‘Wakendanga na Ciuta Waunenesko’

MUŴE nga mukumuwona Nowa wakhala pa cikhuni ndipo wakujinyolora cifukwa ca vyakulema. Wakupumurapo uku wakulaŵiska cingalaŵa cikuru ico wakuzenga. Visungu vyaphura lakumatira cingalaŵa vikupulikikwa kweniso pali vyongo cifukwa ca visulo vyakugwilira nchito. Pa malo agho wakakhala, Nowa wakwenera kuti wakawonanga ŵana ŵake awo ŵakalimbikiranga nchito mu vigaŵa vyakupambanapambana vya cingalaŵa. Muwoli wake, ŵana ŵake pamoza na ŵawoli ŵawo, ŵagwilira nayo lumoza nchito iyi kwa vyaka vinandi. Nangauli ŵacitako cigaŵa cikuru, kweni pacali nchito yinandi yakuti ŵacite.

Ŵanthu ŵakaghanaghananga kuti mbumba ya Nowa njakuzerezeka. Apo cingalaŵa cikakuranga ndipo ŵanthu ŵakasekanga comene, kweniso ŵakasekanga pa fundo yakuti ciwowota cingazakabenekelera caru cose. Soka ilo Nowa wakaŵacenjezganga kuti licitikenge, ŵanthu ŵakawonanga kuti lingacitika yayi. Ŵakapulikiskanga yayi cifukwa ico Nowa na ŵamumbumba yake ŵakacitira mulimo uwu kwa vyaka vinandi cifukwa ŵakawuwonanga kuŵa wawakawaka. Ndipouli, Yehova Ciuta wakawonanga kuti Nowa ngwakuzerezeka yayi.

Mazgu gha Ciuta ghakuti: ‘Nowa wakendanga na Ciuta waunenesko.’ (Genesis 6:9) Kasi fundo iyi yikung’anamuraci? Kuti yikung’anamura kuti Ciuta wakendanga nadi na Nowa pano pasi yayi nesi kuti Nowa wakaluta kucanya. Kweni yikung’anamura kuti Nowa wakapulikiranga comene Ciuta ndipo wakamutemwanga, ntheura vikaŵanga nga iyo na Yehova ŵakenderanga lumoza nga mbabwezi. Vilimika vinandi vikati vyajumphapo, Baibolo likayowoya za Nowa kuti: “Kwizira mu cipulikano [cake] wakasuska caru.” (Ŵahebere 11:7) Kasi wakasuska wuli? Kasi tingasambirako vici kwa Nowa?

MUNTHU WAKUNYOROKA MU CARU CIHENI

Nowa wakakulira mu caru ico cikalutilira kunangika. Ndimoso cikaŵira mu nyengo ya Enoki, ŵasekuru ŵake awo ŵakaŵaso ŵarunji. Enoki wakayowoyerathu kuti zuŵa likwiza apo ŵanthu ŵambura kopa Ciuta ŵazamweruzgika. Mu nyengo ya Nowa ŵanthu ŵakaŵa ŵaheni comene. Nakuti Yehova wakawonanga kuti caru canangika, cifukwa cikazura na nkhaza. (Genesis 5:22; 6:11; Yuda 14, 15) Kasi nchivici cikacitika kuti vinthu vifike paheni nthena?

Suzgo likamba kuwoneka pakati pa ŵana ŵauzimu ŵa Ciuta awo mbangelo. Yumoza wawo wakaŵa kuti wagalukira kale Yehova, ndipo wakazgoka Satana Dyabulosi cifukwa wakatetera utesi Ciuta, kweniso wakapuluska Adamu na Eva kuti ŵanange. Mu nyengo ya Nowa, ŵangelo ŵanji ŵakamba kususka muwuso waurunji wa Yehova. Ŵangelo aŵa ŵakaleka milimo yawo kucanya, ndipo ŵakiza pa caru na kujizgora ŵanthu, ndipo ŵakajitolera ŵanakazi ŵakutowa kuŵa ŵawoli ŵawo. Ŵangelo ŵakujikuzga na ŵaryezi aŵa, ŵakaŵa nga ni poyizoni pakati pa ŵanthu.—Genesis 3:1-5; 6:1, 2; Yuda 6, 7.

Nakuti cifukwa cakuti ŵangelo ŵakatora ŵanakazi pa caru, ŵakababa viŵana vikuru na vyankhongono comene. Baibolo likuŵacema kuti Ŵanefili, ndipo zina ili likung’anamura “kuwiska” cifukwa ŵakawiskanga ŵanyawo. Pakuti Ŵanefili ŵakaŵa ŵankhaza comene, ŵakacitiska kuti vinthu vihenipe comene mu caru. Lekani nchakuzizika yayi kuti Mlengi wakawona kuti “maghanoghano gha mitima yawo ghakaŵa ghaheni pera lutaluta.” Yehova wakasimikizga kuti waparanyenge ŵanthu ŵaheni aŵa mu vilimika 120.—Genesis 6:3-5.

Ghanaghanirani waka umo cikaŵira cakusuzga kulera ŵana mu caru canthena. Kweni Nowa wakafiska kuŵalera. Wakatora muwoli muwemi. Apo Nowa wakaŵa na vilimika 500, wakababa ŵana ŵanalume ŵatatu, Shemu, Hamu, na Yafeti.a Iyo na muwoli wake ŵakeneranga kovwirana kuti ŵavikilire ŵana ŵawo kuti ŵaleke kutolera nkharo ziheni. Mphanyi cikaŵa cipusu kuti ŵana aŵa ŵatolere vyakucita vya Ŵanefili awo ŵakaŵa “wankhongono” kweniso “wakumanyikwa.” Cikaŵa cakusuzga kuti Nowa na muwoli wake ŵavikilire ŵana ŵawo fikepo ku Ŵanefili, kweni ŵakeneranga waka kuŵasambizga unenesko wa Yehova Ciuta uyo wakutinkha uheni wose. Ŵakeneranga kuŵawovwira kuti ŵamanye kuti Yehova wakukwenyelera cifukwa ca nkhaza kweniso viheni ivyo caru cikucita.—Genesis 6:6.

Mazuŵa ghano napo ŵapapi ŵakujipulika nga ni Nowa na muwoli wake. Caru cithu naco canangika na nkhaza kweniso ucigaluka. Nanga vingaŵa vyakusanguluska ivyo ŵakupangira ŵana ni vyakuzura na nkhaza kweniso ucigaluka. Ŵapapi ŵavinjeru ŵakucita vyose ivyo ŵangafiska kuti ŵavikilire ŵana ŵawo. Ŵakuŵasambizga za Ciuta wamtende, Yehova, uyo wazamuwuskapo nkhaza zose. (Salmo 11:5; 37:10, 11) Ŵana ŵangasambira kucita ico nchiwemi. Nowa na muwoli wake ŵakawovwira ŵana ŵawo. Ŵana ŵawo ŵakakura makora, ndipo ŵakatora ŵawoli awo nawo ŵakatemwanga Yehova Ciuta.

‘UJIZENGERE CINGARAŴA’

Zuŵa linyake umoyo wa Nowa ukasinthirathu. Yehova wakamuphalira khumbo lake lakuti waparanyenge caru ca pa nyengo iyo. Ciuta wakaphalira Nowa kuti: “Jizengere cingalaŵa ca khuni la gofa.” (Genesis 6:14)

Cingalaŵa ici yikaŵa sitima yayi nga umo ŵanji ŵakughanaghanira. Cifukwa cikaŵavya vigaŵa vya nga ivyo vikuŵa na sitima nga nkhunthazi, kumasinda, kweniso vyakwendeskera. Cikaŵa waka nga nchibokosi cikuru. Yehova wakaphalira Nowa umo wakeneranga kuzengera cingalaŵa. Wakamuphalira umo cikwenera kuwonekera, umo wakwenera kucimatira na phura mukati na kuwaro. Ndipo wakaphalira Nowa kuti: “Ine, nditindize na cigumula ca maji pa caru . . . kanthu kose ako kali mu caru katikafwenge.” Ndipouli, Yehova wakaphalira Nowa kuti: ‘Unjirenge mu cingalaŵa, iwe, na ŵana ŵako, na muwoli wako, na ŵakamwana ŵako pamoza nawe.’ Nowa wakenerangaso kunjizga vinyama vya mitundu yose. Cilicose ico cikanjira mu cingalaŵa ndico cikeneranga kupona.—Genesis 6:17-20

Nowa wakapika mulimo ukuru comene. Cingalaŵa ici cikeneranga kuŵa cikuru pafupifupi mamita 133 za mu utali, 22 za mu usani ndipo msinkhu wake mamita 13. Cikaŵa cikuru kuluska masitima ghakurughakuru gha mathabwa agho ghangaŵako sono. Kasi Nowa wakayezga kugwentha mulimo uwu cifukwa ca masuzgo agho ghakaŵapo? Panji kasi wakasintha ivyo wakaphalirika kuti mulimo umuŵireko upusu? Baibolo likuti: “Wakacita ntheura Nowa; kwakulingana na umo Ciuta wakamuwuzgira, ndimo wakacitira.”—Genesis 6:22.

Mulimo uwu ukatora vilimika pafupifupi 40 panji 50. Makuni ghanandi ghakadumulika, pakaŵa vigodo vyakuti ŵaguze, kuviŵaja na kukhoma pamoza. Cingalaŵa cikeneranga kuŵa cakudikanya ca vigaŵa vitatu, vipinda, na mulyango mumphepete. Cikaŵa na mawindo mucanya kweniso mtenje uwo ukaŵa wakukhira kulwande limoza kuti maji ghathikenge.—Genesis 6:14-16.

Apo vilimika vikajumphanga uku cingalaŵa cikukura, Nowa wakwenera kuti wakakondwanga kuwona kuti mbumba yake yikumovwira. Nowa wakaŵaso na mulimo unyake wakusuzga comene kuluska wakuzenga cingalaŵa. Baibolo likutiphalira kuti Nowa wakaŵa “mupharazgi wa urunji.” (2 Petrosi 2:5) Ntheura wakadangiliranga mwacikanga mulimo wa kucenjezga ŵanthu ŵa mu caru ciheni na cambura kopa Ciuta cira za pharanyiko ilo likaŵa pafupi kwiza. Kasi ŵanthu ŵakacita wuli? Yesu Khristu wakayowoya za ŵanthu aŵa kuti “ŵakaŵikako mahara cara.” Wakati ŵakatangwanikanga comene na vinthu vya zuŵa na zuŵa nga nkhurya, kumwa, na kutora mwakuti ŵakamupulikira yayi Nowa. (Mateyu 24:37-39) Ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakamugoskanga iyo pamoza na mbumba yake, panji kumofya na kumususka comene.

Kweni Nowa na mbumba yake ŵakaleka yayi. Nangauli ŵakakhalanga mu nyengo iyo ŵanthu ŵakatangwanikanga na vinthu vyakuthupi, ndipo ŵakawonanga mulimo wa kuzenga cingalaŵa kuŵa wambura nchito, kweni iwo ŵakalutilira kuwucita mwakugomezgeka. Mbumba Zacikhristu mazuŵa ghano, zingasambirapo kanthu kwa Nowa na mbumba yake pa nkhani yakugomezgeka. Nakuti sono tili mu nyengo iyo Baibolo likuyicema kuti “mazuŵa ghaumaliro” gha mgonezi uwu. (2 Timote 3:1) Yesu wakati nyengo yithu yikuyanako na nyengo iyo Nowa wakazengera cingalaŵa. Para Ŵakhristu ŵakuwona kuti ŵanthu ŵakuŵikako mahara yayi ku makani gha Ufumu wa Ciuta, ŵakuŵagoska, panji kuŵatambuzga, ŵakwenera kukumbuka Nowa. Ŵamba ndiwo yayi kusangana na masuzgo agha.

“NJIRA MU CINGARAŴA”

Vilimika vinandi vikajumphapo ndipo cingalaŵa cikaŵa pafupi kumara. Apo Nowa wakakwaniskanga vilimika 600, ŵabali ŵake ŵanji ŵakaŵa kuti ŵafwa. Mwaciyelezgero, adada ŵake a Lameki ŵakafwa.b Vilimika vinkhondi vikati vyajumphapo a sekuru ŵake a Metusela, ŵakafwa na vilimika 969 ndipo ndiwo ŵakaŵa na vilimika vinandi comene pa ŵanthu wose mu nyengo yakale. (Genesis 5:27) Metusela na Lameki, wose ŵakaŵako mu nyengo ya Adamu.

Caka cenecici, Yehova Ciuta wakaphalira Nowa kuti: “Njira mu cingalaŵa, iwe na mbumba yako yose.” Nyengo yeneyiyi, Ciuta wakaphalira Nowa kuti wanjizge vinyama vya mitundu yose mu cingalaŵa. Vyakutowa vikaŵanga vinkhondi na viŵiri mtundu uliwose kuti ŵakavipelekenge sembe, ndipo vinyake vyose vikaŵanga viŵiri viŵiri.—Genesis 7:1-3.

Ici cikwenera kuti cikaŵa cinthu cambura kuluwika, kuwona vinyama vya mitundumitundu, vikwenda, kuduka, kukhwaŵa, panji kubwantha, vyose vikunjira mu cingalaŵa. Nowa wakwenera kuti wakasuzgika comene kuti waphapatizge vinyama vyose ivi mu cingalaŵa. Ndipouli, Baibolo likuti, “vikanjira . . . kwa Nowa mu cingalaŵa.”—Genesis 7:9.

Ŵanji ŵangakayika na kuyowoya kuti: ‘Ivi vingacitika yayi! Ndipo vingacitika wuli kuti vinyama vyose ivi vikhale mwamtende mu malo ghafinyi?’ Ghanaghaniranipo fumbo ili: Kasi munthu uyo wali kuvilenga vinthu ivi wangatondeka kuvilongozga na kuvizikiska? Kumbukani kuti Yehova ni Ciuta uyo wakagaŵa maji pa Nyanja Yiswesi na kwimiska dazi pa malo ghamoza. Kasi mukughanaghana kuti wangatondeka kucita vyose ivyo vikulongosoreka mu nkhani ya Nowa? Yayi, nakuti ndivyo wakacita.

Nakuti Ciuta wakhumbenge mphanyi vinyama vyake wakavisungaso mu nthowa yinyake. Kweni wakasankha nthowa iyo yikutikumbuska waka mulimo uwo Ciuta wakapa ŵanthu pakwambilira, kupwelelera vyamoyo vyose pa caru capasi. (Genesis 1:28) Ŵapapi ŵanandi mazuŵa ghano ŵakugwiliskira nchito nkhani ya Nowa pakusambizga ŵana ŵawo kuti ŵanthu na vinyama ni vyakuzirwa kwa Yehova.

Yehova wati waphalira Nowa kuti kwakhala sabata yimoza kuti Ciwowota ciyambe, iyo pamoza na mbumba yake ŵakwenera kuti ŵakatangwanika comene. Ukwenera kuti ukaŵa mulimo ukuru comene kunjizga vinyama vyose pamoza na vyakurya vyawo na kuviŵika mu malo ghakwenelera, kweniso kunyamura katundu wambumba yose. Muwoli wa Nowa pamoza na ŵakamwana ŵake ŵakwenera kuti ŵakatangwanika comene kujinozgera malo ghakukhala mu cingalaŵa.

Kweni kasi ŵazengezgani ŵawo ŵakacita wuli? “Ŵakaŵikako mahara yayi” nanga ni apo ŵakawonanga ukaboni wakuti Yehova wakamutumbika Nowa cifukwa ca ivyo wakacitanga. Nakuti palije ico ŵakacitapo, ŵakawonanga kuti vinyama vikunjira mu cingalaŵa. Kweni tikuzizwa yayi kuti ŵanthu ŵakacita nthena. Cifukwa mazuŵa ghano napo ŵanthu ŵakuŵikako mahara yayi ku vinthu ivyo vikulongora kuti tili mu mazuŵa ghaumaliro wa mgonezi uwu. Ndipo Mpositole Petrosi wakayowoya kuti ŵagoski ŵizenge na kugoska kwawo, na kuseka ŵanthu awo ŵakupulikira cenjezgo la Ciuta. (2 Petrosi 3:3-6) Kale napo ŵanthu ŵakamugoska Nowa na mbumba yake.

Kasi ŵakaleka pawuli kumugoska? Baibolo likutiphalira kuti Nowa wakati wanjizga mbumba yake na vinyama mu cingalaŵa, “Yehova wakamujarira mukati.” Usange ŵakugoska ŵanji ŵakaŵa capafupi, ivyo Ciuta wakacita apa vikwenera kuti vikaŵajara pa mulomo. Para apo ca, mbwe vula ndiyo yikaŵacetamiska cifukwa yikathilimuka. Ndipo mucapwacapwa ukalutilira mpaka maji ghakazura pa caru cose nga umo Yehova wakayowoyera.—Genesis 7:16-21.

Kasi Yehova wakakondwa na nyifwa ya ŵanthu ŵaheni aŵa? Yayi. (Ezekiel 33:11) Cifukwa wakaŵapa mwaŵi wakuti ŵasinthe na kucita ico nchiwemi. Kasi ŵapulikirenge mphanyi vikaŵa wuli? Ivyo Nowa wakacita vikuzgora fumbo ili. Cifukwa cakuti Nowa wakendanga na Yehova, kumupulikira mu vinthu vyose, wakalongora kuti ŵanthu nawo ŵakatenge ŵaponenge. Fundo iyi, yikulongora kuti Nowa wakasuska caru ca mu nyengo yake kwizira mu cipulikano cake. Cipulikano cake cikalongora pakweru kuti ŵanthu ŵa mu muwiro wake ŵakaŵa ŵakupuvya. Cipulikano cake cikaponoska iyo na mbumba yake. Usange namwe mungaŵa na cipulikano nga ncha Nowa, muzamujiponoska mwaŵene pamoza na ŵakutemweka ŵinu. Nga ni Nowa, namwe mungenda na Yehova Ciuta nga ni mubwezi winu. Ndipo ubwezi winu ungaŵa wamuyirayira.