Kusintasinta Mazgu

KUDIDIMIZGA fundo mwakwenelera kukovwira ŵategherezgi kuti ŵapulikiske ivyo mukuyowoya. Kweni ndipera, para mukusintasinta nkongono ya mazgu ghinu, sipidi na kapulikikwiro kake, nkani yinu yiŵenge yakukondweska comene kuyitegherezga. Mwakusazgirapo, kungapangiska ŵategherezgi ŵinu kumanya umo mukujipulikira na nkani iyo mukuyowoya. Umo imwe mukuwonera nkani yinu nakoso kungapangiska iwo kuti ŵayiwone mwakuyana waka. Umu ndimo vikuŵiraso para mukuyowoya pa pulatifomu panji para mukuyowoya na muntu mu uteŵeti wa m’munda.

Mazgu ghithu ncawanangwa ca mtengo wapacanya, ghakugwira ncito zikuru zakupambana-pambana. Usange igho ghangagwiriskirika ncito mwakwenelera, ghangapangiska nkani kuti yiŵe yakukondweska, yakuconta mtima na kupangiska muntu kuti wagwiriskire ncito ivyo wapulika. Ndipouli, kuyowoya kuweme kuti kukucitika mwakugwara waka muzere pa malo apo mukukhumba kusinta nkongono ya mazgu yayi, panji kusinta sipidi yake, nesi kapulikikwiro kake. Kusinta mazgu pa malo apo mwaŵikapo vimanyikwiro vyanteura ivyo kungaŵa kwakumbana na umo imwe mukuyowoyera nyengo zose. Nga ncakufumapo cake, mu malo mwakuti nkani yinu yiŵe yakukondweska, iyo yingaŵa yambura kuconta mitima ya ŵategherezgi. Kusintasinta mazgu kwakwenelera kukufumira pasi pa mtima.

Kusintasinta mazgu kwakwenelera kukupangiska kuti muyowoyi waleke kujiwoneska. Nga ncakufumapo cake, kukuwovwira ŵategherezgi kuti ŵapulikiske nkani iyo yikuyowoyeka.

Sintani Nkongono ya Mazgu. Ntowa yimoza yakusintira kapulikikwiro ka mazgu ghinu ndiyo kusinta nkongono yake. Kweni ici cingaŵanga cizgoŵi waka yayi cakukwezga panji kukhizga mazgu ghinu. Kacitiro aka kangatimbanizga ivyo mukuyowoya. Kukwezga mazgu pafupi-pafupi kungatimbanizga nkani yinu.

Nkongono ya mazgu yinu yikwenera kukolerana na nkani yinu. Kwali mukuŵazga languro ilo likukhumbikwira kugwirirapo ncito mwaluŵiro, nga ndi ilo likusangika pa Civumbuzi 14:6, 7 panji ilo liri pa Civumbuzi 18:4, panji apo pakukhumbikwira kuzunura mazgu na mtima wose, nga ndi umo kwalembekera pa Exodus 14:13, 14, malo ghakuti mukwezge nkongono ya mazgu ghinu gharongoreka makora nkanira. Mwakuyana waka, usange mukuŵazga ceruzgo kufuma mu Baibolo, nga ndi ico cikusangika pa Yeremiya 25:27-38, kusinta nkongono ya mazgu ghinu kupangiskenge kuti mazgu ghanyake ghapulikikwe makora comene.

Ghanaghaniraniso cilato cinu. Kasi mukukhumba kuciska ŵategherezgi ŵinu kuti ŵagwiriskirenge ncito ivyo mukuyowoya? Kasi mukukhumba kuti fundo zikuru za nkani yinu zimanyikwe makora? Para mungakwezga mazgu ghinu mwakwenelera, mbwenu mungafiska vilato vinu ivyo vyayowoyeka pacanya apa. Ndipouli, nyengo zinyake kukwezga waka mazgu kungafiska yayi cilato cinu. Cifukwa wuli? Mutepanji fundo izo mukuyowoya zikukhumbikwira kuti ziyowoyeke mwaubwezi ndiposo mwawezi mu malo mwakuyowoya mwakukwezga. Tizamudumbirana fundo izi mu Sambiro 11.

Para mungakhizga mwakwenelera nkongono ya mazgu ghinu, ici cingapangiska kuti ŵategherezgi ŵalindizge mwakunwekera ivyo muyowoyenge. Kweni kacitiro aka kakukhumbikwira kuti muyowoye mwankongono pamanyuma pakuti mwangukhizga mazgu ghinu. Kukhizga mazgu pakuyowoya kungarongora kuti muntu ngwakwenjerwa ndiposo ngwawofi. Mwakusazgirapo, kukhizga mazgu pakuyowoya kungarongoraso kuti fundo izo mukuyowoya nzakuzirwa pacoko. Ndipouli, usange nyengo zose mazgu ghinu ghakuŵa ghambura nkongono, cingarongora kuti ivyo mukuyowoya nvyaunenesko yayi ndiposo mukukondweskeka navyo yayi. Anteura, awo ŵali na mazgu ghacoko ŵakwenera kupwererera comene pakuyowoya.

Sintani Sipidi Yinu. Para tikuyowoya, mazgu ghakwiza ghekha ghakuti tilongosore ivyo vili mu mtima withu. Para tasangwa, tikuyowoya mwaluŵiro-luŵiro comene. Para tikukhumba kuti ŵanyithu ŵakumbukire ivyo tikuyowoya, tikwamba kuyowoya mwapacoko-pacoko.

Ndipouli, mbayowoyi ŵapya ŵacoko comene awo ŵakusintasinta sipidi ya mazgu ghawo. Cifukwa wuli? Ncifukwa cakuti ŵakuŵika pwererero lawo lose pa mazgu mu malo mwa kuŵika pa fundo. Mazgu ghanteura agho ŵangayalemba mu nkani yawo. Nangauli nkani yawo yingaŵa yambura kucita kuŵazga, kweni ŵangasungilira waka pamtima mazgu ghake ghose. Nga ncakufumapo cake, nkani yose yikumanyikwa kuti njakucita kuŵazga cifukwa sipidi ya kazunuliro ka mazgu yikuŵa yakuyana. Ŵantu ŵanteura aŵa ŵangawovwirika kuti ŵamazge suzgo ili mwakuyowoya nkani ya autilayini.

Tceŵani kubucizga ŵategherezgi ŵinu mwakwamba kuyowoya mwaluŵiro-luŵiro nga ndi umo wakucitira cona para wawona ntceŵe. Nangauli wayendanga pacoko-pacoko, kweni para wawona ntceŵe, wakucimbira luŵiro comene. Anteura imwe namwe tceŵani kuyowoya mwaluŵiro-luŵiro kuti mazgu ghinu ghapulikikwe makora.

Kuti muyowoye mwakusintasinta, lekani kuyowoya waka luŵiro-luŵiro panji pacoko-pacoko. Ici ncifukwa cakuti kayowoyero kanteura aka kangapangiska nkani yinu kuti yileke kupulikikwa makora. Kusinta sipidi ya kayowoyero kinu kukwenera kukolerana na fundo iyo mukuyowoya, ghanoghano ilo mukukhumba kuti ŵategherezgi ŵalipulikiske na cilato cinu. Yowoyani nkani yinu pa sipidi yiweme. Para muyowoyenge fundo yakukondweska, yiyowoyani na nkongono, nga ndi umo mukuyowoyera nyengo zose. Kayowoyero kanteura aka nkakwenelera para mukuyowoya fundo izo nzakuzirwa pacoko, panji para mukurongosora nkani iyo fundo zake nzakuzirwa pacoko. Ici cipangiskenge kuti nkani yinu yileke kuŵa yakuvuska ndiposo kuti yileke kuwoneka nga ndi para nkani iyo mukukalipira nayo muntu. Kulwande linyake, fundo zakukhorweska, fundo zikuru na mazgu ghanyake agho ghakukhumbikwira kudidimizgika mu nkani yinu mukwenera kuyowoya mwapacoko-pacoko.

Sintani Kapulikikwiro ka Mazgu Ghinu. Tiyerezgere kuti muntu munyake wakwimba sumu na ciyimbiro kwa ora limoza panji ghanandiko. Nyengo yose iyi wakwimba mwakupambana-pambana, pakudanga wakwimba mwakukwezga comene, pamanyuma pake wakwimba mwapasipasi, nyengo zinyake wakwimba mwaluŵiro-luŵiro na kwambaso kuyimba mwapacoko-pacoko. Nga ndi umo tawonera, pali mpambano ya nkongono ya mazgu na sipidi yake, kweni para pangaŵavya mpambano ya kapulikikwiro ka mazgu, mbwenu “sumu” iyo yiŵenge yakukondweska yayi. Mwakuyana waka, para tingayowoya mwambura kusinta kapulikikwiro ka mazgu, mbwenu mazgu ghithu ghangaŵa ghakukondweska yayi ku ŵanyithu.

Kusinta kapulikikwiro ka mazgu kukucitika yayi mu viyowoyero vinyake. Mu viyowoyero vinyake nga ndi Citchayinizi, kusinta kapulikikwiro ka mazgu kungasinta ng’anamuro la lizgu. Ndipouli, nanga mu ciyowoyero canteura ico, pali vintu vinyake ivyo muntu wakwenera kucita kuti mazgu ghake ghaŵe na kapulikikwiro kakupambana-pambana. Iye wanganyolorera waka umo mazgu ghake ghakupulikikwira mu malo mwakusinta kazunuliro ka mazgu gha ciyowoyero ico. Mwakucita nteura, wangazunura mazgu mwakukwezga na mwakukhizga mwakuyana na umo ghakuzunulikira.

Mu viyowoyero vinyakeso, kusinta kapulikikwiro ka mazgu kangang’anamura vintu vinandi. Mwaciyerezgero, kukwezga nkongono ya mazgu kungagwiriskirika ncito pakudidimizga fundo. Mwakusazgirapo, kusinta kapulikikwiro ka mazgu kungarongora ukuru wa cintu panji utali wa mtunda. Kukwezga mazgu kuumaliro wa sentensi kungarongora kuti sentensi iyo ni fumbo. Mu viyowoyero vinyake ŵakufumba mwakukhizga mazgu kuumaliro kwa sentensi.

Para tikukhumba kurongora kuti takondwa, tikukwezga mazgu. (Mu viyowoyero vinyake ŵakusintasinta mazgu.) Para tili na citima ndiposo para tili ŵakwenjerwa, tikukhizga mazgu (Mu viyowoyero vinyake ŵakuyowoya mwapasipasi.) Mikhaliro yakukhwaska mtima iyo yayowoyeka pacanya apa ndiyo yikovwira muntu waliyose pakuyowoya kuti waŵafike pamtima ŵanyake. Para mukukhumba kuyirongora, mungazunuranga waka mazgu yayi. Kweni yowoyani mu ntowa yakurongora kuti namwe mukujipulika mwakuyana waka.

Kuŵika Lufura. Kasi mungayambira mphani kusintasinta mazgu? Mungayambira panyengo ya kusanka fundo za nkani yinu. Para mungasanka waka fundo zakukhozgera panji zakukhuŵirizga pera, mbwenu muzamuŵa na mwaŵi ucoko wakusintasinta mazgu. Anteura, yisandani makora autilayini yinu ndipo panikizgani kuti muli vigaŵa vyakupambana-pambana ivyo vingapangiska nkani yinu kuŵa yakukondweska na yakupereka cimanyisko.

Tiyerezgere kuti mukuyowoya nkani yinu ndipo mwawona kuti mukukhumbikwira kusinta mazgu cifukwa yikunozga yayi. Kasi mungacita wuli? Sintani kayowoyero ka nkani yinu. Mwauli? Ntowa yimoza ndiyo kujura Baibolo na kupempa ŵategherezgi kuti naŵo ŵajule lawo, pamanyuma pake ŵazgani lemba ilo mu malo mwakuŵereŵeta waka. Ntowa yinyake yingaŵa yakusinta masentensi ghanyake kuŵa mafumbo, ndipo pumulirani kuti mudidimizge fundo. Mwakusazgirapo, yowoyanipo ntarika yipusu. Izi ndizo zinyake mwa ntowa izo ŵayowoyi ŵacimanyisko ŵakugwiriskira ncito. Mwambura kupwerererako kantu za unandi wa cimanyisko ico muli naco, mungagwiriskira ncito ntowa zakuyana na izi para mukunozgekera nkani yinu.

Nga ndi umo tawonera, tingayowoya kuti kusintasinta mazgu ni ntendero za nkani. Usange mwathiramo zakukwanira ndiposo para mwazivundura makoraghene mu nkani yinu, ŵategherezgi ŵazamuyitemwa comene nkani yinu cifukwa yizamuŵa nga ni dende lakutendera makora.