Kasi Ŵakufwa Ŵangawovwira Ŵamoyo?
MUNYAMATA wa ku West Africa zina lake Tamba wakaŵa pafupi kulemba mayeso.a Anyina ŵakamukoserezga kuti wapemphe wovwiri ku ŵabali ŵake awo ŵali kufwa mwakuti wakwere. Mu msumba wa Palermo, ku Sicily, ŵalendo ŵakuluta kukawona vitanda vyakomizga ivyo vili mu madindi agho ghali kuzengeka pasi. Ŵanandi ŵakugomezga kuti Ciuta wakovwira ŵanthu kwizira mu vitanda ivi. Cilimika cilicose, ŵanthu ŵakuluta mu msumba wa Lily Dale, uwo uli kuzambwe kwa New York, ku U.S.A, uko kuli ŵanthu ŵanandi awo ŵakuyowoyeskana na mizimu. Ŵalendo ŵakuluta ku malo agha na cigomezgo cakuti ŵakayowoyeskane na kupokera wovwiri ku ŵabali panji ŵabwezi ŵawo awo ŵali kufwa.
Ŵanthu pa caru cose ŵacali kugomezga kuti ŵakufwa ŵangawovwira ŵamoyo. Kasi ndivyo namwe mukugomezga? Mutepanji muli kusambizgika kuti ŵakufwa ŵakovwira ŵamoyo, panji mukukhala na ŵanthu awo ŵakugomezga nthena. Mwakawiro, taŵanthu tikudokera kuwonana na ŵakutemweka ŵithu awo ŵali kufwa. Awo ŵakuyowoyeskana na mizimu ŵakuphalira ŵanthu kuti ŵangawonana na ŵakutemweka ŵawo awo ŵali kufwa. Magazini ya Times yikakora mazgu gha munthu munyake uyo wakuyowoyeskana na mizimu uyo wakati ‘nyengo zose mizimu njakunozgeka kumovwirani usange mukukhumba.’ Kasi uwu mbunenesko? Kasi ŵakufwa ŵangawovwira nadi ŵamoyo? Mungazizwa na ivyo Baibolo likuyowoya.
Kasi Ŵakufwa Mbamoyo ku Malo Ghanyake?
Baibolo likulongosora mwakupulikikwa makora ivyo vikucitika para munthu wafwa. Wonani ivyo lemba la Mupharazgi 9:5 likuyowoya: “Ŵamoyo ŵakumanya kuti ŵafwenge, kweni ŵakufwa kuti ŵakumanya kanthu cara.” Kasi ŵakufwa ŵangaghanaghana? Vesi 6 likuzgora kuti: “Kutemwa kwawo na utinkho wawo na sanji yawo sono vyamara, nanga nkhuŵa nalo phande la kanthu ka ivyo vikucitika pano pasi cara.” Wonaniso ivyo vesi 10 likuyowoya, likuti “kulije mulimo, panji maghanoghano, panji mahara, panji vinjeru, mu malaro uko ukuya.” Lizgu lakuti “malaro” ilo lili kulembeka apa, mu Cihebere ni “Sheol.” Lizgu lakuti “Sheol” mu Cigiriki ni “Hades” ndipo Malemba ghakulongora kuti ndiko Yesu Khristu wakasungika wakati wafwa.—Milimo 2:31.
Apo Yesu wakaŵa wamoyo, wakawovwira ŵanthu ŵanandi, kweni wakamanyanga kuti wazamufwa. Kasi wakaghanaghananga kuti wazamulutilira kovwira ŵanthu na para wafwa wuwo? Yayi. Yesu wakati pali kuyana pakati pa nyifwa na usiku, apo munthu wakucita mulimo uliwose yayi. (Yohane 9:4) Yesu wakamanyanga makora kuti para munthu wafwa wakuleka kuŵako, ndipo wakuŵavya nkhongono.—Yesaya 26:14.
Kuti tipulikiske ivyo vikucitika para munthu wafwa, Yesu wakayaniskaso nyifwa na cinthu cinyake. Apo mubwezi wake Lazaro wakafwa, Yesu wakayaniska nyifwa na tulo. (Yohane 11:11-13) Munthu uyo wali mu tulo wangawovwira ŵanyake yayi, asi nthena? Wakumanya cilicose yayi ndipo palije ico wangacita.
Kasi Pakuŵa Kanthu Kanyake ako Kakupona Para Munthu Wafwa?
Ŵanandi ŵakusambizgika kuti pakuŵa kanthu kanyake ako kakupona para munthu wafwa. Kweni Baibolo ndivyo likusambizga yayi. Buku la Genesis, ilo ndakwamba mu Baibolo, likutiphalira umo umoyo wa munthu uliri. Lemba la Genesis 2:7 likuti munthu wakwamba wakati walengeka, “wakazgoka mzimu wa moyo.” Munthu ni mzimu wa moyo, vinyama navyo ntheura pera. (Genesis 1:20-25) Ntheura, para munthu wafwa panji nyama yafwa, mzimu wa umoyo ukufwa. Ndivyo Baibolo likuyowoya.—Ezekiel 18:4.
Ndipouli, ŵanji ŵangafumba kuti: ‘Nchivici cikucitika para tikupulika kuti ŵanthu ŵanyake ŵakuyowoyeskana na ŵakufwa, kupulika ivyo ŵakuyowoya panji kuŵawona?’ Nkhani izi zazara comene pa caru cose. Ŵanji awo ŵakutemweka ŵawo ŵali kufwa ŵakupembuzgika na nkhani izi, ndipo ŵanandi ŵakuluta ku awo ŵakuti ŵakuyowoya na ŵakufwa.
Kasi nkhani izi zaunenesko? Usange ni zaunenesko, asi ndikuti zikususkana na mazgu gha mu Baibolo agho ghalembeka pacanya apa? Khristu Yesu wakati Mazgu gha Ciuta mbunenesko. (Yohane 17:17) Unenesko ukususkana yayi. Nakuti Baibolo lili na ulongozgi wakupulikikwa makora wa umo tikwenera kuwonera ŵanthu awo ŵakuti ŵakufwa ŵangawovwira ŵamoyo. Baibolo likutiphalira za munthu munyake uyo wakakhumbanga kuti wakufwa wamovwire. Para tingaŵazga mwakupwelelera nkhani iyi timanyenge unenesko.
Themba Likapempha Wovwiri ku Wakufwa
Kukaŵa kumpoto kwa Israyeli pa malo agho ŵakatimbirangapo nkhondo. Themba Sauli na ŵasilikari ŵake ŵakazingiziwa na ŵasilikari ŵakofya ŵa Ŵafilisiti. Apo Sauli wakawona Ŵafilisiti “mtima wake ukambwambwantha comene.” Pa nyengo iyi, Sauli wakaŵa kuti waleka kusopa Ciuta mwaunenesko. Lekani Yehova wakamuzgora yayi apo wakalombanga wovwiri. Kasi Sauli wakate walutenge nkhu kuti wovwirike? Samuyeli, uyo wakaŵa nchimi ya Ciuta wakaŵa kuti wafwa.—1 Samuel 28:3, 5, 6.
Sauli wakaluta kwa munthu wa ku Endori uyo wakayowoyanga na mizimu. Sauli wakaŵeyelera munthu uyu kuti ‘wamuwuskire Samuyeli.’ Munthu uyu wakacema cimuzguka kuti cize. Cimuzguka ici cikakozgana na Samuyeli ndipo cikaphalira Sauli kuti Ŵafilisiti ŵaluskenge nkhondo ndiposo Sauli na ŵana ŵake ŵafwenge ku nkhondo. (1 Samuel 28:7-19) Kasi cimuzguka cira cikaŵa nadi Samuyeli?
Ghanaghanirani fundo iyi. Baibolo likuti para munthu wafwa “wakuwelera ku dongo” ndipo “vyose ivyo waphukwanga vikumara.” (Salmo 146:4) Kweniso, Sauli na Samuyeli ŵakamanyanga kuti Ciuta wakukana kupenja wovwiri ku ŵanthu ŵa vyanusi. Lekani pakwamba Sauli wakawuskamo mu caru ŵanthu wose awo ŵakacitanga vyamizimu.—Leviticus 19:31.
Ghanaghaniranipo nkhani iyi. Usange Samuyeli wakaŵa nadi wamoyo ku malo ghanyake, kasi wakaswa dango la Ciuta na kukolerana na munthu wa vyanusi mwakuti wakumane na Sauli? Samuyeli wangacita nthena yayi. Yehova wakakana kuyowoya na Sauli. Kasi munthu wa vyanusi wangacicizga Ciuta Wankhongonozose kuti wayowoye na Sauli kwizira mwa nchimi Samuyeli iyo yikafwa? Yayi. Nchakuwonekerathu kuti cimuzguka cira cikaŵa Samuyeli yayi. Cikaŵa mzimu, panji ciŵanda ico cikatetezgeranga kuti ni Samuyeli.
Viŵanda mbangelo awo ŵali kugalukira muwuso wa Ciuta. (Genesis 6:1-4; Yuda 6) Viŵanda ivi vikulaŵisiska comene ŵanthu para mbamoyo, vikumanya umo waliyose wakuyowoyera, umo wakuwonekera, ndiposo umo wakucitira vinthu. Vikukhumba comene kuthandazga kuti ivyo Baibolo likuyowoya ni vyautesi. Lekani Baibolo likuticenjezga kuti tileke kukolerana na mizimu yiheni iyi. (Duteronome 18:10-12) Mizimu yiheni iyi yicali kupuluska ŵanthu mazuŵa ghano.
Apa tawona cifukwa ico ŵanthu ŵanandi ŵakuyowoyera kuti ‘ŵapulika’ mazgu panji ‘kuwona’ wakutemweka wawo uyo wali kufwa. Nangauli mizimu yiheni yingawoneka nga kuti yikovwira ŵanthu, kweni yikukhumba waka kuŵapusika.b (Ŵaefeso 6:12) Ghanaghaniraniso fundo iyi: Yehova ni Ciuta wacitemwa ndipo wakutipwelelera. Usange ŵakufwa mbamoyo ku malo ghanyake ndipo ŵangawovwira ŵabwezi panji ŵabali ŵawo, kasi Mlengi withu wacitemwa wangatikanira kuyowoyeskana nawo? Kasi mphanyi wakuti kucita nthena mbukazuzi? Yayi. (1 Petrosi 5:7) Ipo kasi wovwiri tingawusanga nkhu?
Uyo Wangawovwira Ŵamoyo na Kuwuska Ŵakufwa
Mu nkhani iyi tawona kuti ŵakufwa ŵalije nkhongono zakovwilira ŵamoyo. Nakutiso nchiheni comene kuyezga kupenja wovwiri ku ŵakufwa. Kucita nthena nkhwakofya, cifukwa kungatipangiska kuti tileke kupulikira dango la Ciuta na kujiziyamo ku viŵanda.
Baibolo likutiphalira kuti Mlengi withu Yehova ndiyo wangatovwira nadi. Wangatiponoska ku nyifwa. (Salmo 33:19, 20) Wangatovwira nanga ni mazuŵa ghano. Ciuta wakulayizga vinthu viwemi kuluska vinthu vyautesi ivyo ŵavyanusi ŵangatilayizga.
Tamba, uyo wazunulika kukwambilira kwa nkhani iyi, wakajiwonera yekha kuti ivyo ŵavyanusi ŵakulayizga ni vyautesi, kweni Yehova ndiyo wakutiphalira unenesko. Ŵavyanusi ŵakamuphalira kuti usange walekenge kupeleka sembe ku ŵasekuru ŵake awo ŵali kufwa, mbwenu wazamufeluka. Pa nyengo iyi, Tamba wakaŵa kuti wamba kusambira Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova. Wakaŵa kuti wasambira ivyo vikucitika para munthu wafwa ndiposo umo viŵanda vikujizgolera nga mbasekuru ŵithu awo ŵali kufwa. Nangauli anyina ŵakamukoserezganga kuti wakapenje wovwiri ku ŵavyanusi, Tamba wakakana, ndipo wakaŵaphalira kuti: “Usange nafeluka, nizamulimbikira comene cilimika cikwiza.”
Kasi nchivici cikacitika? Tamba wakakwera makora comene kuluska ŵanyake wose. Anyina ŵakazizwa comene, ŵakaleka kugomezga ŵavyanusi. Ndipo kufuma nyengo iyo ŵakuyowoyaposo yayi vya kupeleka sembe ku ŵakufwa. Tamba wakasambira kuti Yehova wakuticenjezga kuti tileke “kupenja ku ŵakufwa, kuŵafumbira ŵamoyo mafumbo.” (Yesaya 8:19) Ivyo Tamba wakasambira mu Baibolo vikamovwira kumanya kuti usange wakutemwa dango la Ciuta, vinthu vimwenderenge makora.—Salmo 1:1-3.
Wuli pakuyowoya za ŵakutemweka ŵithu awo ŵali kufwa? Kasi ŵakulindilira vici? Padera pa kovwira awo mbamoyo, Yehova walayizga kuti wazamuwuska awo ŵali mu malaro. Nchimi Yesaya yikati yalongosora kuti ŵakufwa ŵalije nkhongono, wonani ivyo yikayowoyaso, yikati: “Ŵakufwa ŵinu tiŵaghumenge. . . . ‘Mwe mukukhala mu fuvu; wukani, yimbani.” (Yesaya 26:19) Ucimi uwu ukulongora kuti ŵakufwa ŵazamuŵaso ŵamoyo.
Ghanaghanirani waka umo vizamuŵira apo ŵanthu ŵanandi awo ŵali kufwa ŵazamuwuka. Nakuti Baibolo likutiphalira kuti Yehova ‘ngwakunweka’ kuwuska awo ŵali kufwa. (Job 14:14, 15) Kasi mukughanaghana kuti ici cingacitika yayi? Yesu Khristu wakakayikanga yayi kuti ŵakufwa ŵazamuwuka, ndipo wakati mu maso gha Yehova ŵakufwa mbamoyo.—Luka 20:37, 38.
Kasi namwe mukukhumba kuŵa na cilindizga ici?c Lutilirani kusambira unenesko uwo Baibolo likusambizga. Apo mukulutilira kusambira, mukhorwenge kuti Yehova wangawovwira ŵamoyo na kuwuska ŵakufwa ndiposo kuti malayizgo ghake “ngakugomezgeka na ghaunenesko.”—Uvumbuzi 21:4, 5.
[Mazgu ghamusi]
a Zina lasinthika.
b Kuti mumanye vinandi pa nkhani iyi wonani burosha lakuti Mzimu ya Ŵakufwa—Kasi Yingamovwirani Panji Kumupwetekani? Kasi Yiliko Nadi? lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
c Kuti mumanye vinandi vyakukhwaskana na layizgo la mu Baibolo lakuti kuzamuŵa ciwuka, wonani buku la Kasi Baibolo Likusambizgaci Comenecomene? pa cipaturo 7. Lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 21]
Mwakawiro, taŵanthu tikudokera kuwonana na ŵakutemweka ŵithu awo ŵali kufwa
[Cithuzithuzi pa peji 22]
Kasi nchimi Samuyeli yikawuka nadi ku ŵakufwa na kuyowoya na Themba Sauli?