LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • w09 3/15 p. 32
  • Mafumbo Ghakufumira ku Ŵaŵazgi

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • Mafumbo Ghakufumira ku Ŵaŵazgi
  • Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2009
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • Kasi Baibolo Ni Buku Wuli?
    Mafumbo Agho Baibolo Likuzgora
  • Kasi Baibolo Likutiphalira Nkhani Yose ya Yesu?
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2010
Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2009
w09 3/15 p. 32

Mafumbo Ghakufumira ku Ŵaŵazgi

Malemba ghakuzunura “buku la Jashar” na “buku la Nkhondo za Yehova.” (Josh. 10:13; Maŵa. 21:14) Mabuku ghaŵiri agha mu Baibolo mulije. Kasi mabuku agha ghakalembeka mwakovwirika na mzimu wa Ciuta ndipo ghali kuzgeŵa?

Palije cifukwa cakuyowoyera kuti mabuku agha, ghakalembeka mwakovwirika na mzimu wa Ciuta, ndipo pamasinda pake ghakazgeŵa. Ŵanthu awo ŵakalemba Baibolo mwakovwirika na mzimu wa Ciuta ŵakazunuranga mabuku ghanyake ghanandi. Ghanyake mwa mabuku agha ghangaŵa kuti nchigaŵa ca Baibolo, agho ghakuzunulika na mazina agho ise tikughamanya makora yayi. Mwaciyelezgero, lemba la 1 Midauko 29:29 likuyowoya za “buku la makani la Samuel muwoni,” “buku la makani la Natani nchimi,” ndiposo “buku la makani la Gadi muwoni.” Mabuku agha ndiwo panji ghali kupanga mabuku agho tikuti 1 Samuel na 2 Samuel panji buku la Ŵeruzgi.

Ghanyake ghakaŵa na mazina ghakuyana waka na gha mu Baibolo, kweni nchigaŵa ca Baibolo yayi. Ciyelezgero ni mabuku ghanayi agha: “Buku la milimo ya mathemba gha kwa Yuda,” “buku la Mathemba gha Yuda na Israyeli,” “buku la Mathemba gha Israyeli” na “buku la Mathemba gha kwa Israyeli na Yuda.” Nangauli mazina agha ghakuyana na mazina gha mabuku gha mu Baibolo gha 1 Mathemba ndiposo 2 Mathemba, mabuku agha ghakalembeka mwakovwirika na mzimu utuŵa yayi, ndipo nchigaŵa ca Baibolo yayi. (1 Mathe. 14:29; 2 Mid. 16:11; 20:34; 27:7) Mwambura kukayika, agha ghakaŵa mabuku ghakulongosora mdauko, gheneagho ghakaŵapo mu nyengo iyo nchimi Yeremiya na Ezra ŵakalembanga mabuku ghawo.

Mbunenesko kuti ŵanji awo ŵakalembanga Baibolo nyengo zinyake ŵakazunuranga mabuku agho ghakaŵapo pa nyengo iyo, gheneagho ghakalembeka mwakovwirika na mzimu wa Ciuta yayi. Lemba la Esther 10:2 likuzunura “buku la midauko ya mathemba gha Mediya na Persia.” Mwakuyana waka, kuti walembe Makani ghawemi, Luka ‘wakasanda vinthu vyose makoraghene kufuma pakwamba, kuvilemba mu ndondomeko.’ Mwambura kukayika, iyo wakang’anamuranga kuti wakasanda vyakulembeka ivyo vikaŵapo apo wakalemberanga za mukoka wa Yesu uwo tikuwusanga mu Makani ghawemi. (Luka 1:3; 3:23-38) Nangauli vyakulembeka ivyo Luka wakasanda vikalembeka mwakovwirika na mzimu wa Ciuta yayi, kweni Makani ghawemi agho wakalemba ghakaŵa ghakupelekeka na Ciuta. Ndipo ngakuzirwa comene kwa ise.

Ndipo “buku la Jashar” na “buku la Nkhondo za Yehova” agho ghazunulika mu fumbo ghakuwoneka kuti ghakalembeka mwakovwirika na mzimu wa Ciuta yayi. Pa cifukwa ici Yehova wakaghasungilira yayi. Ŵanthu awo ŵakusanda Baibolo ŵakuyowoya kuti mabuku ghaŵiri agha, ni sumu zakukhwaskana na mphindano pakati pa Israyeli na ŵalwani ŵake. (2 Sam. 1:17-27) Buku linyake likukonkhoska kuti ivyo vili mu mabuku agha “ni sumu izo ŵanthu awo ŵakamanyanga kwimba sumu mu Israyeli wakale ŵali kusunga.” Nanga ni ŵanthu ŵanyake awo Ciuta wakaŵatumanga nga ni nchimi ŵakalembanga vinthu vinyake mwakovwirika na mzimu wake yayi, ndipo wakavilemba mu Malemba agho ‘ngacandulo pa kusambizga, kucenya, na kunyoloska vinthu’ yayi.—2 Tim. 3:16; 2 Mid. 9:29; 12:15; 13:22.

Nangauli Baibolo likuzunura mabuku ghanyake gheneagho ghakaŵa ghakovwira pa kulembeka kwake, kweni tikwenera yayi kudumura kuti mabuku agha ghakalembeka mwakovwirika na mzimu utuŵa. Yehova Ciuta withu wali kusungilira vyakulembeka ivyo vili na “mazgu” ghake, ndipo mazgu agha “ghamkwima kwamuyirayira.” (Yes. 40:8) Ndipo nadi, ivyo Yehova wasora kuti viŵe mu mabuku 66 gha mu Baibolo gheneagho tili nagho, ndivyo tikukhumbikwira kuti tiŵe ‘ŵakukwana fikepo, ŵakunozgekera nkhanira mulimo uliwose uwemi.’—2 Tim. 3:16, 17.

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani