Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
EPULERO 13-19
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | GENIZESI 31
“Yakhobe na Labani Ŵakachita Phangano la Mtende”
it-1-E 883 ¶1
Galidi
Pamanyuma pakuti ŵakolerana pa ivyo ŵakapambana maghanoghano, Yakhobe na Labani ŵakachita phangano la mtende. Ntheura Yakhobe wakatora libwe na kuliyimika ndipo wakaphalira “ŵabali” ŵake kuti ŵawunjike malibwe pa malo agha. Panji ŵakaghawunjika nga ni thebulu mwakuti ndipo ŵakalyera chakurya cha phangano. Pamanyuma malo agho pakaŵa chiwunjiko cha malibwe ichi, Labani wakaghathya zina la Chiaramu (Syrian) lakuti “Yegara-sahaduta.” Ndipo Yakhobe wakaghathya malo agha zina la Chihebere lakuti “Galidi,” kweni ng’anamuro ndimoza. Labani wakati: “Chiwunjiko cha malibwe ichi [Heb., gal] mbukaboni [Heb., ʽedh] pakati pa iwe na ine muhanya uno.” (Ge 31:44-48) Chiwunjiko cha malibwe chira ukawa ukaboni kwa wose awo ŵakajumphangapo. Nga umo vesi 49 likuyowoyera, Chigongwe cha Mulinda ukaŵa ukaboni wakuti Yakhobe na Labani ŵakolerana kuti ŵalutilirenge kusungilira mtende pakati pa iwo kweniso mbumba zawo. (Ge 31:50-53) Pati pajumpha nyengo, malibwe ghakagwirangaso ntchito yakuyana waka pa vyakuchitika vinyake. Ghakaŵanga ukaboni pa vyakuchitika vyakupambanapambana ku Ŵaisrayeli.—Jos 4:4-7; 24:25-27.
it-2-E 1172
Chigongwe cha Mulinda
Yakhobe wakawunjika malibwe ndipo chiwunjiko ichi, wakachithya zina lakuti “Galidi” (kung’anamura “kaboni”) kweniso “Chigongwe cha Mulinda.” Ndipo Labani wakati: “Yehova waŵe maso pakati pa ine na iwe para talekana.” (Ge 31:45-49) Chiwunjiko cha malibwe chira chikaŵakumbuskanga kuti Yehova wali maso ndipo wakawonanga umo Yakhobe na Labani ŵafiskirenge phangano lawo la mtende.
Ivyo Tasambira
it-2-E 1087-1088
Terafimu
Ivyo awo ŵakufukura vinthu vyakale ŵalikusanga ku Mesopotamiya na malo gha pafupi vikulongora kuti munthu uyo wali na terafimu ndiyo wakapikanga chiharo pa mbumba. Mwakuyana na chiphapha icho chikasangika ku chigaŵa cha Nuzi, vikulongora kuti usange mukweni wali na ŵachiuta aŵa wakaŵanga na mazaza kuluta ku khoti kuti wahare malo gha adadavyara ŵake awo ŵatayika. (Ancient Near Eastern Texts, edited by J. Pritchard, 1974, pp. 219, 220, and ftn 51) Mwakuyana na fundo iyi, panji Rakelo wakawona kuti ntchakwenelera kuti watore terafimu wa adada ŵake pakuwona kuti adada wake kanandi waka ŵakamupusikanga mfumu wake Yakhobe. (Yaniskani na Ge 31:14-16.) Pakuti terafimu wakaŵa wakuzirwa chomene kuti munthu wapokere chiharo, panji lekani Labani wakaŵikapo mtima kuti wamusange. Iyo wakafika na pakovwirana na ŵabali ŵake na kulondezga Yakhobe ulendo wa mazuŵa 7. (Ge 31:19-30) Kweni Yakhobe wakamanyanga yayi ivyo Rakelo wakachita (Ge 31:32), ndipo palije apo malemba ghakulongora kuti Yakhobe wakagwiliskira ntchito terafimu kuti wapoke chiharo ku ŵana ŵa Labani. Yakhobe wakaŵa navyo na ntchito yayi vikozgo. Nakuti Yakhobe mphanyi wakataya terafimu uyu. Chifukwa nyengo yinyake wakaphaliranga ŵamunyumba yake kuti ŵapeleke kwa iyo ŵachiuta ŵachilendo, na kuwundira musi mwa khuni likuru kufupi na Shekemu.—Ge 35:1-4.
EPULERO 20-26
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | GENIZESI 32-33
“Kasi Mukulimbikira Kuti Mupokere Vitumbiko?”
it-2-E 190
Kugontha, Kugolontha
Yakhobe Wakagonthanga. Apo Yakhobe wakaŵa na vyaka pafupifupi 97, wakalimbana na mungelo wa Chiuta usiku wose. Pa nyengo iyi mungelo uyu wakaŵa na thupi la wunthu. Yakhobe wakathera yayi pakulimbana na mungelo m’paka wakamutumbika. Apo ŵakajunthananga, mungelo wakakhwaska nyonga ya chigha cha Yakhobe, ndipo yikagweduka. Ntheura Yakhobe wakamba kugontha pakwenda. (Ge 32:24-32; Ho 12:2-4) Ichi chikamukumbuskanga Yakhobe kuti nangauli ‘wakaluska pakulimbana na Chiuta [mungelo wa Chiuta] na ŵanthu’ nga umo mungelo wakayowoyera, kweni wakamuluska nadi yayi mungelo wa Chiuta uyo ngwankhongono chomene. Yakhobe wakaluska chifukwa chakuti Yehova ndiyo wakazomerezga kuti walimbane na mungelo. Chiuta wakakhumbanga kuwona usange Yakhobe ngwakukhumbisiska nadi kupokera vitumbiko.
it-1-E 1228
Israyeli
Ili ni zina ilo Chiuta wakapeleka kwa Yakhobe apo wakaŵa na vyaka pafupifupi 97. Zina ili Yakhobe wakapokera usiku apo wakambukanga pa jambuko la Yaboku paulendo wakukakumana na mukuru wake Esau. Pa usiku uwu Yakhobe wakamba kujunthana na mungelo. Chifukwa chakuti Yakhobe wakathera yayi, zina lake likasintha. Ntheura wakapika zina lakuti Israyeli kulongora kuti Yehova wamutumbika Chifukwa cha chitatata chake. Chifukwa cha ivyo vikachitika pa usiku uwu, Yakhobe wakathya malo ghara zina lakuti Peniyeli. (Ge 32:22-31; wonani JACOB No. 1.) Pamanyuma apo Yakhobe wakaŵa ku Beteli, Chiuta wakawerezgaposo za kusintha kwa zina lake ndipo kufuma nyengo yira mpaka apo wakafwira wakachemekanga Israyeli. (Ge 35:10, 15; 50:2; 1Mi 1:34) Kweni mu Baibolo mumalo ghakujumpha 2,500 agho ghakuzunura za Israyeli ghakuyowoya vya mtundu panji kuti ŵana awo ŵakafuma mwa Yakhobe.—Ek 5:1, 2.
Ivyo Tasambira
it-1-E 980
Chiuta Chiuta wa Israyeli
Wati wajunthana na mungelo pa Peniyeli, Yakhobe wakapika zina lakuti Israyeli, ndipo pamanyuma pakuti waphemana na mukuru wake Esau, wakamba kukhala ku Sukoti ndipo pamanyuma ku Shekemu. Apo wakaŵa ku Shekemu, wakagura malo ku ŵana ŵa Hamori wiske wa Shekemu agho wakajinthapo hema lake. (Ge 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Pa malo agha wakazengapo jotchero na kulithya zina lakuti Chiuta, Chiuta wa Israyeli,” panji kuti “Chiuta ni Chiuta wa Israyeli.” (Ge 33:20) Pakuthya jotchero zina ili, wakalongora kuti wakazomera zina ilo Chiuta wakamupa, kweniso wakalongora kuwonga chifukwa Chiuta wakamwendeska makora pakuwelera ku Charu cha Layizgano.
EPULERO 27–MEYI 3
Ivyo Tasambira
it-1-E 600 ¶4
Debora
Mulezi wa Rabeka. Apo Rabeka wakafumanga panyumba ya Betuwelu na kuluta ku Palestina kwa mfumu wake Yisake, mulezi wake Debora nayo wakaluta nayo. (Ge 24:59) Wati wagwira ntchito kwa nyengo yitali mu nyumba ya Yisake, Debora wakazakaŵa wa munyumba ya Yakhobe. Ivi vikwenera kuti vikachitika pamanyuma pakuti Rabeka wafwa. Ukaboni ukulongora kuti Debora wakafwa pati pajumpha vyaka 125 kufuma apo Rabeka wakatengwera kwa Yisake, ndipo ŵakamusunga musi mwa chikhuni chikuru ku Beteli. Chikhuni ichi wakachithya zina lakuti Aloni-bakuti, kung’anamura kuti, “Chikhuni Chakulilirapo cha Oku.” Pakupeleka zina ili ku chikhuni ichi vikulongora kuti Yakhobe na ŵamunyumba yake ŵakamutemwanga chomene Debora.—Ge 35:8.