Kuyowoya Mwakukondweska Kukovwira Kuti Tikhalenge Makora na Ŵanyithu
“Ivyo mukuyowoya viŵenge vyakukondweska nyengo zose.”—KOL. 4:6.
1, 2. Ni vinthu wuli ivyo vikacitika cifukwa cakuti mbali wakayowoya mwanchindi?
MBALI munyake wakati: “Apo nkhapharazganga ku nyumba na nyumba, nkhasangana na mwanalume munyake uyo wakakwiya comene, mwakuti thupi lake lose likambwambwanthanga. Mwamtende, nkhayezga kudumbiskana nayo Malemba, ndipouli ukali ukasazgikira. Muwoli na ŵana ŵake, nawo ŵakamba kunisuska mwaukali. Nkhawona kuti cikaŵa ciwemi kuwukapo waka. Nkhaŵaphalira kuti niza mwamtende, ndiposo nkhukhumba kuwukapo mwamtende. Nkhaŵalongora lemba la Ŵagalatiya 5:22 na 23, ilo likuyowoya za citemwa, kuzika, kujikora, ndiposo mtende. Nati nacita nthena, nkhawukapo.
2 “Zuŵa linyake apo nkhapharazganga sirya linyake la msewu, nkhawona mwanalume uyu wali na mbumba yake pa nyumba yawo. Ŵakanicemera ku nyumba yawo. Nkhajifumba kuti: ‘Ŵakunicemeraci?’ Mwanalume uyu wakaŵa na maji ghakuzizima, ndipo wakanipako. Wakaphepiska cifukwa ca ivyo ŵakanicitira ndipo wakaniwonga cifukwa ca cipulikano cane cakukhora. Apo tikalekananga, waliyose wakaŵa wakukondwa.”
3. Cifukwa wuli tikwenera kukwiya yayi para ŵanthu ŵaticitira panji kutiyowoyera viheni?
3 Cifukwa ca masuzgo agho ghazura mu caru, kanandi tikukumana na ŵanthu ŵakali nanga ni para tili mu uteŵeti wa m’munda. Para vyaŵa nthena, cikuŵa ciwemi kulongora “kuzika ndiposo nchindi zikuru.” (1 Pet. 3:15) Mbali uyo wazunulika mu ndime zakwambilira wakwiyenge na ivyo ŵakamuyowoyera, mphanyi mwanalume yura wakasintha yayi maghanoghano ghake. Mwanalume uyu wakasintha cifukwa cakuti mbali wakajikora na kuyowoya mwanchindi.
Ico Cingatovwira Kuti Tiyowoyenge Mwakukondweska
4. Cifukwa wuli kuyowoya mwakukondweska nkhwakuzirwa?
4 Para tikuyowoya na Ŵakhristu ŵanyithu, ŵamumbumba yithu, panji ŵanthu ŵanyake, nchakuzirwa kulondezga ulongozgi wa mpositole Paulosi wakuti: “Ivyo mukuyowoya viŵenge vyakukondweska nyengo zose, vyakulungika na mcere.” (Kol. 4:6) Mazgu ghakukondweska ghakovwira kuti tiyowoyeskanenge makora na ŵanji ndiposo kuti tiŵe nawo pa mtende.
5. Kasi kuyowoyeskana makora na ŵanyithu kukung’anamuraci? Yowoyani ciyelezgero.
5 Kuyowoya makora na ŵanyithu, comenecomene para takwiya kuti kukung’anamura kuyowoya waka ivyo vili mu maghanoghano ghithu yayi. Malemba ghakulongora kuti kukwiya mwakujumphizga nchilongolero cakuti munthu wali na nkhongono yayi kweni kuti wali na suzgo. (Ŵazgani Zintharika 25:28; 29:11.) Mozesi, uyo wakaŵa “wakuzika comene kwakuluska wose awo ŵakaŵa pa caru,” wakacita vinthu mwaukali cifukwa ca kugaluka kwa mtundu wa Israyeli ndipo wakatondeka kupeleka ucindami kwa Ciuta. Mozesi wakalongora waka umo wakajipulikiranga, kweni Yehova wakakondwa navyo yayi. Nangauli Mozesi wakalongozga Ŵaisrayeli kwa vilimika 40, kweni wakaŵanjizga yayi mu Caru ca Layizgano.—Maŵa. 12:3; 20:10, 12; Sal. 106:32.
6. Kasi kuyowoya mwamahara kukung’anamuraci?
6 Malemba ghakutikhuŵilizga kuti tiyowoyenge mwakujikora ndiposo mwamahara. Ghakuti: “Mu unandi wa mazgu muli kwananga, kweni uyo wakukora milomo yake ngwavinjeru.” (Zinth. 10:19; 17:27) Kweni kuyowoya mwamahara kukung’anamura kubisa ivyo vili kusingo yayi. Kukung’anamura kuti lulimi lwithu luyowoyenge vinthu “vyakukondweska,” ivyo vikucizga kuti vyakulasa yayi.—Ŵazgani Zintharika 12:18; 18:21.
“Nyengo ya Kukhala Cete, na Nyengo ya Kuyowoya”
7. Ni vinthu wuli ivyo tikwenera yayi kuviyowoya, ndipo cifukwa wuli?
7 Nga umo tikukhumbikwira kuyowoya mwakujikora ndiposo mwakukondweska ku awo tikugwira nawo nchito panji awo tikuŵapharazgira, tikwenera kucita mwakuyana waka ku Ŵakhristu ŵanyithu ndiposo ŵamumbumba yithu. Kuyowoya mwaukali ndiposo mwambura kughanaghanira, kungatipweteka ndiposo kupweteka ŵanji, mwauzimu ndiposo mwakuthupi. (Zinth. 18:6, 7) Tikwenera kugega maghanoghano ghaheni, agho nchilongolero cakuti ndise ŵambura kufikapo. Kuyowoya vyamuziro, vyakunyoza, panji kuyowoya mwankhaza ndiposo mwamsinjiro nkhwananga. (Kol. 3:8; Yak. 1:20) Kuyowoya kwanthena kungananga ubwezi withu na ŵanji ndiposo na Yehova. Yesu wakasambizga kuti: “Waliyose uyo wakulutilira kutukutwa na mbali wake wazamuzgora ku mphara ya milandu; kweni waliyose uyo wakunena mbali wake na mazgu ghamsinjiro ghambura mayowoyeko, wazamuzgora ku Mphara Yikuru Comene; peneapo yose uyo wakuti, ‘Cindere cakumalirapo iwe!’ wazamuŵa wakwenelera Gehena wamoto.”—Mat. 5:22.
8. Mphawuli apo tikwenera kuyowoya maghanoghano ghithu, kweni mu nthowa wuli?
8 Kweni pali nkhani zinyake izo tingawona kuti nchakwenelera kuyowoyapo maghanoghano ghithu. Para ivyo mbali wayowoya vyamukhuŵazgani comene, mwakuti mukutondeka kuviluwa waka, mungamutinkhanga yayi. (Zinth. 19:11) Usange yunji wamukwiyiskani, jikorani na kuyezgayezga kumazga nkhani iyo. Paulosi wakalemba kuti: “Dazi lileke kunjira uku mucali kutukutwa.” Pakuti mukusuzgika maghanoghano cifukwa ca ivyo vikacitika, yezgani kumazga nkhani iyo mwamtende ndiposo pa nyengo yakwenelera. (Ŵazgani Ŵaefeso 4:26, 27, 31, 32.) Dumbiskanani na mbali winu za nkhani iyo mwambura kubisa, kweni mu nthowa yiwemi, ndipo ŵani na cilato ca kuŵaso nayo pa ubwezi.—Lev. 19:17; Mat. 18:15.
9. Cifukwa wuli tikwenera kulindilirapo dankha pambere tindadumbiskane na ŵanyithu para takwiya?
9 Kweni woneseskani kuti mwasankha nyengo yakwenelera. Pali “nyengo ya kukhala cete, na nyengo ya kuyowoya.” (Muph. 3:1, 7) Nakuti ‘mtima wa murunji ukughanaghana makora mazgolero.’ (Zinth. 15:28) Kuti mucite nthena, nyengo zinyake pangakhumbikwira kulindilirapo dankha. Kudumbiskana para munyinu wacali wakuthukira kunganangirathu vinthu, kweniso kulindilira nyengo yitali nako nkhuwemi yayi.
Kucita Viwemi Kukukhozga Ubwezi
10. Kasi kucita viwemi kungawovwira wuli kuti tiŵe pa ubwezi na ŵanji?
10 Kuyowoya mwalusungu kukovwira kuti tiŵe pa ubwezi na ŵanji. Kweniso kuyezgayezga kucitira viwemi ŵanji kungakhozga ubwezi withu ndipo kukovwira kuti tiyowoyeskanenge nawo makora. Para tambenge ndise kucitira viwemi ŵanji, kupenjerezga nthowa zakuŵawovwilira, kuŵapa vyawanangwa, ndiposo kuŵacemera ku nyumba kwithu, mbwenu tiyowoyenge nawo mwakufwatuka. Nakuti ‘kungalundika makara gha moto’ pa munthu, ndipo wangamba kuŵa na mikhaliro yiwemi mwakuti ciŵenge cipusu kuyowoya nayo mwakufwatuka.—Rom. 12:20, 21.
11. Kasi Yakobe wakacita wuli kuti waŵeso pa ubwezi na Esau ndipo cikacitika nchivici?
11 Yakobe wakamanyanga kuti kucitira viwemi ŵanji kukovwira kuwezgerapo ubwezi. Mukuru wake Esau wakamukwiyira comene, mwakuti Yakobe wakacimbilira ku caru cinyake cifukwa ca kopa kuti wamukomenge. Pakati pajumpha vilimika vinandi, Yakobe wakawerako uko wakacimbilira. Esau lumoza na ŵanalume 400, ŵakiza kuzakakumana nayo. Yakobe wakalomba wovwiri kwa Yehova. Wati wacita nthena, wakatumira Esau viŵeto vinandi kuti viŵe cawanangwa. Cawanangwa ici cikafiska ivyo Yakobe wakakhumbanga. Esau wakasintha maghanoghano ndipo apo ŵakakumananga, wakacimbilira Yakobe na kumuvumbatira.—Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
Khozgani Ŵanji na Mazgu Ghawemi
12. Cifukwa wuli ŵabali ŵithu tikwenera kuyowoya nawo viwemi?
12 Ŵakhristu ŵakusopa ŵanthu yayi, kweni Ciuta. Ndipouli, tikudokera kuti ŵanyithu ŵatilumbenge. Mazgu ghawemi ghangaŵawovwira ŵanyithu kuti ŵaleke kwenjerwa comene na masuzgo ghawo. Kweni para tikutemwa kuŵayowoyera mwaukali, masuzgo ghawo ghangasazgikira, ndipo ŵangamba kughanaghana kuti Yehova waŵataya. Ntheura, para tikuyowoya na ŵanyithu, tiyowoyeskanenge nawo vinthu vyakukhozga, kayowoyero “ako nkhawemi pakuzenga ŵanji mwakuyana na ico cikukhumbikwa pa nyengo iyo, kuti kaŵape ico nchakukhozga awo ŵakupulika.”—Efe. 4:29.
13. Kasi ŵalara ŵakwenera kukumbuka vici para (a) ŵakupeleka ulongozgi? (b) ŵakulemba makalata?
13 Ŵalara ndiwo comene ŵakwenera kuŵa “ŵakuzika,” ndipo para ŵakucita vinthu na mskambo ŵakwenera kucita mwacitemwa. (1 Tes. 2:7, 8) Para ŵalara ŵakupeleka ulongozgi, ŵakucita “mwakuzika” nanga ni para ŵakovwira ŵanthu awo ‘ŵakususka.’ (2 Tim. 2:24, 25) Para ŵakulemba makalata ghakuluta ku munthavi panji ku wupu wa ŵalara wa mpingo unyake, ŵakwenera kulemba mwanchindi. Ŵakwenera kucita vinthu mwalusungu ndiposo mwaluso mwakuyana na ivyo tikuŵazga pa Mateyu 7:12.
Yowoyani Mwanchindi mu Mbumba
14. Kasi Paulosi wakaŵaphalira ulongozgi wuli ŵafumu, ndipo cifukwa wuli?
14 Panji tingaghanaghana kuti ŵanji ŵangakhwaskika yayi na ivyo tikuyowoya ndiposo umo cisko na thupi lithu vikuwonekera. Mwaciyelezgero, ŵanalume ŵanyake ŵangamanya yayi kuti ivyo ŵakuyowoya vingakhwaska comene ŵanakazi. Mudumbu munyake wakati: “Nkhutenthema comene para mfumu wane wakunikalipira.” Mazgu ghaukali ghangakhwaska comene mwanakazi kuluska umo ghangakhwaskira mwanalume, ndipo wangaghasunga mu mtima kwa nyengo yitali. (Luka 2:19) Ivi vingacitika, comenecomene para ghayowoyeka na munthu uyo mwanakazi wakumutemwa ndiposo kumucindika. Paulosi wakaphalira ŵafumu kuti: “Lutilirani kutemwa ŵawoli ŵinu ndipo mungaŵanga ŵakali kwa iwo cara.”—Kol. 3:19.
15. Cifukwa wuli mfumu wakwenera kucita mwakuzika na muwoli wake?
15 Mbali munyake uyo wakhala mu nthengwa kwa nyengo yitali, wakalongosora cifukwa ico mfumu wakwenera kucitira vinthu mwakuzika na muwoli wake, uyo “nchiŵiya cambura kukhora.” Iyo wakati: “Para munthu wanyamura ciŵiya cambura kukhora wakwenera kucikora mwakupwelelera, cifukwa para wacikora mwawuliwuli cingasweka. Ciŵiya canthena, nanga cingamatika, lumwa lukuwoneka nipera. Ntheura, para mfumu wakuyowoya mwaukali kwa muwoli wake, wangamupweteka. Kucita nthena kungatimbanizga ubwezi wawo.”—Ŵazgani 1 Petrosi 3:7.
16. Kasi muwoli wangakhozga wuli mbumba yake?
16 Ŵanalume nawo ŵangakhozgeka panji kukhuŵazgika na mazgu gha ŵanji ndiposo gha ŵawoli ŵawo. “Muwoli wa mtima wa mano” panji kuti wavinjeru, uyo mfumu wake ‘wakumugomezga’ wakulongora lusungu mfumu wake, nga umo nayo wakukhumbira kuti mfumu wake wacitirenge kwa iyo. (Zinth. 19:14; 31:11) Muwoli wangawovwira kuti vinthu vyendenge makora mu mbumba panji yayi. ‘Mwanakazi wavinjeru wakujizengera nyumba, kweni bereŵeza wakuyipasula na mawoko ghake.’—Zinth. 14:1.
17. (a) Kasi ŵana ŵakwenera kuyowoyeskana wuli na ŵapapi ŵawo? (b) Kasi ŵapapi ŵakwenera kuyowoyeskana wuli na ŵana, ndipo cifukwa wuli?
17 Mwakuyana waka, ŵana na ŵapapi ŵakwenera kuyowoyeskana mwanchindi. (Mat. 15:4) Para tikuyowoya na ŵana, tighanaghanirengepo dankha pambere tindayowoye nawo, mwakuti tileke ‘kuŵatopora mitima.’ (Kol. 3:21; Efe. 6:4) Nangauli nchakwenelera kucenya ŵana para ŵananga, ŵapapi ndiposo ŵalara mu mpingo ŵakwenera kucita nthena mwanchindi. Para ŵalara ndiposo ŵapapi ŵakucita nthena, ŵana cikuŵaŵira cipusu kusintha na kulutilira kuŵa pa ubwezi na Ciuta. Kucita nthena kukuŵa makora comene kuluska kuyowoya nga ni para taŵasura panji kuti palije ico tingacita kuti tiŵawovwire. Ŵana ŵangakumbukira yayi ulongozgi wose uwo ŵangapika, kweni ŵangakumbuka umo ŵanji ŵakuyowoyera nawo.
Kuyowoya na Mtima Wose
18. Kasi tingawuskamo wuli maghanoghano ghaheni mu mtima withu?
18 Kuleka kuyowoya mwaukali kukung’anamura kukondwa waka pa maso yayi. Tikwenera kucita vinandi mu malo mwa kujikora waka pakuyowoya. Tingasuzgika comene maghanoghano usange tingalongora waka pa maso kuti tatuna, apo mukati ticali kutukutwa. Kucita nthena kukuyana waka na munthu uyo wakwera njinga ndipo pa nyengo yimoza wakukora mabuleki uku wakuchova. Para munthu wacita nthena, njinga yingenda yayi ndipo yinganangika. Ntheura, lekani kujalira ukali mu mtima na kuzakaufumiska nyengo yinyake. Lombani Yehova kuti wamovwirani kuwuskamo maghanoghano ghaheni mu mtima. Zomerezgani mzimu wa Yehova kuti usinthe maghanoghano ghinu mwakuti mucitenge vinthu mwakukolerana na khumbo lake.—Ŵazgani Ŵaroma 12:2; Ŵaefeso 4:23, 24.
19. Kasi tingacitaci kuti tijikore pakuyowoya?
19 Citani vinthu ivyo vingamovwirani kuti mujikore pakuyowoya. Para mukuyowoyeskana na munthu ndipo mwawona kuti mtima winu wamba kuthukira, cingaŵa ciwemi kusezgekapo dankha. Kucita nthena kukovwira kuti maghanoghano ghinu ghakhazikike. (Zinth. 17:14) Para uyo mukuyowoya nayo wamba kuthukira, yezgani kuyowoya nayo mwakuzika. Kumbukani kuti “zgoro lakuzika likuwezga ukali, kweni mazgu ghakukalifya ghakuwuska mbembe.” (Zinth. 15:1) Kuyowoya mwamsinjiro panji mwaganyavu kungasazgirako moto nanga ni para mungayowoya mwakuzika. (Zinth. 26:21) Ntheura, usange mwawona kuti mwamba kuthukira, ‘zikirani pakuyowoya, kutukutwa luŵiro cara.’ Lombani Yehova kuti wamovwirani na mzimu wake mwakuti muyowoye vinthu viwemi.—Yak. 1:19.
Gowokani Zanadi
20, 21. Nchivici cingatovwira kuti tigowokerenge ŵanyithu ndipo cifukwa wuli tikwenera kucita nthena?
20 Cacitima nchakuti tose nyengo zinyake tikubudiska mu kayowoyero. (Yak. 3:2) Nanga ŵanyithu mu mbumba ndiposo ŵabali na ŵadumbu ŵauzimu ŵangayezgayezga kuti ŵaleke kutikhuŵazga, kweni mwambura kumanya ŵangayowoya vinthu ivyo vingatikwiyiska. M’malo mwa kucimbilira kukwiya, cingaŵa ciwemi kughanaghanira dankha cifukwa ico ŵayowoyera nthena. (Ŵazgani Mupharazgi 7:8, 9.) Panji ŵayowoya nthena cifukwa ca suzgo linyake, panji wofi.
21 Ndipouli, masuzgo agha ghakupeleka wanangwa wa kuyowoya mwaukali yayi. Kweni kumanya fundo iyi kungatovwira kupulikiska cifukwa ico ŵanthu nyengo zinyake ŵakuyowoyera na kucita vinthu mwambura kwenelera, ndipo ivi vingaticiska kuti tiŵagowokerenge. Nase nyengo zinyake tikuyowoya panji kucita vinthu ivyo vikukhuŵazga ŵanji, ndipo tikuŵa na cigomezgo kuti ŵatigowokerenge na mtima wose. (Muph. 7:21, 22) Yesu wakati Ciuta watigowokerenge pekha para nase tikugowokera ŵanyithu. (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35) Ntheura, tikwenera kugowokera ŵanyithu mwaluŵiro ndipo para taŵabudira tikwenera kuphepiska mwaluŵiro. Kucita nthena kukovwira kuti mu mbumba na mu mpingo mulutilire kuŵa citemwa ico “nchakukakira cakufikapo ca umoza.”—Kol. 3:14.
22. Cifukwa wuli tikwenera kufwilirapo kuyowoya makora na ŵanyithu?
22 Apo caru ca ŵanthu ŵakali ici cikusendelera kuumaliro, kuŵa ŵacimwemwe ndiposo ŵakukolerana kulutilirenge kusuzga. Kweni kulondezga ulongozgi wa mu Malemba kovwirenge kuti lulimi lwithu luyowoyenge viwemi. Tilutilirenge kukhala makora na ŵanyithu mu mpingo ndiposo mu mbumba, ndipo nkharo yithu yiwemi yiyowoyenge pakweru za Yehova, “Ciuta [withu] wakukondwa.”—1 Tim. 1:11.
Kasi Mungalongosora?
• Cifukwa wuli kusankha nyengo yiwemi yakudumbiskana na awo tabudirana nkhuwemi?
• Cifukwa wuli nyengo zose ŵamumbumba ŵakwenera kuyowoyeskana ‘mwakukondweska’?
• Tingacita wuli kuti tileke kuyowoya vinthu ivyo vingakhuŵazga ŵanji?
• Nchivici cingatovwira kuti tigowokerenge ŵanyithu?
[Vithuzithuzi pa peji 21]
Maghanoghano ghinu ghakhazikike dankha, ndipo sankhani nyengo yiwemi yakuti mudumbiskane
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Nyengo zose mfumu wakwenera kuyowoya mwakuzika kwa muwoli wake