Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano

JULAYI 6-12

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | EKISODO 6-7

“Sono Uwonenge Icho Nichitirenge Farawo”

it-2-E 436 ¶3

Mozesi

Ŵanalume ŵa mu Israyeli nawo ŵakasintha. Pakwamba ŵakakolerana nayo Mozesi, kweni pamanyuma pakuti Farawo wamba kuŵagwiriska ntchito mwankhaza, ŵakamba kumudinginyikira Mozesi mwakuti Mozesi wakadandawulira Yehova. (Ek 4:29-31; 5:19-23) Panyengo iyi, Wapachanya Nkhanira wakamukhozga Mozesi mwakumuvumbulira kuti sono wafiskenge ivyo wakalayizga Abrahamu, Yisake na Yakhobe. Apa Yehova wakang’anamuranga kuti wavumburenge icho zina lake likung’anamura apo wawomborenge Ŵaisrayeli ku wuzga na kukaŵazgora mtundu wankhongono ku charu cha layizgano. (Ek 6:1-8) Ndipouli, ŵanalume Ŵaisrayeli ŵakamupulikira yayi Mozesi. Kweni pamanyuma pa muliri wa nambara 9, ŵakakolerana nayo Mozesi na mtima wose, mwakuti pamanyuma pa muliri wa nambara 10 wakaŵafumiska ku Eguputo na kuŵalongozga nga ni “magulu gha nkhondo.”—Ek 13:18.

it-2-E 436 ¶1-2

Mozesi

Panthazi pa Farawo ku Eguputo. Mozesi na Aroni ndiwo ŵakadangiliranga pakulimbana na ŵachiuta. Farawo wakalangura Yane na Yambure (2Ti 3:8) awo ŵakaŵa ŵasembe ŵamasalamusi kuti ŵachiuta wose Ŵaeguputo ŵalimbane na Yehova. Munthondwe wakwamba uwo Aroni wakachita panthazi pa Farawo ukalongora kuti Yehova wali na nkhongono kuluska ŵachiuta ŵa Eguputo. Kweni Farawo wakalutilira kunonopeska mtima wake. (Ek 7:8-13) Kweni pamanyuma pa muliri wachitatu, ŵasembe ŵamasalamusi ŵakachichizgika kuyowoya kuti “Ni munwe wa Chiuta!” Ŵakapwetekeka chomene na mapumba, mwakuti wose ŵakatondeka na kukawonekera panthazi pa Farawo kwimikana na Mozesi.—Ek 8:16-19; 9:10-12.

Miliri yikawovwira kuti ŵanji ŵaŵe na chipulikano mwa Chiuta kweni ŵanji ŵakanonopeska mitima yawo. Mozesi na Aroni ndiwo ŵakapharazga minthondwe yose 10. Kufiskika kwa minthondwe yira kukalongoranga kuti Mozesi watumika nadi na Yehova. Ivi vikapangiska kuti zina la Yehova limanyikwe mu Eguputo mose ndipo ŵanthu ŵanandi ŵakayowoyanga vya Yehova. Ntheura vikawovwira kuti Ŵaisrayeli na Ŵaeguputo ŵanyake ŵaŵe na chipulikano. Kweni Farawo pamoza na ŵakupeleka fundo ŵake na ŵanyake ŵakalutilira kunonopeska mitima yawo. (Ek 9:16; 11:10; 12:29-39) M’malo mwakugomezga kuti ŵanangira ŵachiuta ŵawo, Ŵaeguputo ŵakamanya kuti Yehova ndiyo wakweruzga ŵachiuta ŵawo. Pamanyuma pa muliri wa nambara 9, “ŵanthu mu charu cha Eguputo ŵakamba kumuchindika chomene Mozesi.”—Ek 11:3.

Ivyo Tasambira

it-1-E 78 ¶3-4

Wankhongono Zose

Apo Yehova wakalayizganga Abrahamu vyakuti waŵenge na mwana zina lake Yisake, wakajivumbura kuti “Ndine Chiuta Wankhongonozose.” (ʼEl Shad·daiʹ) Abrahamu wakaŵa na chipulikano kuti Chiuta wali na nkhongono za kufiska phangano ili. Pamanyuma Yisake wakazunuraso zina lakuti “Chiuta Wankhongonozose” apo wakaphaliranga Yakhobe kuti wazamutumbikika na Chiuta pakuŵa muhaliri wa phangano ilo Chiuta wakapangana na Abrahamu.—Ge 17:1; 28:3; 35:11; 48:3.

Pamanyuma Yehova wakayowoyaso na Mozesi kuti: “Nkhawonekeranga kwa Abrahamu, Yisake, na Yakhobe nga ni Chiuta Wankhongonozose, kweni nkhaŵamanyiska yayi zina lane lakuti Yehova.” (Ek 6:3) Fundo iyi yikung’anamura kuti Abrahamu, Yisake, na Yakhobe ŵakalekanga kulimanya nadi yayi zina la Yehova. Chifukwa kanandi waka iwo kweniso ŵanthu ŵanyake awo ŵakaŵako pambere iwo ŵandababike, ŵakalizunuranga kanandi waka zina ili. (Ge 4:1, 26; 14:22; 27:27; 28:16) Nakuti mu buku la Genizesi ilo likuyowoya vya Abrahamu, Yisake, na Yakhobe, mazgu ghakuti Chiuta Wankhongonozose, ghakusangika waka mu malo 6. Apo zina lakuti Yehova likusangika mu malo 172 mu malemba ghakwambilira gha Chihebere. Nangauli ŵakamanyanga kuti Chiuta ngwakwenelera kuchemeka “Wankhongono Zose,” kweni ŵakamanyanga yayi ng’anamuro leneko la zina la Yehova. Pa nkhani iyi, buku linyake [The Illustrated Bible Dictionary (Vol. 1, p. 572)] likuyowoya likuti: “Ivyo Chiuta wakavumbulira Abrahamu, Yisake na Yakhobe vikaŵa vyakunthazi. Ndipo ŵanthu aŵa ŵakaŵa na chigomezgo chose kuti Chiuta ŵafiskenge nadi. Kweni ivyo Chiuta wakavumbura pa chivwati chakugolera moto vikaluskanga vyapakwamba chifukwa vikavumbura vinandi pakuyowoya vya ng’anamuro la zina lake, kweniso kuti Chiuta ngwankhongono ndipo waŵenge nawo.”—Edited by J. D. Douglas, 1980.

it-2-E 435 ¶5

Mozesi

Chiuta wakaleka yayi kumugwiliskira ntchito Mozesi chifukwa chakutondeka kuyowoya. Kweni Mozesi wakati wangakwaniska yayi chifukwa wakatondekanga kuyowoya makora. Panyengo iyi Mozesi wakasintha chomene chifukwa panyengo yinyake vyaka 40 kumanyuma, wakaghanaghananga kuti iyo wangaŵawombora Ŵaisrayeli. Iyo wakalutilira kudandawulira Yehova na kumupempha kuti watume munthu munyake. Nangauli Chiuta wakakwenyelera navyo, kweni wakamuleka yayi Mozesi, m’malo mwake wakamupa Aroni kuŵa muyowoyeri wake. Pakuti Mozesi wakaŵa mwimiliri wa Chiuta, ntheura iyo wakaŵa nga ni “Chiuta” kwa Aroni uyo wakayowoyanga m’malo mwa iyo. Apo Mozesi na Aroni ŵakakumananga na ŵanalume ŵa Israyeli kweniso Farawo, vikuwoneka kuti Chiuta wakapelekanga ulongozgi kweniso malango kwa Mozesi ndipo Mozesi wakaphalira Aroni kuti wakayowoye kwa Farawo. (Farawo uyu ni uyo wakanjira m’malo mwa Farawo uyo Mozesi wakachimbira vyaka 40 kumanyuma). (Ek 2:23; 4:10-17) Pamanyuma Yehova wakati Aroni waŵenge “ntchimi” ya Mozesi, kung’anamura kuti nga umo vikaŵira kuti Mozesi wakalongozgekanga na Yehova pakuŵa ntchimi yake, Aroni nayo wakeneranga kulongozgeka na Mozesi. Mozesi wakaphalirika kuti wamuŵa nga ni “Chiuta kwa Farawo” kulongora kuti wakapika nkhongono kweniso mazaza ghakujumpha Farawo, ntheura pakaŵavya chifukwa chakuti wachitire wofi na themba la Eguputo.—Ek 7:1, 2.

JULAYI 13-19

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | EKISODO 8-9

“Themba Lakujikuzga Farawo Likamanyanga Yayi Kuti Likufiska Khumbo la Chiuta”

it-2-E 1040-1041

Kunonopeska Mtima

Pakuchita vinthu na ŵanthu, nyengo zinyake Yehova wakulekelera ŵanthu ŵaheni panji mitundu yiheni ya ŵanthu awo ŵakwenera nyifwa kuti ŵalutilire kuŵa ŵamoyo. (Ge 15:16; 2Pe 3:9) Ŵanji Chiuta wakuŵalongora lusungu para ŵasintha. (Jos 2:8-14; 6:22, 23; 9:3-15), Kweni ŵanyake ŵakulutilira kunonopeska mitima yawo kwimikana na Yehova kweniso ŵanthu ŵake (Do 2:30-33; Jos 11:19, 20) Pakuti Yehova wakuvikilira yayi ŵanthu kuti ŵaleke kuŵa ŵanonono, lekani Baibolo likuti ‘wakunonopeska mitima yawo.’ Kweni Paumaliro para ŵanthu ŵaheni waŵapa chilango, wakulongora nkhongono zake kweniso zina lake likukwezgeka.—Yaniskani na Ek 4:21; Yoh 12:40; Ro 9:14-18.

it-2-E 1181 ¶3-5

Kwananga

Nyengo zinyake Yehova wakusangirapo mwaŵi pa vyakuchitika vinyake mwakuti ŵanthu ŵaheni ŵafiske chilato chake mwambura iwo kumanya. Nangauli ŵakususka Chiuta, kweni Yehova wangapangiska kuti ŵanthu aŵa ŵavikilire ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka. Ndipo wangagwiliskira ntchito ŵanthu aŵa kuti walongore urunji wake. (Ro 3:3-5, 23-26; 8:35-39; Sa 76:10) Fundo iyi yikulongosoreka pa Zintharika 16:4 apo pakuti: “Yehova wachita chilichose kuti wafiske khumbo lake, muheni nayo wamusungira zuŵa la soka.”

Chiyelezgero pa nkhani iyi ni Farawo. Yehova kwizira mwa mozesi na Aroni, Wakamuphalira kuti wafwature Ŵaisrayeli ku wuzga. Chiuta ndiyo wakapangiska kuti fumu ya Eguputo yiŵe yiheni yayi, kweni wakamuzomerezga kuti walutilire kuŵa na umoyo na chilato chakuti kwizira mu ivyo wachitenge walongore kuti ni muheni nadi ndipo wakwenera nyifwa. Chilato icho Yehova wakachitira nthena chikuyowoyeka pa Ekisodo 9:16 apo pakuti: “Kweni nakusunga wamoyo kuti nikulongore nkhongono zane kweniso kuti zina lane lipharazgike pa charu chose chapasi.”

Miliri 10 iyo Yehova wakatuma ku Eguputo kweniso kuparanyika kwa Farawo na ŵankhondo ŵake pa nyanja yiswesi vikalongora nkhongono zikuru za Yehova. (Ek 7:14–12:30; Sa 78:43-51; 136:15) Ivi vikati vyachitika, mitundu yikalutilira kuyowoya za vinthu ivi kwa vyaka vinandi ndipo zina la Yehova likalutilira kupharazgika pa charu chose. (Jos 2:10, 11; 1Sa 4:8) Yehova wamukomenge luŵiro Farawo mphanyi nkhongono zake kweniso uchindami wake vikawonekera makora yayi. Kweniso mulimo wakuwombora Ŵaisrayeli mphanyi ukenda makora yayi.

Ivyo Tasambira

it-1-E 878

Bulumembe

Baibolo likuyowoya kuti muliri wa nambara 4 ukaŵa Ŵabulumembe panji kuti Ŵakamudoni. Mtundu wa Ŵabulumembe aŵa, awo ŵakuzunulika mu malemba ghakwambilira Ghachihebere ukumanyikwa makora yayi. (Ek 8:21, 22, 24, 29, 31; Sa 78:45; 105:31) Mazgu Ghachihebere ghakuti, ʽA·rovʹ, nyengo zinyake ghakung’anamulika kuti “bulumembe” (JB, NW, Ro), “kamudoni” (Yg), “dumembe” (AS, KJ, RS), “ŵabuŵi” (AT), na “kamuskembe” (LXX).

Mu Chingelezi membe izi, zingaŵa mitundu yakupambanapambana ya ŵakamudoni panji ŵakamuskembe. Membe zanakazi za mtundu uwu zikudolora thupi la munthu panji la nyama na kumwa ndopa. Membe izi zingatayira pa thupi la munthu panji la nyama. Para kachibungu kapangika mbwe kakunjira mukati mwa thupi. Kanandi membe izi zikutemwa kusangika ku malo uko kukotcha. Ntheura muliri wa ŵabulumembe ukwenera kuti ukatambuzga chomene Ŵaeguputo na viŵeto vyawo. Vingachitika kuti panji ŵanthu na viŵeto vinyake vikafwapo.

JULAYI 20-26

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | EKISODO 10-11

“Mozesi na Aroni Ŵakalongora Chikanga Chikuru”

it-2-E 436 ¶4

Mozesi

Pakakhumbikwiranga chikanga na chipulikano kuti munthu wakumane na Farawo. Mozesi na Aroni ŵakafiska mulimo uwo ŵakapika chifukwa chakuti ŵakathembanga Yehova kweniso kovwirika na mzimu wake. Jitorani kuti muli mu khoti la Farawo, themba lamazaza ghakuru ilo ŵanthu pa charu chose ŵakalichindikanga chomene. Khoti ili likaŵa lakutowa chomene. Ndipo themba Farawo uyo wakaŵa wakujikuzga mwakujumphizga wakajiwonanga nga ni chiuta. Farawo wakaŵanga na ŵakupeleka fundo ŵake, ŵalara ŵa ŵasilikari, ŵalinda, kweniso ŵazga. Mukaŵangaso ŵalongozgi ŵavisopa, ŵasembe ŵamasalamusi, na ŵanji, ndipo wose aŵa ŵakimikananga na Mozesi. Ŵanthu wose aŵa, ŵakaŵa ku chigaŵa cha Farawo, ndipo ŵakaŵikapo mtima kukhozgera ŵachiuta ŵa Eguputo. Kweni Mozesi na Aroni ŵakalutanga kwa Farawo kanandi waka ndipo nyengo yiliyose para ŵaluta, Farawo wakalutiliranga kunonopeska mtima wake na kukana kufwatura Ŵaisrayeli ku wuzga. Nakuti pamanyuma pakuti Mozesi na Aroni ŵayowoya za muliri wa nambara 8, Farawo wakaŵachimbizga. Ndipo pamanyuma pa muliri wa nambara 9, Farawo wakaŵaphalira kuti para ŵizengeso kuzakawona chisko chake ŵazamufwa.—Ek 10:11, 28.

Ivyo Tasambira

it-1-E 783 ¶5

Ekisodo

Yehova wakalongora nkhongono apo wakawombora Ŵaisrayeli ndipo zina lake likakwezgeka. Wati wambuska ŵana Ŵaisrayeli pa nyanja yiswesi, Mozesi wakadangilira ŵanalume pakwimba sumu, ndipo mudumbu wake Miriyamu wakatora kang’oma mu woko lake na kudangilira ŵanakazi wose pakwimba sumu mwakukoŵerana na ŵanalume ŵara. (Ek 15:1, 20, 21) Panyengo iyi Ŵaisrayeli ŵakaŵa kuti ŵafwatuka kwa ŵalwani ŵawo. Ŵati ŵafuma mu Eguputo, Ŵaisrayeli wakasuzgika yayi munthowa yiliyose. Mwakuti nanga ni ntcheŵe zikaŵabwentheranga yayi nesi vikoko kuŵapweteka. (Ek 11:7) Nangauli buku la Ekisodo likuyowoyapo yayi kuti Farawo na ŵankhondo ŵake ŵakabira mu nyanja yiswesi, kweni lemba la Salimo 136:15 likuyowoya kuti Yehova “wakabizga Farawo na ŵankhondo ŵake mu Nyanja Yiswesi.”

JULAYI 27–OGASITI 2

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | EKISODO 12

“Chifukwa Wuli Paska Likaŵa Lakuzirwa ku Ŵakhristu?”

it-2-E 583 ¶6

Paska

Vinthu vinyake vyakukhwaskana na Paska vikafiskika pa Yesu. Chimoza chake ntchakukhwaskana na ndopa izo Ŵaisrayeli ŵakaphaka pa fulemu, izo zikawovwira kuti mwana wakwamba waleke kukomeka na mungelo. Paulosi wakati ŵakuphakazgika ni mpingo wa mwana wakwamba, (Heb 12:23) ndipo wakati Khristu wakaŵawombora kwizira mu ndopa zake. (1Te 1:10; Efe 1:7) Ŵaisrayeli ŵakeneranga yayi kuphyora viwangwa vya mwana mberere wa Paska. Pakuyowoya vya Yesu, uchimi ukayowoyerathu kuti palije nanga ntchimoza cha viwangwa vyake icho chizamuphyokapo, ndipo uchimi uwu ukafiskika nadi pa nyifwa yake. (Sa 34:20; Yoh 19:36) Ntheura Paska ilo Ŵayuda ŵakachitanga kwa vyaka vinandi, ukaŵa muzgezge wa vinthu vyakunthazi ndipo vikimiranga Yesu Khristu “Mwana wa mberere wa Chiuta.”—Heb 10:1; Yoh 1:29.

Ivyo Tasambira

it-2-E 582 ¶2

Paska

Miliri 10 iyo Yehova wakatuma pa Ŵaeguputo yikalongora kuti Yehova wakweruzga ŵachiuta Ŵaeguputo, chomenechomene wa nambara 10 uwo mwana waliyose wakwamba wa Ŵaeguputo wakafwa. (Ek 12:12) Pakuti mberere yanalume yikaŵa yakupatulika kwa chiuta Ra, kuphaka ndopa za mberere pa fulemu ukaŵa muyuyuro pamaso pa Ŵaeguputo. Kweniso mwana mwanalume wa ng’ombe wakaŵa wakupatulika kwa chiuta Osiris, ntheura kuparanyika kwa mwana wakwamba wa ng’ombe chikaŵa chilango kwa chiuta uyu. Ŵanthu ŵakamuwonanga Farawo nga ni mwana wa chiuta Ra. Kukomeka kwa mwana wa Farawo kukalongora kuti Farawo na chiuta wake Ra ŵalije nkhongono.

it-1-E 504 ¶1

Ungano

Chinthu chapadera pa “ungano wakupatulika,” chikaŵa chakuti pa nyengo iyi, ŵanthu ŵakagwiranga ntchito zinonono yayi. Mwachiyelezgero, pa zuŵa lakwamba na la nambara 7 la chiphikiro cha chingwa chambura nthukumusi, ukaŵanga “ungano wakupatulika.” Lekani Yehova wakaŵaphalira kuti: “Kugwira ntchito yayi mu mazuŵa agha. Munganozga waka chakurya chakuti munthu waliyose warye.” (Ek 12:14-16) Panyengo ya “maungano ghakupatulika” iyi, ŵasembe ŵakatangwanikanga kupeleka sembe kwa Yehova. (Le 23:37, 38) Para ŵakuchita mulimo uwu pakaŵavyanga mulandu wakuti ŵaswa dango pa nkhani ya kuchita milimo ya zuŵa na zuŵa. Ndipouli, nyengo iyi yikaŵa yakuti ŵanthu ŵakhalenge waka yayi. Kweni ŵakeneranga kutangwanika na milimo yakukhwaskana na kusopa Yehova. Pa zuŵa la Sabata la nyengo zose ŵakeneranga kuwungana pamoza na kusopa Chiuta kweniso kusambizgika. Pa zuŵa ili Ŵaisrayeli ŵakaŵazganga mwakukwezga Malemba na kusambizgika mu masunagoge. (Mil 15:21) Pakuti pa zuŵa la sabata kweniso pa nyengo ya “maungano ghakupatulika” Ŵaisrayeli ŵakagwiranga ntchito yayi, ŵakaŵanga na m’pata ukuru wakuti ŵalombenge kweniso kughanaghanira vya Mlengi na khumbo lake.—Wonani ASSEMBLY.