Ŵanthu Ŵakugomezgeka, Ŵakalongozgekanga na Mzimu wa Ciuta
“Yehova Ciuta watuma ine na mzimu wake.”—YES. 48:16.
1, 2. Kasi nchivici cingatovwira kuti tiŵe na cipulikano, ndipo tikhozgekenge wuli apo tikusanda nkhani za ŵanthu ŵakugomezgeka?
NANGAULI kufuma mu nyengo ya Abelu ŵanthu ŵakulongora cipulikano, kweni Baibolo likuti “cipulikano cili na ŵanthu wose cara.” (2 Tes. 3:2) Cifukwa wuli munthu wakwenera kuŵa na cipulikano, ndipo nchivici cingamovwira? Munthu wakuŵa na cipulikano pamasinda pakuti wapulika Mazgu gha Ciuta. (Rom. 10:17) Cipulikano nchigaŵa ca cipambi ca mzimu utuŵa. (Gal. 5:22, 23) Ntheura, tikukhumbikwira mzimu wa Ciuta kuti tiŵe na cipulikano.
2 Kungaŵa kupuvya kughanaghana kuti munthu wakucita kubabika naco cipulikano. Ŵanthu awo ŵakuzunulika mu Baibolo kuti ŵakaŵa na cipulikano, nawo ŵakaŵa “nga ndise.” (Yak. 5:17) Nawo ŵakakayikanga, ŵakajiwonanga kuŵa ŵambura kuvikilirika, kweniso ŵakaŵa ŵakulopwa, ndipouli mzimu wa Ciuta ‘ukaŵazgora ŵankhongono’ ndipo ŵakatonda masuzgo agho ŵakakumananga nagho. (Heb. 11:34) Apo tikusanda umo mzimu wa Yehova ukawovwilira ŵanthu aŵa, tikhozgekenge kuti tilutilire kugomezgeka, comenecomene mu mazuŵa ghaumaliro agha, agho muli vinthu vinandi ivyo vingananga cipulikano cithu.
Mzimu wa Ciuta Ukamupa Nkhongono Mozesi
3-5. (a) Kasi tikumanya wuli kuti mzimu utuŵa ukawovwira Mozesi kucita mulimo uwo wakapika? (b) Kasi ivyo vikacitikira Mozesi vikutisambizgaci pa umo Yehova wakupelekera mzimu wake?
3 Pa ŵanthu wose awo ŵakaŵako mu 1513 B.C.E., Mozesi ndiyo wakaŵa “wakuzika comene.” (Maŵa. 12:3) Munthu wakuzika uyu wakapika mulimo ukuru wakulongozga mtundu wa Israyeli. Mzimu wa Ciuta ukamupa nkhongono Mozesi kuti wacimenge, kweruzga, kulemba, kulongozga, na kucita minthondwe. (Ŵazgani Yesaya 63:11-14.) Ndipouli, nyengo yinyake Mozesi wakadandawura kuti mulimo uwo wakapika ngukuru comene. (Maŵa. 11:14, 15) Ntheura, Yehova ‘wakatora mzimu unyake’ uwo ukaŵa pa Mozesi na kuwuŵika pa ŵanalume 70 kuti ŵamovwirenge. (Maŵa. 11:16, 17) Nangauli Mozesi wakawonanga kuti mulimo uwo wakapika ngukuru, kweni wakawucitanga na nkhongono zake yayi. Ndimo vikaŵiraso na ŵanalume 70 awo ŵakasankhika kovwirana nayo.
4 Mozesi wakapika nkhongono zakukwana kumovwira pa mulimo uwo wakapika. Yehova wakati waŵika mzimu utuŵa pa ŵanalume 70, nipera Mozesi wakaŵa na mzimu uwo wakakhumbikwiranga. Mozesi pamoza na ŵanalume 70 aŵa, wose ŵakaŵa na mzimu wakukwana kucitira mulimo uwo ŵakapika. Yehova wakupeleka mzimu wake mwakuyana na umo vinthu viliri. “Wakupeleka mzimu mwa kupima pa mweso cara,” kweni wakupeleka “kufuma mu uzali wake.”—Yoh. 1:16; 3:34.
5 Kasi pasono mukuzizipizga viyezgo? Kasi mukuwona kuti milimo iyo muli nayo yikumumalirani nyengo yinandi? Kasi mukufwilirapo kusangira mbumba yinu vinthu vyauzimu na vyakuthupi uku mukwenjerwa na mitengo ya vinthu panji na umoyo winu? Kasi mukucita milimo yakusazgikira mu mpingo? Manyani kuti Ciuta wamovwiraninge na mzimu wake, wangamupani nkhongono kuti muzizipizge suzgo lililose ilo mungakumana nalo.—Rom. 15:13.
Mzimu Utuŵa Ukawovwira Bezalelu
6-8. (a) Kasi mzimu wa Ciuta ukawovwira Bezalelu na Oholiabu kucita vici? (b) Nchivici cikulongora kuti Bezalelu na Oholiabu ŵakalongozgekanga na mzimu wa Ciuta? (c) Cifukwa wuli ivyo vikacitikira Bezalelu ni vyakukhozga?
6 Ivyo wakacita Bezalelu uyo wakaŵako mu nyengo ya Mozesi, vikulongora makora umo mzimu wa Ciuta ukugwilira nchito. (Ŵazgani Exodus 35:30-35.) Bezalelu wakimikika kudangilira mulimo wa ufundi pa cihema cakukumanamo. Kasi Bezalelu wakaŵa kale na luso pambere wandapike mulimo uwu? Viŵi yayi. Panji mulimo waumaliro uwo wakacitapo pambere wandapike mulimo uwu, ukaŵa wa kuwumba njerwa za Ŵaeguputo. (Ex. 1:13, 14) Ipo kasi Bezalelu wakatenge wafiskenge wuli mulimo ukuru uwu? Baibolo likuti Bezalelu wakazuzgika na “mzimu wa Ciuta, mu vinjeru, mu kumanya, na mu mahara, na mu ufundi wose, na kwata milimo yakuzizwiska . . . kucita mulimo wose ngwa ufundi.” Kwali Bezalelu wakaŵa kale na luso, kweni mzimu utuŵa ukwenera kuti ukasazgirako luso lwake. Ndimoso vikaŵira na Oholiabu. Bezalelu na Oholiabu ŵakwenera kuti ŵakawumanyanga makora mulimo uwu, cifukwa ŵakasambizgangaso ŵanji. Ciuta wakaŵawovwira kuti ŵasambizgenge.
7 Vinthu ivyo Bezalelu na Oholiabu ŵakapanga vikakhala nyengo yitali ndipo uwu mbukaboni unyake wakuti ŵakalongozgekanga na mzimu wa Ciuta. Ivyo ŵakapanga vikakhala pafupifupi vilimika 500. (2 Mid. 1:2-6) Mwakupambana na umo ŵanthu ŵakucitira mazuŵa ghano, Bezalelu na Oholiabu ŵakaŵavya maghanoghano ghakuti ivyo ŵakapanga vimanyikwe na mazina ghawo. Ŵakakhumbanga kuti Yehova yekha ndiyo wapike ucindami pa mulimo wawo.—Ex. 36:1, 2.
8 Mazuŵa ghano napo, tingakhumbikwira kucita milimo iyo yikukhumba maluso ghapadera, nga ni mulimo wa kuzenga, kusindikizga, kunozga maungano, kupeleka wovwiri uko kwacitika masoka, ndiposo kudumbiskana na ŵadokotala pa umo ise tikulondezgera Malemba pa nkhani ya ndopa. Nyengo zinyake milimo iyi yikucitika na awo ŵali na luso, kweni kanandi yikucitika na ŵabali awo ŵakuŵa kuti ŵandacitepo milimo yanthena. Mzimu wa Ciuta ukuŵawovwira kuti vyose vyende makora. Kasi mukugongowa kucita uteŵeti unyake cifukwa ca kujiwona kuti ndimwe wambura kwenelera? Kumbukani kuti mzimu wa Yehova ungamovwirani kufiska mulimo uliwose uwo mungapika.
Mzimu wa Ciuta Ukawovwira Joshua
9. Kasi nchivici cikacitikira Ŵaisrayeli ŵati ŵafuma waka mu Eguputo, ndipo pali fumbo wuli?
9 Mzimu wa Ciuta ukalongozgaso munthu munyake uyo wakaŵako mu nyengo ya Mozesi na Bezalelu. Ŵaisrayeli ŵakati ŵafuma waka mu Eguputo, Ŵaamaleki ŵakaŵawukira. Iyi yikaŵa nyengo yakuti Ŵaisrayeli ŵambe kurwa nkhondo. Nangauli Ŵaisrayeli ŵakaŵa kuti ŵandarwepo nkhondo, nipera apa ŵakeneranga kurwa nkhondo. (Ex. 13:17; 17:8) Pa nkhondo iyi pakakhumbikwiranga mulongozgi. Kasi wakeneranga kuŵa njani?
10. Cifukwa wuli Ŵaisrayeli ŵakathereska ŵalwani ŵawo apo ŵakalongozgekanga na Joshua?
10 Joshua ndiyo wakasankhika. Kweni kasi wafumbikenge mulimo uwo wakacitapo kumasinda, mphanyi wakazunura mulimo wuli? Nchito yauzga? Kuwumba njerwa? Panji kusora mana? Mbunenesko kuti a Elishama, ŵasekuru ŵa Joshua ndiwo ŵakalongozganga fuko la Efurayimu na gulu la nkhondo la ŵanalume 108,100. (Maŵa. 2:18, 24; 1 Mid. 7:26, 27) Ndipouli, Yehova kwizira mwa Mozesi wakasankha Elishama yayi nesi mwana wake Nuni, kweni wakasankha Joshua. Nkhondo iyi yikarweka zuŵa lose. Ŵaisrayeli ŵakatonda cifukwa cakuti Joshua wakapulikira ndipo wakazomera kulongozgeka na mzimu wa Ciuta.—Ex. 17:9-13.
11. Nga ni Joshua, kasi tingacita wuli makora uteŵeti wakupatulika?
11 Pamasinda, Joshua “wakazura mzimu wavinjeru” ndipo wakanjira m’malo mwa Mozesi. (Dute. 34:9) Mzimu utuŵa ukamovwira yayi Joshua kuti wacimenge nesi kucita minthondwe nga ni Mozesi, kweni ukamovwira kudangilira Ŵaisrayeli kuti ŵathereske Ŵakenani. Nase mazuŵa ghano, tingajiwona kuŵa ŵambura kwenelera kucita milimo yinyake yakupatulika. Kweni nga ni Joshua, tikugomezga kuti tingacita makora usange tikupulikira ulongozgi wa Ciuta.—Josh. 1:7-9.
“Mzimu wa Yehova Ukiza pa Gidiyoni”
12-14. (a) Kasi tikusambirapoci pa umo ŵanalume 300 ŵa Gidiyoni ŵakathereskera ciwuru ca Ŵamidiyani? (b) Kasi Yehova wakamusimikizgira vici Gidiyoni? (c) Kasi Ciuta wakutisimikizgira vici mazuŵa ghano?
12 Joshua wakati wafwa, Yehova wakalutilira kupeleka nkhongono zake ku ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka. Buku la Ŵeruzgi lili na nkhani zinandi za ŵanthu awo “mu kulopwa ŵakazgoreka ŵankhongono.” (Heb. 11:34) Ciuta wakamupa mzimu utuŵa Gidiyoni kuti walwere ŵanthu ŵake. (Ŵeru. 6:34) Kweni ŵasilikari awo Gidiyoni wakawunjika ŵakaŵa ŵacoko comene mwakuti msilikari yumoza wakeneranga kurwa na ŵalwani (Ŵamidiyani) ŵanayi. Mu maso gha Yehova ŵasilikari ŵa Israyeli ŵakaŵa ŵanandi comene. Kaŵiri kose Yehova wakati Gidiyoni wawezgeko ŵasilikari ŵanyake mwakuti Muisrayeli yumoza wakeneranga kurwa na ŵalwani 450. (Ŵeru. 7:2-8; 8:10) Ciŵelengero ici cikaŵa cakwenelera kwa Yehova. Wakacita nthena na fundo yakuti para ŵatonda, paŵavye wakuyowoya kuti ŵatonda cifukwa ca nkhongono panji vinjeru vya munthu.
13 Gidiyoni pamoza na gulu lake, ŵakaŵa ŵakunozgeka. Kasi namwe muŵenge pa gulu licoko la ŵasilikari aŵa, mukatenge mujiwonenge kuti ndimwe ŵakuvikilirika? Panji mukatenge mwambenge kwenjerwa? Tili na cigomezgo kuti Gidiyoni wakagomezga Ciuta, cifukwa wakacita ivyo wakatumika. (Ŵazgani Ŵeruzgi 7:9-14.) Yehova wakamukalipira yayi Gidiyoni cifukwa ca kumulomba cimanyikwiro cakuti wali nayo. (Ŵeru. 6:36-40) M’malo mwake, Yehova wakakhozga cipulikano ca Gidiyoni.
14 Nkhongono za Yehova zilije cigoti. Wangaponoska ŵanthu ŵake pa suzgo la mtundu uliwose, ndipo wangagwiliskira nchito ŵanthu awo ŵakuwoneka kuti mbambura nkhongono panji ŵakunyotwa. Nyengo zinyake tingajiwona kuti ndise ŵacoko panji tazingiziwa comene. Nangauli tikukhazga kuti Ciuta watilongore minthondwe yayi nga umo wakacitira na Gidiyoni, kweni tikumanya kuti wakutilongozga kwizira mu Baibolo, kweniso mu mpingo uwo ukulongozgeka na mzimu wake. (Rom. 8:31, 32) Ivyo Yehova watilayizga vikukhozga cipulikano cithu ndipo tikuŵa ŵakukhorwa kuti ni Movwiri withu nadi.
“Mzimu wa Yehova Ukiza pa Yefita”
15, 16. Cifukwa wuli mwana wa Yefita wakajipeleka, ndipo ŵapapi ŵakwenera kusambirapoci?
15 Wonaniso munthu munyake uyo wakawovwirikapo na Yehova. Apo Ŵaisrayeli ŵakanozgekeranga kurwa nkhondo na Ŵaamoni, “mzimu wa Yehova ukiza” pa Yefita. Yefita wakakhumbisiska comene kutonda nkhondo iyi kuti Yehova wapike ucindami, ntheura wakajikaka na cilapo ico cikaŵa cipusu yayi kufiska. Wakalapa kuti usange Ciuta wamupa Ŵaamoni, munthu uyo wazamwamba kufuma pa mulyango wa nyumba yake para wawera ku nkhondo, wazamumupeleka kwa Yehova. Apo Yefita wakaweranga ku nkhondo uko wakathereska Ŵaamoni, mwana wake mwanakazi ndiyo wakafuma kukumana nayo. (Ŵeru. 11:29-31, 34) Kasi ici cikaŵa cacilendo? Viŵi yayi, cifukwa wakaŵa na mwana yumoza. Yefita wakafiska cilapo cake mwa kupeleka mwana wake yumoza pera kuti wakateŵeterenge Yehova ku Shilo. Pakuti mwana wa Yefita wakasopanga Yehova, wakawona kuti awiske ŵakwenera kufiska cilapo cawo. (Ŵazgani Ŵeruzgi 11:36.) Mzimu wa Yehova ukakhozga Yefita pamoza na mwana wake.
16 Kasi nchivici cikawovwira mwana wa Yefita kuti waŵe na mzimu wakujipata? Nchakuwonekerathu kuti cipulikano cake cikakhozgeka apo wakawonanga mwamphu na kujipeleka kwa ŵawiske pakusopa Ciuta. Ŵapapi, manyani kuti ŵana ŵinu ŵakuwona ivyo mukucita. Ivyo mukusankha vikuŵaphalira kuti mukugomezga ivyo mukuyowoya. Ŵakuwona para mukulomba kufumira pasi pa mtima, kusambizga mwaluso, na para mukufwilirapo kuteŵetera Yehova na mtima wose. Apo ŵana ŵinu ŵakuwona ivi, nchakuwonekerathu kuti ŵazamuŵa na khumbo likuru la kuteŵetera Yehova. Ndipo imwe muzamuŵa ŵakukondwa comene.
“Mzimu wa Yehova Ukamba Kumuwuska” Samusoni
17. Kasi mzimu wa Ciuta ukawovwira Samusoni kucitaci?
17 Tiyeni tiwoneso munthu munyake uyo wakawovwirika na mzimu wa Ciuta. Apo Ŵaisrayeli ŵakayuzgikanga na Ŵafilisiti, “mzimu wa Yehova ukamba kumuwuska” Samusoni kuti waŵawombore. (Ŵeru. 13:24, 25) Samusoni wakapika nkhongono zakucitira vinthu vyakuzizika comene. Apo Ŵafilisiti wakanyengeleranga Ŵaisrayeli ŵanyake kuti ŵamukore Samusoni, “mzimu wa Yehova ukamwizira mwa nkhongono, ntheura miguruzi iyo yikaŵa pa mawoko ghake yikaŵa nga ndi wuzi wakuphya mu moto, ndipo vikakiro vyake vikasutuka kufumapo pa mawoko ghake.” (Ŵeru. 15:14) Nanga ni apo wakaŵa wakulopwa mu thupi cifukwa ca kusankha mwambura mahara, Samusoni wakazgoreka wankhongono “kwizira mu cipulikano.” (Heb. 11:32-34; Ŵeru. 16:18-21, 28-30) Mzimu wa Yehova ukamupa nkhongono Samusoni ndipo wakacita vinthu vyakuzizika. Nanga ni sono nkhani izi zikutikhozga comene. Mwawuli?
18, 19. (a) Kasi ivyo vikacitikira Samusoni vikutisimikizgira vici? (b) Kasi mwasanga candulo wuli cifukwa ca kusanda nkhani za ŵateŵeti ŵakale ŵakugomezgeka?
18 Nga ni Samusoni nase tikugomezga mzimu utuŵa. Tikugomezga mzimu uwu apo tikucita mulimo uwo Yesu wakapa ŵasambiri ŵake, “kupharazga ku ŵanthu na kupeleka ukaboni wakukwana.” (Mil. 10:42) Uteŵeti uwu ukukhumba maluso ghakawiro yayi. Tikuwonga comene cifukwa cakuti Yehova wakutovwira na mzimu wake apo tikucita mulimo uwu. Lekani nase tingayowoya nga umo nchimi Yesaya yikayowoyera kuti: “Yehova Ciuta watuma ine na mzimu wake.” (Yes. 48:16) Ni mzimu wa Ciuta uwo ukutituma. Tikuŵikapo mtima pa mulimo uwu uku tikugomezga kuti Yehova watovwirenge nga umo wakacitira na Mozesi, Bezalelu, na Joshua. Tikutora “lupanga lwa mzimu, ulo ni mazgu gha Ciuta,” na kuŵa na cigomezgo cose kuti Ciuta watipenge nkhongono nga umo wakacitira na Gidiyoni, Yefita, na Samusoni. (Efe. 6:17, 18) Para tikuthemba mzimu wa Yehova titondenge vyakujandizga, ndipo tiŵenge na nkhongono zauzimu nga umo Samusoni wakaŵira mwakuthupi.
19 Yehova wakutumbika awo mwacikanga ŵakukhozgera kusopa kwaunenesko. Cipulikano cithu cikukhora usange tikuzomera kulongozgeka na mzimu utuŵa. Tingacita makora kuwonaso nkhani zakukondweska izo zili kulembeka mu Malemba Ghacigiriki. Mu nkhani yakulondezgapo tizamuwona umo mzimu wa Yehova ukagwiliranga nchito pa ŵateŵeti ŵakugomezgeka mu nyengo ya ŵapositole.
Cifukwa wuli mukukhozgeka kumanya umo mzimu wa Ciuta ukamovwilira . . .
• Mozesi?
• Bezalelu?
• Joshua?
• Gidiyoni?
• Yefita?
• Samusoni?
[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 22]
Mzimu wa Ciuta ungatipa nkhongono zauzimu nga umo Samusoni wakaŵira mwakuthupi
[Cithuzithuzi pa peji 21]
Mwaŵapapi, ŵana ŵinu ŵakuwona mwamphu uwo mukulongora