Umo Mungalongozgera Ŵana Ŵinu Pakuŵa Ŵapapi

• Ivyo mukwenera kumanya

• Ivyo mungachita

• Ivyo ŵapapi ŵakuyowoya

Ivyo mukwenera kumanya

Mu vigaŵa vinyake mazuŵa ghano, ŵana ŵakupulikana chomene na ŵapapi ŵawo ndipo ŵakufumba mahara kwa iwo. Mu vigaŵa vinyake, kanandi ŵana ŵakufumba mahara ku ŵanyawo ŵamsinkhu wawo.

Para ŵana ŵakufumba mahara ku ŵana ŵanyawo, vikuŵapangiska kuyuyura ulongozgi wa ŵapapi ŵawo. Nakuti para ŵana ŵanthena ŵakuzakafika pa uwukirano, ŵapapi ŵawo ŵangawona kuti mbwenu ŵataya mwana. Ndipo ntchakuzizika yayi! Para ŵana ŵakumalira nyengo yinandi kuchezga na ŵana ŵanyawo, vikuŵa nga ni para ŵakulerana ŵekhaŵekha m’malo mwa kulereka na ŵapapi ŵawo.

Chifukwa wuli chikuŵa chipusu ku ŵana kwamba kupulikana chomene na ŵanyawo m’malo mwa ŵapapi ŵawo? Wonani vifukwa vyakulondezgapo.

• Sukulu. Para ŵana ŵakumalira nyengo yinandi kuchezga na ŵana ŵanyawo, ŵakupulikana chomene ndipo ŵangamba kwendera chomene vya ŵana ŵanyawo m’malo mwa vya ŵapapi ŵawo. Vinthu vingafika paheni chomene para ŵana ŵafika pa uwukirano.

  

• Nyengo yichoko yakuŵira nawo. Mu mabanja ghanandi, para ŵana ŵakufuma ku sukulu ŵakusanga pa nyumba palije munthu, panyake chifukwa chakuti mupapi panji ŵapapi ŵawo ŵali ku ntchito.

• Chinyamata. Para ŵafika pa umwali na unyamata, ŵana ŵakupusikika chomene ndipo ivi vikuwoneka mu kavwaliro, kayowoyero, na kachitiro ka vinthu. Ivyo ŵanyawo ŵakuŵaphalira ndivyo vikuŵa vyakuzirwa chomene kwa iwo kuluska ivyo ŵapapi ŵawo ŵakuŵaphalira.

• Ŵamalonda. Ŵanthu ŵamalonda ŵakupanga vinthu na vyakusanguluska ivyo vikukopa chomene ŵachinyamata. Ichi chikupangiska kuti ŵapapi na ŵana ŵawo ŵachinyamata viŵasuzgenge kupulikiskana. Dr. Robert Epstein wali kulemba kuti: “Usange chinyamata chingamara, mabizinesi ghanandi agho ghakupanga chomene ndalama nagho ghangawa nyengo yeneyiyo.”a

Ivyo mungachita

• Pulikanani chomene na mwana winu.

  Baibolo likuti: “Mazgu agho nkhukuphalira muhanya uno ghakhalenge pa mtima wako. Ndipo ughadidimizge mu ŵana ŵako na kughayowoya para ukukhala pasi mu nyumba yako, para ukwenda pa nthowa, para wagona pasi, na para wawuka.”—Dotoronome 6:6, 7.

  Mwana winu wangaŵa paubwezi na ŵanyake ŵamsinkhu wake kweni ŵangamupa yayi ulongozgi uwo imwe ŵapapi mungamupa. Nkhani yiwemi njakuti: Nkhwantha zinyake zikuti ŵana ŵanandi kweniso ŵawukirano ŵakuchindika ŵapapi ŵawo ndipo ŵakukhumba kuŵakondweska. Usange mukupulikana chomene na ŵana ŵinu, ŵapulikirenge chomene imwe m’malo mwa ŵanyawo.

  

  “Mukwenera kuŵa na nyengo yakuchezga na ŵana, kuchitira lumoza vinthu zuŵa lililose, nga kuphika, kuchapa, nanga ni homuweki. Chitirani pamoza vinthu vyakukondweska—maseŵero, kuwonelera mafilimu panji TV. Mungaghanaghananga kuti mungachita nthena para mwasanga mpata pera yayi—mukwenera kupatura nyengo. Mungapanga yayi ubwezi usange mukuleka kumalira nyengo yinandi pamoza!”—Lorraine.

• Movwirani mwana winu kuti waleke kuŵa paubwezi na ŵamsinkhu wake pera.

  Baibolo likuti: “Uchindere ukuvungika mu mtima wa mwana.”—Zintharika 22:15, mazgu ghamusi.

  Ŵapapi ŵanyake ŵakukondwa waka para ŵawona kuti mwana wawo wali na ŵanyake ŵanandinandi. Kweni chenjerani, nanga vingawoneka kuti mwana winu wali na ŵabwezi ŵanandi ŵamsinkhu wake, wakukhumbikwira ŵabwezi ŵamisinkhu yakupambanapambana kuti waŵe wakukhwima maghanoghano. Nakuti ŵanyake ŵamsinkhu wake ŵangapeleka yayi ulongozgi wamahara uwo wachinyamata wakukhumbikwira, uwo ŵapapi ŵachitemwa ŵangamupa.

  “Ŵanyake ŵa mwana winu ŵangamanya vinthu vinyake, kweni umoyo ŵakuwumanya yayi, ŵandakumanepo na vinandi, kweniso ŵalije vinjeru vyakovwilira ŵana ŵanyawo kusankha vinthu mwamahara. Para ŵana ŵakulondezga ulongozgi wa ŵapapi ŵawo, ŵakukura makora kweniso ŵakukhwima maghanoghano kuyana na msinkhu wawo.”—Nadia.

• Mupani ulongozgi wavinjeru.

  Baibolo likuti: “Uyo wakwenda na ŵavinjeru waŵenge wavinjeru.”—Zintharika 13:20.

  Nanga ni apo ŵakukura, ŵana ŵinu ŵangasanga chandulo chomene chifukwa cha kuchezga chomene na imwe. Muŵe chakuwonerapo chiwemi kwa iwo.

  “Ŵanthu ŵakuzirwa awo ŵana ŵangatolerako mbapapi ŵawo. Para ŵana ŵasambizgika kutemwa na kuchindika ŵapapi ŵawo, nawo ŵakhumbenge kuti para ŵakura ŵazakaŵe nga ndiwo.”—Katherine.