Kudidimizga Fundo Mwakwenelera

PARA mukuyowoya panji kuŵazga mwakukwezga, ncakuzirwa kuti muyowoye panji kuŵazga mwakurondora, ndiposo, mukwenera kudidimizga mazgu ghose agho ghakurongosora fundo mu ntowa yakupulikikwa makora.

Kudidimizga fundo mwakwenelera kukusazgapo vinandi, kuruska kudidimizga mazgu ghacoko waka panji ghanandi. Mazgu ghakwenelera ndigho ghakwenera kudidimizgika. Para mazgu ghambura kwenelera ndigho ghadidimizgika, ng’anamuro la ivyo mwayowoya lingamanyikwa yayi na ŵategherezgi ŵinu. Ndipo cifukwa ca ici, iwo ŵangamba kughanaghana vintu vinyake. Nangauli nkani iyo mukuyowoya yingaŵa na cimanyisko ciweme, kweni para mwabudiska kudidimizga mazgu ghakwenelera, mbwenu nkani yinu yingaciska yayi ŵategherezgi ŵinu.

Pali ntowa zinandi izo mungadidimizgira mazgu, kanandi izo zikugwiriskirika ncito ndi izi: kukwezga mazgu, kuyowoya mwakuthukutera ndiposo na nkongono, kukhizgako pacoko mazgu pakuyowoya, kupumulira pamanyuma panji pambere mundayowoye fundo (panji vyose viŵiri), kuyowoya na mawoko na kawonekero ka cisko. Mu viyowoyero vinyake, mazgu ghakudidimizgika mwakukhizga panji kukwezga mazgu pakuyowoya. Kuti muyowoye makora, wonani umo nkani yinu yiliri na umo ukhaliro uko muli wuliri.

Peneapo mukukhumba kudidimizga fundo, ghanaghaniranipo masacizgo ghakurondezgapo. (1) Mu sentensi yiliyose, mazgu ghakuti ghadidimizgike kuti ghakumanyikwa mwakuŵazga sentensi yose pera yayi, kweniso ghakumanyikwa umo nkani iyo yalembekera. (2) Mungadidimizga mazgu para muyowoyenge fundo yipya, kwali ndi fundo yikuru panji mukukonkoska waka mazgu agho mukudumbirana. Nyengo zinyake fundo yingadidimizgika paumaliro pakuti maukaboni ghose ghakukhwaskana na fundo iyo yakonkoskeka. (3) Muyowoyi wangadidimizgaso fundo mwakurongora umo iye wakhwaskikira na nkani iyo wakuyowoya. (4) Kudidimizga fundo mwakwenelera kungacitikaso pakukonkoska fundo zikuru za nkani.

Kuti muyowoyi wadidimizge makora fundo mu ntowa izo zayowoyeka pacanya apa, iye panji muŵazgi wa pawumba wakwenera kuyimanya makora nkani yake, ndipo wayezgeyezge kuti ŵategherezgi nawo ŵayipulikiske makora. Pakuyowoya za urongozgi uwo ukaperekeka mu nyengo ya Ezra, buku la Nehemiya 8:8 likurongosora kuti: ‘Ŵakaŵazga mu buku la marango gha Ciuta mwakupulikikwa makora, ŵakapataula na kuŵamanyiska ivyo vikaŵazgikanga.’ Ncakuwonekerathu kuti awo ŵakaŵazganga na kurongosora Dango la Ciuta panyengo yira ŵakamanya kuzirwa kwa kuwovwira ŵantu ŵara kuti ŵamanyisiske ivyo vikaŵazgikanga, kurongora umo ŵakenera kuvisungira na kuvigwiriskira ncito mu umoyo wawo.

Ico Cingapangiska Suzgo. Ŵantu ŵanandi ŵakurongosora makora fundo zawo para ŵakuyowoya. Kweni ndipouli, para ŵakuŵazga nkani yakuti yikalembeka na muntu munyake, cikuŵa cakusuzga kwa iwo kumanya mazgu agho ghakwenera kudidimizgika. Anteura, kuti mucite makora, yimanyani makora nkani iyo. Ici cikung’anamura kuyisambira makoraghene nkani iyo. Usange mwapempeka kukaŵazga pa ungano wa mpingo, mukwenera kunozgekera makoraghene ivyo mwamuŵazga.

Ŵantu ŵanyake “ŵakudidimizga mazgu mwa apa na apo” mu malo mwakudidimizga fundo. Iwo ŵakudidimizga mazgu panyengo iyo ŵakhumbira, nangauli kudidimizga mazgu kwanteura uku kungaŵa kwacandulo panji yayi. Ŵanyake ŵakudidimizga mapulepozishoni na makonjakishoni. Para kudidimizga mazgu kukupangiska kuti fundo yileke kumanyikwa, kacitiro kanteura ako kakuŵa kakutimbanizga.

Kuti ŵadidimizge fundo mwakwenelera, ŵayowoyi ŵanyake ŵakukwezga comene mazgu pakuyowoya, kacitiro aka kangapangiska ŵategherezgi kughanaghana kuti ŵakukalipirika. Mwanadi, ni nyengo zose yayi apo kacitiro aka kakuŵa na vyakufumapo viweme. Usange mwatondeka kudidimizga fundo mwakuyowoya mwakawiro kinu, ici cingarongora kuti mukudelera ŵategherezgi ŵinu. Mu malo mwake, cintu ciweme ico mungacita ncakuti muŵapempe mwacitemwa na kuŵawovwira kuti ŵawone kuti ivyo mukuyowoya nvyakuzikika mu Malemba ndiposo nvyacandulo.

Umo Munganyolorerera. Kanandi muntu uyo wali na suzgo yakudidimizga fundo mwakwenelera wakumanya yayi kuti wali na cakumara-mahara canteura ico. Pakukhumbikwira kuti yunji wamuphalire muntu wanteura uyo. Usange mukukhumba kuti munyolorere cakumara-mahara ici, mulaŵiliri winu wa sukulu wamovwiraninge. Mwakusazgirapo, iŵani ŵakufwatuka kuti mupempe wovwiri kwa muyowoyi waliyose waluso. Mupempeni kuti wategherezge mwakupwererera para mukuŵazga panji kuyowoya ndipo pamanyuma pake waperekepo masacizgo ghake gha umo munganyolorerera.

Cakwamba, muntu uyo mwamupempa wangasacizga kuti muŵazge nkani yakufumira mu Gongwe la Mulinda nga nciyerezgero. Mwambura kukayika, iye wamuphaliraninge umo sentensi zalembekera kuti mumanye mazgu panji mafulezi agho ghakukhumbikwira kudidimizgika mwakuti ng’anamuro lipulikikwe makora. Nyengo zinyake wangamuphalirani kuti muŵike pwererero pa mazgu agho ghalembeka mwakugwenyuka. Kweni kumbukirani kuti mazgu ghakulembeka mwakukolerana mu sentensi. Kenekanandi, gulu la mazgu ndilo likwenera kudidimizgika, kuti lizgu lirilose palekha yayi. Mu viyowoyero vinyake, ŵaŵazgi ŵakwenera kuŵika pwererero likuru pa vimanyikwiro vya kazunuliro ka mazgu kuti ŵadidimizge makora fundo.

Mwakusazgirapo pa ntowa za umo mungadidimizgira mazgu, murongozgi winu wangamurombani kuti mughanaghanire comene umo nkani yose yiliri mu malo mwakughanaghanira waka sentensi. Kasi ni fundo wuli yikuru iyo yikukonkoskeka mu ndime iyo? Ni mwauli umo kumanya fundo iyo yikukonkoskeka kungamuwovwilirani kuti mudidimizge mazgu mu sentensi? Laŵiskani mutu wukuru wa nkani yinu na mitu yicoko-yicoko yifipa comene na kuwona fundo izo zalembeka pasi pake. Ni mwauli umo mitu iyi yingamovwilirani kuti musanke mazgu ghakuti mudidimizge? Fundo zose izi tikwenera kuzighanaghanira. Ndipouli, citani mwamahara kuti muleke kudidimizga mazgu ghanandi.

Kwali muzamuyowoya waka panji muzamuŵazga, murongozgi winu nyengo zinyake wamukhuŵirizganinge kuti mudidimizge mazgu agho mukusangika fundo. Mukwenera kuyamanya makora malo agho pakumalira mazgu agho mukusangika fundo, panji malo agho pakusintira fundo yikuru na kuruta pa yinyake. Ŵategherezgi ŵakuwongera comene usange pakuyowoya nkani yinu mukurongora vigaŵa vyose ivi. Kuti ŵamanye makora vigaŵa ivi, mungayowoya mazgu ghakuti: fundo yakudanga ni iyi, fundo yaciŵiri ni iyi, fundo yaumaliro ni iyi, ndiposo mungayowoya kuti, mwakuyana na fundo zose izi, ipo ncakwenelera kuti tiyowoye nteura.

Murongozgi winu nyengo zinyake wangamurombani kuti muŵazge fundo zinyake mwakuthukutera. Anteura, kuti mucite mwanteura, ncakwenelera kuti mudidimizge mazgu gha nga ni comene, ncaunenesko nkanira, ncambura macitiko, ncakuzirwa na nyengo na nyengo. Para mungacita mwanteura, cingawovwira ŵategherezgi ŵinu kuti ŵawone candulo ca ivyo mukuyowoya. Zinandi mwa fundo izi zizamuyowoyeka mu Sambiro 11, “Mtima Waubwezi na Umo Mukujipulikira.”

Kuti mucite makora pa kudidimizga fundo, nciweme kuti imwe mumanye fundo zikuru izo mukukhumba kuti ŵategherezgi ŵinu ŵazikumbukirenge. Fundo zinandi zakukhwaskana na kuŵazga kwa pawumba zizamulongosoreka mu Sambiro 7, “Kudidimizga Fundo Zikuru,” ndiposo zinyake zakukhwaskana na kuyowoya zizamulongosoreka mu Sambiro 37, “Kupangiska Fundo Zikuru Kumanyikwa.”

Usange mukukhumba kuti muŵe na luso mu uteŵeti wa m’munda, pwerererani umo mukuŵazgira malemba. Nyengo zose jifumbani kuti, ‘Ncifukwa wuli nkukhumba kuŵazga lemba ili?’ Imwe nga ndi musambizgi, mungaŵazganga waka lemba cara, cifukwa ni vinandi ivyo vikunjizgikamo. Nanga kungaŵa kuŵazga lemba ilo mwakuthukutera kuti kungafiska cilato cake yayi. Usange mukuzgora fumbo ilo muntu wamufumbani, panji mukumusambizga fundo yinyake, nciweme kuti mudidimizge mu lemba ilo mazgu agho ghakukhozgera fundo iyo mukudumbirana. Para mwatondeka kucita nteura, mbwenu muntu uyo mukudumbirana naye watondekenge kumanya fundo yikuru.

Pakuti kudidimizga fundo mwakwenelera kukunjizgamo kudidimizga mazgu na mafulezi, muyowoyi wambura cimanyisko cinandi nyengo zinyake wangadidimizga mwakujumpizga mazgu na mafulezi ghanteura agho. Kacitiro kanteura aka kangayana waka na muntu uyo wakusambira kugwiriskira ncito ciyimbiro ca sumu mwakurondezga vimanyikwiro vya kimbiro. Ndipouli, para wangimba mwakuwerezgawerezga, “vimanyikwiro vya kimbiro” ivyo vizamuŵa waka nga ni “sumu” yakwimbika makora nkanira.

Anteura, imwe namwe pamanyuma pakuti mwamanya umo mungadidimizgira makora mazgu na mafulezi, muzamusangaso cimanyisko cinandi kufuma ku ŵayowoyi ŵacimanyisko. Muzamumanya umo mungadidimizgira mazgu mwakwenelera. Muzamumanya kuzirwa kwa kudidimizga mazgu mu ntowa zakupambana-pambana kuti fundo iyo mwayowoya yipulikikwe makora. Kumanya umo mungadidimizgira mazgu makora kuzamupangiska kuti muŵe muŵazgi na muyowoyi muweme.

Mungasambiranga waka yayi ng’anamuro la kudidimizga fundo mwakwenelera. Kuti muŵe muyowoyi muweme, rutirizgani kudidimizga fundo mwakwenelera mupaka mumanye makora kuti muyowoyenge mwakawiro kinu.