Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
MALICHI 2-8
Ivyo Tasambira
it-1-E 853 ¶5-6
Kumanyirathu Vyamunthazi, Kusankhirathu
Wakusankha ivyo wakukhumba kumanyirathu. Ŵanthu ŵanyake ŵakugomezga kuti Chiuta wali kulemberathu panji kunozgerathu vinthu vyose vyamunthazi. Kweni Baibolo likulongora kuti Chiuta wakuchita kusankha vyamunthazi ivyo wakukhumba kumanyirathu. Ndipo ivi vikukolerana na fundo zake zaurunji mwakuyana na umo wali kujivumbulira mu Mazgu ghake. Mwakupambana na chisambizgo chakuti Chiuta wali kulemberathu vyose, pali malemba ghanandi agho ghakulongora kuti Chiuta wakusanda dankha vinthu ndipo pamanyuma wakudumura ivyo wachitenge kuyana na ivyo wasanda panji kuwona.
Lekani pa lemba la Genizesi 11:5-8 pakulongosora kuti Chiuta wakaŵikako mahara ku ivyo vikachitikanga pa charu chapasi, kweniso wakawona ivyo vikachitikanga pa Babeli, ndipo wakadumura kuti walekeskenge ntchito iyo yikachitikanga pa Babeli iyo yikakolerananga yayi na khumbo lake. Uheni wati wakura mu Sodomu na Gomora, Yehova wakaphalira Abrahamu ivyo wachitenge. Wakati wenderenge misumba iyi (kwizira mu ŵangelo). Iyo wakati: “Nikhilirenge kwenekuko kuti nkhawone usange ŵakuchita nadi kuyana na kulira uko kwafika kwa ine. Para yayi, namumanya.” (Ge 18:20-22; 19:1) Chiuta wakayowoyaso kuti ‘wamumanya makora Abrahamu.’ Ndipo apo Abrahamu wakaluta kuti wakapeleke mwana wake kuwa sembe, Yehova wakati: “Pakuti sono namanya kuti ukopa Chiuta, chifukwa undaninore mwana wako, mwana wako yumoza pera.”—Ge 18:19; 22:11, 12; yaniskani na Ne 9:7, 8; Ga 4:9.
MALICHI 16-22
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | GENIZESI 25-26
“Esau Wakaguliska Ulara Wake”
it-1-E 1242
Yakhobe
Mwakupambana na Esau uyo wakatemwekanga na adada wake, uyo wakaŵa mukali, kweniso wakatandaranga mu thondo kupenja nyama, Yakhobe wakulongosoreka kuti wakawa “munthu wambura kafukwa, [Heb., tam] wakakhalanga mu mahema,” wakaŵa wakuzika ndipo wakaŵa wakugomezgeka pakugwira ntchito za pa nyumba kweniso wakatemwekanga chomene na amama wake. (Ge 25:27, 28) Lizgu la chihebere lakuti tam ŵakalizunuranga pakulongosora za ŵanthu awo Chiuta wakuŵatemwa. Mwachiyelezgero, “ŵanthu awo ŵali na nyota ya kuthiska ndopa ŵakutinkha yose uyo ngwambura kafukwa,” kweni Yehova wakulayizga kuti “munthazi munthu [wambura kafukwa] wawenge mu mtende.” (Zi 29:10; Sa 37:37) Baibolo likuti Yobu wakaŵa munthu wambura kafukwa [Heb., tam] kweniso wakunyoloka.”—Yob 1:1, 8; 2:3.
it-1-E 835
Mwana Wakwamba, Wakwamba Kubabika
Kwamba kale mwana wakwamba wakachindikikanga chomene mu mbumba ndipo ndiyo wakaharanga umutu mu mbumba. Ndipo pa chiharo cha adada ŵake icho wakapokeranga, ŵakamusazgirangapo kaŵiri. (Do 21:17) Pa nyengo ya chakurya Rubeni wakakhala pafupi na Yosefe pakuwa mwana wakwamba kubabika. (Ge 43:33) Kweni ni nyengo zose yayi apo Baibolo likuchindika mwana wakwamba mwa kulemba mu ndondomeko kuyana na umo wakababikira. Kanandi likwamba kuzunura mwana uyo wali na udindo panji uyo ngwakugomezgeka m’malo mwa kwambira waka uyo wakamba kubabika.—Ge 6:10; 1Mi 1:28; yaniskani na Ge 11:26, 32; 12:4; wonani BIRTHRIGHT; INHERITANCE.
Ivyo Tasambira
it-2-E 245 ¶6
Utesi
Utesi ngwakukanizgika mu Baibolo. Kweni ntchiwemi yayi kuyowoya unenesko wose ku ŵanthu awo nkhani iyo yikuŵakhwaska yayi panji awo ŵali na vilato viheni. Yesu Khristu wakati: “Lekani kupeleka ku ntcheŵe icho ntchituŵa, panji kuponya ngale zinu panthazi pa nkhumba, kuti zileke kukandapo na malundi ghake ndipo zing’anamuke na kumufwemburani.” (Mt 7:6) Lekani nyengo zinyake Yesu wakaŵaphaliranga unenesko wose yayi ŵanthu nesi kuzgora mwakudunjika pa mafumbo agho ŵakamufumbanga. Wakachitanga nthena kuti waleke kupwetekeka. (Mt 15:1-6; 21:23-27; Yoh 7:3-10) Ntheura ntchakupulikikwa kuti nyengo yinyake Abrahamu, Yisake, Rahabi, na Elisha ŵakayowoya yayi fundo zose zaunenesko ku ŵanthu awo ŵakasopanga Yehova yayi.—Ge 12:10-19; chaputara 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Yak 2:25; 2Ma 6:11-23.
MALICHI 23-29
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | GENIZESI 27-28
it-1-E 341 ¶6
Vitumbiko
Mu nyengo yakale, kanandi dada wakatumbikanga ŵana ŵake para wali pafupi kufwa. Iyi yikawa nkhani yakuzirwa chomene mu nyengo iyo. Lekani Yisake wakatumbika Yakhobe, wakaghanaghananga kuti ni mwana wake wakwamba Esau. Nakuti tikukayika yayi kuti Yisake wakapempha Yehova kuti wamutumbike Yakhobe. Panyengo iyi Yisake wakaŵa muchekuru ndipo wakawonanga yayi. (Ge 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Heb 11:20; 12:16, 17) Pamanyuma Yisake wakamanya kuti uyo wakamutumbikanga wakaŵa Yakhobe, ndipo wakamusazgirako vitumbiko. (Ge 28:1-4) Pambere wandafwe, Yakhobe wakamba kutumbika ŵana ŵa Yosefe, kufuma apo wakatumbika ŵana ŵake. (Ge 48:9, 20; 49:1-28; Heb 11:21) Mozesi nayo pambere wandafwe, wakatumbika mtundu wose wa Israyeli. (Do 33:1) Pa vyakuchitika vyose ivi vikulongora kuti ivyo ŵakayowoya ukaŵa uchimi. Nyengo zinyake para ŵakutumbika munthu, uyo wakutumbika wakakoranga pa mutu wa munthu uyo wakutumbikika.—Ge 48:13, 14.
MALICHI 30–EPULERO 5
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | GENIZESI 29-30
“Yakhobe Wakatora”
it-2-E 341 ¶3
Nthengwa
Chikondwelero. Nangauli Ŵaisrayeli ŵakaŵavya ndondomeko yenecho ya ivyo vikeneranga kuchitika pa ukwati, kweni pa maukwati pakachitikanga vikondwelero vyakukondweska chomene. Pa zuŵa la ukwati, kanandi mwali wakatangwanikanga chomene. Chakwamba wakagezanga na kuphaka mafuta ghakununkhira. (Yaniskani na Ru 3:3; Eze 23:40) Nyengo zinyake ŵanakazi awo ŵakamupelekezganga ndiwo ŵakamovwiranga. Wakakakanga salu mu mabere na kuvwara munjilira utuŵa, ndipo kanandi ŵakamutozganga makora kuyana na umo wakasangiranga. (Yer 2:32; Chiv 19:7, 8; Sa 45:13, 14) Usange wangafiska, wakavwaranga majuda na kujitoweska na vitoweskero vinyake (Yes 49:18; 61:10; Chiv 21:2), kufuma apo wakajidikiskanga salu yakugabuka, yakuŵa nga ni velo, kufuma kumutu m’paka ku malundi panji kuti chidiko. (Yes 3:19, 23) Lekani Labani wakapusika Yakhobe mwambura kusuzga mwakuti Yakhobe wakamanya yayi kuti Labani wamupa Leya m’malo mwa Rakelo. (Ge 29:23, 25) Rabeka nayo wakadika kumutu apo wakaŵa kuti wakumanenge na Yisake. (Ge 24:65) Ichi chikimiranga kuti mwali ngwakujilambika kwa mwenenthengwa.—1Ko 11:5, 10.
Ivyo Tasambira
it-1-E 50
Ŵana
Rakelo na Leya ŵakawonanga ŵana awo Yakhobe wakababa mwa ŵateŵeti ŵawo kuŵa ŵana ŵawo, ‘ŵakubabika pa makongono ghawo.’ (Ge 30:3-8, 12, 13, 24) Ŵana aŵa nawo ŵakapoka chiharo nga umo vikaŵira na ŵana awo Yakhobe wakababa mwa ŵawoli ŵake. Nawo ŵakaŵa ŵana ŵa Yakhobe. Chifukwa chakuti ŵateŵetikazi aŵa, ŵakateŵeteranga ŵawoli ŵa Yakhobe, lekani Rakelo na Leya ŵakaŵatora kuŵa ŵana ŵawo.