VYAKOVWIRA MABANJA | KULERA ŴANA
Ivyo Ŵapapi Ŵakwenera Kumanya pa Nkhani ya Malo Ghakupwelelerako Ŵana Ŵachoko
Ŵapapi ŵanyake awo ŵali pa ntchito ŵakusankha kusungiska ŵana ŵawo ŵachoko ku malo agho ŵakupwelelerako ŵana—ndipo kumalo agha kukuŵa waka nga nkhu sukulu ya mkaka. Kasi namwe mungamupeleka mwana winu ku malo ghanthena agha?
Mafumbo agho mukwenera kujifumba
Para mwana wane ningamupeleka ku malo agha, kasi vingakhwaska ubwezi withu pakati pa iyo na ine? Nyengo zinyake vingachitika. Para mwana wachali muchoko, maselo gha mu wongo wake ghakukura mwaluŵiro chomene ivyo vikukhwaska chomene umo wangaŵira paubwezi na ŵanji. Pa nyengo iyi mukwenera kuchita chilichose icho mungafiska kuti muŵenge pafupi na mwana winu.—Dotoronome 6:6, 7.
Ŵapapi awo ŵakukhumba kupeleka ŵana ŵawo ku malo agha ŵakwenera kughanaghanira chomene ivyo ŵachitenge kuti ŵalutilire kuŵa pa ubwezi na mwana wawo.
Kasi malo agha ghapangiskenge kuti mwana wane wambe kutolera vyakuchita vya ŵanyake? Nyengo zinyake vingachitika. Buku la Hold On to Your Kids likuti, “Kanandi ŵana ŵakutemwa kutolera nkharo ya ŵana ŵanyawo chifukwa ndiwo ŵakuŵira lumoza nyengo yitali.”
Ŵapapi awo ŵakukhumba kupeleka ŵana ŵawo ku malo agha ŵakwenera kuwona ivyo ŵangachita kuti ŵana ŵawo ŵakaleke kutolera nkharo ya ŵana ŵanyawo.
Kasi malo agha ghawovwirenge kuti mwana wane vinthu vizakamwendere makora para wazakayamba sukulu? Ŵanyake ŵakuti enya. Apo ŵanyake ŵakuti malo agha ghakovwira viŵi yayi, panjiso ghakovwira yayi napachoko. Vilije kanthu kuti kwali unenesko ni ngu, munthu munyake wakuwona vya umo wongo wa ŵana ukugwilira ntchito zina lake Penelope Leach wakalemba kuti: “Lekani kughanaghana kuti ivyo ŵana ŵakusambira ku sukulu ndivyo vikuŵawovwira chomene pa umoyo wawo, kweniso kuti para mwana wayamba mwaluŵiro sukulu ndipo vikumwendera makora. Para mukughanaghana nthena ndikuti mukumanya makora yayi umo mwana winu wakovwilikira na vinthu vyose ivyo muli kumusambizga kufuma pa ubonda.”
Ŵapapi awo ŵakukhumba kupeleka ŵana ŵawo ku malo agha ŵakwenera kuwona usange ntchakukhumbikwa kuchita nthena kweniso usange ni vyakovwira nadi.
Kasi vingachitika kuti yumoza wa imwe ŵapapi wayime dankha ntchito na chilato chakuti walere mwana winu? Nyengo zinyake vikuchitika kuti ŵapapi wose ŵaŵiri ŵakugwira ntchito kuti ŵaŵe waka na umoyo wapachanya. Kweni kasi ivi ni vyakovwira nadi?
Ŵapapi awo ŵakukhumba kupeleka ŵana ŵawo ku malo agha ŵakwenera kuwona usange ŵangakwaniska kukhala umoyo wambura kukhumba vinandi, na chilato chakuti yumoza wakhalenge pa nyumba na mwana.
Mukwenera kusankha kupeleka mwana winu ku malo gha kupwelelerako ŵana pekha para mwamanya makora uwemi na uheni wake. Para mwawona vyose viŵiri, ndipo mwasankha kupeleka mwana winu ku malo agha, kasi mungachita wuli?
Ivyo mungachita
Baibolo likuti munthu “wakuchenjera wakulanguruka pa mendero ghake ghose.” (Zintharika 14:15) Apo mukughanaghanirapo pa fundo iyi, mukwenera kuchita mwamahara para mukusankha malo ghakuti mumupelekeko.
Ghanaghaniranipo pa ivyo mukukhumba kusankha
Ŵapapi ŵanyake ŵakusankha malo agho ghakuŵa pa nyumba ya munthu, ndipo kukuŵa munthu yumoza panji ŵanyakeso ŵachoko waka awo ŵakupwelelera ŵana, kweniso kagulu kachoko waka ka ŵana.
Ŵapapi ŵanyake ŵali na mubali wawo, wantchito uyo ŵakukhala nayo, panji mulezi wa mwana uyo wakuŵawovwira kupwelelera mwana wawo.
Nthowa zose zili na uwemi na uheni wake. Kweni mukwenera kufumba ŵapapi ŵanyake awo nawo ŵali kupelekapo ŵana ŵawo ku malo agha. Baibolo likuti: “Vinjeru vili na awo ŵakupenja ulongozgi.”—Zintharika 13:10.
Wuli usange mwasankha kuti mupeleke mwana winu ku malo agha? Para ni nthena . . .
Manyani vinandi vya malo agho
Kasi ngakuzomerezgeka na ŵamazaza ŵa mu chigaŵa chinu panji na dango? Kasi ghali na vikalata vyakuzomerezgeka, ŵalipo awo ŵakughakhozgera, panji ghakumanyikwa na mbiri wuli?
Kasi ngakupwelelereka makora kweniso ghali na chivikiliro?
Kasi ŵana ŵinu ŵamusambizgika vichi ku malo agha?a
Manyani vinandi vya ŵanthu awo ŵakupwelelera ŵana ŵinu
Kasi ŵali kusambizgika maluso wuli? Ivi vikusazgapo kusambizgika umo ŵangachitira vinthu na ŵana ŵachoko, kovwirapo mwaluŵiro para pachitika ngozi, na umo ŵangawovwilira munthu uyo wakomoka.
Para mungakwaniska, mungachita kafukufuku wa mbiri ya ŵanthu awo ŵapwelelerenge mwana winu usange ŵali kupalamurapo milandu kumasinda.
Kasi awo ŵakugwira ntchito ku malo agha ŵakusintha kaŵirikaŵiri? Para ni nthena, ndikuti mwana winu wamusuzgika kuti wazgoŵerane na ŵanthu awo ŵamumupwelelera ku malo agha.
Kasi munthu waliyose uyo wakugwira ntchito ku malo agha wakupwelelera ŵana ŵalinga? Para ŵana mbanandi, mbwenu mwana winu wamupwelelereka makora yayi. Unenesko ngwakuti, msinkhu wa mwana kweniso ivyo wakufiska kuchita ndivyo vikuphara usange wakukhumbikwira kupwelelereka mwapadera panji yayi.
Kasi awo ŵakugwira ntchito yakupwelelera ŵana ku malo agha ŵakufwatuka para mukudumbiskana nawo masuzgo ghinu panji ghawo?
a Mwachiyelezgero, kasi ku malo agha mwana winu wamukhaliranga waka kuwonelera TV panji wamusambira vinthu ivyo vyamumovwira kweniso kukhozga thupi lake?