanga waka kwambura kudumbiskana, nanga kungaŵa kuti cidumbirano ico citorenge nyengo yitali kuti timazge suzgo.” Ŵakati ŵatorana waka, mudumbu uyu na mfumu wake ŵakapangana kuti nyengo zose ŵawoneseskenge kuti para zuŵa likunjira ŵaŵe kuti ŵamazgirathu ivyo ŵapambana maghanoghano. Mudumbu uyu wakati: “Tikakolerana kuti kwali paŵe suzgo lamtundu wuli, tigowokeranenge na kuluwa ivyo tabudirana mwakuti tileke kunjira navyo mu zuŵa linyake.” Mwakucita nthena, ŵakakana “kumupa malo Satana.”
17. Nanga ni para ŵakutorana ŵakuwona kuti mbambura kwenelerana, nchivici cingawovwira?
17 Kweni wuli usange mukuwona kuti munyinu wa mu nthengwa wakumwenelerani yayi? Mu nthengwa yinu mungaŵa citemwa nga ni ico ŵanyinu ŵali naco yayi. Nanga vingaŵa nthena, kukumbukira umo Mlengi wakuwonera nthengwa kumovwiraninge. Mwakukhuŵilizgika na mzimu, Paulosi wakapeleka ulongozgi uwu ku Ŵakhristu: “Nthengwa yiŵenge ya ulemu mu ŵanthu wose, ndipo citara ciŵenge cambura kukazuzgika: cifukwa ŵazaghali na ŵaleŵi Ciuta wamkuŵeruzga.” (Heb. 13:4) Kweniso tikwenera cara kughazerezga mazgu ghakuti: “Mkusa wa mphamikizgo zitatu kuti ukudumuka maluŵiro cara.” (Muph. 4:12) Para mfumu na muwoli, waliyose payekha, ŵali na khumbo la kutuŵiska zina la Yehova, ŵaŵenge ŵakukolerana kweniso ŵakoleranenge na Ciuta. Ŵakwenera kufwilirapo kuti nthengwa yawo yiŵe yakukhora, uku ŵakumanya kuti kucita nthena kucindikenge zina la Yehova, Mwambiski wa nthengwa.—1 Pet. 3:11.
18. Kasi tingaŵa ŵakusimikizga vici pakuyowoya za nthengwa?
18 Nchamacitiko kuti Ŵakhristu ŵaŵe na nthengwa yacimwemwe. Kweni pakukhumbikwira kufwilirapo ndiposo kulongora mikhaliro ya Cikhristu. Umoza mwa mikhaliro iyi nkhuzika. Mazuŵa ghano, mu mipingo ya Ŵakaboni ŵa Yehova pa caru cose, muli ŵakutorana ŵanandi awo ŵalongora kuti nthengwa zingaŵa zacimwemwe.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Cifukwa wuli nchamacitiko kuŵa na nthengwa yacimwemwe?
• Nchivici cingawovwira kuti nthengwa yikhore?
• Ni mikhaliro wuli iyo ŵakutorana ŵakwenera kuŵa nayo?
[Cithuzithuzi pa peji 9]
Ŵakutorana ŵakudumbiskana dankha pambere ŵandazomere kuluta uko ŵacemeka panji para ŵakukhumba kucema munthu
[Cithuzithuzi pa peji 10]
Fwiliranipo kumazga mphindano zuŵa leneliro, lekani “kumupa malo Satana”