Zgoŵezgani Ŵana Ŵinu Kuŵazga na Kusambira

NTHOWA yinyake iyo mungawovwilira ŵana ŵinu kuti vinthu vizakaŵayendere makora munthazi, nkhufwilirapo kuŵasambizga kuŵazga na kusambira. Para mungacita nthena muzamuŵa ŵakukondwa comene. Ŵanji ŵacali kukumbuka umo ŵapapi ŵawo ŵakaŵaŵazgiranga mabuku. Kuŵazga ni mulimo wakukondweska comene, ndiposo uli na vyandulo vinandi. Ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakuyipulikiska makora fundo iyi, cifukwa munthu wakukura mwauzimu para wakusambira Baibolo. Mupapi munyake uyo ni Mkhristu wakati: “Vinthu ivyo tikuviwona kuti ni vyakuzirwa vikukolerana na kuŵazga ndiposo kusambira.”

Kusambira vinthu vyauzimu kungawovwira ŵana ŵinu kuŵa paubwezi na Ciuta. (Sal. 1:1-3, 6) Nangauli kumanya kuŵazga ndiko kuzamuponoska munthu yayi, kweni Baibolo likulongora kuti munthu wakwandula comene mwauzimu para wakucita nthena. Mwaciyelezgero, lemba la Uvumbuzi 1:3 likuti: “Ngwakukondwa uyo wakuŵazga mwakukwezga na awo ŵakupulika mazgu gha ucimi uwu.” Kweniso Paulosi wakalongora kuti kughanaghanirapo pa ivyo tikusambira nkhwakukhumbikwa comene. Fundo iyi wakayilongora apo wakaphalira Timote kuti: “Ughanaghanirepo vinthu ivi, utangwanikenge navyo, mwakuti ŵanthu wose ŵawone umo ukukulira.”—1 Tim. 4:15.

Kweni kumanya kuŵazga na kusambira pakwekha nkhwakukwana yayi. Ŵanandi awo ŵali na maluso agha ŵakukhumba yayi kughagwiliskira nchito, m’malo mwake ŵakucita vinthu ivyo ŵangandula navyo viŵi yayi. Ntheura, kasi ŵapapi ŵangawovwira wuli ŵana ŵawo kuti ŵaŵenge na nyota ya kuŵazga vinthu ivyo ŵangandula navyo?

Ŵatemwani Ndipo Longorani Ciyelezgero Ciwemi

Usange pakusambira ŵapapi ŵakuŵalongora citemwa ŵana, ŵana cikuŵa cipusu kusambira. Owen na muwoli wake Claudia, pakuyowoya za ŵana ŵawo ŵaŵiri, ŵakati: “Ŵakanwekanga comene kuti tisambirenge nawo, cifukwa pa nyengo iyi ŵakawonanga kuti tikuŵatemwa na kuŵapwelelera. Nyengo ya kusambilira ŵakayiwonanga kuti njiwemi ndipo ŵakamba kuyitemwa.” Nanga ni para ŵangafika pa msinkhu wakusuzga wa uwukirano, kweni pa nyengo ya sambiro para ŵakuwona kuti mukuŵatemwa, ŵana ŵazamulutilira kutemwa kusambira. Pasono, ŵana ŵa Owen na Claudia ŵakucita upayiniya, ndipo ŵakulutilira kusanga candulo cifukwa ca kutemwa kuŵazga na kusambira nga umo ŵali kusambizgikira.

Ŵana ŵangawovwirika comene para ŵakuwona umo ŵapapi ŵawo ŵakucitira. Ŵana awo ŵakuwona kuti kanandi ŵapapi ŵawo ŵakuŵazga na kusambira, nawo ŵakuwona kuti kucita nthena nkhwakuzirwa comene pa umoyo wawo. Usange imwe ŵapapi mukutemwa yayi kuŵazga, kasi mungalongora wuli ciyelezgero ciwemi? Mutepanji mungakhumbikwira kusintha vinthu vinyake kuti mwambe kutemwa kuŵazga. (Rom. 2:21) Para kuŵazga nchimoza mwa vinthu vyakuzirwa ivyo mukucita zuŵa na zuŵa, ŵana ŵinu nawo ciŵaŵirenge cipusu kucita nthena. Para mukulimbikira kuŵazga Baibolo, kunozgekera maungano, ndiposo kusambira na mbumba, ŵana ŵinu ŵamanyenge kuti vinthu ivi ni vyakuzirwa.

Ntheura, para mukutemwa ŵana ŵinu na kuŵalongora ciyelezgero ciwemi, ciŵenge cipusu kuŵazgoŵezga kuŵazga. Kweni kasi mungacita wuli kuti muŵawovwire?

Ŵawovwirani Kuti Ŵatemwenge Kuŵazga

Kasi mungacita wuli kuti movwire ŵana ŵinu kuti ŵatemwenge kuŵazga? Ŵazgoŵezgani mabuku ŵacali wanici. Mbali munyake uyo ni mulara mu mpingo, wakati: “Zgoŵezgani ŵana ŵinu kukolera ndiposo kujura mabuku. Para mukucita nthena, mabuku ghakuzgoka ŵabwezi ŵawo ndipo ŵakughazirwiska.” Lekani ŵana ŵanandi pambere ŵandambe kuŵazga, ŵakwamba kutemwa mabuku ghakulongosora Baibolo nga ni Buku Lane la Nkhani za mu Baibolo ndiposo Sambirani kwa Msambizgi Waluso. Para mukuŵaŵazgira mabuku agha, mukuŵasambizga kuyowoya pera yayi, kweniso “vinthu vyauzimu” na “mazgu ghauzimu.”—1 Kor. 2:13.

Nyengo zose ŵazgani mwakukwezga. Ŵani na ndondomeko ya kuŵazgira lumoza na ŵana ŵinu zuŵa lililose. Kucita nthena kuŵawovwirenge kuti ŵamanye kuzunura makora mazgu na kutemwa kuŵazga. Nthowa iyo mukuŵazgira nayo njakuzirwa. Ŵazgani mu nthowa yakukondweska, ndipo nawo ndimo ŵacitirenge. Nyengo zinyake ŵana ŵinu ŵangamupemphani kuti muŵaŵazgire mwakuwerezgawerezga nkhani iyo mwayiŵazga mu nthowa yakukondweska. Zomerani kucita nthena. Kunthazi ŵazamumulombani kuti muŵaŵazgire nkhani zinyake. Kweni kuŵacicizga yayi kuti muŵaŵazgire. Yesu wakalongora umo mungacitira, wakasambizganga ŵategherezgi ŵake “mpaka apo ŵagotera kupulikizga.” (Mrk. 4:33) Usange mukuŵacicizga yayi, ŵana ŵatemwenge kuti muŵaŵazgirenge, ndipo kucita nthena kungamovwirani kufiska cilato cinu cakuti ŵatemwenge kuŵazga.

Ŵakhuŵilizgani kuti ŵayowoyengepo pa ivyo mukuŵazga. Muzamukondwa kuwona ŵana ŵinu ŵakumanya kuzunura mazgu ghanandi ndiposo kupulikiska ivyo ghakung’anamura. Kudumbiskana ivyo mwaŵazga kungaŵawovwira kuti ŵana ŵasambire mwaluŵiro. Pa nkhani ya umo mungawovwilira ŵana kuti ŵaŵazgenge makora, buku linyake likuti kuyowoya nawo kukovwira kuti ‘ŵamanye mazgu agho pamanyuma ŵangakhumba kughapulikiska para ŵakuŵazga.’ Buku ili likutiso, ‘apo ŵana ŵakuyezgayezga kusambira kuŵazga na kulemba, kudumbiskana nawo nkhwakuzirwa.’

Lombani ŵana ŵinu kuti ŵamuŵazgirani, ndipo ŵakhuŵilizgani kufumba mafumbo. Para mukuŵazga, mungafumba mafumbo na kusacizga mazgoro ghake. Para mukucita nthena, ŵana ŵakumanya kuti mabuku ghali na nkhani zakuzirwa ndiposo kuti mazgu agho ŵakuŵazga ghali na ng’anamuro. Nthowa iyi yikuŵa yakovwira comene para mukuŵazga mabuku ghakulongosora Baibolo, ilo ni buku lakuzirwa comene.—Heb. 4:12.

Ndipouli, kuluwa yayi kuti kuŵazga ni mulimo upusu yayi. Pakutora nyengo kuti munthu wamanye kuŵazga makora.a Ntheura, woneseskani kuti mukuŵawonga para ŵakuŵazga, ici ciŵawovwirenge kuti ŵatemwenge kuŵazga.

Kuŵazga Nkhwakuzirwa Ndiposo Nkhwakukondweska

Ŵana ŵangasambira yayi para ŵakutondeka kuŵazga. Cifukwa nchakuti kusambira kukukhumba kupulikiska fundo na kuwona umo yikukolelerana na zinyake. Ŵakweneraso kuŵanika fundo, kuzikumbuka, ndiposo kuzilondezga. Usange ŵawona candulo ca ivyo ŵakusambira, ŵakumanya kuti kusambira nkhwakuzirwa ndiposo nkhwakukondweska.—Muph. 10:10.

Ŵasambizgani vinthu vyakuzirwa ivyo ŵangacita para ŵakusambira. Nyengo Yakusopera ya Mbumba, kudumbiskana lemba la zuŵa, ndiposo nyengo zinyake zakusambilira vinthu vyauzimu zingawovwira ŵana ŵinu kumanya umo ŵangasambilira. Para mungasambizga ŵana ŵinu kukhala cete pa nyengo yakusambira, ŵaŵikenge maghanoghano pa ivyo ŵakusambira. Kweniso mungaciska mwana winu msepuka kuti wayowoye kukolerana kwa ivyo wasambira na ivyo wakumanya kale. Kucita nthena kungamovwira kuti wayaniskenge fundo. Mungaphaliraso mwana winu msungwana kuti mu mazgu ghake na ghake wayowoye mwakudumura ivyo waŵazga. Kucita nthena kumovwirenge kupulikiska ng’anamuro la ivyo waŵazga na kuvikumbuka. Mungaŵawovwiraso comene kuti ŵakumbukenge ivyo ŵakusambira usange mungaŵaciska kuti ŵaweleremo ivyo ŵaŵazga mwa kuyowoya fundo zikuru. Mungasambizgaso ŵana kuti ŵalembenge fundo mwakudumura para mukusambira nawo panji para ŵali pa ungano. Kucita nthena kungaŵawovwira kuti ŵaŵikenge maghanoghano pa ivyo ŵakusambira. Fundo izi zikovwira kuti kusambira kuŵenge kwakukondweska ndiposo kwacandulo kwa imwe na ŵana ŵinu.

Nyengo yakusambilira yileke kuŵa na vyakutimbanizga. Cikuŵa cakusuzga yayi kuŵika maghanoghano pa ivyo mukusambira usange apo mukusambilira pali ungweru wakukwana, tumphepo tuwemi, ndiposo palije congo. Cinthu cinyake cakuzirwa ni umo ŵapapi ŵakuwonera kusambira. Mama munyake wakati: “Nchakuzirwa comene kusambira nawo mwakukhazikika, kweniso nyengo iyo mukusambilira na kuŵazga yileke kusintha. Kucita nthena kukovwira ŵana ŵinu kuti ŵagaŵenge makora nyengo pakucita vinthu. Ŵakusambira kucita cinthu cilicose pa nyengo yake.” Pa nyengo ya sambiro, ŵapapi ŵanandi ŵakukanizga ŵana ŵawo kucitaso tunthu tunyake. Nga ni umo mwanalume munyake wakayowoyera, kucita nthena kukovwira comene ŵana kuti ŵamanyenge kuti nyengo yakusambilira njakuzirwa.

Yowoyani kuzirwa kwa kusambira. Cinthu caumaliro ico mungacita, nkhovwira ŵana ŵinu kuti ŵamanye vyandulo vya kusambira. Kulondezga ivyo ŵakusambira kukovwira kuti ŵamanyenge cifukwa cikuru ico mukusambilira. Mbali munyake muwukirano wakati: “Usange nkhuleka kuwona candulo ca ivyo nkhusambira, kusambira kukunozga yayi. Kweni para nkhuwona candulo ca ivyo nkhusambira, nkhuŵikapo mtima kuti nipulikiske.” Usange ŵana ŵakuwona candulo ca ivyo ŵakusambira, ŵatemwenge comene kusambira. Ŵanwekenge comene na kusambira nga umo ŵakucitira na kuŵazga.

Candulo Cikuru

Vyandulo vya kuzgoŵezga ŵana ŵinu kuŵazga ni vinandi comene, mwakuti tingafiska yayi kuyowoya vyose. Vinthu viŵayenderenge makora ku sukulu, ku nchito, ŵakhalenge makora na ŵanyawo, ŵapulikiskenge ng’anamuro la vinthu ivyo vikucitika mu caru, ŵakoleranenge namwe mwaŵapapi ŵawo, kweniso ŵaŵenge ŵakukondwa. Ivi ni vinyake mwa vyandulo vya kuŵazga na kusambira.

Kweni cakuzirwa comene nchakuti kusambira kovwirenge ŵana ŵinu kuti ŵaŵe paubwezi na Ciuta. Para ŵana ŵakutemwa kusambira, ŵamanyenge “uwo mbusani, utali, kutumphuka na kunyang’amira” kwa unenesko. (Efe. 3:18) Ŵapapi awo Mbakhristu ŵali na vinandi vyakuti ŵasambizge ŵana ŵawo. Apo ŵakupatura nyengo yakusambizgira ŵana ŵawo na kuŵawovwira kuti ŵazakaŵe na umoyo uwemi, khumbo lawo likuŵa lakuti ŵana ŵawo ŵazakateŵetere Yehova. Para mukusambizga ŵana ŵinu vinthu vyauzimu, mukuŵawovwira kuti ŵaŵe paubwezi na Ciuta kweniso kukhozga ubwezi wawo na iyo. Ntheura, lombani Yehova kuti wamovwirani apo mukuyezgayezga kuzgoŵezga ŵana ŵinu kutemwa kuŵazga na kusambira.—Zinth. 22:6.

[Mazgu ghamusi]

[Bokosi/Vithuzithuzi pa peji 26]

Kuŵazga . . .

• Ŵazgoŵezgani mabuku

• Ŵazgani mwakukwezga

• Ŵakhuŵilizgani kuti ŵayowoyengepo

• Dumbiskanani ivyo mwaŵazga

• Lombani ŵana ŵinu kuti ŵamuŵazgirani

• Ŵakhuŵilizgani kufumba mafumbo

Kusambira . . .

• Ŵalongorani ciyelezgero ciwemi

• Sambizgani ŵana ŵinu . . .

○ kuŵika maghanoghano pa ivyo ŵakusambira

○ kuyaniska

○ kuyowoyapo mwakudumura

○ kuweleramo

○ kulemba fundo mwakudumura

• Malo ghakusambilira ghaŵe ghawemi

• Yowoyani kuzirwa kwa kusambira