Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
MEYI 8-14
Ivyo Tasambira
it-1-E 1271 ¶1-2
Yehoramu
Yehoramu wakatolerako viheni ivyo muwoli wake Ataliya wakachitanga. Ivi vikapangiska kuti waleke kwenda mu nthowa zaurunji izo adada ŵake a Yehoshafati ŵakendangamo. (2Ma 8:18) Yehoramu wakakoma ŵanung’una ŵake 6 kweniso ŵakaronga ŵanyake ŵa Yuda. Kweniso wakapangiska ŵanthu ŵake kugalukira Yehova na kwamba kusopa ŵachiuta ŵatesi. (2Mi 21:1-6, 11-14) Nyengo ya muwuso wake wose yikazura na masuzgo kweniso nkhondo na mitundu yinyake. Chakwamba, Edomu wakagaluka; kufuma apo Libuna nayo wakagalukira Yuda. (2Ma 8:20-22) Mu kalata iyo ntchimi Eliya yikalembera Yehoramu yikachenjezga kuti: “Ntheura Yehova watimbenge ŵanthu ŵako, ŵana ŵako, ŵawoli ŵako, na kunanga vinthu vyako vyose.” Kweniso iwe Themba Yehoramu, “ulwarenge matenda ghanandinandi, kusazgapo nthenda ya mu matumbo, m’paka matumbo ghako ghazakafumire kuwaro chifukwa cha nthenda iyi, zuŵa na zuŵa.”—2Mi 21:12-15.
Vyose vikachitika nga umo vikayowoyekera. Yehova wakazomerezga kuti Ŵaarabu na Ŵafilisiti ŵawukire charu na kutora ŵawoli ŵa Yehoramu na ŵana ŵake kuluta nawo ku wuzga. Kweni Chiuta wakazomerezga mwana muchoko wa Yehoramu, Yehoyahazi (uyo wakachemekangaso kuti Ahaziya), kuti wapone. Yehova wakazomerezga kuti mwana uyu wapone chifukwa cha phangano la Ufumu ilo wakachita na Davide. “Pamasinda pa vyose ivi, Yehova wakamutimba [Yehoramu] na nthenda yambura kuchizgika mu matumbo ghake.” Vyaka viŵiri vyati vyajumphapo “matumbo ghake ghakafulumukira kuwaro” ndipo pamanyuma wakafwa. Ndimo wakafwira munthu muheni uyu, ndipo “pakaŵavya uyo wakadandawura na nyifwa yake.” Ŵakamusunga mu Msumba wa Davide, “kweni ŵakamusunga mu malaro gha mathemba chara.” Ntheura Ahaziya mwana wake ndiyo wakaŵa themba mu malo ghake.—2Mi 21:7, 16-20; 22:1; 1Mi 3:10, 11.
MEYI 15-21
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | 2 MIDAUKO 22-24
“Yehova Wakutumbika Ŵanthu Awo Ŵali na Chikanga”
it-1-E 379 ¶5
Dindi, Malo Ghakusungako
Wasembe Mukuru Yehoyada uyo wakaŵa murunji wakapokera ntchindi zapadera chomene pakusungika “mu Msumba wa Davide pamoza na mathemba,” ndipo wakaŵa yekha uyo wakafuma mu mphapu yachifumu yayi uyo wakuzunulika kuti wakapokera ntchindi zapadera nthena.—2Mi 24:15, 16.
Ivyo Tasambira
it-2-E 1223 ¶13
Zekariya
12. Zekariya wakaŵa mwana wa Wasembe Mukuru Yehoyada. Yehoyada wati wafwa, Themba Yehowashi wakaleka kusopa kwaunenesko, ndipo wakamba kulondezga ulongozgi wakubudika m’malo mwa kulondezga ulongozgi wa ntchimi za Yehova. Zekariya uyo wakaŵa muvyara wa Yehowashi (2Mi 22:11), wakaŵachenjezga ŵanthu pa nkhani iyi, kweni m’malo mwakuti ŵapere ŵakamudinya na malibwe mu luŵaza lwa tempile. Apo wakafwanga, Zekariya wakayowoya kuti: “Yehova wachiwone na kuchitapo kanthu.” Mazgu agho Zekariya wakayowoya ghakafiskika nadi apo Siriya wakaparanya Yuda kweniso Yehowashi wakakomeka na ŵateŵeti ŵake ŵaŵiri “chifukwa wakathiska ndopa za ŵana ŵa Yehoyada wasembe.” Baibolo Lachigiriki la Septuagint na Latin Vulgate likuti Yehowashi wakakomeka chifukwa wakathiska ndopa za “mwana” wa Yehoyada. Mu malemba gha Masoreti na Syriac Peshitta, tikuŵazga kuti “ŵana,” panji ŵali kulemba nthena chifukwa cha udindo na kuzirwa kwa mwana wa Yehoyada, Zekariya uyo wakaŵa ntchimi kweniso wasembe.—2Mi 24:17-22, 25.
MEYI 22-28
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | 2 MIDAUKO 25-27
“Yehova Wali na Nthowa Yakumupirani Ghanandi Kuluska Ghara”
nit-1-E 1266 ¶6
Yehowashi
Yehowashi wakalembaso vinkhara 100, 000 kufuma kwa themba la Yuda kuti vikarwe na Ŵaedomu. Kweni chifukwa cha ulongozgi wa “munthu wa Chiuta” wakawezga ŵankhondo nangauli wakaŵa kuti waŵapirathu kale matalente gha siliva 100 ($660,600), kweni ŵankhondo ŵara ŵakakwiya chomene kuti ŵakuwelera kukwawo. Panji ŵakakwiya chifukwa ŵakataya mwaŵi wakutorako vinthu ivyo ŵakusanga para ŵaluta ku nkhondo. Ŵati ŵawelera ŵakawukira misumba ya ufumu wa kumwera, kufuma ku Samariya kukafika ku Beti-horoni.—2Mi 25:6-10, 13.
JUNI 5-11
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | 2 MIDAUKO 30-31
“Ntchiwemi Chomene Kuti Tiwunganenge Pamoza”
it-1-E 1103 ¶2
Hezekiya
Wakaŵa wa Mwamphu Pakusopa Kutuŵa. Hezekiya wakalongora mwamphu pakusopa Yehova wati wakhala waka pa chitengo apo wakaŵa na vyaka 25. Chinthu chakwamba icho wakachita nkhujura na kunozgaso tempile. Kufuma apo, wakachema ŵasembe na Ŵalevi ndipo wakaŵaphalira kuti: “mtima wane ukukhumba kuchita phangano na Yehova Chiuta wa Israyeli.” Ili likaŵa phangano lakuti waŵenge wakugomezgeka, nangauli phangano la Dango likaŵa kuti lichali kugwira ntchito kweni ŵanthu ŵakalisulangako, ndipouli likambaso kugwira ntchito mu Yuda. Hezekiya wakaŵikapo mtima chomene kulongozga Ŵalevi pa milimo yawo na kukhazikiskaso ndondomeko yakuti paŵenge ŵakwimba sumu zakulumba Chiuta. Ukaŵa mwezi wa Nisani, wakuti ŵachite Paska, kweni tempile, ŵasembe na Ŵalevi vikaŵa vyakufipirwa. Kufika pa Nisani 16, tempile likaŵa kuti latozgeka kweniso viteŵetero vyake vikaŵa kuti vyawezgekerapo. Kufuma apo ŵakanozga zuŵa lakuphepiskira kwananga kwa Ŵaisrayeli wose. Chakwamba, ŵakaronga ŵakizanga na vyakupeleka, sembe yakwananga ya ufumu, ya malo ghakupatulika, na za ŵanthu, kusazgapo na sembe zinandi zakotcha izo ŵanthu ŵakizanga nazo.—2Mi 29:1-36.
it-1-E 1103 ¶3
Hezekiya
Pakuti ŵanthu ŵakaŵa ŵakufipirwa vikapangiska kuti ŵatondeke kuchita Paska pa nyengo yake. Ntheura Hezekiya wakasangirapo mwaŵi pa dango ilo likazomerezganga kuti ŵanthu awo mbakufipirwa ŵachite Paska para pajumpha mwezi umoza. Iyo wakachema Ŵayuda kweniso Ŵaisrayeli kwizira mu makalata agho wakatuma mathenga mu charu chose kwamba ku Beyere-sheba m’paka ku Dani. Ŵanthu ŵanandi ŵakasekanga na kughahoya mathenga; kweni ŵanthu ŵanyake ŵakufuma mu fuko la Asheri, Manase, na Zebuloni, ŵakajiyuyura ndipo ŵakiza ku Paska. Kweniso ŵanyake ŵakufuma mu fuko la Efurayimu na Isakara nawo ŵakiza. Padera pa ŵanthu aŵa, ŵasopi ŵanyake ŵanandi ŵa Yehova awo ŵakaŵa Ŵaisrayeli yayi nawo ŵakiza. Chikwenera kuti chikaŵa chakusuzga chomene ku ŵanthu ŵa mu ufumu wa ku mpoto awo ŵakakhozgeranga kusopa kwaunenesko kuti ŵize ku chiphikiro. Nga umo vikaŵira na mathenga, ŵanthu aŵa nawo ŵakasuskikanga na kunyozeka, chifukwa ŵanthu mu ufumu wa mafuko 10 ŵakachitanga viheni, ŵakasopanga ŵachiuta ŵatesi ndipo ŵakatambuzgikanga na Ŵaasiriya.—2Mi 30:1-20; Maŵ 9:10-13.
it-1-E 1103 ¶4-5
Hezekiya
Pamanyuma pa Paska, ŵakachita Chiphikiro cha Vingwa Vyambura Nthukumusi kwa mazuŵa 7 na kusekelera kukuru chomene mwakuti mpingo wose ukadumura kuti ŵasazgireko mazuŵa ghanyake 7. Nangauli mukaŵa mu nyengo yakusuzga kweni Yehova wakaŵatumbika mwakuti “mukaŵa kusekelera kukuru mu Yerusalemu, pakuti kwamba mu mazuŵa gha Solomoni mwana wa Davide themba la Israyeli, chinthu chanthena ichi chikaŵa kuti chindachitikepo mu Yerusalemu.”—2Mi 30:21-27.
Apa kusopa kutuŵa kukawezgekerapo, ŵanthu kuti ŵakayeyeka waka yayi ndipo ukaboni ni ivyo vikachitika pamanyuma. Pambere ŵanthu ŵandawelere ku vikaya vyawo ŵakaluta na kuswa vipilara vyakupatulika, ŵakadumulira pasi vikhuni vyakupatulika, na kubwangandura malo ghapachanya na majotchero mu Yuda mose na Benjamini, kweniso mu Efurayimu na Manase. (2Mi 31:1) Hezekiya wakalongora chiyelezgero chiwemi, iyo wakaswa njoka yamkuŵa iyo Mozesi wakapanga, chifukwa ŵanthu ŵakamba kuyisopa ndipo ŵakasunkhizganga vyakununkhira kwa iyo. (2Ma 18:4) Chiphikiro chati chamara, Hezekiya wakawoneseska kuti kusopa kutuŵa kukulutilira ndipo ŵakimika ŵasembe mu magulu na kunozgaso kuti ŵanthu ŵawovwirengepo pa uteŵeti wa pa tempile; wakaŵaphalira kuti ŵapulikirenge Dango. Iyo wakati ŵambireso kupeleka chakhumi na vipambi vyakwamba kucha ku Ŵalevi na ŵasembe, ndipo ŵanthu ŵakazomerezga na mtima wose.—2Mi 31:2-12.
JUNI 12-18
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | 2 MIDAUKO 32-33
“Khozgani Ŵabali na Ŵadumbu pa Nyengo ya Masuzgo”
it-1-E 204 ¶5
Asiriya
Senakeribu. Senakeribu, wakaŵa mwana wa Saragoni II, ndipo wakawukira Yuda mu chaka cha 14 cha Themba Hezekiya (732 B.C.E.). (2Ma 18:13; Yes 36:1) Hezekiya wakagalukira dango la Asiriya ilo likaŵikika chifukwa cha ivyo ŵakachita adada ŵake Ahazi. (2Ma 18:7) Ivi vikapangiska kuti Senakeribu wawukire Yuda, ndipo wakapoka misumba 46 (yaniskani na Yes 36:1, 2), ndipo pamanyuma kufuma mu msasa wake ku Lakishi, wakaphalira Hezekiya kuti wapeleke matalente 30 gha golide (c. $11,560,000) na matalente 300 gha siliva (c. $1,982,000). (2Ma 18:14-16; 2Mi 32:1; yaniskani na Yes 8:5-8.) Nangauli ndalama zose izi zikapelekeka, kweni Senakeribu wakatuma ŵayowoyeri ŵake kuti Hezekiya wapeleka Yerusalemu, chinthu icho chikaŵa chakuti Hezekiya wangachita yayi. (2Ma 18:17–19:34; 2Mi 32:2-20) Pamanyuma Yehova wakakoma ŵankhondo Ŵaasiriya 185,000 mu usiku umoza ndipo ivi vikapangiska kuti Senakeribu themba la Asiriya liwukeko na kuwelera ku Nineve. (2Ma 19:35, 36) Kufuma apo ŵana ŵake ŵaŵiri ŵakalikoma ndipo mwana wake Esari-hadoni wakaŵa themba mu malo ghake. (2Ma 19:37; 2Mi 32:21, 22; Yes 37:36-38) Vyakuchitika ivi, kupaturako kuparanyika kwa ŵasilikari Ŵaasiriya, vili kulembeka mu mdauko wa Senakeribu na wa Esari-hadoni.—PICTURES, Vol. 1, p. 957.
JUNI 19-25
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | 2 MIDAUKO 34-36
“Kasi Mukusanga Chandulo Mwakukwana na Mazgu gha Chiuta?”
it-1-E 1157 ¶4
Hulida
Yosiya wati wapulika kuŵazgika kwa “buku la dango” ilo wakalisanga Hilikiya wasembe mukuru pa nyengo iyo ŵakanozganga tempile, wakatuma ŵanthu kuti ŵakafumbe kwa Yehova. Ŵakaluta kwa Hulida, ndipo wakayowoya mazgu gha Yehova, kuti nthembo zose izo zili kulembeka mu “buku” ziwirenge pa mtundu wakugaluka uwu. Hulida wakasazgirapo kuti, chifukwa Yosiya wajiyuyura pa maso pa Yehova, maso ghako ghawonenge chara soka, kweni nikutolerenge ku ŵasekuru ŵako ndipo usungikenge mu dindi lako mu mtende.—2Ma 22:8-20; 2Mi 34:14-28.