Nchivici Cikupangiska Umoyo Kuŵa Wakukhorweska?

“Muwope Ciuta, na kusunga malango ghake.”—MUPH. 12:13.

1, 2. Kasi kusanda buku la Mupharazgi kungatovwira wuli?

GHANAGHANIRANI za munthu uyo wakuwoneka kuti wakusoŵerwa kanthu yayi. Ngwakumanyikwa comene, musambazi pa caru cose, ndiposo wavinjeru comene. Nangauli palije ico wakusoŵerwa, kweni wakujifumba kuti, ‘Nchivici cikupangiska umoyo kuŵa wakukhorweska?’

² Munthu wanthena wakaŵako, pafupifupi vilimika 3000 ivyo vyajumpha. Zina lake wakaŵa Solomoni, ndipo mu buku la Mupharazgi tikuwona umo wakapenjeranga umoyo wakukhorweska. (Muph. 1:13) Pali vinandi ivyo tingasambira ku ivyo vikacitikira Solomoni. Enya, vinjeru ivyo vili mu buku la Mupharazgi vingatovwira kuti tiŵe na vilato ivyo vingatipangiska kuŵa na umoyo wakukhorweska.

“Suzgo ya Mtima”

3. Kasi ni fundo wuli yambura kususkika yakukhwaskana na umoyo withu?

³ Solomoni wakalongosora kuti pa caru pali vinthu vinandi vyakutowa ivyo Ciuta wali kulenga. Vinthu ivi ni vyambura kuvuska ndipo ni vyakukondweska nakuti tizamulekapo yayi kusangwa navyo. Ndipouli, tingafiska yayi kusanda vilengiwa vyose vya Ciuta, cifukwa umoyo withu ngufupi comene. (Muph. 3:11; 8:17) Nga umo Baibolo likuyowoyera, mazuŵa gha umoyo withu ngacoko ndipo ghakumara luŵiro comene. (Job 14:1, 2; Muph. 6:12) Fundo iyi yikwenera kuticiska kuti tigwiliskire nchito umoyo withu mwavinjeru. Kweni nchipusu yayi kucita nthena, cifukwa caru ca Satana cingatikhuŵilizga kucita mwakupambanako.

4. (a) Kasi lizgu lakuti “vyawakawaka” likung’anamuraci? (b) Ni vinthu wuli ivyo ŵanthu ŵakutemwa ivyo tidumbiskanenge?

⁴ Pakuyowoya za uheni wa kugwiliskira nchito umoyo withu mwambura vinjeru, Solomoni wakagwiliskira nchito lizgu lakuti “vyawakawaka” pafupifupi nyengo zakukwana 30 mu buku la Mupharazgi. Lizgu la Cihebere ilo liri kung’anamulika kuti “vyawakawaka” likung’anamura cinthu cambura nchito, cakuvuska waka, cambura candulo, panji kuti cambura kukhaliska. (Muph. 1:2, 3) Nyengo zinyake Solomoni wakagwiliskiranga nchito mazgu ghakuti “suzgo ya mtima” kung’anamura vinthu “vyawakawaka.” (Muph. 1:14; 2:11) Nchakuwonekerathu kuti suzgo ya mtima yilije candulo. Yose uyo wakulimbana nayo, wakuvuka pawaka. Kuŵa na vilato vyambura mahara kungatikhuŵazga waka. Umoyo mazuŵa ghano ngufupi comene ndipo cingaŵa cambura candulo kuwunangira pa vinthu vyawakawaka. Mwantheura, kuti tileke kucita nthena, tiyeni tiwone vinthu vinyake ivyo Solomoni wakayowa kuti ŵanthu ŵakuvitemwa comene. Cakwamba, tiwonenge nkhani ya kutemwa vyakusanguluska ndiposo usambazi. Pamasinda, tidumbiskanenge za mulimo uwo ukukondweska Ciuta.

Kasi Vyakusanguluska Vingapangiska Umoyo Kuŵa Wakukhorweska?

5. Kasi Solomoni wakacitanga vici kuti wasangwe?

⁵ Nga umo ŵanandi ŵakucitira mazuŵa ghano, Solomoni wakayezgayezga comene kuti waŵe na umoyo wakukhorweska mwa kupenja vyakusanguluska. Wakati: “Nkhakanizga mtima wane ku cimwemwe cara.” (Muph. 2:10) Kasi wakacitanga vici kuti wasangwe? Kuyana na lemba la Mupharazgi cipaturo 2, ‘wakakondwereska thupi lake na vinyo,’ pa nyengo yimoza pera wakakhumbikwiranga kulutilira kujikora, kweniso kucita milimo nga nkhulima minda ya vipasi, kujizengera nyumba, kutegherezga sumu, ndiposo kusangwa na cakurya cakunowa.

6. (a) Cifukwa wuli kusangwa mbuheni yayi? (b) Pa nkhani ya vyakusanguluska, ni vici ivyo vikukhumbikwa?

⁶ Kasi Baibolo likukanizga kucezga na ŵanyithu? Cara. Mwaciyelezgero, Solomoni wakawona kuti kurya na kusekelera pamasinda pakuti munthu wacita mulimo nchawanangwa cakufuma kwa Ciuta. (Ŵazgani Mupharazgi 2:24; 3:12, 13.) Nakuti Yehova wakuphalira ŵawukirano kuti ‘ŵasekelere ndipo mitima yawo yisangwe’ kweni mwamahara. (Muph. 11:9) Tikukhumbikwira vyakusanguluska ivyo ni vyakukhozga. (Yelezgerani na Marko 6:31.) Ndipouli, vyakusanguluska vileke kuŵa pa malo ghakwamba mu umoyo withu. M’malo mwake, vyakusanguluska vikwenera kuŵa nga ni shuga uyo tikuthira ku bala. Mungazomerezga kuti nangauli munthu wangaŵa kuti wakutemwa vyakunong’omera kweni para wangathira shuga munandi ku bala, wangalitemwaso yayi ndipo lingaŵa liheni ku thupi lake. Mwakuyana waka, Solomoni wakawona kuti kuŵika vyakusanguluska pakwamba mu umoyo ni “suzgo ya mtima.”—Muph. 2:10, 11.

7. Cifukwa wuli tikwenera kusankha vyakusanguluska mwamahara?

⁷ Kweniso ni vyakusanguluska vyose yayi ivyo vikukhozga. Vyakusanguluska vinandi vikunanga umoyo wauzimu ndiposo vikunanga nkharo yiwemi. Ŵanthu ŵanandi ŵakudandaura cifukwa cakuti ŵakakhumbanga kusangwa na umoyo, mwa kumwa munkhwara wakunanga wongo, kuloŵera phere, panji kuchova juga. Mwalusungu, Yehova wakuticenjezga kuti usange tikuzomerezga vyakukhumba viheni vya mtima withu panji maso ghithu, pamasinda pake tizamusuzgika navyo.—Gal. 6:7.

8. Cifukwa wuli nchamahara kusanda ivyo tikucita pa umoyo withu?

⁸ Nakuti para tatondeka kusankha mwamahara vyakusanguluska, vingatitimbanizgaso kuti tileke kupwelelera makora vinthu vyakuzirwa. Kumbukani kuti umoyo ngufupi comene ndipo ni nyengo zose yayi apo umoyo withu ukuŵa makora. Lekani Solomoni wakawonaso kuti tingasanga candulo cikuru usange tikuluta ku nyifwa, comenecomene nyifwa ya Mkhristu wakugomezgeka, m’malo mwa kuluta ku “nyumba ya ciphikiro.” (Ŵazgani Mupharazgi 7:2, 4.) Cifukwa wuli? Apo tikutegherezga nkhani ya nyifwa na kughanaghanira umoyo wa muteŵeti wa Yehova wakugomezgeka uyo wafwa, tingaciskika kuti tisande umoyo withu. Ndipo paumaliro tingawona kuti tikukhumbikwira kusintha vilato vithu mwakuti umoyo withu uwo wakhalako tiwugwiliskire nchito mwavinjeru.—Muph. 12:1.

Kasi Usambazi Ungapangiska Umoyo Kuŵa Wakukhorweska?

9. Ni vici ivyo Solomoni wakawona vyakukhwaskana na usambazi?

⁹ Apo Solomoni wakalembanga buku la Mupharazgi, wakaŵa yumoza mwa ŵanthu ŵasambazi comene pa caru cose. (2 Mid. 9:22) Wakaŵa na nthowa zakusangira cilicose ico wakakhumbanga. Wali kulemba kuti: “Cose ico maso ghane ghakacikhumba kuti ndagharekeska cara.” (Muph. 2:10) Ndipouli, wakawona kuti usambazi pa iwo wekha ukupangiska munthu kuŵa wakukhorwa yayi. Wakamalizga fundo iyi na mazgu ghakuti: “Uyo wakutemwa ndarama kuti wakhutiskikenge na ndarama cara; nanga ndi uyo wakutemwa usambazi, na candulo.”—Muph. 5:10.

10. Ni vici vingacitiska munthu kuŵa wakukhorwa ndiposo kuŵa na usambazi weneco?

¹⁰ Nangauli usambazi ukukhaliska yayi, kweni ucali na nkhongono yakukopa. Kusanda uko kwangucitika sonosono apa ku United States, ŵana ŵa sukulu ŵanandi awo ŵakamba waka masambiro ghawo gha ku yunivesite, ŵakakonkhoska kuti cilato cawo cikuru cikaŵa cakuti ŵaŵe ŵasambazi. Nanga ni para ŵangazakasambazga nadi, kasi ŵazamuŵa ŵakukhorwa? Viŵi yayi. Ŵakusanda ŵabowozga kuti usange munthu wakutemweska cuma, cikuŵa cinonono kuti waŵe wacimwemwe ndiposo wakukhorwa. Solomoni wakayowoya kale fundo iyi. Wali kulemba kuti: “Nkhajiwunjikiraso siliva na golide, na usambazi wa mathemba . . . ndipo wonani, vyose vikaŵa vyawaka na suzgo ya mtima.”a (Muph. 2:8, 11) Kweni para tikuteŵetera Yehova na mtima wose, watitumbikenge ndipo tizamuŵa na usambazi weneco.—Ŵazgani Zintharika 10:22.

Mulimo uwo Ukupangiska Umoyo Kuŵa Wakukhorweska

11. Kasi Baibolo likulongora kuti mulimo ngwakuzirwa wuli?

¹¹ Yesu wakati: “Ŵadada ŵakucita [mulimo] kufika na ku lero, ndipo nane nkhucita.” (Yoh. 5:17) Apa nchakuwonekerathu kuti Yehova ndiposo Yesu mbakukhorwa cifukwa ca mulimo uwo ŵakucita. Pakulongora umo Yehova wakakhorwera na mulimo wake wa kulenga, Baibolo likuti: “Ciuta wakawona vyose ivyo wakavilenga, ndipo wonani, vikaŵa viwemi comene.” (Gen. 1:31) Ŵangelo “ŵakacemerezga na cimwemwe” apo ŵakawona vyose ivyo Ciuta wakacita. (Job 38:4-7) Solomoni nayo wakakondwa na mulimo uwo ukuŵa na candulo.—Muph. 3:13.

12, 13. (a) Kasi ŵanthu ŵaŵiri ŵakalongora wuli kuti mbakukhorwa cifukwa ca kulimbikira milimo yawo? (b) Cifukwa wuli nyengo zinyake nchito yingaŵa yakukhuŵazga?

¹² Ŵanthu ŵanandi ŵakumanya kuzirwa kwa kulimbikira nchito. Mwaciyelezgero, José, uyo wakucita mulimo wa kudinda vithuzithuzi, wakati: “Usange wafiska kudinda cithuzithuzi ico waghanaghananga, ukuŵa nga wawiska lupiri lutali.” Miguel,b uyo wakucita bizinesi, wakati: “Kugwira nchito kukwiziska cimwemwe cifukwa kukovwira kuti usangire mbumba yako vinthu vyakukhumbikwa. Kungacitiskaso kuti ujipulike kuti wafiska ivyo wakhumbanga.”

¹³ Kweni nchito zinandi zikuvuska ndipo zikupeleka mpata ucoko comene wakuti munthu wakuzgire maluso ghake. Nyengo zinyake uko ŵanthu ŵakugwira nchito ŵakukumana na vikhuŵazgo ndipo ŵanji ŵakuŵacitira nanga ni vinthu vyambura urunji. Nga umo Solomoni wakayowoyera, munthu uyo ni mukata wangaryera masuku pa mutu munthu uyo wakulimbikira nchito, mutepanji cifukwa cakuti wakutemweka na ŵanthu awo ŵali na mazaza. (Muph. 2:21) Paliso vinthu vinyake ivyo vingacitiska munthu kuti wakhuŵazgike. Mwaciyelezgero, munthu wangamba makora bizinesi yake, kweni cifukwa ca kukhira nkhongono kwa ndarama za mu caru cake panji vinthu vinyake vyamabuci ivyo vingacitika, vingakhwaska bizinesi yake. (Ŵazgani Mupharazgi 9:11.) Kanandi munthu uyo wakutokatoka comene kuti wasange usambazi, paumaliro wakukhuŵara, wakuwona kuti watokatoka pawaka.—Muph. 5:16.

14. Kasi ni mulimo wuli uwo nyengo zose ukucitiska munthu kuŵa wakukhorwa nadi?

¹⁴ Kasi ulipo mulimo uwo ukuleka kukhuŵazga? José, uyo wazunurika mu nkhani iyi, wakati: “Mukuluta kwa nyengo, vithuzithuzi vinganangika. Kweni ndimo viliri na kuteŵetera Ciuta yayi. Cifukwa ca kupulikira Yehova mwa kupharazga makani ghawemi, nawovwira ŵanji kuti ŵaŵe Ŵakhristu ŵawemi ŵakopa Yehova. Ici nchacandulo comene.” (1 Kor. 3:9-11) Miguel nayo wakati kupharazga Ufumu kwamucitiska kuti waŵe wakukhorwa comene kuluska kugwira nchito ya caru. Wakati: “Palije cinthu cakukondweska kuluska kusambizga munthu Baibolo, ndipo ukukondwa comene para wawona kuti ivyo ukusambizga vyamucontha mtima.”

“Ponya Cakurya Cako”

15. Nchivici ico cikucitiska umoyo kuŵa nadi wakukhorweska?

¹⁵ Ipo nchivici pera ico cikucitiska umoyo kuŵa wakukhorweska? Tikuŵa ŵakukhorwa nadi pekha para tikugwiliskira nchito umoyo withu ufupi uwu pa vinthu viwemi ivyo vikukondweska Yehova. Tingakhozga ubwezi withu na Ciuta, tingasambizga ŵana ŵithu vinthu vyauzimu, tingawovwira ŵanji kuti ŵamumanye Yehova, ndiposo tingapanga ubwezi wambura kumara na ŵabali na ŵadumbu ŵithu. (Gal. 6:10) Kucita milimo iyi kuli na vyandulo vyambura kumara. Solomoni wakayowoya ciyelezgero ciwemi comene kuti walongore kuzirwa kwa kucita mulimo uwemi. Wakati: “Ponya cakurya cako pa majigha, pakuti tiucisange panyuma pa mazuŵa ghanandi.” (Muph. 11:1) Yesu wakaciska ŵasambiri ŵake kuti: “Ipani, ndipo kuti kupikenge kwa imwe.” (Luka 6:38) Kweniso Yehova wali kulayizga kuti wazamupeleka njombe kwa awo ŵakucitira viwemi ŵanyawo.—Zinth. 19:17; ŵazgani Ŵahebere 6:10.

16. Kasi nyengo yiwemi yakusankhira ivyo tikukhumba kucita pa umoyo withu ni nji?

¹⁶ Baibolo likutikhuŵilizga kuti apo ticali ŵawukirano tiŵenge na vilato viwemi vyakukhwaskana na umo tizamugwiliskira nchito umoyo withu. Para tingacita nthena tizamukhuŵazgika yayi kunthazi. (Muph. 12:1) Cingaŵa cacitima comene usange tingagwiliskira nchito uwukirano withu pa vinthu vyakukopa vya caru, paumaliro na kuzasanga kuti yanguwa waka suzgo ya mtima.

17. Kasi nchivici cingamovwirani kuti musankhe makora ivyo mucitenge pa umoyo winu?

¹⁷ Nga umo dada wacitemwa wakucitira, Yehova wakukhumba kuti mukondwe na umoyo, mucite viwemi, ndiposo kuti muŵambare vikhuŵazgo. (Muph. 11:9, 10) Kasi nchivici cingamovwirani kucita nthena? Ŵani na vilato vyauzimu ndipo fwiliranipo comene kuti muvifiske. Pafupifupi vilimika 20 ivyo vyajumpha, Javier wakakhumbikwiranga kusankha cimoza pakati pa nchito yiwemi ya udokotara na uteŵeti wa nyengo zose. Wakati: “Nangauli nchito ya udokotara yingaŵa yakukhorweska, kweni palije ico cingaforako ku cimwemwe ico nasanga cifukwa ca kovwira ŵanthu kuti ŵamanye unenesko. Uteŵeti wa nyengo zose wanovwira kuti nikondwe comene na umoyo. Cekha ico nkhudandaura nchakuti nkhamba mwakucedwa.”

18. Cifukwa wuli umoyo wa Yesu apo wakaŵa pano pasi ukaŵa wakukhorweska?

¹⁸ Ipo nchinthu wuli cakuzirwa comene ico tikwenera kufwilirapo kuti ticisange? Buku la Mupharazgi likuti: “Lumbiri luwemi nduwemi kwakuluska mafuta ghakuzirwa; na zuŵa la kufwa likuluska zuŵa la kubabika.” (Muph. 7:1) Umoyo wa Yesu ukulongora makora fundo iyi. Wakaŵa na lumbiri luwemi comene pamaso pa Yehova. Apo Yesu wakafwa wakugomezgeka, wakathuwuska muwuso wa Ŵadada ŵake ndipo wakajipeleka kuŵa sembe yakuwombora, iyo yili kujura nthowa ya ciponosko cithu. (Mat. 20:28) Pa nyengo yicoko waka iyo Yesu wakaŵa pano pasi, wakalongora ciyelezgero ciwemi comene ico tikwenera kufwilirapo kulondezga. Ndipo cikulongora makora ico cikupangiska umoyo kuŵa ŵakukhorweska nadi.—1 Kor. 11:1; 1 Pet. 2:21.

19. Ni ulongozgi wuli wavinjeru uwo Solomoni wali kupeleka?

¹⁹ Nase tingaŵa na lumbiri luwemi pamaso pa Yehova. Kuŵa na lumbiri luwemi pamaso pa Yehova nchinthu cakuzirwa comene kuluska usambazi. (Ŵazgani Mateyu 6:19-21.) Zuŵa lililose tingasanga nthowa izo tingacitira vinthu ivyo ni viwemi mu maso mwa Yehova ndipo kucita nthena kupangiskenge kuti umoyo withu uŵe wakukhorweska. Mwaciyelezgero, tingapharazgira ŵanyithu makani ghawemi, kukhozga nthengwa ndiposo mbumba yithu mwauzimu, kukhozga ubwezi withu na Yehova mwa kucita sambiro la taŵene ndiposo kuluta ku maungano. (Muph. 11:6; Heb. 13:16) Antheura, kasi mukukhumba kuŵa na umoyo wakukhorweska nadi? Usange ni nthena, lutilirani kulondezga ulongozgi wa Solomoni wakuti: “Muwope Ciuta, na kusunga malango ghake, cifukwa ici ndico mulimo wose wa munthu.”—Muph. 12:13.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungazgora Wuli?

• Nchivici ico cikwenera kuticitiska kuti tighanaghanirengepo comene pa ivyo tizamucita pa umoyo withu?

• Kasi vyakusanguluska na usambazi tikwenera kuviwona wuli?

• Ni mulimo wuli uwo ngwakukhorweska nadi?

• Kasi nchinthu wuli ciwemi ico tikwenera kufwilirapo kuti tiŵe naco?

[Cithuzithuzi pa peji 23]

Kasi vyakusanguluska vikwenera kuŵa pamalo wuli mu umoyo withu?

[Cithuzithuzi pa peji 24]

Cifukwa wuli mulimo wa kupharazga ngwakukhorweska comene?