LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • w21 Okutobala pp. 29-31
  • 1921 Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • 1921 Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha
  • Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova (Lakusambira)—2021
  • Mitu Yichoko
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • ŴAPHARAZGI ŴACHIKANGA
  • SAMBIRO LA NAMWENE KWENISO LA MBUMBA
  • BUKU LIPHYA!
  • NTCHITO IYO YIKAKHUMBIKWANGA KUGWIRIKA
  • Tikutumbikika Para Tikuchita Ivyo Yehova Wakukhumba
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova (Lakusambira)—2017
  • 1922—Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova (Lakusambira)—2022
  • Kwithu Tikamba Ni Kale Kuteŵetera Yehova
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2015
  • 1923—Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova (Lakusambira)—2023
Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova (Lakusambira)—2021
w21 Okutobala pp. 29-31

1921 Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha

“Gongwe la Mulinda la Janyuwale 1, 1921, likafumba Ŵasambiri ŵa Baibolo fumbo lakuti: ‘Kasi chaka chino tikukhazga kuti mulimo withu wendenge wuli?’” Zgoro, likakora mazgu gha pa Yesaya 61: 1, 2 ilo likaŵakumbuska mulimo wawo wakupharazga makani ghawemi. Lemba ili likuti: “Yehova wandiphakazga kupharazga makani ghawemi ku ŵakuzika . . . , kuthuwuska chilimika cha kucha nacho [Fumu], na zuŵa la kuwezgera nduzga la Chiuta withu.”—Tumbuka Bible.

ŴAPHARAZGI ŴACHIKANGA

Kuti ŵafiske mulimo wawo wakupharazga, Ŵasambiri wa Baibolo ŵakeneranga kuŵa na chikanga. Ŵakeneranga kupharazga “makani ghawemi” ku ŵakuzika, kweniso ŵakeneranga kupharazgaso vya “zuŵa la kuwezgera nduzga” ku ŵanthu ŵambura kupulikira.

Mubali J. H. Hoskin, uyo wakakhalanga ku Canada, wakapharazganga mwachikanga nangauli wakasuskikanga. Mu nyengo ya chifuku mu 1921, wakakumana na muliska wa tchalitchi la Methodist. Mubali Hoskin wakambiska chidumbirano mwakuyowoya kuti: “Tingadumbiskana mwakukolerana vyakukhwaskana na Baibolo. Nangauli tingapambana pa vinthu vinyake, nipera tingamalizga mwamtende chidumbirano chithu na kulutilira kuŵa paubwezi.” Kweni ndivyo vikachitika yayi. Mubali Hoskin wakalongosora kuti: “Tikati tayowoyeskana kwanyengo yichoko waka muliska uyu wakatchaya chijaro mwankhongono chomene nakuti nkhaghanaghananga kuti gilasi la pa chijaro liswekenge.”

“Mukulekerachi kuluta ku ŵanthu awo Mbakhristu yayi na kudumbiskana nawo?” Ndimo wakakalipira muliska uyu. Mubali Hoskin wakakhala waka chete, kweni apo wakafumangapo, wakayowoya yekha mu mtima kuti, ‘Nati kwali munthu uyu ni muliska wa tchalitchi!’

Zuŵa lakulondezgapo apo muliska uyu wakapharazganga mu tchalitchi lake, wakayowoyera mautesi Mubali Hoskin. Mubali Hoskin wakalongosora kuti: “Wakachenjezga ŵalondezgi ŵake vya ine, wakaphalira ŵanthu kuti nkhaŵa khuluku liheni chomene mu chigaŵa icho, ndipo nkheneranga kukomeka.” Kweni ivi vikamugongoweska yayi, wakalutilira kupharazga ndipo ŵanthu ŵanadi ŵakategherezganga. Wakayowoya kuti: “Nkhakondwanga chomene kupharazga ku chigaŵa ichi. Nakuti ŵanthu ŵanyake ŵakachemerezganga kuti, ‘Tikumanya kuti mukuchita mulimo wa Chiuta!’ Ndipo ŵakaŵa ŵakukhumbisiska kunipa vinthu ivyo nkhasoŵekeranga.”

SAMBIRO LA NAMWENE KWENISO LA MBUMBA

Kuti ŵawovwire ŵanthu kupulikiska makora Baibolo, nyengo na nyengo Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakafumiskanga magazini iyo yikaŵanga na mafumbo kweniso mazgoro gha mu Baibolo, yakuchemeka The Golden Age.a Mukaŵanga mafumbo gha mu Baibolo gha ŵachiwukirano agho ŵapapi ŵakadumbiskananga na ŵana ŵawo. Ŵapapi “ŵakafumbanga ŵana ŵawo mafumbo agha na kuŵawovwira kusanga mazgoro ghake mu Baibolo.” Mafumbo ghanyake, nga ghakuti “Kasi Baibolo lili na mabuku ghalinga?,” ghakawovwiranga kusambira Baibolo munthowa yipusu. Ghanyake, nga ghakuti “Kasi Mkhristu waliyose wakwenera kukhazga kuti watambuzgikenge?,” ghakawovwiranga kunozgekereska ŵachiwukirano kupharazga na chikanga.

Mukaŵangaso mafumbo na mazgoro gha mu Baibolo kwa awo ŵakalimanyanga makora Baibolo. Mazgoro ghake ghakasangikanga mu buku lakwamba la Studies in the Scriptures. Ŵanthu ŵanandi ŵakasanganga chandulo na mafumbo agha, ndipouli mu magazini ya The Golden Age ya Disembala 21, 1921, mukaŵa chipharazgo chakuti sono mafumbo agha ghaŵengemoso yayi mu magazini iyi. Chifukwa wuli pakaŵa kusintha kwa mwazizizi nthena?

BUKU LIPHYA!

Buku la mutu wakuti The Harp of God

Kadi ilo pali vyakuti munthu waŵazge

Kadi ilo pali mafumbo

Ŵabali awo ŵakalongozganga ŵakamanya kuti ŵanthu ŵakakhumbikwiranga kusambira Baibolo mundondomeko yakwenelera. Ndipo paumaliro ŵakafumiska buku lakuchemeka The Harp of God mu Novembala, 1921. Awo ŵakanweka na buku ili ŵakayambanga sambiro la Baibolo ilo ŵakasambiranga paŵekha. Sambiro la paŵekha ili likawovwiranga ŵanthu kumanya “chilato cha Chiuta cha kupeleka umoyo wamuyirayira ku ŵanthu.” Kasi likendanga wuli?

Para munthu wazomera kupokera buku ili, wakapokerangaso kadi ilo likamovwiranga kumanya mapeji agho wakeneranga kuŵazga mu buku ilo wapokera. Sabata yakulondezgapo, wakapokeranga kadi ilo pakaŵanga mafumbo ghakupambanapambana kuyana na nkhani izo wakapika kuti wakaŵerenge pakwamba. Ndipo paumaliro pa kadi ili pakaŵanga nkhani zakuti waŵerenge sabata yakulondezgapo.

Sabata yiliyose kwa masabata 12, msambiri wakapokeranga kadi linyake ilo mpingo wapafupi ukamutumiranga. Nyengo zinandi ŵanthu awo ŵangakwaniska yayi kwenda nyumba na nyumba, nga ŵachekuru, ndiwo mpingo ukaŵatumanga kuti ŵakapeleke makadi agha. Mwachiyelezgero, Anna K. Gardner, wa ku Millvale, Pennsylvania, U.S.A., wakayowoya kuti: “Apo buku la The Harp of God likati lafumiskika, likawovwira mukuru wane Thayle uyo wakasuzgikanga kwenda, kuŵa na vyakuchita vinandi kuluska ivyo wangakwaniska, wakatumizganga makadi gha mafumbo sabata yiliyose.” Para munthu wamalizga kusambira payekha, munthu wa ku mpingo wakamwenderanga na chilato chakuti wasambire vinandi kufuma mu Baibolo.

Thayle Gardner wali pa kanjinga kake

NTCHITO IYO YIKAKHUMBIKWANGA KUGWIRIKA

Paumaliro wa chaka cha uteŵeti, Mubali J. F. Rutherford wakatuma kalata ku mipingo yose. Wakawona kuti “upharazgi wa Ufumu uwo ukachitika chaka ichi ukafikira kweniso kovwira ŵanthu ŵanandi kuluska vyaka vyose vya kumasinda.” Ndipo wakasazgiraposo kuti: “Pali ntchito yinandi yakuti yigwirike. Chiskani ŵanthu ŵanadi kuchitako mulimo wakuzirwa uwu.” Ntchakuwonekerathu kuti Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakapulikira ulongozgi uwu. Mu chaka cha 1922, ŵakamba kupharazga vya Ufumu mwachikanga kuluska kumanyuma kose.

Ŵabwezi Ŵachikanga

Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalongora chitemwa cha paubali mwa kovwirana yumoza na munyake. Ŵakaŵa ŵabwezi ŵachikanga awo ŵali “kubabikira kovwira mu suzgo,” nga umo lemba la panthazi ili likuyowoyera.​—Zinth. 17:17.

Pa Chiŵiri, Meyi 31, 1921, mwanalume wachifipa mu tawuni ya Tulsa (Oklahoma, USA) wakajalirika mu jele chifukwa chakuti ŵati wakuwukira mwanakazi munyake muzungu. Vyati vyaŵa nthena, ŵazungu ŵanyake ŵanalume ŵakujumpha 1,000 ŵakamba kutimbana na kagulu kachoko ka ŵanalume ŵachifipa. Zawe iyi yikakura chomene m’paka yikafika ku chigaŵa chinyake chakuchemeka Greenwood uko kukakhalangaso ŵanthu ŵanandi ŵafipa. Ndipo nyumba na mabizinesi vyakujumpha 1,400 vikawotcheka na kunangika. Malipoti ghakuyowoya kuti ŵanthu 36 ndiwo ŵakafwa, kweni ŵakwenera kuti ŵakaŵa pafupifupi 300. Chivulupi ichi chikamba kuchemeka kuti Tulsa Race Massacre [panji kuti kukomana kwa ŵanthu ŵakupambana mitundu ku Tulsa].”

Pakuyowoyapo ivyo vikachitika, Mubali Richard J. Hill, Msambiri wa Baibolo wa mtundu wachifipa uyo wakakhalanga mu chigaŵa cha Greenwood, wakati: “Pa usiku wa zuŵa ilo kukaŵa vivulupi, tikaŵa na maungano gha mpingo nga mwa nyengo zose. Maungano ghati ghamara, tikapulika kulira kwa futi mukatikati mwa tawuni ya Tulsa. Kulira kwa futi kukalutilira kupulikikwa m’paka pakati pa usiku.” Kufika pa Chitatu ku mulenji, pa Juni 1, vinthu vikaŵa kuti vyafika paheni chomene. “Kukiza ŵanthu ŵanyake ŵanalume na ŵanakazi, ndipo ŵakatiphalira kuti para tikukhumba kuvikilirika, tikwenera kuluta ku holo yikuru ya boma iyo yikaŵa mu tawuni yithu.” Ntheura Mubali Hill pamoza na muwoli wake na ŵana ŵake 5 ŵakachimbilira ku holo yikuru iyi. Ku malo agha, kukaŵa ŵanthu ŵachifipa pafupifupi 3,000, ŵanalume na ŵanakazi awo ŵakavikilirikanga na ŵasilikari awo boma likatumizga kuti ŵakamazge kutimbana uku.

Pa nyengo yakuyana waka, Mubali Arthur Claus, uyo wakaŵa muzungu, wakachita vinthu mwachikanga chomene. Iyo wakati: “Nati napulika kuti ŵanthu ŵakwiba kweniso kotcha zinyumba ku Greenworld, nkhaghanaghana zakulutako kuti nkhawone umo vinthu vikaŵira, kwa mubwezi wane, Mubali Hill.”

Mubali Arthur Claus wakasambizga ŵana 14 mwakugwiliskira ntchito buku la mutu wakuti The Harp of God, kuti ŵamanyane vinandi vyakukhwaskana na Baibolo

Wati wafika panyumba ya Mubali Hill, wakawona mzengezgani wa Hill uyo wakaŵa muzungu wali na futi m’mawoko. Mzengezgani uyu, uyo wakaŵaso mubwezi wa Mubali Hill, wakaghanaghananga kuti Arthur wakaŵa yumoza wa awo ŵakachitanga vivulupi. Ntheura wakamufumba mwaukali kuti: “Wapukwachi kuno?”

Arthur wakati: “Niŵenge kuti nkhazgora zgoro lambura kukhorweska, mphanyi wakanilasa na futi.” Kweni nkhamusimikizgira kuti nkhaŵa munyake wa Mubali Hill ndipo naŵa nkhwiza ku nyumba yake iyi kanandi waka.” Ntheura Arthur na mzengezgani wa Bill uyu ŵakakwaniska kuvikilira katundu wake.

Pati pajumpha kanyengo kachoko waka, Arthur wakamanya kuti Mubali Hill na banja lake ŵakaŵa ku Holo yikuru ya boma. Arthur wakaphalirika kuti ŵanthu ŵafipa ŵakazomerezgekanga yayi kuwukako ku holo iyi kwambura chikalata chakusayinika na General Barret mulara wa ŵasilikari panyengo iyo. Arthur wakuti: “Chikaŵa chakusuzga chomene kuti munthu wawonane na bwana uyu. Nati namuphalira kuti nkhukhumba kuwuskako mbumba yinyake ku malo agha, wakanifumba kuti: ‘Kasi wamuyivikilira mbumba iyi kweniso kuyipa vyakukhumbikwa?’ Mwakukondwa, nkhazgora kuti enya.”

Wati wapokera chikalata chakumuzomerezga, mwaluŵiro Arthur wakaluta ku holo yira. Wakayipeleka kalata iyi kwa mpolisi uyo wakafumba mwakuzizwa kuti: “Chikalata ichi ŵasayina mba bwana, vyaŵa wuli chomene! Kasi ukumanya kuti ndiwe munthu wakwamba kuzakatora ŵanthu awo ŵakukhala ku malo ghano?” Nyengo yichoko waka Arthur na mpolisi yura, ŵakayisanga mbumba ya Mubali Hill apo yikaŵa. Kufuma apo, wose ŵakakwera galimoto ya Arthur, ulendo wakunyumba.

“Pakati pa ise ŵanthu ŵakujipeleka kwa Chiuta, palije uyo wakaŵa na maghanoghano ghakuti ngwakuzirwa kuluska munyake”

Mubali Claus wakawoneseska kuti Mubali Hill na banja lake ŵakaŵa ŵakuvikilirika. Ŵanyake ŵati ŵawona chikanga na chitemwa icho Mubali Claus wakalongora, ŵakasambirapo kanthu. Arthur wakati: “Mzengezgani uyo wakawovwira pakuvikilira Hill wakamba kutemwa unenesko. Ndipo ŵanthu ŵanandi ŵakamba kunweka na unenesko chifukwa ŵakajiwonera ŵekha kuti pakati pa ŵanthu ŵa Chiuta pakaŵavya kugaŵikana chifukwa chakupambana mtundu kweniso kuti palije uyo wakaŵa na maghanoghano ghakuti ngwakuzirwa kuluska munyake.”

a Mu 1937 magazini ya The Golden Age yikamba kuchemeka kuti Consolation ndipo mu 1946 yikamba kuchemeka kuti Wukani!

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani