NKHANI YA PA CHIKOPI | CHIFUKWA WULI TIKWENERA KUCHITA VINTHU MWAUNENESKO?

Umo Ukhuluku Ukumukhwaskirani

Samantha wa ku South Africa wakati: “Nyengo zinyake vinthu vikusuzga mwakuti para ungachitapo kaukhuluku pachoko mbwenu vyayenda.”

Kasi mukukolerana nayo fundo iyi? Nga ni Samantha, nase nyengo zinyake vinthu vingatisuzga. Tose tingayezgeka kuti tichite ukhuluku, kweni umo tingachitira pa nkhani iyi vingalongora fundo izo ise tikwendera. Nyengo zinyake munthu wangayowoya utesi chifukwa cha kopa kuti soni zingamukora. Kweni para unenesko wavumbukwa, ndipo munthu wakumanya kuti ukhuluku nguheni. Wonani fundo zakulondezgapo izi.

PARA MUNTHU NI KHULUKU ŴANTHU ŴAKULEKA KUMUGOMEZGA

Ŵanthu ŵakutemwana usange ŵakugomezgana. Usange ŵanthu ŵaŵiri ŵakugomezgana, ŵakufwatukirana ndipo ŵakopana yayi. Kweni pakutora nyengo kuti ŵanthu ŵambe kugomezgana. Ŵanthu ŵakwamba kugomezgana para ŵakuchitira vinthu pamoza na kudumbiskana makora kwambura kubisirana vinthu. Kweni para yumoza wangachita ukhuluku nanga nkhamoza pera, mbwenu munyake wangaleka kumugomezga. Para vyaŵa nthena, mphakusuzga chomene kuti ŵambeso kugomezgana.

Kasi munyinu uyo mukamugomezganga chomene wali kumupusikanipo? Usange vili kumuchitikiranipo, kasi mukajipulika wuli? Mukwenera kuti mukadandawura chomene. Ntchakupulikikwa nadi kudandawura. Ukhuluku ungachitiska ŵanthu awo ŵakakolerananga chomene kuti ŵatinkhane.

UKHULUKU UKWAMBUKIRA

Robert Innes, pulofesa wa vyachuma pa yunivesite ya California, wakachita kafukufuku ndipo wakasanga kuti “ukhuluku ukwambukira.” Ntheura ukhuluku tingawuyaniska na kachibungu ako kakwambiska matenda. Para munthu wakuchezga chomene na munyake uyo ni khuluku, nayo wangakaŵa yayi ‘kutorako’ ukhuluku.

Kasi mungachita wuli kuti muleke kuŵa khuluku? Baibolo lingamovwirani. Wonani fundo zinyake izo Baibolo likuyowoya mu nkhani yakulondezgapo.

Mitundu ya Ukhuluku

Kuteta

KASI NI VICHI? Kuyowoya chinthu chautesi kwa munthu uyo ngwakwenelera kumanya unenesko. Munthu wangateta para wakubendezga fundo na chilato chakuti wapuluske munyake. Wakuyowoya fundo zautesi kuti wapusike munthu, kweniso para wakuyowoya wakusazgirako tunthendero kuti wawoneke nga kuti wakuneneska.

IVYO BAIBOLO LIKUYOWOYA: “Yehova wakuseluka nayo munthu muryarya, kweni wakuŵa mubwezi wa ŵakunyoloka.” (Zintharika 3:32) Baibolo likutiso: “Sono pakuti mwaleka utesi, waliyose wa imwe wayowoyenge unenesko na mzengezgani wake.”—Ŵaefeso 4:25.

Kusesa

KASI NI VICHI? Kuyowoya vinthu vyautesi na viheni ivyo vikunanga mbiri ya munthu.

IVYO BAIBOLO LIKUYOWOYA: “Munthu wakusuzga wakwambiska mphindano, ndipo uyo wakusesa wakupatuska ŵabwezi.” (Zintharika 16:28) Baibolo likutiso: “Para nkhuni palije, moto ukuzimwa, ndipo para palije wakusesa, mphindano zikumara.”—Zintharika 26:20.

Kulyera munthu

KASI NI VICHI? Kunyenga munthu na kupoka ndalama panji katundu wake mwaupusikizgi.

IVYO BAIBOLO LIKUYOWOYA: “Ungamulyeranga chara waganyu uyo ngwakusoŵerwa na mukavu.” (Dotoronome 24:14, 15) Baibolo likutiso: “Uyo wakulyera ŵakuyuzgika wakupepura Mlengi wake, kweni yose uyo wakuchitira chiwuravi ŵakavu wakumuchindika.”—Zintharika 14:31.

Kwiba

KASI NI VICHI? Kutora chinthu chamwene kwambura kuzomerezgeka.

IVYO BAIBOLO LIKUYOWOYA: “Wakwiba waleke kwiba. Kweni wafukafuke, wagwire ntchito yiwemi na mawoko ghake, mwakuti waŵe na kanthu kakuti wamupeko uyo walije.” (Ŵaefeso 4:28) Baibolo likutiso: “Mungapuluskikanga yayi. . . . Ŵankhungu, ŵaryezi, ŵaloŵevu, ŵakutuka, na ŵakuphanga ŵazamuhara yayi Ufumu wa Chiuta.”—1 Ŵakorinte 6:9, 10.