“Ungeghamanga ku Umanyi Wako Wekha”

“Tamira mwa Yehova na mtima wako wose, ungeghamanga ku umanyi wako wekha.”—ZINTH. 3:5.

1, 2. (a) Kasi tingakumana na masuzgo wuli? (b) Kasi mukuthemba njani para mukusuzgika maghanoghano, para mukusankha vinthu vyakuzirwa, panji para mukulimbana na viyezgo, ndipo cifukwa wuli?

BWANA wa Cynthiaa wajara vigaŵa vinyake vya kamupani yake, ndipo ŵanthu ŵanandi waŵalekeska nchito. Cynthia wakughanaghana kuti nayo nchito yimumalirenge. Kasi wacitenge wuli? Kasi walipirenge wuli mabilu? Mudumbu munyake zina lake Pamela, wakukhumba kusamira uko kukukhumbikwira ŵapharazgi ŵanandi ŵa Ufumu, kweni kasi wafiskenge? Muwukirano munyake zina lake Samuyeli, wakusuzgika maghanoghano cifukwa cakuti apo wakaŵa mwana wakawoneleranga vithuzithuzi vyamuziro. Sono wali na vilimika vya m’ma 20, ndipo wakuyezgeka comene nga wangawelera ku cizgoŵi ciheni ici. Kasi wangacita wuli kuti watonde ciyezgo ici?

² Kasi mukuthemba njani para mukusuzgika maghanoghano, para mukukhumba kusankha vinthu vyakuzirwa, panji para mukulimbana na viyezgo? Kasi mukujithemba comene, panji ‘katundu winu mukumuyeghiska Yehova’? (Sal. 55:22) Baibolo likuti: “Maso gha Yehova ghakulaŵiska ŵarunji, makutu ghake ghakupulika nkhuto yawo.” (Sal. 34:15) Ipo nchakuzirwa comene kugomezga Yehova na mtima withu wose, na kuleka kweghama pa umanyi withu.—Zinth. 3:5.

3. (a) Kasi tingalongora wuli kuti tikuthemba Yehova na mtima wose? (b) Cifukwa wuli ŵanji ŵangamba kweghama pa umanyi wawo?

³ Tingalongora kuti tikugomezga Yehova na mtima wose para tikucita vinthu mwakukolerana na nthowa zake ndiposo khumbo lake. Para nyengo zose tikulomba ulongozgi kwa Yehova kufumira pasi pa mtima, tilutilirenge kumugomezga. Ndipouli, ŵanji cikuŵaŵira cipusu yayi kutamira mwa Yehova na mtima wose. Mwaciyelezgero, mudumbu munyake zina lake Lini wakati: “Cikuniŵira cinonono comene kugomezga Yehova na mtima wane wose.” Cifukwa wuli? Iyo wakati: “Adada ŵakunipenda yayi, amama nawo ŵakanipweleleranga yayi. Ntheura, nkhamba ni kale kujipwelelera nekha.” Cifukwa ca masuzgo agho Lini wakakumana nagho, cikumuŵira cakusuzga kugomezga munthu na mtima wose. Munthu wangaŵaso na mzimu wakujithemba usange wali na maluso kweniso para vinthu vikumwendera makora. Cifukwa ca kuthemba maluso ghake, mulara wangamba kupwelelera milimo ya mpingo kwambura kulomba.

4. Kasi tidumbiskanenge vici mu nkhani iyi?

⁴ Yehova wakukhazga kuti tifwilirengepo kucita vinthu mwakukolerana na malurombo ghithu kweniso khumbo lake. Ipo kasi tingacita wuli mwamahara pa nkhani ya kumuthulira Yehova masuzgo ghithu uku nase tikucitapo kanthu? Para tikukhumba kusankha vyakucita, kasi tikwenera kuŵa maso na vici? Cifukwa wuli lurombo ndwakuzirwa comene para tikukhumba kutonda viyezgo? Tiwonenge mazgoro gha mafumbo agha apo tikusanda nkhani zinyake za mu Baibolo.

Para Tikusuzgika Maghanoghano

5, 6. Kasi Hezekiya wakacita wuli apo themba la Asiriya likamofyanga?

⁵ Pakuyowoya za Hezekiya, themba la Yuda, Baibolo likuti: “Wakademelera kwa Yehova; ntha wakaleka kumulondezga Iye, kweni wakasunga malango ghake agho Yehova wakalangulira” Mozesi. Hezekiya “wakagomezga mwa Yehova Ciuta wa Israyeli.” (2 Mathe. 18:5, 6) Kasi Hezekiya wakacita wuli apo Senakeribu, themba la Asiriya, likatuma mathenga ghake pamoza na Rabsheke na ŵankhondo ŵankhongono ku Yerusalemu? Ŵasiriya aŵa ŵakaŵa kuti ŵathereska kale misumba yinyake yakukhora ya Yuda, ndipo pa nyengo iyi maso gha Senakeribu ghakaŵa pa Yerusalemu. Hezekiya wakaluta ku nyumba ya Yehova na kwamba kulomba kuti: “Yehova Ciuta withu, nkhumuŵeyani, mutiponoske ku woko lake, mwakuti mauthemba ghose gha caru capasi ghamanye kuti Imwe ndimwe Yehova Ciuta, Imwe mwekha.”—2 Mathe. 19:14-19.

⁶ Hezekiya wakacita vinthu mwakukolerana na lurombo lwake. Pambere wandalute kukalomba ku tempele, Hezekiya wakaphalira ŵanthu kuti ŵaleke kumuzgora Rabsheke. Hezekiya wakatumaso ŵanji kuti ŵakafumbe ulongozgi wa Ciuta kwa nchimi Yesaya. (2 Mathe. 18:36; 19:1, 2) Hezekiya wakacita vinthu vyakwenelera. Pa nyengo iyi, Hezekiya wakacita mwakupambana na khumbo la Yehova yayi nesi kupempha wovwiri ku Ŵaeguputo panji ku mitundu yapafupi. M’malo mwa kuthemba pa umanyi wake, Hezekiya wakagomezga Yehova. Pamasinda pakuti mungelo wa Yehova wakoma ŵanalume ŵa Senakeribu ŵakukwana 185,000, Senakeribu ‘wakawukako’ na kuwelera ku Nineve.—2 Mathe. 19:35, 36.

7. Kasi tikukhozgeka wuli na malurombo gha Hana na Yona?

⁷ Hana muwoli wa Elikana, nayo wakathemba Yehova apo wakasuzgikanga maghanoghano cifukwa ca ucumba. (1 Sam. 1:9-11, 18) Yona wakathaskika mu nthumbo ya cisomba pamasinda pakuti walomba, ndipo wakati: “Nkhalira nkhuto mu suzgo lane kwa Yehova, ndipo wakandizgora; mu nthumbo ya Sheol nkhalira, ndipo mukapulika nkhuto yane.” (Yona 2:1, 2, 10) Ipo nchakukhozga comene kumanya kuti nanga suzgo lingaŵa likuru wuli, tikwenera ‘kumuŵeya’ Yehova kuti watovwire.—Ŵazgani Salmo 55:1, 16.

8, 9. Kasi malurombo gha Hezekiya, Hana, na Yona ghakulongora kuti ŵakafipiranga mtima vici, ndipo tikusambirapoci?

⁸ Kwa Hezekiya, Hana, na Yona tikusambirakoso cinthu cinyake cakuzirwa ico tikwenera cara kuluwa para tikulomba apo tili mu masuzgo. Wose ŵakasuzgika comene maghanoghano ŵati ŵasangana na masuzgo. Ndipouli, malurombo ghawo ghakulongora kuti ŵakafipiranga waka mtima masuzgo ghawo yayi nesi kukhumba waka wovwiri. Cakuzirwa comene ico ŵakafipiranga mtima ni zina la Ciuta, kusopa kwaunenesko, na kucita khumbo lake. Hezekiya wakakwenyelera cifukwa ca viheni ivyo vikawunjikika pa zina la Ciuta. Hana wakalayizga kuti para waŵa na mwana wamupelekenge kuti wakateŵeterenge pa cihema ku Shilo. Ndipo Yona wakati: “Ico ndarapa ndilipire.”—Yona 2:9.

⁹ Para tikulomba kuti Ciuta watovwire pa suzgo ilo tili nalo, cingaŵaso camahara kusanda cilato ico tikulombera. Kasi tikwenjerwa waka na masuzgo ghithu, panji tikukumbukaso Yehova pamoza na khumbo lake? Nyengo zinyake masuzgo ghangacitiska kuti tijifipirenge mtima comene na kuluwako vinthu vyauzimu. Para tikulomba wovwiri kwa Yehova, tikweneraso kukumbuka za iyo, kutuŵiskika kwa zina lake, ndiposo kuti muwuso wake uthuwuskike. Kucita nthena kungatovwira kuti tiwonenge vinthu mwakwenelera nanga nipara masuzgo ghakulutilira. Nyengo zinyake Ciuta wangazgora malurombo ghithu mwa kutipa waka nkhongono zakuzizipizgira.—Ŵazgani Yesaya 40:29; Ŵafilipi 4:13.

Para Mukusankha Vyakucita

10, 11. Kasi Yehoshafati wakacita wuli wati wakumana na suzgo ilo wakasoŵa nalo cakucita?

¹⁰ Kasi mukucita wuli para mukukhumba kusankha vinthu vyakuzirwa? Kasi mukusankha dankha, pamasinda ndipo mukulomba kwa Yehova kuti watumbike ivyo mwasankha? Wonani ivyo Yehoshafati, themba la Yuda likacita apo Ŵamoabu na Ŵaamoni ŵakiza kuti ŵarwe nalo nkhondo. Ŵayuda ŵakaŵavya nkhongono zakwimikirana nawo. Kasi Yehoshafati wakacita wuli?

¹¹ Baibolo likuti: ‘Yehoshafati wakopa wakajinozgera kupenja Yehova.’ Wakalangura Ŵayuda wose kuti ŵaziŵizge kurya na kuwungana kuti ŵalombe wovwiri “kwa Yehova.” Ndipo wakimilira mu wumba wa Yuda na Yerusalemu, na kulomba. Wakaŵeyelera kuti: “A, Ciuta withu, kasi timuŵaweruzge cara? pakuti ise tilije nkhongono kwimikana na ciwuru ici cikuru catizira; nesi kumanya umo tingacitira, kweni maso ghithu ghali pa Imwe.” Ciuta waunenesko wakapulika lurombo lwa Yehoshafati, ndipo wakaŵaponoska mwamunthondwe. (2 Mid. 20:3-12, 17) Ipo tikwenera kuthemba comene Yehova para tikusankha vyakucita, comenecomene ivyo vikhwaskenge umoyo withu wauzimu.

12, 13. Kasi tikusambirako vici kwa Davide pa nkhani yakusankha vyakucita?

¹² Kasi tikwenera kucita wuli para takumana na suzgo linyake ilo tikuwona kuti ndipusu kumarana nalo, mutepanji cifukwa cakuti suzgo lakuyanako likatiwirapo? Nkhani ya Themba Davide yikutisambizga kanthu kanyake. Ŵaamaleki ŵakati ŵanjira mu msumba wa Zikilagi, ŵakatora ŵawoli ŵa Davide na ŵana kweniso ŵanalume ŵake. Davide wakafumba kwa Yehova kuti: “Kasi ndiyilondezge nkhondo iyi?” Yehova wakamuzgora kuti: “Londezga, pakuti tiuŵasange nadi, wampokeska wose kwambura kutondeka.” Davide wakaŵalondezga, ndipo “wakaphokweska vyose ivyo Ŵaamaleki ŵakatora.”—1 Sam. 30:7-9, 18-20.

¹³ Nyengo yikati yajumphapo, Ŵafilisiti ŵakawukira Ŵaisrayeli. Davide wakafumbaso kwa Yehova ndipo wakamuzgora makora comene. Ciuta wakati: ‘Luta; pakuti tindiŵapeleke Ŵafilisiti mu woko lako kwambura kukayika.’ (2 Sam. 5:18, 19) Nyengo yicoko waka yikati yajumphapo, Ŵafilisiti ŵakawukiraso Davide. Kasi pa nyengo iyi wakacita wuli? Mutepanji wakatenge waghanaghane kuti ‘asi ivi vili kunicitikirapo kale kaŵiri kose, lekani nilute nkharwe na ŵalwani ŵa Ciuta aŵa nga umo nkhacitira kumasinda uku.’ Kasi wakapenjaso ulongozgi kwa Yehova? Davide wakathembanga ivyo vikacitikapo kale yayi. Wakalombaso kwa Yehova. Davide wakwenera kuti wakakondwa comene cifukwa cakuti wakalomba. Pa nyengo iyi wakapokera ulongozgi wakupambanako. (2 Sam. 5:22, 23) Para tasangana na suzgo limoza mwakuwerezgawerezga, tikwenera kuŵa maso kuti tileke kuthemba comene nthowa izo tikalondezgapo kumanyuma.—Ŵazgani Yeremiya 10:23.

14. Kasi tikusambirapo vici pa umo Joshua na ŵanalume ŵalara ŵa Israyeli ŵakacitira na Ŵagibiyoni?

¹⁴ Pakuti tili ŵambura kufikapo, tose kusazgapo ŵalara awo ŵateŵeterapo nyengo yitali, tikwenera kuŵa maso kuti tileke kuzerezga kulomba ulongozgi kwa Yehova para tikusankha vyakucita. Wonani umo Joshua pamoza na ŵanalume ŵalara ŵa Israyeli ŵakacitira apo Ŵagibiyoni ŵakajibisa na kupusikizgira kuti ŵafuma ku caru cakutali. Joshua na ŵanji ŵakacita waka phangano la mtende na Ŵagibiyoni kwambura kufumba Yehova. Nangauli Yehova wakakhozgera phangano ili, kweni wakawoneseska kuti nkhani iyi yilembeke mu Malemba mwakuti tisambirepo kanthu.—Josh. 9:3-6, 14, 15.

Para Tikulimbana na Viyezgo

15. Cifukwa wuli lurombo ndwakuzirwa comene para tikulimbana na ciyezgo?

¹⁵ Pakuti tili ŵazga ŵa “dango la kwananga,” tikukhumbikwira kurwa nkhondo kuti tileke vizgoŵi viheni. (Rom. 7:21-25) Nkhondo iyi njakuti tingatonda. Tingatonda wuli? Yesu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti lurombo ndwakuzirwa pakulimbana na ciyezgo. (Ŵazgani Luka 22:40.) Nanga nipara makhumbiro ghaheni ghakulutilira kutizira pamasinda pakuti talomba, tikwenera ‘kulomba Ciuta’ kuti watipe vinjeru mwakuti timarane na ciyezgo ico. Baibolo likutisimikizgira kuti Ciuta “wakupeleka [vinjeru] mwawanangwa ku wose, nakuti wakutombozga cara.” (Yak. 1:5) Yakobe wakalembaso kuti: “Kasi walipo mulwari [mwauzimu] pakati pinu? Waceme ŵanalume ŵalara ŵa mpingo, ndipo ŵamulombere, kumuphaka mafuta mu zina la Yehova. Ndipo lurombo lwa cipulikano lumucizgenge mulwari.”—Yak. 5:14, 15.

16, 17. Para munthu wakukhumba kutonda ciyezgo, kasi ni nyengo nji iyo wangalombera?

¹⁶ Nangauli lurombo ndwakuzirwa pakulimbana na ciyezgo, kweni tikukhumbikwira kulomba pa nyengo yakwenelera. Wonani nkhani ya pungwe uyo wakuzunulika pa lemba la Zintharika 7:6-23. Apo kukaŵa pafupi kufipa wakendanga ku malo uko kukakhalanga mwanakazi muleŵi. Wakapusikika na kukopeka na mulomo wake, wakamulondezga nga ni nkhambako iyo yikuya kukakomeka. Kasi muwukirano uyu wakapukwako vici uku? Pakuti wakaŵa “wambura mahara,” wakwenera kuti wakayegheka na makhumbiro ghaheni. (Zinth. 7:7) Kasi mpha nyengo wuli apo lurombo lukatenge lumovwirenge comene? Nangauli cikaŵa ciwemi waka kulomba nyengo yiliyose kuti watonde ciyezgo, kweni nyengo yiwemi comene iyo wakakhumbikwiranga kulomba ni apo wakamba waka kughanaghana vyakukenda ku malo agha.

¹⁷ Mazuŵa ghano, munthu wangayezgayezga kuti waleke kulaŵiska vithuzithuzi vyamuziro. Kweni wuli usange pa Intaneti wakujura malo agho wakumanyirathu kuti ghakuŵa na vinthu vyamuziro? Asi ivyo wakucita vingayana waka na vya muwukirano uyo wakuzunulika mu Zintharika cipaturo 7? Apa ndikuti nayo watora nthowa yakofya. Kuti munthu waleke kuyezgeka na vithuzithuzi vyamuziro, wangakhumbikwira kulomba pambere wandambe kugwiliskira nchito Intaneti.

18, 19. (a) Cifukwa wuli kutonda ciyezgo kungaŵa kwakusuzga, kweni nchivici cingatovwira? (b) Kasi mwasimikizga kucitaci?

¹⁸ Nchipusu yayi kutonda ciyezgo panji vizgoŵi viheni. Paulosi wakati: “Thupi likwimikana na mzimu mu makhumbiro ghake, ndipo mzimu ukwimikana na thupi.” Ntheura, ‘vinthu ivyo tikukhumba kucita, ndivyo tikucita cara.’ (Gal. 5:17) Kuti titonde suzgo ili tikwenera kulomba kufumira pasi pa mtima para maghanoghano ghaheni ghatizira waka, ndipo tikwenera kucita mwakukolerana na ivyo talomba. Manyani kuti ‘palije ciyezgo ico cikutikora padera pa ico cikuwira ŵanthu wose,’ nakuti Yehova wangatovwira kuti tilutilire kugomezgeka.—1 Kor. 10:13.

¹⁹ Yehova watipa lurombo ulo nchawanangwa capadera kuti lutovwire para takumana na masuzgo, para tikusankha cinthu cakuzirwa, na para tikuyezgeka. Para tikumulomba, tikulongora kuti tikumuthemba. Tikwenera kulutilira kulomba Ciuta kuti watipe mzimu wake utuŵa, uwo ukutilongozga na kutipa nkhongono. (Luka 11:9-13) Nyengo zose tiyeni tigomezgenge Yehova, ndipo tileke kweghama pa umanyi withu.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mukukumbuka?

• Kasi tasambirako vici kwa Hezekiya, Hana, na Yona pa nkhani ya kugomezga Yehova?

• Kasi nkhani ya Davide na Joshua yikulongora wuli kuzirwa kwa kupenja ulongozgi pambere tindasankhe vyakucita?

• Kasi mphawuli apo comene tikwenera kulomba kuti titonde viyezgo?

[Cithuzithuzi pa peji 9]

Para mukukhumba kutonda ciyezgo, mphawuli apo lurombo lungawovwira comene?