Teŵeterani Kwambura Kudandawura

1-3. (a) Kasi mazgu ghakuti kudandawura ghakung’anamuraci, ndipo ghakutikhwaska wuli? (b) Kasi tingasambirako vici kwa Paulosi pa nkhani ya kuteŵetera kwambura kudandawura?

MUNTHU munyake wakulemba mapowemu wakalemba kuti: “Pa mazgu ghose ghacitima agho ghakuyowoyeka panji kulembeka, ghacitima comene ngakuti: ‘Nimanyenge mphanyi nkhacita nthena yayi.’” Wakulemba mapowemu uyu wakaŵa J.G. Whittier, ndipo wakayowoyanga vya vinthu ivyo tikudandawura navyo, vyeneivyo para tingapikaso mwaŵi kuti ticiteso mphanyi tangucita mu nthowa yinyake. Mazgu ghakuti “kudandawura” ghakung’anamura kuŵa na citima, kusuzgika maghanoghano pa vinthu ivyo vyacitika panji ivyo tatondeka kucita, kweniso ghangang’anamura “kwambaso kulira.” Tose tili kucitapo vinthu ivyo usange tingapika mwaŵi kuti ticiteso tingacita mu nthowa yinyake. Kasi ni vinthu wuli ivyo imwe mukudandawura navyo?

² Ŵanthu ŵanyake ŵali kucita vinthu viheni comene mu umoyo wawo, nanga nkhucita zakwananga zikuru. Ŵanyake ŵandacite vinthu viheni comene, kweni ŵakukayika usange vinthu vinyake ivyo ŵakasankha mu umoyo wawo ni viwemi nadi. Ŵanthu ŵanyake ŵali kuleka kughanaghanira vinthu ivyo vikaŵacitikira kumasinda ndipo ŵakukhala makora. Ŵanyake ŵakulutilira kusuzgika na vinthu ivyo ŵakacita kumasinda, ndipo nyengo zose ŵakuyowoya mazgu ghakuti, “nimanyenge mphanyi nkhacita nthena yayi.” (Sal. 51:3) Pa vinthu ivyo vyazunulika apa, kasi imwe mukusuzgika na vici? Kasi mukukhumba kucita vyose ivyo mungafiska kuti muteŵetere Ciuta kwambura kudandawura, kwambira sono kuya munthazi? Kasi pali cakuwonerapo canadi ico tingasambirako, ceneico cingatovwira kuti ticite nthena? Enya cilipo, ncha mpositole Paulosi.

³ Mu umoyo wake, Paulosi wakacita maubudi ghakuru kweniso wakasankha vinthu mwamahara. Wakadandawura comene cifukwa ca ivyo wakacita kumasinda, kweni wakacitapo kanthu kuti wateŵetere Ciuta mwakugomezgeka. Tiyeni tiwone umo ciyelezgero cake cingatisambizgira pa nkhani ya kuteŵetera kwambura kudandawura.

VINTHU IVYO PAULOSI WAKADANDAWURA NAVYO

4. Kasi ni vinthu wuli ivyo Paulosi wakacita kumasinda vyeneivyo wakadandawura navyo?

⁴ Apo wakaŵa muwukirano, Paulosi wakaŵa Mufarisi, ndipo wakacita vinthu ivyo pamasinda wakadandawura navyo. Mwaciyelezgero, wakatambuzga comene ŵasambiri ŵa Khristu. Nkhani ya mu Baibolo yikuyowoya kuti Stefano wakati wakomeka waka, “Saulosi [uyo pamasinda wakamba kumanyikwa kuti Paulosi], wakamba kuyungwiska mpingo. Wakanjiranga mu nyumba na nyumba na kuguguzira kuwaro ŵanalume na ŵanakazi wuwo, wakaŵapelekanga ku gadi.” (Mil. 8:3) Albert Barnes wakayowoya kuti lizgu Lacigiriki ilo lili kung’anamulika kuti “kuyungwiska” ni “lizgu lankhongono, ilo likuyowoya za mwamphu na ukali uwo [Saulosi] wakaŵa nawo pa kutambuzga ŵasambiri.” Ntheura, Barnes wakayowoya kuti, “Saulosi wakawukira chalichi nga umo cikucitira cikoko.” Pakuti Saulosi wakaŵa Muyuda wakujipeleka, wakagomezganga kuti mulimo uwu wamupa ni Ciuta kuti wamazge Cikhristu. Ntheura wakalutilira kutambuzga Ŵakhristu, “kofya . . . ŵanalume na ŵanakazi wuwo,” ndipo wakayezgayezga kuti waŵaparanye.—Mil. 9:1, 2; 22:4.a

5. Longosorani umo Saulosi wakalekera kutambuzga ŵalondezgi ŵa Yesu na kwamba kupharazga vya Khristu.

⁵ Cilato ca Saulosi cikaŵa cakuti walute ku Damaseko, kuti wakakore ŵasambiri ŵa Yesu mu nyumba zawo, na kuŵaguguzira ku Yerusalemu kuti ŵakalangike na Sanihedirini. Ndipouli, wakatondeka kucita ivi cifukwa cakuti wakalimbananga na Mutu wa mpingo waunenesko. (Efe. 5:23) Apo Saulosi wakalutanga ku Damaseko, Yesu wakamuwonekera, ndipo Saulosi wakaleka kuwona cifukwa ca ungweru uwo ukamuŵalira mwamunthondwe. Pamasinda Yesu wakatuma Saulosi ku Damaseko kuti wakalindilire ivyo waphalilikenge. Tikumanya vyose ivyo vikacitika.—Mil. 9:3-22.

6, 7. Kasi ni vinthu wuli ivyo vikulongora kuti Paulosi wakamanyanga viheni ivyo wakacita kumasinda?

⁶ Paulosi wakasintha nkharo yake wati wazgoka waka Mkhristu. M’malo mwa kuŵa mulwani wa Cikhristu, wakazgoka wamwamphu comene pa Cikhristu. Nangauli vikaŵa nthena, pamasinda wakalemba vyakukhwaskana na iyomwene kuti: “Nakuti imwe mukapulika vya makhaliro ghane ghakale mu Ciyuda, kuti mwakujumphizga nkhatambuzganga mpingo wa Ciuta na kuwuparanya.” (Gal. 1:13) Pamanyuma wakazunuraso vinthu ivyo wakacita kumasinda apo wakalemba kalata ku Ŵakorinte, ku Ŵafilipi, na kwa Timote. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 15:9; Fil. 3:6; 1 Tim. 1:13) Pakulemba vinthu ivi vyakukhwaskana na iyo, Paulosi wakajikuzganga yayi, kweniso wakajikhungurufyanga yayi na kulongora nga kuti vinthu ivi vikaleka kucitika. Wakamanyanga makora kuti wakacita maubudi ghakuru comene.—Mil. 26:9-11.

⁷ Nkhwantha ya kusanda vya Baibolo zina lake Frederic W. Farrar yikayowoya ivyo Saulosi wakacita “pa mulimo uheni comene wa kutambuzga Ŵakhristu.” Farrar wakasazgirapo kuti para tikughanaghanirapo pa vinthu viheni ivyo Paulosi wakacita pakutambuzga Ŵakhristu, “tikumanya citima ico wakwenera kuti wakaŵa naco ndiposo vinthu viheni ivyo ŵalwani ŵake ŵakwenera kuti ŵakamuyowoyeranga.” Panji ŵabali ŵa mu mipingo yakupambanapambana iyo Paulosi wakenderanga ŵakizanga kwa iyo. Panji ŵabali awo kakaŵa kakwamba kukumana nayo, ŵakayowoyanga kuti, ‘Asi ndiwe Paulosi, uyo wakatitambuzganga?’—Mil. 9:21.

8. Kasi Paulosi wakajipulika wuli cifukwa ca lusungu na citemwa ivyo Yehova na Yesu ŵakamulongora, ndipo ivi vikutisambizgaci ise?

⁸ Ndipouli, Paulosi wakamanya kuti wakacitanga makora uteŵeti cifukwa ca lusungu lukuru lwa Ciuta. Wakazunura mazgu ghakuti lusungu lukuru lwa Ciuta nyengo zakukwana 90 mu makalata ghake 14, ndipo wali kuzunura mazgu agha kuluska mulembi waliyose wa Baibolo. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 15:10.) Paulosi wakawonga comene kuti Ciuta wakamucitira lusungu, ndipo wakakhumbanga kulongora kuti lusungu ulu lukawa pawaka yayi. Ntheura ‘wakafukafuka kuluska’ ŵapositole ŵanyake wose. Ciyelezgero ca Paulosi cikulongolerathu kuti usange tazomera zakwananga zithu na kusintha, kwizira mu sembe yakuwombora ya Yesu, Yehova ngwakunozgeka kuwuskapo zakwananga zithu nanga zingaŵa zikuru wuli. Ili ni sambiro liwemi comene kwa waliyose uyo wakuwona kuti cikumusuzga kugomezga kuti wangasanga candulo na sembe ya Khristu. (Ŵazgani 1 Timote 1:15, 16.) Nangauli Paulosi wakatambuzganga Khristu, kweni wakalemba kuti: “Mwana wa Ciuta . . . wakanitemwa ndipo wakajipeleka iyomwene cifukwa ca ine.” (Gal. 2:20; Mil. 9:5) Nadi, Paulosi wakasambira umo wangateŵetelera kwambura kudandawura. Kasi fundo iyi ndiyo namwe mwasambirapo?

KASI VILIPO IVYO MUKUDANDAWURA NAVYO?

9, 10. (a) Cifukwa wuli ŵateŵeti ŵanji ŵa Yehova ŵakudandawura? (b) Cifukwa wuli nchiheni kulutilira kwenjerwa na ivyo mukacita kumasinda?

⁹ Kasi muli kucita vinthu ivyo pasono mukudandawura navyo? Kasi muli kumalira nkhongono na nyengo yinu pa vinthu vyambura candulo? Kasi mukacita vinthu ivyo panji vikapweteka ŵanji? Panji pali cinthu cinyake ico mukuwona kuti mphanyi mukacita mu nthowa yinyake. Kweni fumbo ndakuti, Kasi mucitenge wuli usange mukujipulika nthena?

¹⁰ Ŵanthu ŵanandi ŵakwenjerwa. Kulutilira kwenjerwa nkhujiyuzga, na kujitambuzga. Ndipo kukupangiska kuti munthu wasuzgikenge comene maghanoghano. Kasi kwenjerwa kukumazga masuzgo? Yayi. Para munthu wakwenjerwa wakunanga nyengo na nkhongono. M’malo mwa kudandawura, citani vinthu vinyake viwemi ndipo musangenge candulo. Muphepiskani munthu uyo mukamubudira, na kuwezgerapo ubwezi. Gegani cilicose ico cikamupangiskani kuti mucite vinthu viheni, ndipo para mwacita nthena mugegenge masuzgo munthazi. Kweniso zizipizgani waka masuzgo agho mwakumana nagho. Munthu wangatondeka kuteŵetera makora Ciuta cifukwa ca kwenjerwa. Kweniso munthu wangatumbikika yayi para wakwenjerwa.

11. (a) Kasi tingacita wuli kuti Yehova watilongore lusungu lwake lukuru? (b) Kasi ni ulongozgi wuli wa Ciuta uwo ungatovwira kuti tiŵe na mtende wa mu mtima pa maubudi agho tikacita kumasinda?

¹¹ Ŵanji ŵazomerezga kuti ŵasuzgikenge maghanoghano na ivyo ŵakacita kumasinda, ndipo vyapangiska kuti ŵajiwonenge kuti mbambura kuzirwa kwa Ciuta. Ŵangawona nga kuti Ciuta wangaŵalongora yayi lusungu cifukwa cakuti ŵakacita ubudi ukuru panji ŵabuda kanandi waka. Ndipouli, fundo njakuti vilije kanthu kuti ŵakabuda vici kumasinda, kweni ŵangapera, ŵangasintha, na kupempha cigowokero. (Mil. 3:19) Yehova wangaŵalongora lusungu lwake lukuru, nga umo walongolera ŵanji ŵanandi. Yehova wacitirenge lusungu awo mbakujiyuyura, ŵanenesko mtima ndiposo awo ŵapera kufumira pasi pa mtima. Ciuta wakagowokera Yobu, uyo wakayowoya kuti: “Ndazgoka mtima mu fuvu na mu vyoto.” (Job 42:6) Tose tikwenera kulondezga ulongozgi wa Ciuta wakulondezgapo uwu kuti tiŵe na mtende wa mu mtima. Ulongozgi uwu ukuti: “Uyo wakubisa zakwananga zake kuti tiwaŵe na mwaŵi cara, kweni uyo wakuzizomera na kuzileka tiwapokere lusungu.” (Zinth. 28:13; Yak. 5:14-16) Ntheura, tingazomera zakwananga zithu kwa Ciuta, kulomba cigowokero cake, na kuleka kucitaso viheni. (2 Kor. 7:10, 11) Usange tacita vinthu ivi, ndipo tingalongoleka lusungu lwa uyo ‘wakugowokera comene.’—Yes. 55:7.

12. (a) Kasi ciyelezgero ca Davide cikutisambizgaci pa nkhani ya umo tingacitira para njuŵi yithu yikutisuzga? (b) Kasi Yehova wakucita citima pa fundo wuli, ndipo tikovwirika wuli cifukwa ca kumanya fundo iyi? (Wonani bokosi.)

¹² Ciuta wangatovwira para tikulomba kwa iyo. Mu lurombo lwa cipulikano ulo luli kulembeka mu Masalmo, Davide wakayowoya umo wakajipulikiranga. (Ŵazgani Salmo 32:1-5.) Pambere Davide wandazomere zakwananga zake kwa Ciuta, njuŵi yikamusuzganga comene. Wakwenera kuti wakasuzgika comene maghanoghano na kusoŵa cimwemwe cifukwa cakuti wakazomera yayi zakwananga zake. Kasi nchivici ico cikamovwira kuti wagowokereke? Wakazomera zakwananga zake kwa Ciuta. Yehova wakazgora malurombo gha Davide ndipo wakamukhozga kuti walutilire kucita ico nchakunyoloka. Mwakuyana waka, usange mukulomba kufumira pasi pa mtima, simikizgani kuti Yehova wapulikenge malurombo ghinu. Usange mukusuzgika mu mtima na maubudi agho mukacita kumasinda, citanipo kanthu kuti mughawuskemo ndipo gomezgani kuti Yehova wamugowokerani nadi.—Sal. 86:5.

LAŴISKANI KUNTHAZI

13, 14. (a) Kasi pa nyengo yasono tikwenera kughanaghanirapo comene vici? (b) Kasi ni mafumbo wuli agho ghangatovwira kuti tijisande pa umo tikucitira vinthu pasono?

¹³ Mbunenesko kuti tingasambira ku ivyo tikabuda kumasinda, kweni tikwenera kulutilira yayi kwenjerwa na maubudi agha. Ntheura m’malo mwa kwenjerwa na maubudi agho tikacita kumasinda, tikwenera kughanaghanira vinthu ivyo tikucita sono na vyamunthazi. Kasi ni vinthu wuli ivyo tikucita sono, panji ivyo tikutondeka kucita, vyeneivyo para pajumpha vyaka tizamuwona kuti mphanyi tikacita yayi panji mphanyi tikacita mu nthowa yinyake? Kasi tikulutilira kuŵa ŵakugomezgeka pasono kuti kunthazi tizakaleke kudandawura?

¹⁴ Pa nyengo yasono suzgo yikuru yili pafupi comene. Ntheura nchiwemi yayi kuti tizakasuzgike na maghanoghano nga ghakuti: ‘Kasi mphanyi nkhacita vinandi pakuteŵetera Ciuta? Cifukwa wuli nkhacitanga yayi upayiniya apo nkhaŵa na mpata ukuru? Kasi nchivici ico cikanitondeskanga kuti niteŵetere nga ni muteŵeti wakovwira? Kasi nkhayezgayezga kuvwara wunthu uphya? Kasi ndine munthu uyo Yehova wakukhumba kuti wanjire mu caru ciphya?’ M’malo mwa kufipa waka mtima na mafumbo agha pa nyengo yasono, tikwenera kughagwiliskira nchito kuti tijisande na kuwoneseska kuti tikucita vyose ivyo tikwenera kucita pakuteŵetera Yehova. Para apo ca, mbwenu tilutilirenge kucita vinthu ivyo paumaliro tizamudandawura navyo comene.—2 Tim. 2:15.

KUDANDAWURA YAYI NA UTEŴETI WINU WAKUPATULIKA

15, 16. (a) Kasi ni vinthu wuli ivyo ŵanandi ŵali kusida kuti ŵaŵike uteŵeti wa Ciuta pa malo ghakwamba mu umoyo wawo? (b) Cifukwa wuli tikwenera yayi kudandawura na ivyo tili kuvisida na cilato ca kuŵika vinthu vya Ufumu pakwamba?

¹⁵ Wuli pakuyowoya za imwe mwasida vinthu vinyake kuti muteŵetere Yehova mu uteŵeti wanyengozose? Panji mukasida nchito yapacanya panji bizinesi ya ndalama zinandi comene mwakuti mucepeskeko vyakucita pa umoyo winu na kuŵa na nyengo yinandi yakucitira vya Ufumu. Panji muli kusankha kuleka kutora panji kutengwa, panji usange muli kutora panji kutengwa muli kusankha kuti muŵavye ŵana kuti mucite uteŵeti wanyengozose uwo mphanyi canguŵa cambura macitiko kuti muwucite, nga ni uteŵeti wa pa Beteli, nchito ya kuzenga ya pa caru cose, kulaŵilira dera, panji umishonale. Kasi sono mukwenera kudandawura na ivyo mukasankha pakuwona kuti mwacekulira pakuteŵetera Yehova? Kasi mukwenera kughanaghana kuti mukananga kusida vinthu vinyake, panji kuti nyengo iyo mukavisidira yikaŵa yiheni? Napacoko pose.

¹⁶ Mukasankha vinthu ivi cifukwa cakuti mukumutemwa comene Yehova kweniso mukakhumba comene kuti movwire ŵanji awo ŵakakhumbanga kumuteŵetera. Mukwenera cara kughanaghana kuti mphanyi mukukhala makora usange mucitenge vinthu vinyake padera pa ivi. Mungaŵa ŵakukhorwa cifukwa ca kumanya kuti mukacita vinthu ivyo mukawona kuti ni vyakwenelera kwa imwe. Mungaŵa ŵakukondwa cifukwa muli kucita vyose ivyo mungafiska kuti muteŵetere Yehova. Iyo wazamuluwa yayi kujipeleka kwinu. Mu umoyo wanadi uwo ukwiza, wazamumupani vitumbiko viwemi comene kuluska cilicose ico mungaghanaghana.—Sal. 145:16; 1 Tim. 6:19.

UMO TINGACITIRA KUTI TITEŴETERE KWAMBURA KUDANDAWURA

17, 18. (a) Kasi ni fundo wuli iyo yikawovwira Paulosi kuti wateŵetere kwambura kudandawura? (b) Kasi mwaŵikapo mtima kucita vici pa nkhani ya vinthu vyakumasinda, pa nyengo yasono ndiposo munthazi, pakuteŵetera Yehova?

¹⁷ Kasi ni fundo wuli iyo Paulosi wakasambira, yeneiyo yikamovwira kuti wateŵetere Ciuta kwambura kudandawura? Nga umo Baibolo la J.B. Phillips likuyowoyera, Paulosi wakalemba kuti: ‘Vinthu vyakale nkhuvileka kumasinda ndipo na mawoko ghakutambazukira kunthazi nkhuluta ku cikhomo.’ (Ŵazgani Ŵafilipi 3:13, 14.) Paulosi wakalutilira yayi kughanaghana vinthu viheni ivyo wakacitanga kale apo wakaŵa mu Ciyuda. M’malo mwake, wakafwilirapo kuti wacite vyose ivyo vikaŵa vyakukhumbikwa kuti waŵe wakwenelera njombe ya munthazi iyo ni umoyo wamuyirayira.

¹⁸ Tose tingalondezga fundo ya mu mazgu agha gha Paulosi. M’malo mwa kudandawura na vinthu vyakumasinda, panji kulutilira kughanaghanira vinthu ivyo tingavisintha yayi, tikwenera kutambazukira kunthazi. Tingaluwirathu yayi maubudi agho tikacita kale, kweni tikwenera yayi kujeruzga nagho. Tikwenera kuŵika kumasinda maubudi ghithu ghakale, na kuteŵetera Ciuta na mtima withu wose pa nyengo yasono, ndiposo kulaŵiska viwemi ivyo vikwiza munthazi.