Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
NOVEMBALA 2-8
Ivyo Tasambira
it-2-E 884 ¶3
Vikumba vya Katubwi
Kasi Ŵaisrayeli Ŵakaŵasanganga Nkhu Ŵakatubwi? Usange Baibolo likuzunura mtundu unyake wa ŵakatubwi, ipo fumbo ndakuti kasi Ŵaisrayeli ŵakavisanganga nkhu vikumba vya katubwi? Nangauli kanandi ŵakatubwi ŵakutemwa kusangika ku malo ghakuzizima gha ku Arctic na Antarctic, kweni ŵakatubwi ŵanyake ŵakusangika ku malo ghakuthukira. Mazuŵa ghano ŵakatubwi ŵachoko waka ŵachali kusangika ku chigaŵa chinyake cha Nyanja ya Meditereniyani kweniso ku malo ghanyake uko kuli maji ghakuthukira. Mu vyaka ivyo vyajumpha ŵanthu ŵapangiska kuti ŵakatubwi ŵachepe, kweni mu nyengo yakale ŵakatubwi ŵakwenera kuti ŵakaŵa ŵanandi chomene ku Nyanja ya Meditereniyani na ku Nyanja Yiswesi. Cha kuumaliro wa 1832, buku linyake likayowoya kuti: “Ŵakatubwi ŵakasangikanga mu virwa vinandi vichokovichoko vya ku Nyanja Yiswesi nga mu vigaŵa vya Sinayi.”—An English edition of Calmet’s Dictionary of the Holy Bible (p. 139); Wonaniso The Tabernacle’s Typical Teaching, by A. J. Pollock, London, p. 47.
NOVEMBALA 9-15
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | LEVITIKO 1-3
“Chilato cha Sembe”
it-2-E 525
Sembe
Sembe Zakotcha. Sembe zakotcha zikapelekekanga zose panji kuti zamusuma kwa Chiuta. Ndipo pakaŵavya chigaŵa cha nyama icho ŵakeneranga kusidako. (Yaniskani na Ŵer 11:30, 31, 39, 40.) Ŵaisrayeli ŵakamuŵeyeleranga Yehova kuti wapokelere sembe yawo yakwananga nangauli yikawuskirangapothu yayi zakwananga zawo. Nga umo vikaŵira na “sembe zakotcha,” Yesu nayo wakajipeleka yose panji kuti wamsuma kuŵa sembe.
it-2-E 528 ¶4
Sembe
Sembe za Vyamuminda. Sembe za vyamuminda zikapelekekanga pamoza na sembe zawenenawene, sembe zakotcha, sembe za kwananga, kweniso vipambi vyakwamba. Kweni nyengo zinyake vinthu ivi vikapelekekanga pachekhapachekha. (Ek 29:40-42; Le 23:10-13, 15-18; Maŵ 15:8, 9, 22-24; 28:9, 10, 20, 26-28; chaputara 29) Ŵanthu ŵakapelekanga ivi pakumanya kuti Chiuta ndiyo wakaŵapanga vinthu ivi na kuŵatumbika. Kanandi ŵakapelekanga vinthu ivi pamoza na mafuta kweniso vyakununkhira panji kuti lubani. Pakupeleka sembe za vyamuminda, munthu wangasankha kupeleka ufu uwemi, tirigu wakukazinga, vibama vipepefu vyakukazinga pa jonjo panji mu mafuta. Zinyake mwa sembe za vyamuminda ŵakaŵikanga pa jotchero la sembe yakotcha, ndipo vinyake ŵakaryanga ŵasembe, ndipo usange ni sembe zawenenawene awo ŵapeleka nawo ŵakaryangako. (Le 6:14-23; 7:11-13; Maŵ 18:8-11) Sembe yiliyose ya vyamuminda ivyo ŵakapelekanga pa jotchero ŵakeneranga yayi kusazgako nthukumusi panji “uchi” (apa ŵakwenera kuti ŵakuyowoya za uchi wakufuma ku vikuyu panji mujwere wakufuma ku vipambi) uwo ungapanga nthukumusi.—Le 2:1-16.
it-2-E 526 ¶1
Sembe
Sembe zawenenawene (panji kuti sembe za chimango). Sembe zawenenawene izo zazomerezgeka kwa Yehova, zikalongoranga kuti awo ŵapeleka ŵali pa mtende na Yehova. Munthu uyo wapeleka sembe iyi na ŵamunyumba yake ŵakaryangako (mu luŵaza lwa chihema chakupatulika; mwakuyana na kaluso, ŵakajinthika visakasa mukati, mumphepete mwa makatani gha luŵaza; mu tempile, malo ghakulyerako ghakaŵangamo). Wasembe uyo wakadangiliranga pa nyengo iyi, wakapikanga chigaŵa chake ndipo ŵasembe ŵanyake awo ŵakagwiranga ntchito nawo ŵakapikanga chigaŵa chawo. Yehova wakapokeranga sungu liwemi kufuma ku mafuta gha sembe. Ndopa zikwimira umoyo ndipo zikapikanga kwa Chiuta. Ntheura vikaŵa nga kuti ŵasembe, ŵanthu awo ŵapeleka sembe, kweniso Yehova ŵakulyera lumoza chakurya kulongora kuti ŵali pamtende. Usange munthu waryako chakurya ichi uku ngwakufipirwa, (kufipirwa kwa mtundu uliwose uko kukazunulika mu Dango) panji kurya panyengo yambura kwenelera (mu nyengo yakuthukira chikambanga kuvunda) wakeneranga kudumulikako ku ŵanthu ŵakwake. Wakafipiskanga chakurya para warya uku ngwakufipirwa panji kurya chakurya icho ntchakunangika mu maso ya Yehova Chiuta. Ntheura wakalongoranga kuti wakuchindika yayi vithu vyakupatulika.—Le 7:16-21; 19:5-8.
Ivyo Tasambira
it-1-E 813
Mafuta
Chifukwa icho Chiuta wakaŵapira dango ili. Mwakuyana na Phangano la dango, ndopa na mafuta, vyose vikapelekekanga kwa Yehova pera. Mu ndopa muli umoyo ndipo ni Yehova pera uyo wakupeleka umoyo, ntheura zikaŵanga zake. (Le 17:11, 14) Mafuta ŵakaghawonanga kuti ntchigaŵa chakuzirwa chomene cha nyama. Ntheura kupeleka mafuta kuŵa sembe, vikalongoranga kuti Ŵaisrayeli ŵakumanya fundo yakuti vinthu viwemi chomene vikwenera kuŵa vya Yehova uyo wakupeleka vinthu vinandi chomene ku ŵanthu. Kweniso vikalongoranga kuti awo ŵakumusopa mbakukhumbisiska kupeleka viwemi chomene kwa Iyo. Chifukwa chakuti Ŵaisrayeli para ŵapeleka mafuta ŵakalongoranga kuti ŵakumupa viwemi chomene Yehova, lekani ŵakaphalirika kuti mafuta ŵaghawotchenge pa jotchero kuŵa “chakurya” cha “sungu liwemi” kwa Yehova. (Le 3:11, 16) Ntheura munthu wakazomerezgekanga yayi kurya mafuta chifukwa ghakaŵa ghakupatulika kwa Yehova, ndipo kurya mafuta kukalongoranga kuti munthu wakuyuyura wanangwa wa Yehova. Para munthu warya mafuta wakeneranga kukomeka. Kweni mwakupambana na ndopa, mafuta ŵakaghagwiliskirangaso ntchito zinyake, chomene mafuta gha nyama iyo yafwa yekha panji iyo yakomeka na chinyama chinyake.—Le 7:23-25.
NOVEMBALA 16-22
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | LEVITIKO 4-5
“Mupani Yehova Viwemi Chomene”
it-2-E 527 ¶9
Sembe
Sembe ya Mulandu. Sembe za milandu zikaŵanga sembe izo zikapelekekanga chifukwa cha milandu panji zakwananga zakupambanapambana. Sembe izi zikaŵanga za kwananga kwapadera, usange munthu wali na mulandu. Ndipo zikapambanangako na sembe zinyake za kwananga mu fundo yakuti sembe izi chilato chake chikaŵa kuwezgerapo wanangwa. Munthu wakapelekanga sembe iyi para wanangira wanangwa wa Yehova panji mtundu wake utuŵa wa Israyeli. Sembe ya mulandu yikawezgerangapo wanangwa wa Yehova uwo munthu waswa, kweniso kuwezgerapo wanangwa wa munthu wakwananga uyo wapera mwakuti waleke kupokera chilango pa kwananga kwake.—Yaniskani na Yes 53:10.
Ivyo Tasambira
it-1-E 1130 ¶2
Utuŵa
Vinyama na Vyamuminda. Ŵana ŵanalume ŵakwamba ŵa ng’ombe, mberere, na mbuzi ŵakaŵanga ŵakupatulika kwa Yehova, ndipo ŵakeneranga yayi kuwomboreka. Ŵakeneranga kupelekeka sembe, ndipo chigaŵa chinyake chikapikanga kwa ŵasembe ŵakutuŵiskika. (Maŵ 18:17-19) Vipambi vyakwamba kweniso vyakhumi vikaŵanga vyakupatulika, ndipo ŵakavipelekanga kuŵa sembe kweniso vyawanangwa vya milimo yakupatulika. (Ek 28:38) Vinthu vyose ivyo vikaŵa vyakupatulika kwa Yehova vikaŵanga vyapadera ndipo ŵanthu ŵakeneranga yayi kuvigwiliskika ntchito bweka. Chiyelezgero ni dango lakukhwaskana na vyakhumi. Usange munthu waŵika padera chinthu chinyake kuŵa chakhumi kwali ni tirigu, ndipo pamanyuma iyo panji wamunyumba yake watorapo vinyake kwambura kumanya na kuvigwiliskira ntchito, panji kuphika, munthu uyu wakaŵanga na mulandu kuti waswa dango la Chiuta lakuchindika vinthu vyakupatulika. Para vyaŵa nthena dango likatenge munthu uyu walipire panji kuti kuwezgerapo vinthu vyakupatulika ivyo wananga na kusazgirapo vinyake. Kweniso wakeneranga kupeleka mberere yanalume yambura kalema kuŵa sembe ya mulandu. Ntheura ŵanthu ŵakachindikanga chomene vinthu vyakupatulika chifukwa vikaŵanga vya Yehova.—Le 5:14-16.
Ivyo Tasambira
it-1-E 833 ¶1
Moto
Pa chihema na pa tempile. Pakusopa uko Ŵaisrayeli ŵakachitanga pa chihema kweniso pa tempile pakaŵanga moto. Mulenji uliwose kweniso mise para kwazgelera wasembe mukuru wakawotchanga vyakununkhira pa jotchero. (Ek 30:7, 8) Dango la Chiuta likatenge moto ulutilire kugolera pa jotchero la sembe yakotcha, ungazimwanga chara. (Le 6:12, 13) Pakuwona moto uwu, Ŵayuda ŵanyake ŵakagomezganga kuti Chiuta ndiyo wakabuska moto uwu mwamunthondwe. Nangauli ŵanandi ndimo ŵakagomezgeranga, kweni Malemba ghakukhozgera yayi fundo iyi. Mwakuyana na ulongozgi uwo Yehova wakapeleka kwa Mozesi pakwambilira, ŵana ŵa Aroni ndiwo ŵakeneranga kupemba “moto pa jotchero na kutambikapo nkhuni” pambere ŵandaŵikepo sembe pa jotchero. (Le 1:7, 8) Kweni pamanyuma pakuti usembe wa Aroni wakhazikiskika, kweniso pamanyuma pakuti ŵapeleka sembe, ndipo moto wakufuma kwa Yehova ukamyangura sembe iyo yikaŵa pa jotchero. Moto uwu panji ukafuma ku bingu ilo likaŵanga pa chihema. Moto wa munthondwe uwu ukapembeka pa jotchero na nkhuni yayi, ndipo “ukamyangura sembe yakotcha na mafuta ivyo vikaŵa pa jotchero.” Ntheura moto uwo ukagoleranga pa jotchero kwambura kuzimwa, ukwenera kuti ukaŵa wakusazgikana, wakufuma kwa Chiuta, kweniso uwo ukaŵa kale pa jotchero. (Le 8:14–9:24) Mwakuyana waka, mwamunthondwe moto wakufuma kwa Yehova ukamyangura sembe yakotcha, Solomoni wati wamara waka kulomba pa nyengo ya kupatulira tempile.—2Mi 7:1; wonaniso Malemba ghakulondezgapo agha kuti muwone apo Yehova wakagwiliskira ntchito moto mwamunthondwe pakuzomera sembe izo ŵateŵeti ŵake ŵakapelekanga. Ŵer 6:21; 1Ma 18:21-39; 1Mi 21:26.
si-E 27 ¶15
Buku la mu Baibolo Nambara 3—Levitiko
(3) Munthu wakeneranga kupeleka sembe ya kwananga para wachita kwananga mwambura kumanya. Mtundu wa nyama iyo ŵakapelekanga sembe ukathembanga pa munthu uyo wananga. kasi uyo wananga ngwasembe, mtundu wose wa Israyeli, mulongozgi panji munthu waka? Mwakupambana na sembe zawanangwa na sembe zawenenawene izo munthu wakapelekanga para wakhumba, kweni munthu waliyose wakeneranga kupeleka sembe ya kwananga.—4:1-35; 6:24-30.
NOVEMBALA 30–DISEMBALA 6
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | LEVITIKO 8-9
“Ukaboni Wakuti Yehova Wakutumbika”
it-1-E 1207
Kwimika
Mozesi wakageziska Aroni na ŵana ŵa Aroni, Nadabu, Abihu, Eliyazara, na Itamara (panji wakaŵalangura kuti ŵageze ŵekha) pa chiŵiya chamkuŵa icho chikaŵa pa luŵaza na kumuvwarika Aroni chakuvwara cha uchindami cha wasembe mukuru. (Maŵ 3:2, 3) Aroni wakavwalikika chakuvyara chapadera, icho chikimiranga mikhaliro yinyake na udindo uwo wakaŵa nawo pakuŵa wasembe. Pamanyuma Mozesi wakaphakazga chihema na vyose ivyo vikaŵamo, jotchero la sembe zakotcha, chiŵiya chakugezeramo na viteŵetero vyake vyose. Mwakuchita nthena, wakavituŵiska, na kuvipatura kuti vigwilenge ntchito pa mulimo wa Chiuta pera. Paumaliro Mozesi wakaphakazga Aroni mwakumupungulira mafuta pa mutu.—Le 8:6-12; Ek 30:22-33; Sa 133:2.
it-1-E 1208 ¶8
Kwimika
Pa zuŵa la nambara 8, ŵasembe ŵakaŵa kuti ŵasambizgika kweniso ŵakunozgeka kwambapo mulimo wawo, ndipo kwanyengo yakwamba ŵasembe aŵa ŵakadangilira pa mulimo uwu (kwambura kovwirika na Mozesi), ndipo ŵakapeleka sembe za kuphepiskira mtundu wose wa Israyeli chomene pa nkhani ya kuŵatozga ku zakwananga zakubabika nazo kweniso chifukwa chakuleka kugomezgeka uko ŵakachita pakusopa tholi lagolide ivyo vikamukondweska yayi Yehova. (Le 9:1-7; Ek 32:1-10) Apo ŵasembe ŵaphya aŵa ŵakamalizganga kupeleka sembe kakwamba, Yehova wakalongora kuti wazomerezga sembe izi kweniso ŵasembe aŵa mwakutumizga moto mwamunthondwe uwo ukamyangura sembe pa jotchero. Moto uwu ukwenera kuti ukafuma mu mzati wa bingu ilo likaŵanga pachanya pa chihema.—Le 9:23, 24.
Ivyo Tasambira
it-2-E 437 ¶3
Mozesi
Chiuta wakaŵika Mozesi kuŵa muphemaniski wa Phangano la Dango pakati pa Ŵaisrayeli. Uwu ukaŵa udindo ukuru chomene uwo munthu munyake wandapikepo kupaturako Yesu uyo ni Muphemaniski wa phangano liphya. Mozesi wakamijira pa buku la phangano ndopa za sembe za nyama, kwimira Yehova, ndipo (ŵanalume ŵalara ŵakwenelera kuti ŵakimira) Ŵaisrayeli. Mozesi wakaŵazgira ŵanthu buku la phangano, ndipo ŵanthu ŵakazgora kuti, “Mazgu ghose agho Yehova wayowoya tichitenge.” (Ek 24:3-8; Heb 9:19) Mozesi pakuŵa Muphemaniski wakaŵa na udindo wakulaŵilira mulimo wakuzenga chihema kweniso viteŵetero vyake ndipo Chiuta wakamuphalira umo vikwenera kuŵira. Kweniso wakaŵa na mulimo wa kwimika ŵasembe pa udindo, wakaphakazga chihema, na kuphakazga Aroni na mafuta ghapadera kuŵa wasembe mukuru. Iyo wakalaŵilirangaso apo ŵasembe ŵakwamba ŵakambanga kuchita mulimo wawo.—Ek chaputara 25-29; Le chaputara 8, 9.