LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • w10 12/15 pp. 26-30
  • Nawona Nkhongono ya Unenesko wa mu Baibolo

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • Nawona Nkhongono ya Unenesko wa mu Baibolo
  • Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2010
  • Mitu Yichoko
  • Uteŵeti wa Umishonale
  • Mulimo Withu Ukasuskika
  • Florence, Msumba Wakukondweska
  • Kuteŵetera mu Africa
  • Kuwelera ku Italy
  • Tikasankha Makora
Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2010
w10 12/15 pp. 26-30

Nawona Nkhongono ya Unenesko wa mu Baibolo

Nga Umo Yikayowoyekera na Vito Fraese

ZINA lakuti Trentinara panji mundalipulikepo. Ni zina la msumba ucoko uwo uli ku Naples, Italy. Ndiko ŵapapi ŵane na mukuru wane Angelo ŵakababikira. Angelo wakati wababika, ŵapapi ŵane ŵakasamira ku United States ndipo ŵakakhalanga ku Rochester, New York, uko ine nkhababikira mu 1926. Mu 1922 adada ŵakakumana na Ŵasambiri ŵa Baibolo, zina lakale la Ŵakaboni ŵa Yehova. Pakatora nyengo yayi, iwo na amama ŵakazgoka Ŵasambiri ŵa Baibolo.

Adada ŵakaŵa ŵakuzika, kweni ŵakakwiya cifukwa ca kuwura urunji. Ŵakatondeka kukhala waka cete cifukwa ca kuwona umo ŵalongozgi ŵa visopa ŵakabulumutizgiranga ŵanthu mwauzimu, ntheura ŵakafwilirapo kusambizga ŵanthu unenesko wa mu Baibolo. Ŵati ŵaleka nchito, ŵakamba uteŵeti wanyengozose ndipo ŵakacita uteŵeti uwu mpaka apo ŵakaŵa na vilimika 74. Ŵakaleka uteŵeti uwu cifukwa ca kulwaralwara ndiposo cifukwa ca kuzizima comene. Kweni ŵakalutilira nipera kupharazga, ndipo mwezi uliwose ŵakafiskanga maora gha pakati pa 40 na 60, nanga ni apo ŵakaŵa na vilimika vya m’ma 90. Ivyo adada ŵakacitanga vikanovwira comene. Nangauli nyengo zinyake ŵakasekanga, kweni ŵakamanyangaso nyengo yakuyowoyera vinthu vyakuzirwa. Kanandi ŵakatemwanga kuyowoya kuti, “Unenesko kuwuwona mwakupepuka yayi.”

Adada na amama ŵakalimbikiranga comene kutisambizga Mazgu gha Ciuta taŵana tose ŵankhondi. Nkhabapatizika pa Ogasiti 23, 1943, ndipo mu Juni 1944 nkhamba upayiniya. Mudumbu wane, Carmela wakacitanga upayiniya ku Geneva, New York, lumoza na munyake Fern. Nkhacedwa yayi kumanya kuti Fern wakaŵa msungwana, uyo nkhakhumbanga kuti tiŵire lumoza umoyo wose. Ntheura, mu Ogasiti, 1946 tikatorana.

Uteŵeti wa Umishonale

Tikati tatorana tose tikacitanga upayiniya wapadera ku Geneva na ku Norwich, New York. Mu Ogasiti 1948 tikanjira mu kilasi la nambara 12 la Giliyadi. Pamanyuma tikatumika ku Naples, Italy lumoza na Carl Ridgeway na muwoli wake Joanne. Pa nyengo iyi, msumba wa Naples ukayezgangayezganga kunozgaso vinthu ivyo vikanangika cifukwa ca nkhondo. Cikaŵa cakusuzga kusanga nyumba yiwemi, mwantheura kwa myezi tikakhalanga mu kanyumba kacoko ka tuvipinda tuŵiri.

Apo nkhakulanga nkhapulikanga para ŵapapi ŵane ŵakuyowoya ciyowoyero ca ku Naples, ntheura ciyowoyero ici nkhacimanyangako nangauli pakuyowoya nkhamanyikwanga kuti ndine wa ku America. Ndipouli, ŵanthu ŵakapulikanga para nkhuyowoya. Pakwamba ciyowoyero ici cikamusuzganga Fern . Kweni wakacisambira mwaluŵiro mwakuti wakamba kuyowoya makora kuluska ine.

Ŵanthu awo ŵakamba kunweka na unenesko ku Naples, ŵakaŵa ŵanayi ŵamumbumba yimoza. Ŵakaguliskanga ndudu za hona mwambura kuzomerezgeka na boma. Pa zuŵa, yumoza wa ŵamumbumba iyi zina lake Teresa ŵakasinthanga kawonekero. Namlenji wakawonekanga mukuru comene cifukwa wakafwindanga ndudu mu mathumba gha siketi yake. Namise wakawonekanga wakughanda comene. Unenesko ukasinthirathu ŵa mu mbumba iyi. Pamasinda ŵanthu 16 ŵa mu mbumba iyi ŵakazgoka Ŵakaboni. Pasono ku Naples kuli Ŵakaboni ŵa Yehova pafupifupi 3,700.

Mulimo Withu Ukasuskika

Tikati takhalamo waka myezi yinkhondi na yinayi, ŵalara ŵa boma ŵakaticicizga kuti tifumemo mu Naples. Tikaluta ku Switzerland, ndipo tikati takhalako mwezi umoza, tikalutaso ku Italy kukatembeya waka. Pamanyuma, ine na Fern ŵakatituma ku Turin. Tikati tafika waka, mwanakazi munyake wakatibwereka cipinda cimoza ca nyumba yake, bafa na khicini. Mbumba ya Ridgeway yikati yiza, tikasanga nyumba ya lenti, ndipo tikakhaliranga lumoza. Nyengo yikati yajumphapo, kukizaso mbumba zitatu za ŵamishonale, ndipo tose tikakhalanga mu nyumba yimoza.

Mu 1955, apo ŵamazaza ŵakati tifumeko ku Turin, malufura gha mipingo yiphya yinayi ghakaŵa kuti ghakhazikika kale. Pa nyengo iyi kukaŵa ŵabali ŵakwenelera ŵakuti ŵapwelelere mipingo iyi. Ŵalara ŵa boma ŵakatiphalira kuti, “Tikugomezga kuti para imwe mwaŵanthu ŵa ku America mwaluta waka, vyose ivyo mwazenga viparanyikenge.” Kweni kusazgikira uko kukacitika kukalongora kuti mulimo uwu ukwenda makora cifukwa ca munthu yayi, ukuthemba pa Ciuta. Pasono ku Turin kuli Ŵakaboni ŵakujumpha 4,600, ndiposo mipingo 56.

Florence, Msumba Wakukondweska

Pamasinda tikatumika ku Florence. Kanandi tikapulikanga waka za msumba uwu, cifukwa ndiko mudumbu wane Carmela na mfumu wake Merlin Hartzler ŵakacitiranga umishonale. Msumba uwu ukaŵa na tuvigaŵa nga ni Piazza della Signoria, Ponte Vecchio, Piazzale Michelangelo, Palazzo Pitti. Tuvigaŵa utu ndito tukapangiskanga kuti msumba wa Florence uŵe wakukondweska. Cikaŵa cakukondweska kuwona umo ŵanthu ŵa mu Florence ŵakacitiranga para tikuŵapharazgira makani ghawemi.

Tikasambiranga Baibolo na mbumba yinyake, ndipo ŵapapi ŵa mbumba iyi ŵakabapatizika. Kweni dada wa mu mbumba iyi wakakhweŵanga. Gongwe la Mulinda linyake mu 1973 likalongosora kuti kukhweŵa nchizgoŵi caukazuzi, ndipo likaciska ŵaŵazgi kuti ŵaleke kukhweŵa. Ŵana ŵalara ŵa mu mbumba iyi ŵakalomba awiskewo kuti ŵaleke kukhweŵa. Dada wakati walekenge, kweni wakaleka yayi. Zuŵa linyake namise, pambere ŵandalombe, mama wakaphalira ŵana ŵake ŵamaphaska ŵa vilimika vinkhondi na vinayi kuti ŵakagone. Pamasinda wakajinyumwa, ndipo wakaluta ku cipinda ca ŵana. Wakasanga kuti ŵalomba kale. Wakaŵafumba kuti: “Mwalomba vici?” Ŵana ŵakazgora kuti: “Yehova, conde wovwirani adada kuti ŵaleke kukhweŵa.” Mama uyu wakacema mfumu wake, wakati: “Zaninge mupulike lurombo lwa ŵana ŵinu.” Dada wakati wapulika, wakamba kulira, ndipo wakati: “Nizamukhweŵaso ca!” Wakaleka nadi, ndipo pasono ŵanthu ŵakujumpha 15 ŵa mu mbumba iyi Mbakaboni.

Kuteŵetera mu Africa

Mu 1959 tikatumika ku Mogadishu, Somalia, ndipo tikaŵa na ŵamishonale ŵaŵiri, Arturo Leveris na mukuru wane Angelo. Apo tikafikanga tikasanga suzgo la ndyali. Boma la Italy likakhumbanga kuti caru ca Somalia ciŵe cakujiyimira pacekha mwakukolerana na wupu wa United Nation, kweni vinthu vikalutilira kusuzga. Ŵanthu ŵanyake ŵa ku Italy awo tikasambiranga nawo Baibolo ŵakafumamo mu caru ici, ndipo cikaŵa cakusuzga kukhazikiskako mpingo.

Pa nyengo iyi, mulaŵiliri wakwendera minthavi wakasacizga kuti nimovwirengeko. Ntheura, tikamba kwendera lumoza mu vyaru vya pafupi na Somalia. Ŵanyake awo tikasambiranga nawo Baibolo ŵakakura mwauzimu, kweni cifukwa ca kususkika ŵakawukamo mu caru ici. Ŵanji ŵakawukamo yayi kweni ŵakazizipizga masuzgo ghanyake.a Para tikughanaghanira za citemwa ico ŵalongora kwa Yehova ndiposo umo ŵazizipizgira, tikukhozgeka comene.

Kanandi ku Somalia na ku Eritrea kukawochanga comene. Vyakurya vinyake vya ku caru ici navyo vikacitiskanga kuti tipulikenge kocha comene. Ulendo wakwamba apo tikaryanga vyakurya vya nga ni ivi kwa msambiri wa Baibolo, muwoli wane mwakuseka waka wakati makutu ghake ghakubuka nga ni gesi liswesi la maroboti!

Angelo na Arturo ŵakati ŵatumika kunyake, tikamba kukhala tekha. Cikaŵa cipusu yayi kukhala kwambura munthu wakutikhozga. Kweni pa nyengo iyi tikawovwilika kuti tisendelere kwa Yehova na kumugomezga comene. Kuluta ku vyaru uko mulimo withu ukaŵa wakukanizgika kukatikhozga comene.

Mu Somalia mukaŵa masuzgo ghanandi comene. Tikaŵavya furigi, ntheura tikagulanga waka cakurya ca zuŵa limoza nga ni somba, vipambi nga ni yembe, mapapayi, magirepu, makademiya, na matoci. Kanandi tikasuzgikangaso na tuvibenene. Nyengo zinyake tukatiwiranga mu singo para tikusambira na ŵanthu Baibolo. Kweni tikendanga nyengo yitali yayi pa zuŵa cifukwa tikaŵa na kamuthuthuthu.

Kuwelera ku Italy

Tikuwonga comene ŵabwezi ŵithu awo ŵakaticitira lusungu pakutiyeghako mu sitima iyo yikanyamura matoci, apo tikalutanga ku Italy ku ungano wa mitundu yose uwo ukacitikira ku Turin mu 1961. Tikaphalirika kuti tizamuteŵeteraso mu Italy. Mu Seputembala 1962 tikawelera ku Italy, ndipo tikamba uteŵeti wa dera. Tikagura kagalimoto, ako tikendera kwa vilimika vinkhondi mu uteŵeti wa dera.

Tikati tafumako ku Africa, uko tikasuzgikanga na kocha, tikamba kusuzgika na kuzizima comene. Suzgo likuru la kuzizima tikamba kuliwona apo tikacezgeranga mpingo uwo ukaŵa musi mwa phiri. Mu cipinda ico tikagona mukaŵavya mbawura zamagesi. Kukazizima comene mwakuti tikagona na vyakuvwara vya mphepo. Mu usiku uwu nkhuku zinayi na ncheŵe ziŵiri vikafwa cifukwa kukazizima comene!

Pamasinda nkhateŵeteraposo nga mulaŵiliri wa cigaŵa. Mu vilimika ivi tikendera caru cose ca Italy. Kanandi tikalutanga mu vigaŵa nga ni Calabria na Sicily. Tikakhuŵilizganga ŵawukirano kuti ŵacitenge makora mwauzimu ndiposo kuti ŵaŵe na vilato vya kuŵa ŵalara mu mpingo, ŵateŵeti ŵakwendakwenda, panji kuteŵetera pa Beteli.

Tikasambira vinandi ku ŵabwezi ŵithu ŵakugomezgeka, awo ŵateŵetera Yehova na mtima wose. Tikakondwanga comene na mikhaliro yawo, nga nkhugomezgeka kwa Yehova, kutemwa ŵabali, ndiposo mzimu wakujipeleka. Boma likapeleka mwaŵi wakuti ŵabali ŵakwatiskirenge pa Nyumba za Ufumu. Nase tikaŵangapo pa maukwati agha. Pakwamba tikaghanaghanangako yayi kuti kungasangika wanangwa wanthena. Pasono mipingo yikuwunganaso mu makhicini yayi, nesi kukhala pa mathabwa nga umo vikaŵira kale ku Turin. Mipingo yinandi yili na Nyumba za Ufumu zakutowa, izo zikulumba Yehova, ndiposo kuli nyumba zikuru zakucitiramo maungano. Taŵa ŵakukondwa comene cifukwa ca kuwona kusazgikira kwa ŵapharazgi ŵa Ufumu, awo pasono ŵakujumpha 243,000. Apo tikafikanga, ku Italy kukaŵa waka ŵapharazgi ŵakukwana 490.

Tikasankha Makora

Mu uteŵeti withu takumana na masuzgo, nga nkhudokera ku nyumba ndiposo kulwara. Para Fern wawona waka nyanja, mbwenu wakwamba kudokera kukaya. Kweniso ŵamucitapo maopaleshoni ghakuru ghatatu. Zuŵa linyake apo wakalutanga ku sambiro la Baibolo, munthu munyake wakususka wakamutimba na cisulo. Apa napo wakalutaso ku cipatala.

Nangauli nyengo zinyake tikagongowanga, kweni tikaleka yayi kugomezga Yehova nga umo lemba la Citengero ca Yeremiya 3:24 likuyowoyera. Ni Ciuta wacipembuzgo. Nyengo yinyake apo tikadonda comene, Fern wakapokera kalata yakukhozga kufuma kwa Mbali Nathan Knorr. Wakalemba kuti wakumanya makora kuti ŵanakazi ŵa ku Pennsylvania Dutch mbankhongono ndipo ŵakugongowa bwekabweka yayi. Mbali Knorr wakalemba nthena cifukwa wakababikira ku Bethlehem, Pennslyvania, uko Fern wakambira upayiniya. Wakaneneskanga. Mu vilimika vyose ivi tikakhozgeka mu nthowa zakupambanapambana ndiposo na ŵanthu ŵanandi.

Nangauli tikakumananga na masuzgo, tikaleka yayi kucita uteŵeti mwamwamphu. Pakuyaniska mwamphu withu na phere la Lambrusco la ku Italy ilo likuŵira nyengo zose, Fern wakati, “Tingazomerezganga yayi kuti mwamphu withu uleke kuŵira.” Pamasinda pa kucita uteŵeti wakwendakwenda kwa vilimika 40, tikapika mulimo uphya, wa kwendera na kukhazikiska magulu ndiposo mipingo ya viyowoyero vyacilendo. Magulu agha ghakupharazgira ŵanthu ŵakufuma ku Bangladesh, China, Eritrea, Ethiopia, Ghana, India, Nigeria, Philippines, Sri Lanka, ndiposo vyaru vinyake. Palije buku ilo lingakwana kulembamo ivyo tawona vyakukhwaskana na umo nkhongono ya Mazgu gha Ciuta yikusinthira umoyo wa awo ŵacetapo lusungu lwa Yehova.—Mika 7:18, 19.

Zuŵa lililose tikulomba kuti Yehova walutilire kutipa nkhongono zakuti ticitire uteŵeti withu. Cimwemwe ca Fumu ni nkhongono zithu. Cikutovwira kuti tiŵenge ŵakukondwa, ndiposo kuti tiŵenge ŵakukhorwa kuti tili kucita makora kusankha mulimo wa kuthandazga unenesko wa mu Baibolo.—Efe. 3:7; Kol. 1:29.

[Mazgu ghamusi]

a Wonani Yearbook ya 1992, peji 95-184.

[Chati/Vithuzithuzi pa peji 27-29]

(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)

Ŵapapi ŵane ku Rochester, NY

1948

Ku South Lansing apo nkhaŵa ku sukulu ya Giliyadi kilasi la nambara 12

1949

Fern na ine, pambere tindalute ku Italy

Capri, Italy

1952

Apo tikaŵa ku Turin ndiposo ku Naples lumoza na ŵamishonale ŵanyithu

1963

Fern na ŵasambiri ŵake ŵanyake

“Tingazomerezganga yayi kuti mwamphu uleke kuŵira”

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani