Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
SEPUTEMBALA 2-8
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | ŴAHEBERE 7-8
“Wasembe Muyirayira nga umo Vikaŵira na Melekizedeki”
it-2-E 366
Melekizedeki
Melekizedeki wakaŵa themba la Salemu na “wasembe wa Chiuta Wapachanya Nkhanira.” (Ge 14:18, 22) Iyo ngwasembe wakwamba kuzunulika mu Baibolo ndipo wakaŵa paudindo uwu pambere chaka cha 1933 B.C.E. chindakwane. Iyo pakuŵa themba la Salemu, kung’anamura “Mtende,” mpositole Paulosi wakamulongosora kuti ni “Themba la Mtende” kweniso mwakuyana na zina lake “Themba la Urunji.” (Heb 7:1, 2) Salemu ghakaŵa malo agho ghakaŵa pakati pa msumba uwo pamanyuma ukamba kumanyikwa kuti Yerusalemu. Ndipo zina lakuti Yerusalemu wakatolera zina la malo agha. Nakuti msumba wa Yerusalemu nyengo zinyake ukuchemekaso kuti “Salemu.”—Sal 76:2.
Abramu (Abrahamu) wakati wathereska Kedorilaomeri na mathemba agho wakaŵa nagho, wakaluta ku Dambo la Shave panji kuti “Dambo la Themba.” Ku malo agha Melekizedeki “wakiza na chingwa na vinyo” ndipo wakamutumbika Abramu, wakati: “Chiuta Wapachanya Nkhanira, Mlengi wa kuchanya na charu chapasi, watumbike Abramu; ndipo walumbike Chiuta Wapachanya Nkhanira, uyo wapeleka ŵalwani ŵako mu woko lako!” Ntheura “Abramu wakapeleka kwa iyo chakhumi pa chilichose icho wakaŵa nacho,” vinthu “viwemi chomene” ivyo wakapoka ku nkhondo pakulimbana na mathemba.—Ge 14:17-20; Heb 7:4.
it-2-E 367 ¶4
Melekizedeki
Chifukwa wuli Baibolo likuti palije awo ‘ŵakumanya zuŵa ilo Melekizedeki wakababikira na ilo wakafwira’?
Paulosi wakayowoya chinthu chinyake chapadera chakukhwaskana na Melekizedeki, apo wakati: “Awiske na anyina ŵakumanyikwa yayi, ndipo palije awo ŵakumanya mukoka wake, panji awo ŵakumanya zuŵa ilo wakababikira na ilo wakafwira, kweni wakulutilira kuŵa wasembe muyirayira, chifukwa wakaŵa nga ni Mwana wa Chiuta.” (Heb 7:3) Nga umo vikuŵira na ŵanthu wose, Melekizedeki nayo wakababika ndipo pamanyuma wakafwa. Kweni adada ŵake na amama ŵake mazina ghawo ghakumanyikwa yayi, kweniso mukoka wake panji kuti mzere uwo wakababikiramo ukumanyikwa yayi ndipo Baibolo likuyowoyapo chilichose yayi, vya apo wakababikira na apo wakafwira. Ntheura, Melekizedeki wakaŵa wakwenelera nadi kwimira Yesu, uyo ngwasembe muyirayira. Nga umo vikaŵira na Melekizedeki kuti palije chakulembeka chilichose icho chikulongora munthu uyo wakaŵa wasembe kumanyuma na kunthazi kwake, Yesu nayo palije munthu uyo wakaŵapo wasembe nga ndiyo ndipo Baibolo likulongora kuti palije uyo wazamutora malo ghake. Nangauli Yesu wakababikira mu fuko la Yuda, mzere wa themba Davide, kweni ŵabali ŵake ndiwo ŵakamupangiska kuti waŵe wasembe yayi. Nakuti likaŵa khumbo la munthu yayi kuti ŵaŵe wasembe kweniso themba. Ivi vili kuchitika chifukwa cha ivyo Yehova wakalapizga kwa iyo.
it-2-E 366
Melekizedeki
Usembe Wake Ukayananga na wa Khristu. Mu uchimi wakumanyikwa makora wakuyowoya za Mesiya, Yehova wakalapa kwa “Fumu” ya Davide kuti: “Ndiwe wasembe muyirayira nga umo vikaŵira na Melekizedeki.” (Sa 110:1, 4) Salimo ili likawovwira Ŵahebere kumanya kuti Mesiya uyo wakalayizgika ndiyo wazamuŵa wasembe kweniso fumu. Kalata iyo mpositole Paulosi wakalembera Ŵahebere, yikaŵawovwira kuti ŵaleke kukayikira Mesiya uyo wakalayizgika. Mu kalata iyi, Paulosi wakayowoya kuti ‘Yesu wazgoka wasembe mukuru nga ni Melekizedeki.’—Heb 6:20; 5:10; wonani PHANGANO
Ivyo Tasambira
it-1-E 523 ¶5
Phangano
Kasi phangano la Dango likazgoka wuli “lambura ntchito” mu nyengo ya Yeremiya?
Phangano la Dango likamba kuzgoka “lambura ntchito panyengo iyo Chiuta kwizira mwa ntchimi Yeremiya wakayowoya kuti wazamuchita phangano liphya. (Yer 31:31-34; Heb 8:13) Mu 33 C.E. Yesu wakati wafwa, Phangano la Dango likaleka kugwira ntchito (Kol 2:14), ndipo phangano liphya ndilo likanjira m’malo mwa Phangano la Dango.—Heb 7:12; 9:15; Mil 2:1-4.
it-1-E 524 ¶3-5
Phangano Liphya. Yehova wakayowoyerathu za phangano liphya kwizira mwa ntchimi Yeremiya cha m’ma 600 B.C.E., ndipo wakati phangano ili lizamuŵa lakupambanako na phangano la Dango ilo Ŵaisrayeli ŵakaswa. (Yer 31:31-34) Apo Yesu wakambiskanga Mugonero wa Fumu pa Nisani 14, 33 C.E., usiku wakuti machero wakomekenge, wakaphalira ŵasambiri ŵake vya phangano liphya ilo likaŵa pafupi kugwira ntchito chifukwa cha ndopa zake. (Lu 22:20) Pakati pajumpha mazuŵa 10 Yesu wakati wafika kuchanya kwa Adada ŵake, wakapungulira mzimu utuŵa pa ŵasambiri ŵake awo ŵakawungana mu chipinda cha muchanya ku Yerusalemu.—Mil 2:1-4, 17, 33; 2Ko 3:6, 8, 9; Heb 2:3, 4.
Phangano liphya ndapakati pa Yehova, na “Israyeli wa Chiuta,” awo Mbakhristu ŵakuphakazgika na mzimu awo ŵali pamoza na Khristu ndipo ŵakupanga mpingo wake panji kuti thupi. (Heb 8:10; 12:22-24; Ga 6:15, 16; 3:26-28; Ro 2:28, 29) Phangano liphya likugwira makora ntchito chifukwa cha ndopa izo Yesu wakathiska, na kupeleka mtengo wake kwa Yehova wati wakwera kuchanya. (Mt 26:28) Para Chiuta wasankha munthu kuti walute kuchanya (Heb 3:1), munthu uyu wakunjira mu phangano liphya kwizira mu sembe ya Yesu Khristu. (Sa 50:5; Heb 9:14, 15, 26) Yesu Khristu ndiyo ni Muphemaniski wa phangano liphya (Heb 8:6; 9:15) kweniso ndiyo ni mphapu yakwamba ya Abrahamu. (Ga 3:16) Yesu pakuŵa muphemaniski wa mu phangano liphya, wakovwira wose awo ŵali mu phangano ili kuti ŵaŵe chigaŵa cha mphapu ya Abrahamu (Heb 2:16; Ga 3:29) mwa kuŵagowokera zakwananga zawo. Yehova wakuŵapima kuti mbarunji.—Ro 5:1, 2; 8:33; Heb 10:16, 17.
Ŵakhristu ŵakuphakazgika aŵa ŵamuŵa “ŵasembe na mafumu” pamoza na Yesu. (1Pe 2:9; Chiv 5:9, 10; 20:6) Aŵa ŵakuchita uteŵeti wa usembe, “uteŵeti wakupatulika” (Fil 2:17), ndipo ŵakuchemekaso kuti “ŵateŵeti ŵa phangano liphya.” (2Ko 3:6) Ŵakhristu ŵakusankhika aŵa ŵakwenera kulondezga mwakugomezgeka mendero gha Khristu m’paka nyifwa yawo. Pamanyuma ndipo Yehova wakuŵazgora ŵasembe na mafumu. Nawo ŵakuŵa na thupi lauzimu ndipo ŵakupika umoyo wambura kufwa pakuŵa ŵahaliri ŵa Ufumu wa kuchanya pamoza na Yesu. (1Pe 2:21; Ro 6:3, 4; 1Ko 15:53; 1Pe 1:4; 2Pe 1:4) Chilato cha phangano ili ntchakuti Yehova watoleko ŵanthu ŵa zina lake ku mitundu na kuŵa chigaŵa cha mphapu ya Abrahamu. (Mil 15:14) Ŵakuŵa “mwali” wa Khristu kweniso ŵanthu awo Khristu wali kuŵanjizga mu phangano la Ufumu kuti ŵakalamulire pamoza nayo. (Yoh 3:29; 2Ko 11:2; Chiv 21:9; Lu 22:29; Chiv 1:4-6; 5:9, 10; 20:6) Phangano ili likwenera kulutilira kugwira ntchito m’paka ‘Israyeli yose wa Chiuta’ wawuskikire ku umoyo wambura kufwa wa kuchanya. Vitumbiko vya phangano ili ni vyamuyirayira, lekani likuchemeka “phangano lamuyirayira.”—Heb 13:20.
SEPUTEMBALA 9-15
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | ŴAHEBERE 9-10
“Muzgezge wa Vinthu Viwemi Ivyo Vikwiza”
it-1-E 862 ¶1
Kugowokera
Dango ilo Chiuta wakapeleka ku mtundu wa Israyeli likaŵa lakuti para munthu wanangira Chiuta panji munthu munyake, wakeneranga kunozga ivyo wabuda mwakuyana na umo Dango likayowoyeranga ndipo pamanyuma wakeneranga kupeleka sembe ya kwananga. Kanandi munthu wakapelekanga kamberere kanakazi panji kambuzi kanakazi kuŵa sembe ya kwananga kwa Yehova. (Le 5:5–6:7) Lekani Paulosi wakayowoya kuti: “Kuyana na Dango, pafupifupi vinthu vyose vikutozgeka na ndopa, ndipo kwambura kuti ndopa zathiskika chigowokero palije.” (Heb 9:22) Ndipouli, ndopa za nyama zikawuskirangapothu yayi zakwananga izo munthu wachita kweniso kumovwira kuti waŵe na njuŵi yituŵa. (Heb 10:1-4; 9:9, 13, 14) Kweni phangano liphya kwizira mu sembe yakuwombora iyo Yesu Khristu wakapeleka, likovwira kuti para munthu wagowokereka, zakwananga ziwukirepothu. (Yer 31:33, 34; Mt 26:28; 1Ko 11:25; Efe 1:7) Nanga ni apo Yesu wakaŵa pa charu chapasi, wakalongora kuti wali na mazaza kugowokera zakwananga apo wakachizga munthu wakufwa viŵaro.—Mt 9:2-7.
it-2-E 602-603
Kufikapo
Dango ilo Chiuta wakapeleka kwizira mwa Mozesi likaŵa lakufikapo. Dango ilo Chiuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli kwizira mwa Mozesi likaŵa na vinandi. Likasazgangaposo ndondomeko ya usembe kweniso sembe zakupambanapambana za nyama izo ŵanthu ŵakapelekanga. Pakuti Dango likafuma kwa Chiuta, likaŵa lakufikapo. Kweni Dango pa ilo lekha, usembe, kweniso sembe izo ŵanthu ŵakapelekanga, vikawovwira yayi kuti ŵanthu awo ŵakaŵa pasi pa Dango ŵaŵe ŵakufikapo, ndipo ivi vikukolerana na ivyo mpositole Paulosi wakayowoya. (Heb 7:11, 19; 10:1) M’malo mwakuti Dango liwombore ŵanthu ku kwananga na nyifwa, ilo likawovwira waka kuti kwananga kumanyikwe makora. (Ro 3:20; 7:7-13) Dango pamoza na vyose ivi, vikafiska mulimo wake uwo Chiuta wakapelekera. Dango likaŵa nga ni “mulinda” withu wakutilongozgera kwa Khristu ndipo likaŵa “muzgezge wa vinthu viwemi ivyo vikwiza.” (Ga 3:19-25; Heb 10:1) Ntheura apo Paulosi wakayowoyanga “ivyo Dango likatondekanga kuchita chifukwa likaŵa lakulopwa kwizira mu thupi,” (Ro 8:3) ntchakuwonekerathu kuti wakayowoyanga za ŵasembe Ŵachiyuda awo ŵakatondekanga ‘kuponoska’ ŵanthu awo ŵakaŵateŵeteranga nga umo lemba la Ŵahebere 7:11, 18-28 likuyowoyera, (ŵasembe aŵa ŵakasankhikanga kuyana na Dango ndipo ŵakaŵa na mulimo wakupeleka sembe kweniso ndiwo ŵakanjiranga mu malo ghatuŵa chomene pa zuŵa la mphepiska na ndopa zakupelekera sembe). Nangauli sembe izo Ŵaisrayeli ŵakapelekanga zikaŵawovwiranga kuŵa paubwezi na Yehova, kweni zikaŵakumbuskangaso kuti mbakwananga. Ndivyo mpositole Paulosi wakayowoyanga apo wakati sembe izo ŵakapelekanga ‘zikaŵazgora ŵakufikapo yayi awo ŵakasendeleranga kwa Chiuta’ kuti ŵaŵe na njuŵi yituŵa. (Heb 10:1-4; yaniskani na Heb 9:9.) Wasembe mukuru wakatondeka kupeleka sembe yakuti yiwombore ŵanthu kukwananga. Sembe ya Yesu pera ndiyo yingawombora ŵanthu ku kwananga na nyifwa.—Heb 9:14; 10:12-22.
Ivyo Tasambira
it-1-E 249-250
Ubatizo
Luka wakati Yesu wakalombanga panyengo iyo wakabatizikanga. (Lu 3:21) Kweniso uyo wakalemba kalata ya Ŵahebere wakati apo Yesu wakiza “mu charu,” (kung’anamura wati wababika waka yayi, nesi apo wakaŵa kuti wandamanye kuŵazga, kweni apo wakajipeleka kuti wabatizike na kwamba uteŵeti wake) wakayowoya mazgu nga agho ghali pa Salmo 40:6-8 (LXX): “Sembe na vyakupeleka mukavikhumba yayi, kweni mukaninozgera thupi. . . . Wonani, niza (mu mupukutu muli kulembeka vya ine) kuzakachita khumbo linu, A Chiuta.” (Heb 10:5-9) Yesu wakababikira mu mtundu wa Chiyuda, mtundu uwo Chiuta wakachita nawo Phangano la Dango. (Ek 19:5-8; Ga 4:4) Ntheura apo Yesu wakaluta kwa Yohane kuti wabatizike wakaŵa kuti wali kale mu phangano na Yehova Chiuta. Apa Yesu wakachita chinthu chapadera kuluska icho chikakhumbikwanga kuyana na Dango. Wakajipelekanga kwa Adada ŵake kuti wachitenge “khumbo” lawo mwakuyana na thupi ilo ‘ŵakamunozgera’ kuti wapeleke, mwakuti wawuskepo sembe za nyama izo zikapelekekanga mwakuyana na Dango. Mpositole Paulosi wakati: “Kwizira mu ‘khumbo’ ili, tatuŵiskika na sembe ya thupi la Yesu Khristu ilo likapelekeka kamoza pera.” (Heb 10:10) Khumbo la Adada wake likaŵaso lakuti Yesu wakhozgere Ufumu wa Chiuta, ntheura ichi ntchinyake icho Yesu wakajipelekera. (Lu 4:43; 17:20, 21) Yehova wakazomerezga kujipeleka uko Mwana wake wakachita, wakamuphakazga na mzimu utuŵa ndipo pamanyuma wakati: “Ndiwe Mwana wane wakutemweka, nkhukondwa nawe.”—Mrk 1:9-11; Lu 3:21-23; Mt 3:13-17.
SEPUTEMBALA 16-22
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | ŴAHEBERE 11
Ivyo Tasambira
it-1-E 804 ¶5
Chipulikano
Ŵanthu ŵakale Awo Ŵakaŵa na Chipulikano. Waliyose uyo wali mu ‘bingu likuru la ŵakaboni’ awo Paulosi wakayowoya, (Heb 12:1) wakaŵa na chifukwa chakukwana chakuŵira na chipulikano. Mwachiyelezgero, Abelu wakwenera kuti wakamanyanga layizgo la Chiuta lakukhwaskana na “mphapu” iyo yizamudinya mutu wa “njoka”. Ndipo wakawonanga kufiskika kwa vyose ivyo Yehova wakayowoya kwa ŵapapi ŵake mu munda wa Edeni apo wakaŵeruzganga. Apo ŵakaŵa kuwaro kwa munda wa Edeni, Adamu na banja lake ŵakafumanga vuchi pa chisko kuti ŵasange chingwa chifukwa charu chikatembeka ndipo chikamezganga minga na nthura. Abelu wakwenera kuti wakawonangaso apo Eva khumbo lake likaŵanga kwa mfumu wake, kweniso kuti mfumu wake wakamuwusanga. Tikukayika yayi kuti anyina wakayowoyanga vyakuŵinya ivyo ŵakapulikanga para ŵali na nthumbo. Chinyake ntchakuti pa nthowa yakunjilira mu munda wa Edeni, pakaŵa ŵakerubi kweniso lupanga lwamoto kujanda kuti ŵaleke kunjiramo. (Ge 3:14-19, 24) Wose uwu ukaŵa “ukaboni wakukhorweska” kwa Abelu wakuti ŵanthu ŵazamupona kwizira mu “mphapu” yakulayizgika. Ntheura na chipulikano Abelu “wakapeleka kwa Chiuta sembe” iyo yikaŵa yiwemi chomene kuluska ya Kayini.—Heb 11:1, 4.
SEPUTEMBALA 23-29
Ivyo Tasambira
w89-E-12/15 22 ¶10
Kupeleka Sembe Izo Zikukondweska Yehova
10 Ntheura Ŵahebere ŵakeneranga yayi “kupuluskika na visambizgo vyakupambanapambana vyachilendo,” vya Ŵayuda. (Ŵagalatiya 5:1-6) Visambizgo vyachilendo vikukhozga munthu yayi mu chipulikano, kweni ‘mtima wa munthu ukukhozgeka na lusungu lukuru lwa Chiuta’. Ntchakuwonekerathu kuti ŵanthu ŵanyake ŵakasuskananga pa nkhani ya vyakurya na sembe, lekani Paulosi wakati mtima ungakhozgeka na vyakurya yayi, “ivyo awo ŵakutangwanika navyo ŵakusanga phindu yayi.” Kutangwanika na vyakurya panji kusunga mazuŵa ghanyake vingawovwira munthu yayi kusanga chandulo mwauzimu. Munthu wakusanga chandulo mwauzimu para wakujipeleka kwa Chiuta na kuwonga sembe yakuwombora. (Ŵaroma 14:5-9) Nakuti sembe ya Yesu yikapangiska kuti sembe za Ŵalevi zileke kugwira ntchito.—Ŵahebere 9:9-14; 10:5-10.
SEPUTEMBALA 30–OKUTOBALA 6
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | YAKOBE 1-2
Ivyo Tasambira
it-2-E 253-254
Ungweru
Yehova ni ‘Wiske ŵa ungweru.’ (Yak 1:17) Padera pakuti ‘wakupeleka dazi kuti lingweluskenge muhanya, kweniso mwezi na nyenyezi kungweluska usiku,’ (Yer 31:35) Yehova wakupelekaso ungweru wauzimu. (2Ko 4:6) Dango lake, umo wakweruzgira kweniso Mazgu ghake, ni ungweru kwa wose awo ŵakukhumba kuti viŵalongozgenge. (Sa 43:3; 119:105; Zi 6:23; Yes 51:4) Wamasalimo wakalemba kuti: “Na ungweru winu tikuwona kungweluka.” (Sa 36:9; yaniskani na Sa 27:1; 43:3) Nga umo vikuŵira na ungweru wa zuŵa kuti ukuŵaliraŵalira m’paka “muhanya pakati,” nthowa ya ŵarunji nayo yikuŵaliraŵalira kwizira mu vinjeru vyakufuma kwa Chiuta. (Zi 4:18) Usange tikulondezga ivyo Yehova wakutisambizga ndikuti tikwenda mu ungweru wake. (Yes 2:3-5) Kweni usange munthu wakuŵikako mahara yayi ku visambizgo vya Yehova, ndikuti mwauzimu wali mu chisi. Ivi vikukolerana na ivyo Yesu wakayowoya kuti: “Usange jiso lako ndiheni, thupi lako lose liŵenge mu chisi. Usange ungweru uwo uli mwa iwe ni chisi, nawo mbukuru wa chisi ichi!.”—Mt 6:23; yaniskani na Do 15:9; 28:54-57; Zi 28:22; 2Pe 2:14.
it-2-E 222 ¶4
Dango
“Dango la Fumu.” “Dango la Fumu” ndakumanyikwa kweniso ndakuzirwa chomene pakati pa malango agho ŵanthu ŵakwendera. (Yakobe 2:8) Fundo yikuru ya Dango la phangano yikaŵa chitemwa; ndipo dango lakuti “Utemwenge mzengezgani wako nga umo ukujitemwera wamwene” (ilo ni dango la fumu) likaŵa lachiŵiri pa malango ghaŵiri agho pakajintha Dango lose na Zintchimi. (Mt 22:37-40) Nangauli Ŵakhristu ŵali pasi pa Dango la phangano yayi, kweni mwakuyana na phangano liphya ŵali pasi pa dango la Fumu Yehova na Mwana wake, Yesu Khristu.