Ŵawukirano, Longozgekani na Mazgu gha Ciuta
“Pokelera vinjeru; pokelera umanyi.”—ZINTH. 4:5.
1, 2. (a) Nchivici cikawovwira Paulosi kutonda suzgo ilo wakaŵa nalo? (b) Kasi mungacita wuli kuti musange vinjeru na umanyi?
“PARA nkhukhumba kucita ico nchakwenelera, ico nchiheni cikuŵa nane.” Kasi mukumumanya uyo wakayowoya mazgu agha? Wakaŵa mpositole Paulosi. Nangauli Paulosi wakatemwanga Yehova, kweni nyengo zinyake wakasuzgikanga kuti wacite ico nchakwenelera. Kasi wakajipulika wuli na suzgo ili? Wakalemba kuti: “Namunthu wakusokwa ine!” (Rom. 7:21-24) Kasi mukupulikiska umo Paulosi wakajipulikira? Kasi namwe nyengo zinyake cikumuŵirani cinonono kucita ico nchakwenelera? Kasi namwe mukukwenyelera nga umo Paulosi wakacitira? Usange ni nthena, lekani kugongowa. Manyani kuti Paulosi wakatonda suzgo ilo wakaŵa nalo, namwe mungalitonda.
2 Paulosi wakatonda cifukwa ca kulondezga “mazgu ghaunenesko.” (2 Tim. 1:13, 14) Wakasanga vinjeru na umanyi, ivyo vikukhumbikwa pakulimbana na masuzgo ndiposo pakusankha makora vyakucita. Namwe, Yehova Ciuta wangamovwirani kuti musange vinjeru na umanyi. (Zinth. 4:5) Kwizira mu Baibolo, watipa ulongozgi uwemi comene. (Ŵazgani 2 Timote 3:16, 17.) Wonani vyandulo ivyo mungasanga mu Malemba pa nkhani ya umo mungakhalira makora na ŵapapi ŵinu, umo mungagwiliskira nchito makora ndalama, ndiposo umo mungacitira para muli kwamwekha.
Mu Mbumba
3, 4. Cifukwa wuli cingamuŵirani cinonono kupulikira malango gha ŵapapi ŵinu, kweni cifukwa wuli ŵakuŵika malango?
3 Kasi cikumuŵirani cakusuzga kulondezga malango gha ŵapapi ŵinu? Cifukwa wuli? Nyengo zinyake cingaŵa cifukwa cakuti mukukhumba kawanangwa. Khumbo ili ndiheni yayi. Nchilongolero cakuti munthu wakukura. Kweni apo mucali mu mawoko gha ŵapapi ŵinu, mukwenera kuŵapulikira.—Efe. 6:1-3.
4 Kupulikiska cifukwa ico ŵapapi ŵinu ŵakumupirani malango kungamovwirani kuti cimuŵirani cipusu kughalondezga. Panji nyengo zinyake mungajipulika nga ni Buriyele uyo wali na vilimika vyakujumpha 18.a Pakuyowoya umo ŵapapi ŵake ŵakamuwoneranga wakati: “Iwo ŵacali kuniwona nga mwanici. Ŵakukhumba yayi kuti niyowoyengepo maghanoghano ghane, nisankhenge nekha vyakucita, nesi kuti nicitenge vinthu nga ni mulara.” Nga ni Buriyele , namwe mungawona nga ŵapapi ŵinu ŵakumunorani wanangwa unyake. Ndipouli, cifukwa cikuru ico ŵapapi ŵinu ŵakumupirani malango nchakuti ŵakumutemwani. Kweniso ŵapapi awo Mbakhristu ŵakumanya kuti Yehova wali kuŵapa udindo wakuti ŵamupwelelerani.—1 Tim. 5:8.
5. Kasi mungandula wuli para mukupulikira ŵapapi ŵinu?
5 Kupulikira malango gha ŵapapi ŵinu kukuyana na kuwezga ngongoli. Para munthu wakuwezga ngongoli mwakugomezgeka, cikuŵa cipusu kumukongozgaso para wakukhumba yinyake. Mwakuyana waka, namwe muli na ngongoli ku ŵapapi ŵinu yakuti muŵacindike na kuŵapulikira. (Ŵazgani Zintharika 1:8.) Para mukuŵapulikira comene, mbwenu nawo ŵamupaninge wanangwa wakusazgikira. (Luka 16:10) Kweni usange kanandi mukulondezga yayi malango gha ŵapapi ŵinu, mungazizwanga yayi para ŵakucepeskako panji kumunoleranithu wanangwa wa kucita vinthu vinyake.
6. Kasi ŵapapi ŵangawovwira wuli ŵana kuti ŵapulikirenge?
6 Para ŵapapi ŵakulongora ciyelezgero ciwemi, cikuŵa cipusu kuti ŵana ŵapulikirenge malango. Usange ŵapapi ŵakupulikira ivyo Yehova wakukhumba, ŵakulongora kuti malango gha Ciuta ngakwenelera. Para ŵapapi ŵakuwona malango gha Yehova mu nthowa iyi, ŵana nawo ciŵaŵirenge cipusu kupulikira malango ghawo. (1 Yoh. 5:3) Baibolo likuti nyengo zinyake Yehova wakapelekanga mwaŵi ku ŵateŵeti ŵake kuti ŵayowoyepo maghanoghano pa nkhani zinyake. (Gen. 18:22-32; 1 Mathe. 22:19-22) Kasi yingaŵapo nyengo iyo ŵapapi ŵangapeleka mwaŵi ku ŵana ŵawo kuti nawo ŵayowoyepo maghanoghano ghawo?
7, 8. (a) Kasi ŵawukirano ŵanyake ŵakusangana na suzgo wuli? (b) Kasi mwaŵawukirano mukwenera kumanya fundo wuli kuti mwandule na cilango?
7 Nyengo zinyake ŵawukirano ŵangawona nga ŵapapi ŵawo ŵakuŵasuska pa vifukwa vyambura kwenelera. Panji namwe muli kujipulikapo nga ni muwukirano munyake zina lake Kiragi, uyo wakati: “Amama ŵakacitanga nga ni mpolisi, nyengo zose ŵakapenjerezganga waka maubudi ghane.”
8 Kanandi para munthu wakutilanga panji kutipa nchenyo, wakususka ivyo tacita. Baibolo likulongora kuti palije uyo wakukondwa para wakulangika, nanga pangaŵa vifukwa vyakwenelera. (Heb. 12:11) Kasi nchivici cingamovwirani kuti mwandule na cilango ico mungapika? Fundo yakuzirwa iyo mukwenera kukumbuka njakuti ŵapapi ŵinu ŵakumucenyani cifukwa cakuti ŵakumutemwani. (Zinth. 3:12) Ŵakukhumba kuti muleke kuwira mu mikhaliro yiheni. Ŵakumanya kuti para ŵaleka kumucenyani ndikuti ŵakumutinkhani. (Ŵazgani Zintharika 13:24.) Mukweneraso kumanya kuti kusambira kukwendera lumoza na kubudiska. Ntheura, para ŵakumucenyani, mwalekeraci kuwona kuti ni mwaŵi wakuti musange vinjeru? Baibolo likuti: “Malonda [gha vinjeru] ngawemi kwakuluska malonda gha siliva, na candulo cake kwakuluska golide liwemi.”—Zinth. 3:13, 14.
9. M’malo mwa kuŵika waka maghanoghano pa ivyo ŵakuwona kuti vyabudika, kasi ŵawukirano ŵakwenera kucitaci?
9 Ndipouli, ŵapapi nawo ŵakubudiska. (Yak. 3:2) Pakumucenyani nyengo zinyake ŵangayowoya mwambura kughananaghanirapo makora. (Zinth. 12:18) Cifukwa wuli ŵangacita nthena? Ŵangaŵa kuti ŵatimbanizgika maghanoghano na cinthu cinyake, panji ŵangawona kuti mukubudiska cifukwa cakuti mbakutondeka. M’malo mwa kuŵika waka maghanoghano pa ivyo mukuwona kuti ŵabudiska, mwalekeraci kuŵawonga cifukwa cakuti ŵakukhumba kumovwirani? Para mukuzomera kulangika, muzamusuzgika yayi para mwakura.
10. Kasi ŵawukirano ŵangacita wuli kuti ciŵaŵirenge cipusu kuzomera malango na nchenyo ya ŵapapi ŵawo?
10 Kasi mungatemwa kuti cimuŵiraninge cipusu kulondezga malango gha ŵapapi ŵinu? Ipo mukwenera kusambira kuyowoyeskana nawo makora. Kasi mungacita wuli? Cakwamba mukwenera kutegherezga. Baibolo likuti: “Waliyose wapulikenge luŵiro, wazikirenge pakuyowoya, kutukutwa luŵiro cara.” (Yak. 1:19) M’malo mwa kucimbilira kuyowoyapo maghanoghano ghinu, jikorani ndipo pulikizgani ivyo ŵapapi ŵinu ŵakuyowoya. Ghanaghanirani pa ivyo ŵakuyowoya, kuti pa umo ŵayowoyera yayi. Longorani kuti mukutegherezga ivyo ŵapapi ŵinu ŵakuyowoya ndipo ŵazgorani mwanchindi. Para mukucita nthena, ŵapapi ŵinu ŵamanyenge kuti mukuŵikako mahara ku ivyo ŵakuyowoya. Kweni wuli usange mukukhumba kuyowoyapo maghanoghano ghinu? Kanandi cikuŵa ciwemi ‘kukora milomo’ yinu mpaka mupulikiske ivyo ŵapapi ŵinu ŵakukhumba. (Zinth. 10:19) Para ŵawona kuti mukutegherezga, nawo ŵategherezgenge para mukuyowoya. Kucita nthena mbukaboni wakuti mukulongozgeka na Mazgu gha Ciuta.
Pa Nkhani ya Ndalama
11, 12. (a) Pa nkhani ya ndalama, kasi Mazgu gha Ciuta ghakuticiska kucitaci, ndipo cifukwa wuli? (b) Kasi ŵapapi ŵangawovwira wuli ŵawukirano pa nkhani ya ndalama?
11 Baibolo likuti: ‘Ndalama nchivikiliro.’ Kweni likulongoraso kuti vinjeru ni vyakuzirwa comene kuluska ndalama. (Muph. 7:12) Mazgu gha Ciuta ghakutikhuŵilizga kuti tiwonenge ndalama mwakwenelera, kweni tileke kuzitemwa. Cifukwa wuli mukwenera cara kutemwa ndalama? Tiyeni tiwone ciyelezgero ici. Cimayi cakuthwa cikovwira comene munthu uyo wakucigwiliskira nchito makora. Kweni uyo wakucigwiliskira nchito makora yayi cingamupweteka. Ndalama nazo para mukuzigwiliskira nchito makora zingamovwirani. Kweni awo “ŵakukhumbisiska kuŵa ŵasambazi” kanandi ŵakusulako mbumba zawo, ŵabwezi ŵawo, ndiposo ubwezi wawo na Ciuta. Cifukwa ca kucita nthena, ŵakujilasa “bwekabweka na vyakuŵinya vinandi.”—Ŵazgani 1 Timote 6:9, 10.
12 Kasi mungacita wuli mwamahara na ndalama? Mwalekeraci kufumba ŵapapi ŵinu? Solomoni wakalemba kuti: “Wavinjeru nayo wapulike ndipo wakuzgireko kusambira, na munthu wakumanya wafikepo pa fundo za mahara.” (Zinth. 1:5) Muwukirano munyake zina lake Anna wakapempha ulongozgi ku ŵapapi ŵake. Pamanyuma wakati: “Adada ŵakanisambizga umo ningapangira bajeti, ndipo ŵakaniphalira kuzirwa kwa kugwiliskira nchito makora ndalama za mbumba.” Anyina nawo ŵakamusambizga makora. Anna wakati: “Ŵakaniphalira uwemi wa kufumbilira dankha mitengo pambere nindagule cinthu.” Kasi Anna wakandula wuli? Wakati: “Pasono nkhusamphanya yayi ndalama izo nkhusanga ndipo ici cikunovwira kuŵa na mtende wa mu mtima, nakuti nkhuŵa na ngongoli zambura kukhumbikwa yayi.”
13. Kasi mwaŵawukirano mungalongora wuli kuti mukujikora pa nkhani ya ndalama?
13 Para mukugura vinthu cifukwa cakuti waka vyamutowerani panji cifukwa ca ŵanyinu, muwirenge mu ngongoli. Nchivici cingamovwirani kuti muleke kuwira mu cipingo ici? Pa nkhani ya umo mukugwiliskira nchito ndalama, sambirani kujikora. Ndimo Ellena, uyo wali na vilimika vyakujumpha 20 wakucitira. Wakati: “Para namutembeya na ŵanyane, nkhupatulirathu ndalama izo zamugwira nchito ndipo nkhuwoneseska kuti zileke kujumpha pa izo napatura. . . . Nkhuwonaso kuti pakugura vinthu cikuŵa ciwemi kuluta na ŵanyane awo ŵakugwiliskira nchito makora ndalama, ndiposo awo ŵakunikhuŵilizga kufumbilira dankha mitengo ya vinthu pambere nindagure.”
14. Cifukwa wuli mukwenera kuŵa maso na “nkhongono yakupusika ya usambazi”?
14 Kusanga ndalama na kuzigwiliskira nchito makora nkhwakuzirwa. Kweni Yesu wakati ŵanthu ŵakuŵa ŵakukondwa nadi para “ŵakumanya kusoŵerwa kwawo kwauzimu.” (Mat. 5:3) Wakacenjezga kuti munthu wangafyolongana mwauzimu na “nkhongono yakupusika ya usambazi.” (Mrk. 4:19) Ipo nchakuzirwa kuti mwaŵawukirano muzomere kulongozgeka na Mazgu gha Ciuta na kulutilira kuwona ndalama mwakwenelera.
Para Muli Kwamwekha
15. Kasi mphawuli apo mungayezgeka comene kuti mucite cinthu ico cingakwiyiska Ciuta?
15 Mphawuli apo mukuwona kuti mungayezgeka comene kuti munangire Ciuta, para muli na ŵanyinu, panji para muli kwamwekha? Para muli ku sukulu panji ku nchito mukwenera kuti mukuŵa maso comene mwauzimu kuti muleke kucita cinthu ico cingatimbanizga ubwezi winu na Ciuta. Kweni para mwafwasa kwamwekha ndipo mungayezgeka comene kuti mucite vinthu vyambura kukondweska Ciuta.
16. Cifukwa wuli mukwenera kugomezgeka kwa Yehova nanga ni para muli kwamwekha?
16 Cifukwa wuli mukwenera kupulikira Yehova nanga ni para muli kwamwekha? Kumbukani kuti para mwacita viheni mukukwenyerezga Yehova, kweni para mwacita viwemi mukukondweska mtima wake. (Gen. 6:5, 6; Zinth. 27:11) Yehova wakukhwaskika na ivyo mukucita cifukwa “wakumupwelelerani.” (1 Pet. 5:7) Wakukhumba kuti mumupulikirenge mwakuti musange candulo. (Yes. 48:17, 18) Mu nyengo ya Ŵaisrayeli, cikamuŵinyanga comene para ŵateŵeti ŵake ŵanyake ŵamugalukira. (Sal. 78:40, 41) Nangauli ŵanji ŵakacitanga nthena, kweni Yehova wakamutemwa comene Daniyeli, mwakuti mungelo wakati ni “munthu wakutemweka.” (Dan. 10:11) Cifukwa wuli? Daniyeli wakagomezgekanga kwa Ciuta para wali pa wumba kweniso para wali kwayekha.—Ŵazgani Daniel 6:10.
17. Kasi mungajifumba mafumbo wuli para mukusankha vyakusanguluska?
17 Kuti mulutilire kugomezgeka kwa Ciuta para muli kwamwekha, mukwenera kuŵa na ‘nkhongono zakamanyiro kupambaniska pakati pa cakwenelera na cakubudika’ ndiposo “kucita” ico mukumanya kuti nchakwenelera. (Heb. 5:14) Mwaciyelezgero, para mukusankha sumu, mafilimu, panji mawebusayiti gha pa Intaneti, mafumbo ghakulondezgapo agha ghangamovwirani kuti musankhe makora. Jifumbani kuti: “Kasi ico nasankha cinikhuŵilizgenge kuti niŵe munthu walusungu, panji kuti nikondwenge “pa masoka” gha ŵanji? (Zinth. 17:5) Kasi cinovwirenge ‘kutemwa viwemi’ panji cinipangiskenge kuti ciniŵire cakusuzga ‘kutinkha viheni’? (Am. 5:15) Ivyo mukucita para muli kwamwekha vikuvumbura ivyo vili mu mtima winu.—Luka 6:45.
18. Kasi mukwenera kucitaci para mukacitapo vinthu viheni kwamwekha, ndipo cifukwa wuli?
18 Kasi mukwenera kucitaci para mukacita cinthu cinyake ciheni apo mukaŵa kwamwekha? Kumbukani kuti “uyo wakubisa zakwananga zake kuti tiwaŵe na mwaŵi cara, kweni uyo wakuzizomera na kuzileka tiwapokele lusungu.” (Zinth. 28:13) Cingaŵa cambura mahara kulutilira kucita viheni na ‘kucitiska citima mzimu utuŵa wa Ciuta.’ (Efe. 4:30) Nchakuzirwa comene kwa Ciuta, ŵapapi ŵinu, kweniso kwa mwaŵene kuvumbura ciheni cilicose ico mwacita. Pa nkhani iyi, “ŵanalume ŵalara ŵa mpingo” ŵangamovwirani comene. Msambiri Yakobe wakati: “Ŵamulombere [wakwananga], kumuphaka mafuta mu zina la Yehova. Ndipo lurombo lwa cipulikano lumucizgenge mulwari, ntheura Yehova wamuwuskenge. Kweniso usange wacita zakwananga, zizamugowokereka.” (Yak. 5:14, 15) Mbunenesko kuti para mungacita nthena, nyengo zinyake mungakhozgeka soni panji vinthu vinyake vingamwenderani makora yayi. Kweni para mungapempha wovwiri ku ŵalara muzamovwirika kuti muleke kulutilira kucita viheni ndipo muzamuŵaso na njuŵi yiwemi.—Sal. 32:1-5.
Kondweskani Mtima wa Yehova
19, 20. Kasi Yehova wakumukhumbirani vici, kweni mukwenera kucitaci?
19 Yehova ni “Ciuta wakukondwa,” ndipo wakukhumba kuti namwe mukondwenge. (1 Tim. 1:11) Wakunweka namwe comene. Nanga pangaŵavya munthu uyo wakumanya kuti mukuyezgayezga kucita ico nchakwenelera, Yehova wakuwona. Palije ico nchakubisika mu maso ghake. Wakumulaŵiskani na cilato cakuti wamusangani cifukwa yayi, kweni kuti wamovwirani. Baibolo likuti: “Maso gha Yehova ghakulaŵiska uku na uko mu caru cose ca pasi, kujiwonya nkhongono kovwira awo mitima yawo njakufikapo pamaso pake.”—2 Mid. 16:9.
20 Ntheura, zomerani kulongozgeka na Mazgu gha Ciuta na kulondezga ulongozgi wake. Para mukucita nthena, muzamusanga vinjeru na umanyi, ivyo vizamumovwirani kuti mutonde masuzgo agho ghakuŵa nga ni minga, kweniso kuti musankhenge vinthu mwamahara. Mukondweskenge ŵapapi ŵinu, Yehova, kweniso namwe mukondwenge na umoyo.
[Mazgu ghamusi]
a Mazina ghasinthika.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi ŵawukirano ŵangacitaci kuti ŵasange candulo na nchenyo ndiposo malango gha ŵapapi ŵawo?
• Cifukwa wuli kuwona ndalama mwakwenelera nkhwakuzirwa?
• Kasi mungacita wuli kuti mulutilire kugomezgeka kwa Yehova nanga ni para muli kwamwekha?
[Cithuzithuzi pa peji 6]
Kasi mulutilirenge kugomezgeka para muli kwamwekha?