LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • ijwyp nkhani 76
  • Kasi Intaneti Yikunitimbanizga?

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • Kasi Intaneti Yikunitimbanizga?
  • Ivyo Ŵachinyamata Ŵakufumba
  • Mitu Yichoko
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • Kasi kuchezga pa intaneti kukunimalira wuli nyengo yane?
  • Kasi nkhutondeka kugona mwakukwana chifukwa cha kuchezga pa intaneti?
  • Kasi kuchezga pa intaneti kukutimbanizga wuli umo nkhuchitira vinthu?
  • Ŵana na Malo Ghakuchezgera gha pa Intaneti—Chigaŵa 1: Kasi Mwana Wane Wakwenera Kuŵa na Malo Ghakuchezgera gha pa Intaneti?
    Vyakovwira Mabanja
  • Kasi Ningachita Wuli Usange Ŵapapi Ŵane Ŵakunikanira Kugwiliskira Ntchito Malo Ghakuchezgerapo gha pa Intaneti?
    Ivyo Ŵachinyamata Ŵakufumba
  • Ŵana na Malo Ghakuchezgera gha pa Intaneti—Chigaŵa 2: Kusambizga Ŵana Ŵinu Kuti Ŵaŵe Ŵakuvikilirika pa Intaneti
    Vyakovwira Mabanja
  • Nkhwantha ya Vyaumoyo Yikuchenjezga vya Masuzgo Agho Ŵawukirano Ŵangasangana Nagho pa Malo Ghakuchezgera gha pa Intaneti—Kasi Baibolo Likuti Wuli?
    Nkhani Zinyake
Wonani Vinyake
Ivyo Ŵachinyamata Ŵakufumba
ijwyp nkhani 76
Msungwana wakulaŵiska pa foni. Wazingilizgika na ma emoji.

IVYO ŴACHINYAMATA ŴAKUFUMBA

Kasi Intaneti Yikunitimbanizga?

Kasi ŵapapi ŵinu ŵakumuzomerezgani kuti mugwiliskirenge ntchito intaneti? Usange ni nthena, nkhani iyi yimovwiraninge pa vigaŵa vitatu.

Mu nkhani iyi

  • Kasi kuchezga pa intaneti kukunimalira wuli nyengo yane?

  • Kasi nkhutondeka kugona mwakukwana chifukwa cha kuchezga pa intaneti?

  • Kasi kuchezga pa intaneti kukutimbanizga wuli umo nkhuchitira vinthu?

  • Ivyo ŵanyinu ŵakuyowoya

Kasi kuchezga pa intaneti kukunimalira wuli nyengo yane?

Kuchezga pa intaneti kuli nga ni munthu uyo wakwendeska hachi lankhongono ilo usange wangatondeka kulilongozga lingamunjizga kuheni.

Joanna wakuti: “Kanandi para nkhuti ninjireko pa intaneti pachoko waka, nkhuzakachulukira waka kuti namalirapo nyengo yinandi. Para munthu wakusuŵilira waka kuchezga pa intaneti paumaliro yingamunjira chomene kweniso kumumalira nyengo.”

Kasi mukumanya? Intaneti yili kupangika munthowa yakuti ŵanthu ŵayitemwenge chomene. Awo ŵakupanga intaneti wakumanya kuti para webusayiti njakutchuka, ndikuti ŵanthu ŵanandi ŵayitemwenge na kumalirapo nyengo, ntheura ŵakusanga ndalama zinandi kufuma ku ŵanthu awo ŵakusaska malonda.

Jifumbani kuti: ‘Kasi nkhumalirapo nyengo yinandi para nkhuchezga pa intaneti? Kasi nyengo iyo nkhumalira pa intaneti, mphanyi nkhuchitira vinthu vinyake vyakuzirwa?’

Ivyo mungachita. Jiŵikirani mphaka pa nyengo iyo mungamalira pa intaneti ndipo mungajumphanga yayi mphaka iyi.

Chithuzi cha munyamata. 1. Wagona pa bedi, wavwara ma headphone ndipo wali pa foni. 2. Wakuseŵera bola na ŵanyake.

Jiŵikirani mphaka pa nyengo iyo mungamalira kuchezga pa intaneti

Tina wakuti: “Nkhuthyanga nyengo pa foni yane mwakuti para nyengo iyi yakwana ma app agho nkhugwiliskira ntchito ghakuleka na kuzimwa. Nkhati naŵikapo mtima nkhasanga kuti nkhuchita mwamahara na intaneti na kuleka kumalirapo nyengo yane yinandi.”

Fundo ya mu Baibolo: “Mugwiliskirenge ntchito makora nyengo yinu.”—Ŵaefeso 5:16.

Kasi nkhutondeka kugona mwakukwana chifukwa cha kuchezga pa intaneti?

Ŵakaswiri ŵanandi ŵakuti ŵachinyamata ŵakwenera kugona maora 8 usiku uliwose, kweni ŵachinyamata ŵanandi ŵakugona maora ghachoko waka. Chifukwa chimoza icho ŵachinyamata wakugonera maora ghachoko ntchakuti ŵakuŵa pa intaneti pa nyengo iyo ŵakwenera kuti ŵagonenge.

Maria wakuti: “Pambere nindagone nkhuwonanga dankha pa foni, ndipo ivi vikupangiska kuti nimalire nyengo yinandi kuwona vinthu ivyo ŵanthu ŵaŵikapo pa intaneti. Ili ndilo ni suzgo ilo nkhulimbana nalo kuti nilimazge.”

Kasi mukumanya? Para munthu wakutondeka kugona mwakukwana wangamba kuŵa na suzgo la kwenjerwa na kusuzgika maghanoghano. Jean Twenge uyo ni purofesa wakuwona vya maghanoghano, wakuti chifukwa chikuru icho chikupangiska ŵanthu kuti ŵaleke kuŵa ŵakukondwa na kutondeka kujipulika makora ntchakuti ŵakugona mwakukwana yayi. Ntheura para munthu wakutondeka kugona mwakukwana “kwa nyengo yitali,” paumaliro wakusangana na “suzgo likuru lakuti wakuleka kughanaghana makora.”a

Jifumbani kuti: ‘Kasi usiku uliwose nkhugona nyengo yitali wuli?’ ‘Kasi nkhuŵa pa intaneti kuchezga na ŵanthu panyengo iyo nkhwenera kugona?’

Ivyo mungachita. Ŵikani patali foni na apo mukugona. Para mungakwaniska lekani kugwiliskira ntchito sikilini panji foni para kwakhala maora ghaŵiri kuti mugone. Usange mukukhumba kuthyera alamu kuti yimuwuskaninge mulenji mungagwiliskiranga ntchito alamu ya pa foni yayi.

Chithuzi cha msungwana. 1. Wakhala waka pa bedi, vikumusuzga kuwuka. 2. Wali pa bedi wakujinyolora mawoko.

Lekani kuchezga pa intaneti para mwakhala pachoko waka kuti mukagone

Jeremy wakuti: “Nyengo zinyake nkhuŵa pa foni m’paka usiku chomene ndipo ili ni suzgo ilo nkhugwilirapo ntchito. Pasono nkhwenera kwamba kuchita vinthu nga munthu mulara. Nkhwenera kugona mwaluŵiro mwakuti zuŵa lakulondezgapo nizakagwireso ntchito makora.”

Fundo ya mu Baibolo: “Musande ivyo ni vinthu vyakuzirwa chomene.”—Ŵafilipi 1:10.

Kasi kuchezga pa intaneti kukutimbanizga wuli umo nkhuchitira vinthu?

Kafukufuku munyake wakulongora kuti pafupifupi hafu ya ŵasungwana ŵa ku sekondare awo ŵakafumbika, ŵakayowoya kuti “kanandi ŵakuŵa ŵakukondwa yayi kweniso kuŵavya chigomezgo.” Chimoza icho chikupangiska kuti ŵajipulikenge nthena nkhumalira nyengo yitali kuchezga pa intaneti. Dr. Leonard Sax wakayowoya kuti: “Para munthu wakumalira nyengo yinandi pa intaneti na kwamba kujiyaniska na ŵanji, ndipo wakusuzgika chomene maghanoghano.”b

Phoebe wakuti: “Kanandi taŵachinyamata tikutemwa kujiyaniska na ŵanji, ndipo suzgo ili likuŵa likuru chomene para tili pa malo ghakuchezgera gha pa intaneti. Tikutemwa kuwona vithuzi ivyo ŵanyithu ŵaŵika ndipo tikwamba kujiyaniska na iwo. Kweniso tikuwona ivyo ŵanyithu ŵakuchita na kwamba kujiwona nga ndise ŵakukhalira.”

Kasi mukumanya? Nangauli intaneti yikovwira kuti muyowoyeskanenge na ŵabwezi ŵinu, kweni chikuŵa chiwemi chomene kuyowoyeskana maso na maso. Dr. Nicholas Kardaras wakalemba kuti: “Para tikuchezga na ŵanyithu kwizira pa foni, tabuleti panji kompyuta, vikupambana na para tikuchezga na munthu maso na maso. Tikuŵa ŵakukhorwa yayi, chifukwa taŵanthu mwakawiro tikukhumba kuyowoyeskana na ŵanyithu maso na maso.”c

Jifumbani kuti: ‘Kasi nkhujiwona kuti ndine wakukhalira para nawona ivyo ŵanyane ŵakuchita?’ ‘Kasi nkhuwona kuti umoyo wane ukunozga yayi para nayaniska na ivyo ŵanyane ŵakuŵika pa intaneti?’ ‘Kasi mukukhuŵara usange chinthu icho mwaŵika pa intaneti ŵanthu ŵakuyowoyapo chilichose yayi?’

Ivyo mungachita. Yezgani kukhala waka kwambura kunjira pa intaneti kwa mazuŵa ghachoko waka, sabata panji kwa mwezi umoza. M’malo mwake muchezgenge chomene na ŵanyinu maso na maso panji mwakuchita kuŵayimbira foni. Ndipo wonani usange pasono mukufipa mtima chomene yayi na kuŵa wakukondwa pa nyengo iyo mwaleka kunjira pa intaneti.

Chithuzi cha msungwana. 1. Wandakondwe, wakuwona vithuzi vya ŵanji. 2. Wakondwa kuchezga na ŵanyake apo ŵakurya ice cream.

Kasi mungamba kuchezga chomene na ŵanyinu maso na maso?

Briana wakuti: “Para nkhaŵanga pa intaneti nkhawonanga chomene ivyo ŵanthu ŵakachitanga. Kweni nkhati naleka kunjirapo vikaŵa nga nathura katundu muzito ndipo nkhamba kuŵa na nyengo yinandi yakuchitira vinthu vyakuzirwa.”

Fundo ya mu Baibolo: “Waliyose wapime mulimo wake, apo ndipo waŵenge na chifukwa chakukondwera pa iyo yekha, kwambura kujiyaniska na munthu munyake.”—Ŵagalatiya 6:4.

a Kufuma mu buku la iGen.

b Kufuma mu buku la Why Gender Matters.

c Kufuma mu buku la Glow Kids.

Ivyo ŵanyinu ŵakuyowoya

Phoebe.

Phoebe wakati: “Kuchezga pa intaneti kukanimaliranga nyengo yinandi ndipo nkhaŵanga wakukondwa yayi. Ntheura nkhasankha kuleka. Pamanyuma nkhadandaurapo yayi kuti nkhaleka. M’malo mwake, pasono ndipo nkhuchita vinthu makora chomene.”

Jacob.

Jacob wakuti: “Nyengo na nyengo nkhulekanga mwakanyengo kugwiliskira ntchito intaneti. Kuchita nthena kukunovwira kumanya vinthu ivyo ni vyakuzirwa chomene ndipo nkhumalira nyengo pa vinthu ivi. Pali vinthu vinandi vyakuzirwa ivyo ningachita kuluska kumalira nyengo yane kuchezga na kuwona ivyo ŵanthu ŵakuŵika pa intaneti.”

Sienna.

Sienna wakuti: “Kunthazi nizamwambiraso kuchezga na ŵanthu pa intaneti. Kweni pasono nasankha kuleka dankha. Nkhukhumba kuchita vinthu vyakuti vinganovwira pa umoyo wane m’malo mwakutangwanika na ivyo ŵanji ŵakuchita. Para wamunthu ukuchezga pa intaneti ntchipusu kuluwa vilato vyako kweniso ŵabwezi ŵako.”

Kuweleramo: Kasi intaneti yikunitimbanizga?

  • Kasi yikunimalira nyengo yane? Jiŵikirani mphaka pa nyengo iyo mungamalira pa intaneti ndipo mungajumphanga yayi mphaka iyi.

  • Kasi yikunitondeska kugona mwakukwana? Lekani kugwiliskira ntchito sikilini panji foni para kwakhala maora ghaŵiri kuti mugone.

  • Kasi yikutimbanizga umo nkhuchitira vinthu? Pumurani dankha kunjira pa intaneti ndipo yambani kuchezga chomene na ŵanyinu maso na maso.

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani