Disiembre

Jtos stalelal Jesus ti toj echʼ xa noʼox labal sba ta kʼelele jaʼ ti xaʼibe xkʼuxul jvokoltik ta skoj li kʼusi ta jnuptantik li jpasmulilutike. Kʼalal liʼ toʼox oy ta balumile, xkuxet noʼox yoʼonton xchiʼuk «li buchʼutik xkuxet yoʼontonike»; okʼ xchiʼuk «li buchʼutik ch-okʼike» (Rom. 12:15). Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal jun yoʼonton sutik tal ta cholmantal li 70 ta voʼ yajchankʼoptake, «xkuxet tajek yoʼonton» laj yaʼi sba ek (Luk. 10:17-21). Pe kʼalal laj yil ti ep buchʼutik chat yoʼontonik ta skoj ti cham li Lasaroe, «toj kʼux laj yaʼi ta yoʼonton xchiʼuk mu xa noʼox x-echʼ yuʼun chaʼi» (Juan 11:33). Akʼo mi jaʼ jun tukʼil krixchano echʼ li Jesuse, la xkʼuxubin li jpasmulil krixchanoetike xchiʼuk laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton. ¿Kʼusi tijbat-o yoʼonton ti jech la spase? Jaʼ ta skoj li kʼanelal yuʼune. Toj echʼ xa noʼox kʼux ta yoʼonton li krixchanoetike (Prov. 8:31). Taje jaʼ tijbat-o yoʼonton sventa xojtikin lek li kʼusitik tsnopike. Xi chalbe smelolal li jtakbol Juane: «Xojtikin skotol li kʼusitik oy ta yoʼonton li krixchanoetike» (Juan 2:25). w19.03 20 ¶1, 2

Li Satanase la spojbe skotol li kʼusi oy toʼox yuʼun li Jobe, jech kʼuchaʼal skʼulejal, yaj-abteltak xchiʼuk ti kʼu toʼox yelan ojtikinbile. Pe mu teuk noʼox echʼ yoʼonton li Satanase, la smilbe xtok li lajunvoʼ xnichʼnab ti skʼanojan tajeke xchiʼuk laj yakʼbe chinetik ta sjunul sbekʼtal ti mu noʼox albajuk xkʼuxule. Li yajnil eke och ta vul oʼonton xchiʼuk xi laj yalbe li smalale: «¿Me yoquel to staoj yav jun avoʼnton o? Tuchʼo ta utel li Diose, chaman xa». Vaʼun li Jobe och ta snopben ti jaʼ mas lek ti xchame, pe tukʼ-o laj yakʼ sba. Li Satanase yan-o xa kʼusi la spas, yuʼun jaʼ xa la stunesbe li oxvoʼ yamigotak Jobe. Li stukike oy jayibuk kʼakʼal ay svulaʼanik li Jobe pe mi jaʼuk bu la spatbeik yoʼonton, kʼajomal noʼox laj yalbeik mantal xchiʼuk tsots la stsakik ta utel. Xkoʼolaj ti xi laj yalbeike: «Jaʼ yakal chakʼbot avokol li Diose xchiʼuk mu sventauk mi tukʼ avoʼonton chavakʼ aba o mi muʼyuk. Xata-o li kʼusitik yakal chanuptane yuʼun chopol krixchanoot» (Job 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6). w19.02 4 ¶7, 8

Mu skotoluk velta chopol kʼalal oy kʼusi ta jxiʼtatike. Kalbetik junuk skʼelobil. Lek kʼalal chijxiʼutik spasel li kʼusi chopol chil Jeovae. Ti xiʼikuk ta spasel kʼusi chopol li Adan xchiʼuk Evae, muʼyuk la stoy sbaik ti jechuke. Pe mu jechuk la spasik, yuʼun kʼalal la stoy sbaike «ta ora ijam satic», jaʼ xkaltik, laj yaʼibeik smelolal ti la saʼ smulike. Ta melel, jaʼ noʼox la sjelubtasbe yalab xnichʼnabik li mulil xchiʼuk lajelale. Ta skoj ti laj yilik o laj yaʼibeik smelolal ti la stoy sbaik ta stojolal li Jeovae, lik kʼexavikuk ta skoj ti tʼanalike xchiʼuk la saʼ kʼusi xpix-o sbaik (Gén. 3:7, 21). Kʼuchaʼal chkiltike, maʼuk chopol kʼalal chijxiʼ spasel li kʼusi chopol chil Jeovae, li kʼusi mu stakʼ jxiʼtatike jaʼ li lajelale. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Jtotik ta vinajele yakʼojbutik xa xpoxil yoʼ xuʼuk xijkuxi ta sbatel osil. Mi ta jsutes koʼontontik ta melel kʼalal ta jsaʼ jmultike, chakʼutik ta perton mi oy xchʼunel koʼontontik li ta pojelal laj yakʼ Xnichʼone. ¿Kʼuxi van chkakʼtik ta ilel ti oy xchʼunel koʼontontik li ta pojelale? Jaʼ mi chkakʼbe jkuxlejaltik xchiʼuk mi chkichʼtik voʼe (1 Ped. 3:21). w19.03 5, 6 ¶12, 13

Li j-israeletike ep tajek srasonaltak yuʼunik yoʼ stojbeik ta vokol li Jeovae. Yuʼun laj yakʼ tal lajuneb vokoliletik ta Ejipto sventa xuʼ xpojatik lokʼel ta mosoile. Ta tsʼakal jutuk xtoke, laj yichʼik pojel li ta Tsajal Nabe; li Jeovae la slajes li yajsoltarotak ajvalil ta Ejiptoe. Ta skoj ti laj yichʼik koltaele, la skʼejintaik jun kʼejoj sventa smuyubtaik li Jeovae. ¿Kʼu van sjalil laj yakʼik ta ilel ti snaʼ stojik ta vokole? Kʼalal oy kʼusitik yan la snuptanik ta jelavele, chʼay ta sjolik ti laj yichʼik koltaele xchiʼuk muʼyuk xa la stojik ta vokol (Sal. 106:7). Xi chal li Vivliae: «Scotolic iliquic ta bicʼtalvulajetel ta stojol li Moisés xchiʼuc Aarone», pe jaʼ laj yichʼ chopol kʼoptael laj yaʼi li Jeovae (Éx. 16:2, 8). Chopol laj yaʼi sba li Jeovae, jaʼ yuʼun ta mas jelavele, laj yal ti te chchamik ta taki xokol balumil li buchʼutik la stoy sbaik li vaʼ kʼakʼale, jaʼ xa noʼox muʼyuk li Josue xchiʼuk Kalebe (Núm. 14:22-24). w19.02 17 ¶12, 13

Li Jesuse muʼyuk la skʼan ti tsots xa skʼoplal xichʼ ilele xchiʼuk ti yan xa sba kʼusi la spas li ta snaʼobil slajele. Mu jechuk la spas, yuʼun laj yalanbe yajtakboltak ti lekuk noʼox sba spasik jujun jabil li snaʼobil slajele xchiʼuk ti oyuk noʼox smelolale (Juan 13:15; 1 Kor. 11:23-25). ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel ti jech la spase? Jaʼ ti muʼyuk tstoy sbae. Kʼupil chkaʼitik ti bikʼit yakʼoj sba li Ajvalil kuʼuntik ta vinajele (Filip. 2:5-8). ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik Jesus ti bikʼit laj yakʼ sbae? Jaʼ ti masuk tsots skʼoplal xkiltik li yantike (Filip. 2:3, 4). Jnoptik li kʼusi la spas kʼalal jun xa ox akʼobal skʼan xchame. Li stuke snaʼoj ti chopol tajek ti kʼu yelan chichʼ milele, akʼo mi jech, jaʼ mas la svul yoʼonton ta svokol li yajtsʼaklomtake. Vaʼun, lik spatbe yoʼonton li vaʼ akʼobale, la xchanubtasan xchiʼuk la stsatsubtasan (Juan 14:25-31). Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti jaʼ mas tsots skʼoplal chaʼi ti lekuk oyik li yantike. Toj echʼ xa noʼox lek skʼelobil laj yakʼ ta ilel sventa bikʼit xkakʼ jbatike. w19.01 21 ¶5, 6

Kʼalal chakʼan chavakʼ aloʼile, ¿mi sik chexan chavaʼi aba o mi ch-alub akʼob chavaʼi? Mu atukuk ti jech chavaʼi abae. Jutuk mu jkotoltikuk chijxiʼ yakʼel li jloʼiltike. Lek ti jech chavaʼi abae, yuʼun chavakʼ ta ilel ti bikʼit chavakʼ abae xchiʼuk ti jaʼ mas toyol skʼoplal chavil li yantike. Li Jeovae lek chil li buchʼu bikʼit chakʼ sbaike (Sal. 138:6; Filip. 2:3). Pe tskʼan xtok ti xavichʼ ta mukʼ ta aloʼil xchiʼuk ti xapatbe yoʼonton li ermanoetike (1 Tes. 5:11). Teuk ta ajol ti skʼanojot li Jeovae xchiʼuk ti chakʼbot stsatsal avoʼonton yoʼ spas avuʼune. Jkʼeltik junantik beiltaseletik ta Vivlia ti xuʼ skoltautike. Li Vivliae chakʼ jnaʼtik ti jkotoltik onoʼox muʼyuk tukʼ li jkʼopojeltike (Sant. 3:2). Jech xtok, li Jeova xchiʼuk li ermanoetike muʼyuk bu smalaojik ti lek xa tajek xkakʼ jloʼiltike (Sal. 103:12-14). Li ermanoetike jaʼ kutsʼ kalaltik ta mantal xchiʼuk jkʼanoj jbatik ta jujuntal (Mar. 10:29, 30; Juan 13:35). Jaʼ yuʼun, snaʼojik ti oy onoʼox bu chijchʼay kʼopoje. w19.01 8 ¶3; 10, 11 ¶10, 11

Li avie, mu xa toj kʼunuk ta pasel li kʼusi tskʼanbot Jeovae, pe maʼuk skʼan xal ti mu stakʼ ta j-echʼele. Li Jeovae tskʼan ti xakʼupin li akuxlejale xchiʼuk ti lekuk kʼusitik xatae. Jaʼ tskoltaot sventa lek xbat akuxlejal avi ti keremot toe xchiʼuk ti kʼu sjalil kuxulote. Sventa xkaʼibetik lek smelolal taje, jkʼeltik batel kʼusi koltaatik-o li j-israeletik sventa xuʼuninik li Albil Balumile. Kʼalal jutuk xa ox skʼan x-ochik batel ta Albil Balumil li j-israeletike, muʼyuk albatik yuʼun Dios ti xchanik lek sventa xtojobik ta paskʼop xchiʼuk ta soltaroale (Deut. 28:1, 2). Mu jechuk la skʼanbe, jaʼ noʼox laj yalbe ti skʼan xchʼunik li smantaltake xchiʼuk ti spat yoʼontonik ta stojolale (Jos. 1:7-9). Li voʼotike xuʼ van muʼyuk smelolal chkiltik li kʼusi kʼanbatike. Pe lek tajek li kʼusi albatike, yuʼun li j-israeletike ep ta velta koltaatik yuʼun Jeova sventa stsal yuʼunik li jkanaanetike (Jos. 24:11-13). Sventa spas kuʼuntik li kʼusi tskʼan Diose, skʼan oyuk xchʼunel koʼontontik. Mi oy kuʼuntik li talelal taje, lek-o me chbat li jkuxlejaltike. Taje jech-o oy sbalil li avie. w18.12 25 ¶3, 4

Junantike yiktaojik kʼusi melel ta skoj ti muʼyuk lek laj yaʼiik kʼalal laj yichʼik jambel smelolal junuk versikulo ta Vivliae. Jlom xtoke jmoj xa sjolik xchiʼuk li jvalopatinej mantaletik o li krixchanoetik ti tskontrainik li kʼusi jchʼunojtike. Jaʼ la snopik ti chnamajik ta stojolal Jeova xchiʼuk li tsobobbaile (Evr. 3:12-14). Toj lek jechuk ti muʼyukuk chʼay li xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk ti lajuk spat yoʼontonik ta stojolal Jesus jech kʼuchaʼal la spas li jtakbol Pedroe. Oy junantike yikʼaluk van muʼyuk laj yakʼik venta ti ta kʼunkʼun lik yiktaik li kʼusi melele. Li Vivliae ta skoʼoltas ta jkot varko ti kʼunkʼun chjoche ochel ta yut nab li buchʼutik jech tsnuptanike (Evr. 2:1). Mu van skotoluk oy ta yoʼontonik yiktael li kʼusi melele, pe ta skoj ti laj yakʼik kʼunibuk ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk li Jeovae, kʼot onoʼox yorail ti muʼyuk xa lek laj yil-o sbaike. w18.11 9 ¶5, 6

Kʼalal oy ta koʼontontik ti xkichʼtik chanubtasel mas sventa xijtun ta stojolal Jeovae, xuʼ van xnoj kuʼuntik li kʼusi chichʼ kʼanel sventa xijbat li ta Chanob vun sventa j-al lekil aʼyejetik yuʼun Ajvalilal yuʼun Diose. Li ta chanob vun taje te chichʼ chanubtasel ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti yakal chtunik ta tsʼakal ora yoʼ xtunesatik mas li ta s-organisasion Jeovae. Jech oxal, li buchʼutik tskʼan chbatik li ta chanob vun taje skʼan xchʼamik ti bu chtakatik batel kʼalal mi tsuts li xchanunike. ¿Mi oy ta avoʼonton chabat li ta chanob vun taje xchiʼuk ti oyuk kʼusi xabain mas li ta steklumal Jeovae? (1 Kor. 9:23). Li yajtunelutik Jeovae oy ta koʼontontik ti xkakʼtik ta ilel sil kʼakʼal li slekil koʼontontike, ti jnaʼuk xijkʼanvane, ti oyuk xkʼuxul koʼontontike xchiʼuk ti jkoltatik li yantike. Mi jech ta jpastike, jun noʼox koʼontontik, chakʼ xkuxetel koʼontontik xchiʼuk chakʼ jmuyubajeltik (Gal. 5:22, 23). Mu ventauk li kʼusitik yakal ta jnuptantike, xuʼ me xijmuyubaj kʼalal ta jchanbetik slekil yoʼonton Jeova xchiʼuk ti te jkʼoplaltik ti jaʼ jchiʼiltik ta abtele (Prov. 3:9, 10). w18.08 27 ¶16-18

Xuʼ van oy buchʼu xi sjakʼbe sbae: «¿Mi oy van junuk srasonal ti xuʼ xtuchʼ snupunel li jun yajtsʼaklom Kristo xchiʼuk ti xchaʼnupune?». Li Jesuse jamal laj yakʼ ta ilel kʼusi tsnop ta sventa li xtuchʼel nupunele, xi laj yale: «Tsloʼla snup xchiʼil li buchʼu tsutes-o yajnil xchiʼuk ti chikʼ yan antse, xchiʼuk mi oy junuk velta tsmalalin yan vinik li jun ants ti kʼalal sutesoj-o xa li smalale, tsloʼla li snup xchiʼile» (Mar. 10:11, 12; Luk. 16:18). Li Jesuse yichʼoj ta mukʼ li nupunele xchiʼuk oy ta yoʼonton ti jechuk xilik li yantike. Mi oy buchʼu tsabe kʼusiuk noʼox srasonal yoʼ xtuchʼ snupunel sventa xnupun xchiʼuk yan krixchanoe: yakal chmulivaj. Taje jaʼ jech chil li Jeovae, yuʼun ta sat stuke, muʼyuk tuchʼem li snupunelike, jun-o sbekʼtalik chil. Li Jesuse laj yal ti buchʼu tsutes-o yajnil ti chʼabal smule, mi maʼuk ta skoj mulivajele, xuʼ me stsʼuj ta mulil li yajnile, ¿kʼu yuʼun jech laj yal li Jesuse? Yuʼun li vaʼ kʼakʼale, li sutemal antse xuʼ van x-och ta yoʼonton ti saʼ yan smalal sventa sta li kʼusi jtunel yuʼune. Pe ta sat Jeovae yakal tsloʼla li smalale. w18.12 11 ¶8, 9

Li Abakuke jun yoʼonton kom kʼalal loʼilaj xchiʼuk li Jeovae, jech oxal, jun xa yoʼonton la smala kʼusi tspas li Diose. Maʼuk ti jlikel noʼox jech laj yaʼi sba ti jun yoʼontone, yuʼun ta mas tsʼakale, xi to laj yale: «Ta jmala caʼay cʼusi ora ch-acʼbat svocolic yuʼun Dios li [j-utsʼintavanejetike]» (Hab. 3:16). ¿Kʼusi oxtos chakʼ jchantik li stalelal Abakuke? Baʼyel, skʼan mu xkikta jbatik ta spasel orasion akʼo mi jnuptantik vokoliletik. Xchibal, jchikintatik skotol li kʼusi chal Jeova ta Skʼope xchiʼuk li ta s-organisasione. Xchiʼuk yoxibal, skʼan jpat lek koʼontontik ta stojolal Jeova ti yakʼojbe xa yorail sventa slajes li vokolile xchiʼuk ti oyuk smalael kuʼuntik eke. Mi jech la jpastik kʼuchaʼal li Abakuke, jun noʼox koʼontontik xchiʼuk tskoltautik yoʼ xkuch batel kuʼuntik. Li spatobil koʼontontike tskoltautik yoʼ oyuk smalael kuʼuntike, taje jaʼ tskoltautik xtok yoʼ xijmuyubaj noʼox akʼo mi oy jvokoltik. Li spatobil koʼontontik xtoke tskoltautik yoʼ jpat koʼontontik ti persa oy kʼusi tspas li Jtotik ta vinajele (Rom. 12:12). w18.11 15, 16 ¶11, 12

¿Kʼu yelan chil Jeova kʼalal ta jmakbetik yok li yantike? Xi laj yal li Jesuse: «Li buchʼu tsmakbe yok junuk li buchʼu bikʼit yakʼoj sba ti oy xchʼunel yoʼontone, jaʼ me mas lek mi tsjokʼanbeik mukʼta ton ta snukʼ jech kʼuchaʼal li bu tsjoyoyin vuroe xchiʼuk ti akʼo yichʼ jipel ochel ta nabe» (Mar. 9:42). Mu ta naʼeteluk ti chopol tajek chil Jesus ti jech chichʼ pasele. Ta skoj ti jech stalelal li Stot eke, xuʼ jchʼuntik ti chopol tajek chil Jeova kʼalal oy buchʼu mu sventauk chaʼi mi smakbe yok ta mantal junuk yajtsʼaklom Kristoe (Juan 14:9). ¿Mi jaʼ jech ta jnoptik kʼuchaʼal li Jeova xchiʼuk Jesuse? ¿Kʼusi chakʼ ta ilel li kʼusitik ta jpastike? Kaltik noʼox ti nopem tajek xkaʼitik ti jmeltsan jbatik lek xchiʼuk ti ta jtʼujtik lek li jkʼuʼ jpokʼtike, pe jaʼ to chkaʼitike oy la junantik ermanoetik ti chopol chaʼi sba kuʼuntike o ti chtijbat-o yoʼontonik sventa xmulivajike. ¿Kʼusi van ta jpastik? ¿Mi ta van jten ta koʼontontik li kʼusi lek chkil jtuktik sventa xkakʼbetik yilik ti jkʼanojantike? w18.11 25 ¶9, 10

¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti tukʼuk koʼontontik ta jujuntale? Yuʼun li Satanase xchopol kʼoptaoj li Jeovae xchiʼuk jaʼ jech spasoj ta jtojolaltik ek. Li jtoyba anjel taje laj yikʼubtasbe sbi li Jeovae, yuʼun laj yal ti jaʼ la jun chopol ajvalile, ti jaʼ la tspas li kʼusi tskʼan stuke xchiʼuk ti muʼyuk la tukʼ kʼusi tspase. Kʼux ta alel, li Adan xchiʼuk Evae jaʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal li Satanase vaʼun la stoy sbaik ta stojolal li Diose (Gén. 3:1-6). Kʼalal te toʼox nakalik ta nichimaltik Eden li Adan xchiʼuk Evae, xuʼ ox ep ta tos kʼusi spasik sventa masuk to skʼanik li Jeovae. Pe bu chata, kʼalal la stijluik li Satanase, te laj yakʼik ta ilel ti muʼyuk tsʼakal skʼanojik li Jeovae o ti muʼyuk skʼanojik ta melele. Li ta skʼakʼalil Job xtoke, oy to kʼusi yan laj yichʼ chibalkʼoptael, jaʼ liʼe: ¿mi oy van krixchanoetik ti tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal Jeova ta skoj ti skʼanojike? Jaʼ xkaltik, ¿mi xuʼ tukʼ xakʼ sbaik li krixchanoetike? (Job 1:8-11). Li Diose skʼanoj tajek li yajtunele akʼo mi maʼuk tukʼil krixchano xchiʼuk ti tsaʼ smul kʼuchaʼal voʼotike. w19.02 3, 4 ¶6, 7

Kʼalal tstaik kʼusi melel ta sventa Ajvalilal yuʼun Dios li buchʼutik tsaʼike, toj ep sbalil chilik. Li Jesuse laj yal ti xkoʼolajik kʼuchaʼal «jun jmanolajel ti nom snaʼ xanav sventa tsaʼ perla ton ti toj lekike. Kʼalal la sta jpʼej perla ton ti toj toyol stojole, bat, bat xchon ta anil li kʼusitik oy yuʼune, vaʼun la sman» (Mat. 13:45, 46). Taje xkoʼolaj kʼalal laj kojtikintik li kʼusi melel ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk li yan chanubtaseletik ta Vivliae. Ta skoj ti ep sbalil laj kiltike, oy kʼusi la jpastik ta anil sventa jtatike. Kʼalal ep-o sbalil chkiltike, muʼyuk chlokʼ ta koʼontontik xchonel (Prov. 23:23). Pe kʼux ta alel, oy junantik yajtuneltak Diose muʼyuk xa ep sbalil chilik li kʼusi melele xchiʼuk xchonojik xa. Pe mu me jechuk jpastik li voʼotike, jaʼ mas lek ti jchʼuntik-o li mantal ti xijxanav-o ta stojolal li kʼusi melele (3 Juan 2-4). Taje jaʼ te smakoj ti jaʼuk mas tsots skʼoplal xkil li ta jkuxlejaltike xchiʼuk ti jechuk xijkuxiutik kʼuchaʼal chal li mantale. w18.11 9 ¶3

Li Jeovae laj yalbe j-israeletik ti mu to stsakik ta kʼop li Jerikoe. Xi albatik li kʼusi skʼan spasike: «Bat joyibtaic jun velta ta jujun cʼacʼal li lume. Vaquib cʼacʼal jech xapasic. [...] Ta svucubal cʼacʼale joyibtaic vucubuc velta». Junantik soltaroetike xuʼ van xi la snopike: «Jecheʼ noʼox chbat kakʼ jvokoltik jnaʼ xchiʼuk jecheʼ noʼox ta jchʼay jkʼakʼaltik». Pe li Jeova ti jaʼ li Jbeiltasvanej ta Israele snaʼoj lek ti kʼu yuʼun jech laj yale. Ta skoj ti la xchʼunik li kʼusi albatike, tsal yuʼunik li Jerikoe xchiʼuk muʼyuk la stsakik ta kʼop li soltaroetike. Jech xtok, jaʼ tsatsub-o li xchʼunel yoʼontonike (Jos. 6:2-5). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li jun loʼil liʼe? Bakʼintike xuʼ van mu xkaʼibetik lek smelolal li kʼusitik chkʼot ta nopel yuʼun li s-organisasion Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta voʼnee, laj yichʼ alel ti mu stakʼ jtunestik li selularetik, komputadoraetik o yan kʼusitik kʼalal chijchanunaj ta jtuktike, kʼalal ta jcholtik mantale xchiʼuk kʼalal chijbat ta tsobajeletike. Pe li avie, xuʼ van chkakʼtik venta ti oy sbalil kʼalal ta jtunestik mi jaʼo xuʼ chkiltike. Jech oxal, skʼan jchʼuntik li kʼusitik chal s-organisasion Jeova akʼo mi mu xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi chichʼ kʼanele. Kʼalal chkiltik ti oy sbalil ti ta jchʼuntike, mas stsatsub-o li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk mas to jmoj tsobolutik. w18.10 23 ¶8, 9

Li jgalileaetike oy tajek ta yoʼontonik ti xkʼot ta ajvalil yuʼunik li Jesuse, taje jaʼ ta skoj li kʼusi yabinojik ta stojolale, jech la skʼanik ek li yajchankʼoptake. Sta-o tajek chilik ti xkʼot ta ajvalil yuʼunike, yuʼun lek snaʼ xchanubtasvan, snaʼ xpoxtavan xchiʼuk xuʼ yuʼun smakʼlinel li krixchanoetike. Kʼalal laj xa ox smakʼlin jutuk mu voʼmil viniketik li Jesuse, «laj yakʼ venta [...] ti chtal xa tsakatuk sventa chchotanat ta ajvalile», jaʼ yuʼun «la skʼej sba batel stuk ta vits yan velta» (Juan 6:10-15). Ta yokʼomal, kʼalal mas xa ox van jun yoʼonton li krixchanoetike, li Jesuse bat ta jot nab Galilea, vaʼun lik yalbe krixchanoetik ti tal ta balumil yoʼ skoltaan ta mantale, maʼuk tal yakʼbe li kʼusi jtunel yuʼunik ta xkuxlejalike, jaʼ yuʼun xi laj yalanbee: «Abtejanik, pe maʼuk sventa chasaʼik li veʼlil ti snaʼ xlaje, jaʼ ta sventa li veʼlil ti te oy-o sventa kuxlejal sbatel osile» (Juan 6:25-27). w18.06 4 ¶4, 5

Li Jesuse laj yaʼibe smelolal kʼu yelan chaʼi sbaik li buchʼutik vochʼem chaʼi sbaik kʼuchaʼal junuk aje o li buchʼutik smelol xa te xleblun skʼakʼalik kʼuchaʼal junuk mechae. Lek snaʼ stsakvan ta mukʼ, oy slekil yoʼonton xchiʼuk oy smalael yuʼun (Mar. 10:14). Li voʼotike mu xchan kuʼuntik li kʼusi la spas Jesus ti xaʼibe smelolal xchiʼuk ti xtojob lek ta xchanubtasel li krixchanoetike. Pe oy kʼusi spas kuʼuntik, jaʼ ti jtsaktik ta mukʼ li krixchanoetik kʼalal ta jcholbetik mantale. Jech kʼuchaʼal ti jkʼeltik kʼu yelan ta jkʼopontike, ti kʼusi ora ta jchiʼintik ta loʼile xchiʼuk ti kʼu sjalil ta jkʼopontike. Li bankilal politikoetike, li yajval mukʼta pʼolmajebaletike xchiʼuk li bankilaletik ta relijione naka chopol kʼusi tspasik ta stojolal li epal krixchanoetike xchiʼuk muʼyuk tukʼ tspas li yabtelike. Jaʼ yuʼun, tenbil ta oʼontonal xchiʼuk ilbajinbil chaʼi sbaik (Mat. 9:36). Mu xa spat yoʼontonik ta stojolal junuk krixchano, mu xa xchʼunik li kʼusi chichʼik albele xchiʼuk muʼyuk xa spatobil yoʼonton chaʼi sbaik. Jech oxal, skʼan xvinaj ti oy smalael kuʼuntik kʼalal ta jkʼopontik li krixchanoetike xchiʼuk ti ta slekiluk koʼonton jpastike. Kakʼojtik venta ti jaʼ chchikintaik-o mantal krixchanoetik kʼalal chkichʼtik ta mukʼ xchiʼuk mi laj kakʼbetik yilik ti oyik ta koʼontontike, maʼuk noʼox ti ep kʼusi jchanojtik ta Vivliae o ti xijtojob tajek ta yalbel smelolal li kʼusi chkalbetike. w18.09 31, 32 ¶13, 14

¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti tsots skʼoplal chkiltik ti xkojtikintik li Diose xchiʼuk ti jaʼuk sbeiltasutike? Jaʼo kʼalal ta jchantik li Vivliae, kʼalal ta jchʼuntik li mantaletik yuʼun Diose xchiʼuk kʼalal jaʼ baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik ti xijtun ta stojolale. Mi jech ta jpastike, mas to chijmuyubaj xchiʼuk mas to jpʼel ta koʼontontik ta jchʼuntik ti chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj li Diose (Tito 2:13). Kʼalal lek chkamigoin jbatik xchiʼuk li Jeovae, jaʼ tskoltautik sventa jta jmuyubajeltik xchiʼuk sventa jechuk-o xijmuyubaj. Xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Kuxetuk avoʼontonik skotol ora ta stojolal li [Kajvaltik Jeovae]. Xi chkal yan veltae: ¡Kuxetuk avoʼontonik!» (Filip. 4:4). Sventa spas kuʼuntik taje, skʼan oyuk jpʼijiltik (Prov. 3:13, 18). Sventa jechuk-o xijmuyubaje, skʼan jchʼuntik-o batel li kʼusi chal Vivliae. Li Jesuse jamal laj yakʼ ta ilel ti toj tsots skʼoplale, yuʼun xi laj yale: «Mi anaʼojik li kʼusitik taje, xamuyubajik noʼox me mi jech chapasike» (Juan 13:17; Sant. 1:25). Taje toj tsots skʼoplal ti jech jpastik sventa lekutik ta mantale xchiʼuk ti xijmuyubajuk-oe. w18.09 18 ¶4-6

Li Epafrase xojtikin lek li ermanoetike xchiʼuk chat yoʼonton ta stojolalik. Oy onoʼox kʼusitik vokol chaʼi ek, yuʼun jaʼ xchiʼil ta chukel li Pabloe. Akʼo mi jech, mu teuk noʼox skʼeloj li kʼusitik chtun yuʼun ta mantal li yermanotake (Filem. 23). Yuʼun tskoltaan sventa xakʼ ta ilel ti skʼanojan xchiʼuk ti oy ta yoʼontone. Jaʼ yuʼun, oy me sbalil kʼalal ta jpastik orasion ta stojolal li kermanotaktike, pe mas to mi ta jtabetik ta alel li sbiike (2 Kor. 1:11; Sant. 5:16). Xuʼ me jnopbetik skʼoplal buchʼutik ta jkʼan chkalbetik sbi li ta j-orasiontike. Jech kʼuchaʼal la spas li Epafrase, jlom ermanoetike tspasik orasion ta stojolal ermanoetik ti jmoj stsobobbailike, junuk utsʼ alalil ti ep kʼusitik sbainojike, ti oy kʼusi tsots skʼoplal skʼan snopike o ti oy kʼusi yakal tsnuptanike. Pe skʼan mu jchʼay ta koʼontontik xtok li ermanoetik ti oy buchʼu chamem yuʼunike, li buchʼutik chil svokolik ta skoj li povreale, li buchʼutik jaʼtik to yiloj svokolik ta nojelal ta voʼ, nikel o yan kʼusi kʼot ta pasele xchiʼuk li buchʼutik chil svokolik ta skoj li paskʼope. Jamal xvinaj ti ep tajek buchʼutik skʼan jpasbetik orasion ta stojolalike. w18.09 5, 6 ¶12, 13

Kʼalal jech laj yal li Pabloe maʼuk noʼox laj yalbe skʼoplal li kʼusi x-ayan kuʼuntike, moʼoj, yuʼun te tsakal skʼoplal ti jpatik oʼontonale, ti jbeiltastik xchiʼuk ti jkoltatik li buchʼutik chtun yuʼunike (Ech. 20:31-35). Li voʼotike skʼan ta sjunuluk koʼonton jchʼak jkʼakʼaltik, xkakʼ kipaltik, ti jchikintatik li kʼusi chalike xchiʼuk ti jkʼantik li yantike; yuʼun li Pabloe maʼuk noʼox lokʼ ta ye ti jech skʼan jpastike, laj yakʼ ta ilel ta xkuxlejal. Li buchʼutik chchanbeik skʼoplal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li krixchanoetike chalik ti chakʼ la jmuyubajeltik kʼalal oy kʼusi ta jkʼelantike. Jlik vune chal ti mas la xmuyubaj chaʼi li krixchanoetik kʼalal oy kʼusi lek tspasik ta stojolal li yantike. Oy yan xtok li buchʼutik chchanbeik skʼoplal ti kʼu yelan chkaʼi jbatike chalik ti mas la oy smelolal jkuxlejaltik xchiʼuk oy la jbalil chkaʼi jbatik kʼalal ta jkoltatik li yantike. Jaʼ yuʼun, oy junantik li buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplale tstijbeik yoʼonton krixchanoetik yoʼ skoltaik yantik sventa mu masuk x-ipajik xchiʼuk ti xmuyubajikuk noʼoxe. ¿Mi labal sba chkaʼitik li kʼusitik chalike? Moʼoj, yuʼun jnaʼojtik ti jech onoʼox yalojbutik li Jpasvanej kuʼuntik ti chakʼ muyubajel mi oy kʼusi ta xkakʼtike (2 Tim. 3:16, 17). w18.08 22 ¶17, 18

Tspat tajek koʼontontik li jun albil kʼop laj yal Isaias ta sventa li Jesuse, xi laj yale: «Mu jaʼuc noʼox jech ta xchapan ti cʼu xʼelan ta xil ta sate; mu jaʼuc noʼox jech ta spas ti cʼu xʼelan chaʼay ta xchiquine. Tucʼ ta xchapan li bochʼotic mu snaʼ spoj sbaique» (Is. 11:3, 4). Kuxulutik ta jun balumil ti noj ta krixchanoetik ti anil kʼusi chopol tsnopik ta stojolal yantike, jaʼ yuʼun oy tajek ta koʼontontik ti jaʼuk xa xchapanvan li Jesus ti jaʼ jun tukʼil Jchapanvaneje, yuʼun maʼuk noʼox tstsak ta venta li jpat jxokontike. Ta skoj ti jpas mulilutike, mu xchanbe lek kuʼuntik stalelal li Jesuse. Li jujun kʼakʼal chjelave, oy kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik ta stojolal li yantike, pe bateltike, muʼyuk lek kʼusi ta jnoptik, yuʼun jaʼ noʼox ta jtsaktik ta venta li kʼusi chil jsatike. Jech oxal, xi laj yalbutik mantal li Jesuse: «Mu xa xatikʼik mulil ta skoj li kʼusi noʼox chavil ta asat atukike, moʼoj, tukʼuk xachapanvanik kʼalal chachapanvanike». Jamal xvinaj ti oy ta yoʼonton Jesus ti akʼo jchanbetik li stalelale xchiʼuk ti tukʼuk kʼusi jnoptike. w18.08 8 ¶1, 2

Muʼyuk xa chkaʼibetik yechʼomal ye ta vinajel li Diose. ¿Kʼuxi xa tskʼoponutik talel? Jaʼ xa tstunes li Vivlia sventa tsbeiltasutike. Jech xtok, chakʼbe xchʼul espiritu «li tukʼil jchabina» sventa xakʼ jveʼeltik ta mantale, jech kʼuchaʼal vunetik ti chichʼ pasel imprimire, li kʼusitik oy ta jpajinatik ta Internete, li videoetike xchiʼuk li vunetik ti stakʼ chikintaele (Luk. 12:42). Ti melel xkaltike, busanbil noʼox chkichʼtik akʼbel li jveʼeltik ta mantale. Li kʼusi laj yal ti te tsʼibabil kom ta Vivliae tspat koʼontontik, yuʼun snaʼoj kʼusi tspas li Diose xchiʼuk tslajesbe skʼoplal li vokolil chakʼbutik Satanas xchiʼuk li sbalumile. Jech oxal, ta sjunuluk koʼontontik jchikintatik li kʼusi chal Jeovae, vaʼun jech tstsal kuʼuntik li jvokoltik avie xchiʼuk li kʼusi chtal ta tsʼakale. Xi chalbutik li Vivliae: «Skʼan xkuch avuʼunik, yuʼun chavichʼik li kʼusi onoʼox albil skʼoplal chkʼot ta pasel mi laj xaʼox apasbeik li yabtel Diose» (Evr. 10:36). w19.03 13 ¶17, 18

Li Moisese jal tajek la sbeiltas talel li jteklum Israele, jaʼ yuʼun xuʼ van xi la sjakʼbe sba li Josuee: «¿Kʼu van yelan chaʼi sbaik ti jaʼ xa chlik jbeiltas li jchiʼiltake?» (Deut. 34:8, 10-12). Li buchʼutik chchanbeik skʼoplal Vivliae xi chalik ta sventa li teksto ta Josué 1:1 xchiʼuk 2: «Leʼ xa onoʼox tal ta voʼnee, mu aniluk chnop chaʼi li krixchanoetik kʼalal chkʼex junuk ajvalile». Li Josuee ta ora noʼox la spat yoʼonton ta stojolal Jeova akʼo mi oy srasonal ti xiʼ jutuke (Jos. 1:9-11). Toj lek ti jech la spase. Li Vivliae chal ti la stunes jun yaj-anjel Jeova sventa sbeiltas li Josue xchiʼuk li jteklum Israele. ¿Buchʼu van li anjel taje? Mu ta naʼeteluk ti jaʼ «li Kʼope», jaʼ xkaltik, li sba Nichʼon Diose (Juan 1:1; Éx. 23:20-23). Koliyal ti koltaatik yuʼun Jeova li j-israeletike, muʼyuk mas vokol laj yaʼiik sventa xlik spasik li kʼusi chal Josue ti jaʼ xa jbeiltasvanej yuʼunike. w18.10 22, 23 ¶1-4

Li Jeovae xojtikinan li buchʼutik ta sjunul yoʼonton chtunik ta stojolale xchiʼuk tstsakbe sbi li ta svun ti mu xchʼay ta oʼontonale. Oy me kʼusitik skʼan jpastik kʼalal te xa tsakal jbitik li ta svun Jeova ti mu xchʼay ta oʼontonale. Li Malaquiase laj yal ti skʼan jxiʼtatik li Jeovae xchiʼuk ti tsotsuk skʼoplal xkilbetik li sbie, yuʼun mi oy kʼusi yan chkichʼtik ta mukʼ o mi jaʼ chkichʼtik ta mukʼ junuk krixchanoe, ta me stupʼ lokʼel jbitik li ta livro sventa kuxlejale (Éx. 32:33; Sal. 69:28). Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼusi smakoj kʼalal chkakʼ jbatik ta stojolal li Diose? Maʼuk noʼox me skʼan xal ti chkalbetik ti ta jpasbetik li kʼusi tskʼan yoʼontone xchiʼuk ti chkichʼtik voʼe, moʼoj, yuʼun taje jkoj noʼox jech ta jpas ta jkuxlejaltik xchiʼuk xuʼ van anil noʼox xchʼay ta joltik. Pe mi ta jkʼan chkakʼtik ta ilel ti jaʼutik yajtunel li Jeovae xchiʼuk mi ta jkʼan chkichʼtik ta mukʼe, skʼan xvinaj sil kʼakʼal ta jkuxlejaltik ti ta jchʼunbetik li smantaltake (1 Ped. 4:1, 2). w18.07 23, 24 ¶7-9

Skʼan tsots xkakʼ kipaltik sventa xijyijub ta mantale, jaʼ xkaltik, ti x-epaj li yojtikinobil kuʼuntike xchiʼuk ti masuk xijpʼijube. Jaʼ yuʼun, ep ta velta chkichʼtik albel ti akʼo jchantik skotol kʼakʼal li Jvivliatike (Sal. 1:1-3). Kʼalal ta jchantik skotol kʼakʼal li Vivliae, jaʼ tskoltautik yoʼ xkaʼibeik smelolal li smantaltak xchiʼuk li beiltaseletik yuʼun Jeovae. ¿Mi jech oy ta koʼontontik spasel? Li mantal mas tsots skʼoplal skʼan jchʼuntike, jaʼ ti xijkʼanvane. Xi laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesuse: «Mi chakʼan abaik ta jujuntale, jaʼ jech tsnaʼ skotolik ti voʼoxuk kajchankʼopoxuke» (Juan 13:35). Li xchaʼitsʼin Jesus ti jaʼ li Santiagoe, xi laj yalbe skʼoplal li mantal taje: «Li mantal chal [ajvalile]» (Sant. 2:8). Xi laj yal ek li Pabloe: «Li skʼoteb ta pasel mantale jaʼ li kʼanelale» (Rom. 13:10). Muʼyuk labal sba chkaʼitik ti toj tsots skʼoplal li kʼanelale, yuʼun li Vivliae jamal chal ti «jaʼ kʼanelal li Diose» (1 Juan 4:8). w18.06 19 ¶14, 15

Akʼo mi jaʼ laj yakʼik ta preva Jeova li j-israeletike, pe jaʼ lik skʼakʼal yoʼonton li Moisese. Ta skoj ti muʼyuk la spajtsan sbae muʼyuk xa la snop lek li kʼusi lokʼ ta alel yuʼune. Ta skoj ti jaʼ la xchikinta Moises kʼusi chalik li j-israeletike, muʼyuk xa te laj yakʼ batel sat ta stojolal li Jeovae akʼo mi lek kʼusi la spas kʼalal la stoy sbaik ta sba velta li j-israeletike (Éx. 7:6). Pe kʼalal la stoy sbaik yan veltae, xuʼ van tavanem xa ox chaʼi Moises ti te stsʼikoj talel epal jabil li stoyobbailike, vaʼun jaʼ bat ta yoʼonton ti kʼu yelan chaʼi sbae, maʼuk ti xichʼ ta mukʼ li Jeovae. Akʼo mi jaʼ jun tukʼil j-alkʼop echʼ li Moisese, chʼay yoʼonton xchiʼuk la spas smul. Li avie, jutuk xa skʼan xij-och li ta achʼ balumil ti yaloj chakʼbutik li Jeovae, pe xuʼ me jech xkʼot ta jtojolaltik kʼuchaʼal Moises mi muʼyuk la jkʼel jbatike (2 Ped. 3:13). Jkotoltik oy ta koʼontontik stael li mukʼta matanal taje, jech oxal, skʼan teuk-o kakʼoj batel jsatik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti skotoluk ora jpastik li kʼusi oy ta yoʼontone (1 Juan 2:17). w18.07 15 ¶14-16

Li Satanase mu xuʼ stsatsal sujutik ta spasel li kʼusi mu jkʼantike (Sant. 1:14). Epal krixchanoetike mu xakʼik venta ti jaʼ yakal tspasik li kʼusi tskʼan Diabloe. Pe mi la xchanik li kʼusi chal li Vivlia une, jaʼ xa te tsnop stukik buchʼu tskʼan chtunik ta stojolal (Ech. 3:17; 17:30). Mi jpʼel ta koʼonton ta jchʼunbetik li smantal Diose, li Satanase muʼyuk me kʼusi xuʼ spas sventa jvalopatintik li Jeovae (Job 2:3; 27:5). Oy to kʼusitik mu spas yuʼunik li Satanas xchiʼuk spukujtake, ¿kʼusi jaʼ? Jaʼ ti mu xkʼel yuʼunik li kʼusi oy ta koʼontontik xchiʼuk ta jnopbentike. ¿Kʼuxi jnaʼojtik taje? Yuʼun li Vivliae muʼyuk chal mi spas yuʼunik taje. Li buchʼu noʼox chalbe skʼoplal ti xkʼel yuʼun li koʼontontike jaʼ li Jeova xchiʼuk Jesuse (1 Sam. 16:7; Mar. 2:8). Jaʼ yuʼun, mi jaʼ chkaltik xchiʼuk mi jaʼ ta jpastik li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae, xuʼ me jchʼuntik ta melel ti muʼyuk onoʼox bu chakʼ ti jech-o xkichʼtik ilbajinel yuʼun li Diabloe (Sal. 34:7). Skʼan xkojtikintik xchiʼuk skʼan pʼijukutik ta stojolal li kajkontratike, pe skʼan mu jxiʼtatik ta jyalel xtok. Akʼo mi jpasmulilutik, xuʼ stsal kuʼuntik, yuʼun jaʼ tskoltautik li Jeovae. Jech xtok, mi la jkontraintike, chjatav lokʼel ta jtojolaltik (Sant. 4:7; 1 Ped. 5:9). w18.05 26 ¶15-17

Nopo ti chabat ta jun kʼin ti toj tsots skʼoplale xchiʼuk ti jal chaxanav ta jkot autovus sventa xakʼote. Kʼalal chakʼot li ta skotleb autovuse, ep tajek autovusetik. Jaʼ chatsak li autovus ti jaʼ chikʼot batele. Muʼyuk chamuy ta jkot autovus ti jot-o bu chbate. Li kerem tsebetik avie jech tsnuptanik kʼuchaʼal taje. Chiʼik van tajek bakʼintik ta skoj ti ep kʼusi tsnop tspas ta xkuxlejalike. Pe mi snaʼoj lek ti bu chbatike, muʼyuk me bu chchʼayik ta be. Jaʼ tsmuyubtaik li Jeovae, jaʼ xkaltik, ti stsakik ta venta ta skotol li kʼusi tspas ta xkuxlejalike, jech kʼuchaʼal ta sventa li chanob vune, li abtelale xchiʼuk li ta utsʼ alalile. Te smakojbe skʼoplal xtok ti xakʼ yipalik ta stael li kʼusitik ta mantale. Li kerem tsebetik ti chakʼ ta yoʼonton chtunik ta stojolal Jeovae xuʼ xchʼunik ta melel ti ch-akʼbatik bendision yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti lek chbat li xkuxlejalike. w18.04 25 ¶1-3

Kʼot ta pasel yuʼun li kʼusi laj yal ta jamal li Jeftee. La stak batel ta Silo li stsebe sventa te xtun ta sjunul xkuxlejal li ta chʼulna pasbil ta nukule (Juec. 11:30-35). Kʼux laj yaʼi Jefte ti jech kʼot ta pasele, pe mas to van vokol laj yaʼi li stsebe. Akʼo mi jech, jpʼel ta yoʼonton la spas li kʼusi laj yal ta jamal li stote (Juec. 11:36, 37). La sten ta yoʼonton ti chnupune, ti chil yalabe xchiʼuk maʼuk mas tsots skʼoplal laj yil ti oyuk buchʼu x-ichʼbat komel li yosil xchiʼuk li sbi yutsʼ yalale. Jaʼ yuʼun, li tsebe skʼan tajek tsatsubtasel xchiʼuk patbel yoʼonton. Xi chal li Vivliae: «Li israeletique jech stalelic o ti chanib cʼacʼal ta jabil chbat yocʼtaic [o tskʼupil kʼoptaik] jujun jabil stseb Jefté scotol li tsebetic yuʼunique» (Juec. 11:39, 40). ¿Mi oy van buchʼutik jech skʼan tsatsubtasbel yoʼontonik xchiʼuk ti xichʼik kʼupil kʼoptael li avi eke? Oy. Yuʼun oy ep buchʼutik muʼyuk snup xchiʼilik xchiʼuk jaʼ batem ta yoʼontonik li «kʼusitik sventa [Kajvaltike]» (1 Kor. 7:32-35). w18.04 17 ¶10, 11

Kʼalal la stoy sba li Satanase, oy epal anjeletik jech la spasik ek. Oy kʼuuk yepal li anjeletik taje lajik ta loʼlael yuʼun Satanas kʼalal skʼan toʼox xtal li Nojelal ta voʼe, yuʼun tijbat yoʼontonik sventa xchiʼinik ta vayel li antsetik liʼ ta balumile. Taje xi chalbe skʼoplal ta jun lokʼolkʼop li Vivliae: «[Li dragone] ta sne la smec yalel tal jutuc mu oʼloluc li cʼanaletic ta vinajele; la sjip yalel cʼalal to ta banamil» (Apok. 12:3; 12: 4, Che; Gén. 6:1-4). Kʼalal laj spʼajik li Jeovae, laj yakʼik ta ilel ti jaʼ tskʼan tsnapʼan sbaik ta stojolal li Satanase. Pe ¿mi jecheʼ jinilvukʼul xanaʼ ti kʼu yelan oyik li Satanas xchiʼuk spukujtake? Moʼoj. Yuʼun chchanbe ti kʼu yelan lek chapal li Ajvalilal yuʼun Diose. Li Satanase spʼisoj sba ta jun ajvalil ek xchiʼuk xchapanoj kʼu yelan ch-abtej li spukujtake: svaʼanoj ta ajvaliletik, ta jpasmantaletik xchiʼuk ta ajvaliletik ta spʼejel balumil (Efes. 6:12). ¿Kʼusi to yan tspas li Satanase? Jaʼ ti tstunes organisasionetik sventa spas ta mantal li ajvalil krixchanoetike. w18.05 23 ¶5, 6

Bateltike, li Jtotik Jeovae tstukʼibtasutik ta skoj ti toj lek yoʼonton xchiʼuk skʼanojutike. Li Davide snaʼ stsak ta mukʼ li tukʼibtasele. Li Davide tsnopbe skʼoplal li tojobtaseletik chakʼ Diose xchiʼuk chakʼ persa ti xkoʼolajuk snopben xchiʼuke. Chakʼ ti akʼo xtukʼibtasat yuʼun li tojobtaseletike, jaʼ xkaltik, ti xjelbat xkuxlejale xchiʼuk ti xkoltaat sventa spas ta lekil krixchanoe. Mi jech chapas eke, chlik akʼan mas li Jeovae xchiʼuk chachʼunbe li smantaltake. Jech xtok, chatsatsub mas ta mantal. Xi laj yal jun ermana ti Christin sbie: «Kʼalal chichanunaj xchiʼuk ti ta jnopbe lek skʼoplale, xkoʼolaj chkaʼi ti jaʼ la stsʼibabun Jeova li kʼusi chal tee». Mi yijot xa ta mantale, li Jeovae chakʼbot yojtikinobil xchiʼuk chakʼbot apʼijil sventa oyuk noʼox smelolal xavil li kʼusitik x-ayan ta balumile xchiʼuk li kʼusi chkʼot ta stojolal ta jelavele. Xuʼ xachʼun ti jech tspas ta atojolale, yuʼun li stuke tskʼan ti jaʼuk xapas li kʼusi mas tsots skʼoplal ta akuxlejale, ti lekuk kʼusitik xkʼot ta nopel avuʼune xchiʼuk ti mu xa xiʼta li kʼusi chtal ta jelavele. Li j-alkʼop Isaiase laj yal ti chchabi Jeova li buchʼutik tspat yoʼontonik ta stojolal xchiʼuk ti chakʼbe jun oʼontonale (Is. 26:3). w18.12 26 ¶9, 10