Pamasinda Nkhasanga Wanangwa Weneko
Yakuyowoyeka na Maria Kilin
Uku wakuseka wakulaŵilira jele wakati: “Palije uyo wangakupenja. Ungakhala kwenekuno.” Kasi vikenda wuli kuti mbumba yithu yakulimbikira nchito, na yamtende yisangike mu jele ku North Korea mu 1950 vilimika vinkhondi pamasinda pakuti nkhondo yaciŵiri ya caru cose yamara?
MWAKUYANA na vikalata vyane, nkhababika mu 1924. NKhababikira mu muzi wa Shmakovka ku vyaru vya kumafumiro gha dazi kwa Russia kufupi na mphaka ya caru ca China.
Zuŵa linyake vigeŵenga vikakora adada na ŵakuru ŵane na kuluta nawo. Ndipo kufuma nyengo iyo ŵakawonanaso yayi na amama. Amama ŵakaŵaleka na ŵana ŵanandi awo ŵakaŵaleranga. Mzengezgani withu wakajipeleka kuti walute nase ku malo ghakupwelelera ŵalanda gha Russian Orthodox. Ndipo wakati wamuŵaphalira kuti amama ŵithu ŵali kuticimbira.
Amama ŵakazomerezga sacizgo ili, cifukwa ŵana ŵawo kusazgapo na ine wuwo mphanyi tikafwa na njara. Pasono nili na vyaka vya m’ma 80, ndipo nili wakukondwa kuti amama ŵakatitumizga ku malo gha kupwelelerako ŵalanda. Ivi vikawovwira kuti tipone. Ndipouli, nyengo zinyake citima cikunikora kuti amama ŵakatitumizga ku malo agha.
Mu 1941, nkhasamukira ku Korea uko nkhatengwa kwa Ivan wa ku Russia. Mwana withu msungwana Olya, wakababikira ku Seoul, ku Korea mu 1942. Mwana withu musepuka zina lake Kolya, wakababika mu 1945, ndipo munung’una wake Zhora wakababika mu 1948. Mfumu wane ŵakaguliskanga mu sitoro yithu apo ine nkhasonanga. Pakuti mu msumba wa Seoul mukakhalanga ŵanthu ŵanandi ŵa ku Japan, ŵana ŵithu ŵakayowoyanga Cijapanizi, nangauli ku nyumba tikayowoyanga ciyowoyero ca ku Russia. Vyaka vyose ivi kufika mu 1950, ku malo agha kukawonekanga kuti kuli mtende pakati pa ŵanthu ŵa ku Soviet, America na Korea. Ŵanthu wose aŵa ŵakaguranga vinthu mu sitoro yithu.
Ŵanthu ŵa ku North Korea Ŵakatikora
Mu caka cenecici ca 1950, vinthu vikasintha mwamabuci. Ŵasilikari ŵa ku North Korea ŵakapoka msumba wa Seoul. Pakuti tikatondeka kucimbira, ŵakatikora pamoza na ŵanthu ŵa mu vyaru vinyake. Kwa vilimika vitatu na hafu, ŵakatendeskanga mu malo ghakupambanapambana mu North Korea pamoza na ŵanthu awo ŵakakoleka pa nkhondo ŵa ku Britain, Russia, America, na France. Tikakhalanga kulikose uko kwasangika nyumba ndipo tikageganga mabomba.
Pa nyengo yinyake, tikakhalanga mu nyumba izo zikathukiranga ndipo tikapikanga cakurya cakukwana. Ndipouli, kanandi tikaryanga waka malezi na kugona mu vinyumba ivyo ŵeneko ŵavileka umo mukazizimanga comene. Ŵanandi ŵa mu gulu lithu, ŵakafwanga cifukwa ca kusoŵa cakurya. Nkhakwiyanga comene para ŵana ŵane ŵakusuzgika. Mu cilimika ici ku North Korea kukazizima luŵiro. Nkhukumbuka kuti nkhawothanga moto usiku wose na kuthukizga malibwe agho nkhaghaŵikanga kusi apo pagona ŵana.
Apo kukamba kuthukira, ŵanthu ŵa mu mizi ŵa ku Korea ŵakatiphaliranga vyakumera vya ku thengere ivyo ŵanthu ŵakurya, ntheura tikamba kupenja tuvipasi tunyake tuswesi, mpheska, na wowa. Ŵanthu ŵa ku mizi aŵa ŵakatitinkhanga yayi, kweni ŵakaticitiranga citima pa umo tikasuzgikiranga. Nkhasambira kukora ŵacule kuti cakurya ciŵengeko cinandi. Vikanipweteka comene kupulika kuti ŵana ŵane kanandi ŵakapemphanga ŵacule.
Zuŵa linyake mu Okutobala, ŵakatiphalira kuti tilute ku msumba wa Manp’o. Ŵakatiphaliraso kuti ŵanthu ŵalwari na ŵana ŵapikenge galeta kuti ŵendepo. Olya na awiske pamoza na ŵanthu ŵanyake ŵakaŵatora na kwenda nawo pasi. Ŵadumbu ŵake ŵacokoŵacoko pamoza na ine tikaŵa ŵakwenjerwa kwa mazuŵa ghanandiko uku tikulindilira kuti galeta lize. Paumaliro likiza.
Ŵakayidi ŵalwari ŵakaŵakhoma mu galeta nga ni vingoma. Cikaŵa cakucitiska citima comene. Uku Zhora wali pamusana, nkhayezga kuŵika mwana wane Kolya pa kona mu galeta, kweni wakanililira kuti: “Amama, nkhukhumba kwenda na imwe. Munganilekanga yayi.”
Kolya wakalondezga pamasinda, na kukora siketi yane uku wakuphinda kuti nileke kumuzgeŵa. Ŵakayidi ŵanandi ŵakakomeka paulendo uwu, uwo ukatora tumazuŵa. Viyuni vikuruvikuru vikatilondezganga na kurya vitanda ivyo vyalekeka. Paumaliro tikasanganaso na mfumu wane na mwana wane Olya. Tikalira na kuvumbatirana. Usiku uwu nkhagona yayi, nkhathukizganga malibwe pa moto. Nkhajipulikanga makora cifukwa pa nyengo iyi nkhathukizgiranga ŵana wane wose.
Mu 1953, apo tikaŵa pafupi na mphaka ya North na South Korea vinthu vikatiŵirako makora. Tikapika yunifomu zakutowa, skapato, buledi, kweniso maswiti. Nyengo yicoko waka yikati yajumphapo, ŵanthu ŵa ku Britain ŵakaŵafumiska ndipo pamasinda ŵa ku France. Kweni ise tikaŵavya kwithu. Ŵakayidi ŵaumaliro ŵati ŵaluta, tikakhala tekha. Tikalira cifukwa tikasoŵa cakucita ndipo tikatondekanga na kurya wuwo. Panyengo iyi ndipo wakulaŵilira jele wakayowoya mazgu ghakupweteka agho ghali kukwambilira kwa nkhani iyi.
Umoyo Uphya ku America
Cakuzizika nchakuti nyengo yicoko waka yikati yajumphapo, ŵakatitolera ku South Korea, ku cigaŵa ico ŵasilikari wose ŵakaŵa kuti ŵafumako. Ŵimiliri ŵa ŵasilikari ŵa ku America ŵati ŵatifumba, ŵakatizomerezga kunjira mu caru ca America. Pakuluta tikenda pa sitima mpaka ku San Francisco, California uko tikawovwirika na mawupu ghakovwira ŵakusoŵerwa. Pamasinda, tikaluta ku Virginia, ndipo ŵanthu ŵa ku malo agha ŵakatovwira kuti tambe kujipwelelera tekha. Paumaliro tikasamukira ku Maryland na kwamba umoyo uphya.
Tikazizwa kuwona vinthu vyacilendo nga nchakuphyelera ca magesi (vacuum cleaner). Pakuŵa ŵalendo ku caru caŵene, tikagwiranga nchito nyengo yitali kweniso tikalimbikiranga. Kweni nkhazizwa kuwona kuti ŵanthu ŵakusanga makora ku malo ghacilendo agha, ŵakasangirangapo mwaŵi pa ŵalendo. Pakajumpha nyengo yitali yayi, nkhasangana na wasembe wa chalichi la Orthodox ndipo wakati: “Sono muli mu caru cakutumbikika. Usange mukukhumba kuti vinthu vimwenderani makora, mukwenera yayi kukhala na ŵanthu ŵakwinu.” Nkhazizikika comene, na kujifumba kuti, Kasi tikwenera yayi kovwirana?
Mu 1970, munthu munyake zina lake Bernie Battleman wakiza panyumba na cilato cakuti wadumbiskane nase vya mu Baibolo. Munthu uyu wakayowoyanga mwacikanga kweniso kwambura kubisa nga umo ise tikacitiranga. Tikadumbiskana kwa maora ghanandi. Cifukwa cakuti nkhakulira ku malo ghakulelerako ŵalanda gha Orthodox, nkhamanyanga visambizgo vya chalichi mwa kusunga pa mtima. Kweni nkhaghanaghanapo yayi vyakuti niŵe na Baibolo. Bernie wakatipa Baibolo ndipo wakati: “Baibolo ili ndinu cifukwa nkhumutemwani.” Kweniso wakaphalira Ben, Kaboni uyo wakamanyanga ciyowoyero ca ku Russia vyakukhwaskana na ise.
Ben na muwoli wake ŵakazgora mafumbo ghane kufuma mu Baibolo. Ndipouli, nkhagomezganga kuti Ŵakaboni ŵali kubendezga malemba ghakupatulika. Nkhakwiya kuwona kuti mabuku ghawo ghakuyowoya kuti Mariya ŵakaŵaso na ŵana ŵanyake padera pa Yesu, peneapo ku chalichi tikasambizgika nthena yayi.
Nkhaphalira mubwezi wane wa ku Poland na kumupempha kuti waŵazge Baibolo lake la ku Poland kuti niwone ivyo likuyowoya pa lemba la Mateyu 13:55, 56. Wakati waŵazga, nkhazizikika kupulika kuti Yesu wakaŵa nadi na ŵanung’una ŵake. Mubwezi wane nayo wakayimbira munyake uyo wakagwiranga nchito ku layibulare yinyake ku Washington, D.C., kuti wawone vesi ili mu Mabaibolo ghose agho ghakaŵako. Pamasinda wakaniphalira kuti ghose ghakuyowoya vimoza: Yesu wakaŵa na ŵanung’una kweniso ŵadumbu ŵake.
Nkhaŵa na mafumbo ghanandi, nga ni agha: Cifukwa wuli ŵana ŵakufwa? Cifukwa wuli vyaru vikurwa nkhondo? Cifukwa wuli ŵanthu ŵakutondeka kupulikana nanga ŵangaŵa ŵaciyowoyero cimoza? Mazgoro agho nkhapokera ghakufuma mu Baibolo ghakanikondweska comene. Nkhasambira kuti ni Ciuta yayi uyo wakupangiska kuti ŵanthu ŵasuzgikenge. Nkhakondwa comene kumanya kuti ŵakutemweka ŵithu awo ŵali kufwa tizamuwonanaso nawo. Paumaliro, Yehova wakaŵa wanadi kwa ine.
Zuŵa linyake nkhakhala pafupi na kacikozgo kane kupempha Ciuta kuti wawovwire mwana wane uyo wakaŵa kuti wawerako waka ku nkhondo ndipo wakasuzgikanga comene maghanoghano. Mwaluŵiro nkhamanya kuti malurombo ghane ghakwenera kuluta kwa Ciuta wamoyo, Yehova, ku cikozgo cara. Nkhacitora na kuciphwanya ndipo nkhawona kuti cikaŵa waka cisulo cakukulungika na kapepara kakutowa. Nangauli nkhacigura ku chalichi, kweni pa usiku uwu nkhacitaya.
Cikaŵa cipusu yayi kuti nileke chalichi ilo nkhakuliramo. Kweni nkhazirwiskanga comene visambizgo vya mu Baibolo kuluska cilicose. Cilimika cikati cajumphapo ine na mfumu wane pamoza na mwana withu msungwana tikaluta kukakumana na wasembe wa chalichi la Orthodox. Nkhaŵa na kabuku ako mukaŵa mafumbo ghanandi ghakukhwaskana na Baibolo na malemba ghake pasi pake. Apo nkhaŵazganga mavesi gha mu Baibolo mwakukwezga, wasembe uyu wakapukunyanga waka mutu na kuyowoya kuti: “Watayika.” Ndipo wakatiphalira kuti tileke kuzakafipiskaso mulyango wake.
Ivi vikamukhwaska comene mwana wane Olya. Nayo wakamba kusambira Baibolo ndipo mwaluŵiro wakamba kuwungana na Ŵakaboni ŵa Yehova pamoza na ine. Mu 1972, nkhabapatizika, ndipo Olya wakabapatizika mu cilimika cakulondezgapo.
Fundo ya Mbumba Yithu
Fundo ya mbumba yithu njakuti, luwaniko vyakale, maso panthazi. Ntheura, tikacedwanga yayi kucitapo kanthu usange takhorwa kuti cinthu cinyake nchaunenesko. Apo mwana wane msungwana na ine tikamba kuŵa paubwezi na Ciuta, tikaŵa na khumbo likuru comene la kuluta ku nyumba za ŵanthu na kuŵaphalira ivyo tikasambiranga. Nkhwenera kuzomerezga kuti pakwamba nkhayowoyanga waka cilicose kwambura kupwelerako, ndipo uyo nkhagwiranga nayo nchito wakanjilirangapo na kuyowoya mwavinjeru. Kweni nyengo yikati yajumphapo nkhasambira kuyowoya na ŵanthu ŵamitundu yakupambanapambana awo nga ndine ŵakapenjanga kuŵa na umoyo uwemi.
Mu vilimika vyakulondezgapo ine na mwana wane msungwana kanandi tikayowoyanga kuti para mwaŵi ungajulika, tingaluta ku Russia kuti tikawovwire ŵanthu kuti ŵamanye Ciuta nga umo tacitira ise. Apo mwaŵi ukasangika mu vilimika vya m’ma 1990, Olya wakafiska ivyo tikaghanaghananga. Wakasamukira ku Russia ndipo kwa vilimika 14 wakateŵetera nga ni mupharazgi wanyengo zose. Wakasambira Baibolo na ŵanthu ŵanandi na kovwiraso pakung’anamura mabuku ghakulongosora Baibolo ku Ofesi ya munthavi ya Ŵakaboni ŵa Yehova ku Russia.
Pasono nili mulwari, kweni ŵana ŵane ŵakucita cilicose ico ŵangafiska kunovwira kuti niŵeko makora. Nkhuwonga Ciuta kuti pamasinda pakuti nasuzgika kwa vilimika vinandi, paumaliro nkhasanga nadi umoyo uwemiko. Nkhukumbuka salimo ilo Davide wakalemba apo wakati: “[Ciuta] wakundirongozga ku maji ghakudama; wakuwezgeramo mzimu wane. Wakundirongozga mu nthowa zaurunji cifukwa ca zina lake.”—Salmo 23:2, 3.a
[Mazgu ghamusi]
a Maria Kilin wakagona tulo mu nyifwa pa Malici 1, 2010, apo nkhani yakwamba yakukhwaskana na umoyo wake yikanozgekanga kuti yilembeke mu mabuku.
[Cithuzithuzi pa peji 12]
[Kulongosora Cithuzithuzi]
U.S. Army photo
[Bokosi/Vithuzithuzi pa peji 13]
NKHANI YAKUKONDWESKA
Ca ku umaliro wa cilimika ca 1954, Maria Kilin wakalemba nkhani yakukondweska yakukhwaskana na umoyo wake wa ku North Korea. Nkhani iyi yikang’anamurika mu Cingelezi na munthu munyake wa ku Russia uyo wakagwiranga nchito ku Australian Embassy ndipo wakayiguliska ku ŵakulemba manyuzipepara ku America. Mu 1955, kwambira pa Janyuwale 16 mpaka 28, nkhani iyi yikalembeka maulendo 12 mu nyuzipepara za ku America.
Nkhani yakwamba yikamba na mazgu ghakuti: “Ndine mulembi yayi. Nyengo zinyake vinganitonda kulemba mwaluso nkhani yane. Kweni ningayilemba yose, kulemba unenesko.” Ndipo Maria wakalemba nadi. Nkhani iyo yili pamoza na iyi, yikulongosora mwakudumura umoyo wake na umo vinthu vikasinthira apo ŵakaŵa ku America vilimika vinandi vyati vyajumphapo.
[Vithuzithuzi]
Vimapepara vya Nkhani Yane iyo Nkhalemba Kweniso Nkhani Yane Yakwamba mu Nyuzipepara
[Cithuzithuzi pa peji 13]
Muzi wa Shmakovka, Primorskiy Kray, ku manjiliro gha dazi kwa Russia, uko nkhababikira
[Cithuzithuzi pa peji 14]
Apo ine na Ivan tikatorana, 1941
[Cithuzithuzi pa peji 14]
Mfumu wane na ŵana ŵithu ŵaŵiri, 1954
[Mazgu gha Cithuzithuzi]
U.S. Army photo
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Nili mu dimba pa nyumba yane ku Maryland, U.S.A., mu 1990