Disiembre

¿Mi chapal xa ox sventa xichʼ voʼ li j-etiopia vinike? Li j-etiopia vinike «ay yichʼ ta mukʼ Dios ta Jerusalen» (Ech. 8:27). Li vinik taje jaʼ jun jyanlum ti koʼol xa kʼusi xchʼunoj xchiʼuk li judaetike. Xojtikin li kʼusi chal li Tsʼibetik ta Ebreo Kʼope xchiʼuk jaʼ te laj yaʼibe skʼoplal li Jeovae. Pe oy ta yoʼonton tskʼan chaʼibe batel mas smelolal, yuʼun kʼalal taat ta be yuʼun li Felipee, yakal tskʼelbe li svun j-alkʼop Isaiase (Ech. 8:28). Li j-etiopia vinike oy tajek ta yoʼonton tskʼan chaʼibe smelolal. Mu baluk noʼox laj yaʼi ti xojtikin li mantale, yuʼun tijbat yoʼonton sventa xbat kʼalal to ta templo ta Jerusalen sventa xbat yichʼ ta mukʼ li Jeovae. Li Felipee laj yakʼbe xchan ti jaʼ Mesias li Jesuse (Ech. 8:​34, 35). Ta skoj ti mas xa skʼanoj li Jeova xchiʼuk Jesuse kʼot ta nopel yuʼun ti skʼan chichʼ voʼe xchiʼuk ti skʼan stsʼakli batel li Jesuse. Li Felipee laj yakʼ venta ti chapal xae, jaʼ yuʼun laj yakʼbe yichʼ voʼ. w23.03 8, 9 par. 3-6

Muʼyuk me xmuyubaj kuʼuntik Jeova, mi mu meleluk xijkʼopoje (Prov. 6:​16, 17). Li krixchanoetike muʼyuk chopol chilik li jut kʼope, pe li voʼotike mu jechuk ta jpastik, ta skoj ti chopol chil li Jeovae (Sal. 15:​1, 2). Muʼyuk onoʼox ti yolbaj xa ta jutik kʼope, pe muʼyuk lek mi muʼyuk tsʼakal li kʼusi chkaltik sventa yanuk xa kʼusi snop li krixchanoetike. Mu me xijloʼiltavan xtok (Prov. 25:23; 2 Tes. 3:11). Mi laj kakʼtik venta ti oy xa buchʼu chlik loʼiltavanuke, jeltik li kʼusi chkalbeik skʼoplale xchiʼuk jaʼuk xkaltik li kʼusi tspat oʼontonale. Li krixchanoetik avie muʼyuk lek tstunes li skʼopojelike. Jaʼ yuʼun, skʼan xkakʼtik persa sventa jechuk xijkʼopoj kʼuchaʼal tskʼan Jeovae. Mi chkakʼtik persa sventa xichʼ-o ichʼel ta mukʼ Jeova ti kʼu yelan chijloʼilaj ta cholmantal, ta tsobajeletik xchiʼuk kʼalal ta jchiʼintik ta loʼil yantike, ta me xakʼbutik sbendision. Mi laj xa ox li chopol balumil liʼe, mas xa kʼun chkaʼitik ti xkichʼtik ta mukʼ Jeova li ta jkʼopojeltike (Jud. 15). w22.04 9 par. 18-20

Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal ti skʼanojutik tajek Jeova xchiʼuk Jesuse, tstij koʼontontik ti jkʼantik eke (1 Juan 4:10). Mas to ta jkʼantik kʼalal chkaʼibetik smelolal ti cham Jesus ta jtojolaltike. Li jtakbol Pabloe la stoj ta vokol taj eke, jaʼ yuʼun xi la stsʼibabe batel li jgalasiaetike: «Li Xnichʼon Dios ti […] la skʼanun xchiʼuk ti laj yakʼ sba ta jtojolale» (Gal. 2:20). Koliyal ti cham ta jtojolaltik li Jesuse, xuʼ xijnopaj ta stojolal Jeova xchiʼuk xijkʼot ta yamigo (Juan 6:44). Ta skoj ti oy kʼusi lek laj yil ta jtojolaltik li Jeovae, laj yakʼ ta matanal Xnichʼon sventa xkamigointik. Taje tstij koʼontontik sventa jkʼantik mas li Jeova xchiʼuk Jesuse. Jaʼ yuʼun, xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi tstij koʼonton spasel taje?». Ti jkʼanojtik Jeova xchiʼuk Kristoe tstij koʼontontik sventa jkʼantik li yantik eke (2 Kor. 5:​14, 15; 6:​1, 2). w23.01 28 par. 6, 7

Li Jeovae yakal tstunes Vivlia «sventa jmoj xtunik ta stojolal» li yajtuneltake. Kʼalal laj yakʼ ta tsʼibael li Vivliae, la skʼel ti xaʼibeikuk smelolal li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike (Luk. 10:21). Li Vivliae ta skʼelik epal krixchanoetik ta spʼejel balumil. Pe jaʼ noʼox xuʼ xaʼibeik smelolal kʼusi chal Vivlia xchiʼuk xakʼ ta xkuxlejalik li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike (2 Kor. 3:​15, 16). Te chvinaj spʼijil Jeova li ta Vivliae. Li stuke tstunes sventa xchanubtasutik ta jujuntal xchiʼuk sventa spat koʼontontik. Kʼalal ta jkʼelbetik li Skʼope, chkakʼtik venta ti oyutik tajek ta yoʼonton ta jujuntale (Is. 30:21). ¿Mi oy jtaojtik junuk teksto ta Vivlia ti sta-o tajek li kʼusi ta jnuptantike xchiʼuk ti la spat koʼontontike? Li Vivliae laj yichʼ tsʼibael sventa stabe sbalil ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik, pe ¿kʼuxi xa noʼox ti jtunel-o kuʼuntik li kʼusi chale xchiʼuk ti xkoltaj yuʼun ta jujuntal li krixchanoetike? Taje jaʼ ta skoj ti toj echʼ xa noʼox pʼij li buchʼu laj yakʼ ta naʼele (2 Tim. 3:​16, 17). w23.02 4, 5 par. 8-10

Li melel yajtsʼaklomutik Kristoe jkʼanojtik tajek li Jeovae xchiʼuk ta jkʼantik ti lekuk xijtun ta stojolale. Pe sventa spas kuʼuntike, skʼan ti oyuk kʼusi xkakʼ ta koʼontontik stael ta mantale, jech kʼuchaʼal ti xlekub jtalelaltike, ti oyuk kʼusi achʼ jchantik spasele xchiʼuk ti jkʼeltik kʼuxi xuʼ jkoltatik li yantike. Skʼan ti oyuk kʼusi xkakʼ ta koʼontontik stael ta mantal xchiʼuk ti xkakʼtik persa staele, yuʼun ta jkʼan ta jmuyubtabetik yoʼonton li Jtotik ta vinajele. Li Jeovae xmuyubaj kʼalal ta jtunestik li kʼusitik xijtojob spasel sventa xijtun ta stojolale. Jech xtok, ta jkʼantik chijchʼi-o batel ta mantal sventa masuk to jkoltatik li ermanoetike (1 Tes. 4:​9, 10). Jkotoltik skʼan xijchʼi-o batel ta mantal, mu ventauk ti kʼu xa sjalil ochemutik ta mantale. w22.04 22 par. 1, 2

Li ajvaliletike poʼot xa stsakik ta kʼop li Mukʼta Babilonia ti jaʼ skotol li jecheʼ relijionetik oy ta spʼejel balumile. Vaʼun, jaʼ te chlik-o li mukʼta tsatsal vokolile. ¿Mi chichʼik-o ta mukʼ Jeova epal krixchanoetik? Moʼoj. Li ta kapitulo 6 ta Apokalipsise, chal ti buchʼutik muʼyuk chtunik ta stojolal Jeovae tsaʼ spojobbailik li ta vitstike, jaʼ xkaltik, ta stojolal li ajvaliletik xchiʼuk li pʼolmajebaletik ta balumile. Ta skoj ti muʼyuk chakʼ sbaik ta stojolal Ajvalilal yuʼun Dios li krixchanoetik taje, chkʼotik ta yajkontra Jeova (Luk. 11:23; Apok. 6:​15-17). Kʼalal jaʼo yakal li mukʼta tsatsal vokolile, jelel ch-ilatik li yajtuneltak Jeova ti tukʼ yakʼoj sbaike. Yuʼun jaʼ noʼox stukik ti chtunik-o ta stojolal Jeova ta balumile xchiʼuk ti muʼyuk tskoltaik «li jtiʼvanej chonbolome» (Apok. 13:​14-17). w22.05 16 par. 8, 9

Li yajtuneltak Diose maʼuk noʼox chalik batel li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilale (Mat. 24:14). Yuʼun tskoltaik xtok li anjeletik ti chalbe skʼoplal ta kapitulo 8 kʼalal ta 10 ta Apokalipsise. Li anjeletik taje chalik kʼusitik vokolil tsnuptanik li buchʼutik tspʼajik li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun, li stestigoutik Jeovae kalojtik talel ti chichʼik lajesel li krixchanoetike, ti xkoʼolaj kʼuchaʼal «bot xchiʼuk kʼokʼ» chaʼiike. Li aʼyej taje chakʼ kiltik li kʼusi chpasbatik yuʼun Dios li sbalumil Satanase (Apok. 8:​7, 13). Jaʼ yuʼun, li krixchanoetike skʼan xaʼiik ti poʼot xa xichʼ lajesel li choplejal sventa sjel stalelalike xchiʼuk sventa kuxul xkomik mi tal li skʼakʼal yoʼonton Jeovae (Sof. 2:​2, 3). Ta skoj ti muʼyuk lek chaʼiik li krixchanoetike, skʼan tsotsuk koʼontontik. Li ta yorail mukʼta tsatsal vokolile, mas to me tsotsik li aʼyej chkaltike (Apok. 16:21). w22.05 6, 7 par. 18, 19

Jnopbetik skʼoplal li ermanoetik ti chil yalab xnichʼnabike. Oy xa onoʼox van yaʼiojik mantaletik ti chal kʼu yelan ta tsʼitesel li alab nichʼnabiletike. Pe kʼalal chil yalab xnichʼnabike, mas to tsots skʼoplal chaʼiik li beiltaseletik taje. ¡Ep tajek kʼusi chlik sbainik! Kʼalal oy kʼusi chjel ta jkuxlejaltike, mas tsots skʼoplal chkiltik junantik beiltaseletik ta Vivlia ti jnaʼojtik xa onoʼoxe. Li yajtunelutik Jeovae «jujun kʼakʼal» ta jchantik li Vivliae xchiʼuk ta jnopbetik skʼoplal jech kʼuchaʼal albatik ti skʼan spasik li ajvaliletik ta Israele (Deut. 17:19). Totil meʼiletik, ataojik jun mukʼta matanal ti stuk noʼox jeche: jaʼ ti xakolta avalab anichʼnabik yoʼ xojtikinik li Jeovae. Maʼuk noʼox skʼan xavalbeik skʼoplal li Jeovae, yuʼun skʼan xakoltaik sventa xlik skʼanik ta sjunul yoʼontonik. w22.05 26 par. 2, 3

Mu baluk noʼox ti chopol xkaʼi jbatik ta skoj li kʼusi chopol la jpastike, yuʼun skʼan ti jel li jtalelaltik xtoke. ¿Kʼusi tskʼel Jeova sventa x-akʼvan ta pertone? Jaʼ mi ta jel jkuxlejaltike, jaʼ xkaltik, ti xkiktatik spasel li kʼusitik chopole xchiʼuk ti jaʼuk xa jpastik li kʼusi tskʼan Jeovae (Is. 55:7). Kʼalal ta jel jkuxlejaltike, skʼan ti jel li kʼusi ta jnoptike, vaʼun ti xkakʼ jbatik ta beiltasel yuʼun li Jeovae (Rom. 12:2; Efes. 4:23). Skʼan xkiktatik komel li kʼusitik chopol ta jnoptik xchiʼuk ta jpastike (Kol. 3:​7-9). Pe teuk ta joltik ti jaʼ noʼox xuʼ xakʼutik ta perton Jeova mi chkakʼ xchʼunel koʼontontik ti laj yakʼ xkuxlejal Jesus ta jtojolaltike. Kʼalal chil Jeova ti yakal chkakʼtik persa ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jel jtalelaltike, chakʼutik ta perton koliyal ti laj yakʼ xkuxlejal li Xnichʼone (1 Juan 1:7). w22.06 6 par. 16, 17

Kʼalal la stoy sbaik ta stojolal Jeova li Adan xchiʼuk Evae, te lik talel ti chakʼbe sba svokolik li krixchanoetike (Ekl. 8:9). Jech kʼuchaʼal liʼe, junantik ti tsots yabtelike chilbajinik li yantike, oy buchʼutik ti chmajvanike, ti chmilvanike, ti chutilanik xchiʼuk ti tsibtasik li xchiʼilik ta chanune o yantik xtoke chopol kʼusi tspasbeik li yutsʼ yalalike. Jaʼ yuʼun, chijxiʼo yuʼun li yantike. ¿Kʼuxi tstunes Satanas taje? Lek xa chaʼi ti chijxiʼo yuʼun li yantike, vaʼun jaʼ tstikʼ ta koʼontontik sventa mu xa jcholtik mantal o ti mu xa jchʼuntik li yan smantaltak Jeovae. Stunesoj junantik ajvaliletik sventa spajtsanik li kabteltike xchiʼuk ti xkichʼtik kontrainele (Luk. 21:12). Ta skoj ti jaʼ sventainoj balumil li Satanase, epal krixchanoetike tspukik batel chopol aʼyejetik o tsjutik kʼop ta jtojolaltik sventa xkil jvokoltik. Li buchʼutik chchʼunik li jutbil kʼopetik taje xuʼ van tskontrainutik, tsnaʼleutik o chopol kʼusi tspasbutik (Mat. 10:36). Muʼyuk labal sba chkaʼitik ti jech tspas li Satanase, yuʼun jech xa onoʼox la spas li ta baʼyel sigloe (Ech. 5:​27, 28, 40). w22.06 16 par. 10, 11

¿Buchʼutik ti chichʼik ikʼel batel «ta spasel li kʼusi tukʼe»? Jaʼik li buchʼutik chchaʼkuxiike, li buchʼutik kuxul chjelavik ta Armajedone xchiʼuk li buchʼutik jaʼ to chvokʼik li ta achʼ balumile. Mi tsuts li Jmil Jabile, naka tukʼil krixchanoetik xa ox. Teuk ta joltik ti maʼuk skʼan xal ti chkuxi xa sbatel osil li buchʼu tukʼe. Kalbetik skʼoplal li Adan xchiʼuk Evae. Akʼo mi tukʼil krixchanoetik toʼox, skʼan xchʼunbeik smantal Jeova sventa xkuxiik sbatel osil. Pe mu jechuk la spasik (Rom. 5:12). Jech kʼuchaʼal laj xa kiltike, naka tukʼil krixchanoetik xa ox ta balumil mi tsuts li Jmil Jabile. Li krixchanoetik taje, ¿mi chakʼ sbaik ta ventainel ta sbatel osil yuʼun li Ajvalilal yuʼun Diose? ¿O mi tstoy van sbaik jech kʼuchaʼal la spasik li Adan xchiʼuk Evae? Skʼan jnabetik stakʼobil li sjakʼobiltak taje. w22.09 22, 23 par. 12-14

K’alal chavil kʼu yelan li jkuxlejaltik avie, xuʼ van vokol chavaʼi xchʼunel ti ta xlekub jkuxlejaltik ta jelavele. Ep buchʼutik muʼyuk xa skʼanoj li yutsʼ yalalike. Jutuk mu skotoluk li krixchanoetike mas xa sokem stalelalik, jaʼ noʼox tsaʼik li kʼusi tskʼan stukike xchiʼuk mas xa simaronik. Yantik xtoke mu xa spat yoʼontonik ta stojolal li buchʼu akʼbil tsots yabtelike. Taje chakʼ kiltik ti chlekub jkuxlejaltik li ta jelavele. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li krixchanoetike jaʼ xa jech stalelalik kʼuchaʼal chal ta 2 Timoteo 3:1 k’alal ta 5 ti te chal li kʼusi chkʼot ta pasel «ta slajebal xa kʼakʼale». Li jun krixchano ti lek snaʼ snopele mu xuʼ xal ti muʼyuk yakal chkʼot ta pasel li albil kʼop taje. Ti jech yakal chkʼot ta pasele, chakʼ kiltik ti yakal xa tspas mantal Jesukristo li ta Ajvalilal yuʼun Diose. Skotol li albil kʼopetik taje xkoʼolaj ta jun rompekabesa ti lek chkʼot ta yavil jujune xchiʼuk ti tskoltautik snaʼel bakʼin tslajes choplejal li Jeovae. w22.07 2 par. 1, 2

Kʼalal jaʼo lik li chamel COVID-19, laj kichʼtik albel kʼu yelan ta jelubtastik li jtsobajeltike xchiʼuk kʼuxi ta jcholtik mantal. Ta ora noʼox oy kʼusi laj yichʼ pasel sventa ta videoconferenciauk xjelav li jtsobajeltik xchiʼuk li asambleae. Jech xtok, ti xichʼ cholel mantal ta karta xchiʼuk ta telefonoe. Li Jeovae yakʼojbe bendision li kʼusitik ta jpastike. Epal Beteletike yalojik ti epajem li jcholmantaletike. Maʼuk noʼox, yuʼun ep ermanoetike lek kʼusi kʼotem ta pasel yuʼunik li ta cholmantale. Xuʼ van oy ermanoetik tsnopik ti ch-echʼ xa ta mas ti kʼu yelan chal j-organisasiontik ti skʼan jchabi jbatik ta skoj li chamele. Pe kakʼojtik venta ti toj lek li beiltasel kichʼojtik albele. Mi la jnopbetik skʼoplal ti kʼu yelan tsbeiltasutik li Jesuse, xuʼ me jpʼel ta koʼontontik ti chchabiutik li Jeova xchiʼuk li Xnichʼon mu ventauk li kʼusi chtal ta jelavele (Ebr.13:​5, 6). w22.07 13 par. 15, 16

Maʼuk noʼox skʼan jkʼupil kʼoptatik Jeova li ta j-orasiontike, yuʼun skʼan jtojbetik ta vokol xtok li kʼusitik yakʼojbutike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ti kʼupil sba skoloraltak li nichimetike, ti ep ta tos kʼusitik xuʼ jlajestik ti lek muike xchiʼuk ti jmoj kʼusitik xuʼ jpastik xchiʼuk li kamigotaktike. Jech chakʼbutik li jkʼanvanej Totil kuʼuntik ta skoj ti tskʼan ti xijmuyubajutike (Sal. 104:​12-15, 24). Mas to ta jtojbetik ta vokol ti yakʼojbutik epal veʼlil ta mantale xchiʼuk ti yaloj ti lek kʼusitik chakʼbutik ta jelavele. Xuʼ van xchʼay ta joltik stojbel ta vokol Jeova skotol li kʼusitik tspas ta jtojolaltike. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu jechuk xkʼot ta jtojolaltike? Xuʼ jtsaktik ta vun li kʼusi jkʼanojbetik Jeova ta orasione xchiʼuk jkʼelilantik li kʼusitik la jtsʼibatik sventa xkiltik kʼu yelan stakʼoj li j-orasiontike. Vaʼun, jtojbetik ta vokol (Kol. 3:15). w22.07 22 par. 8, 9

Jnaʼojtik ti mu baluk noʼox ti jsabetik smelolal li kʼusi melel chal ta Vivliae. Sventa jtabetik sbalile, skʼan jkuxlebintik, jaʼ xkaltik, ti xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantike. Mi jech ta jpastike, ta me xijmuyubaj (Sant. 1:25). ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik venta mi yakal ta jkuxlebintik? Jun ermano chal ti xuʼ jkʼeltik li kʼusi lek yakal ta jpastike xchiʼuk ti bu to skʼan xijlekube. Li jtakbol Pabloe xi laj yale: «Ti bu xa kʼalal chʼiemutike jaʼuk me jech lek xchapet jpastik batel li kʼusi jtamojtik xa batele» (Filip. 3:16). Ep kʼusitik lek chkʼot ta pasel kʼalal chkakʼtik persa sventa mu xkiktatik li mantale. Maʼuk noʼox ti chlekub jkuxlejaltike, yuʼun chmuyubaj kuʼuntik li Jeova xchiʼuk li kermanotaktike (Prov. 27:11; 3 Juan 4). ¡Taje jaʼ li srasonal oy kuʼuntik sventa jkʼantik li mantale xchiʼuk ti jkuxlebintike! w22.08 19 par. 16-18

Sventa xakʼik ta ilel ti skʼanojik Jeova xchiʼuk Jesus li moletike, skʼan ta slekil yoʼonton xchabibeik xchijtak li Jesuse (1 Ped. 5:​1, 2). Li jtakbol Pedroe albat ta jamal yuʼun Jesus ti skʼan jech spase. Ta skoj ti oxib to velta laj yal ti mu xojtikin li Jesuse, oy xa van tajek ta yoʼonton xakʼbe iluk Jesus ti skʼanoje. Kʼalal chaʼkuxiem xa ox li Jesuse, xi la sjakʼbe li Pedroe: «Simon xnichʼon Juan, ¿mi akʼanojun?». Vaʼun, li Pedroe laj yalbe ti skʼanoje. Laje, xi takʼbat yuʼun li Jesuse: «Chabio li kuni chijtake» (Juan 21:​15-17). Ti kʼu sjalil kuxi li Pedroe, ta slekil yoʼonton la xchabibe xchijtak li Kajvaltike. Vaʼun, jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti skʼanoje. ¿Kʼuxi xuʼ xakʼik ta ilel moletik ti tsots skʼoplal chilik li kʼusi albat yuʼun Jesus li Pedroe? Sventa xakʼik ta ilel ti kʼu to yepal skʼanojik Jeova xchiʼuk Jesuse, skʼan xakʼ ta yoʼontonik svulaʼanel ermanoetik sventa spatbeik yoʼontonik xchiʼuk ti skoltaik li buchʼutik chibajemik ta mantale (Esek. 34:​11, 12). w23.01 29 par. 10, 11

Muʼyuk me lek mi ta jnoptik ti muʼyuk buchʼu chaʼibe smelolal li kʼusi vokol chkaʼitik yiktaele. Taje jaʼ jun petsʼ. Yuʼun xuʼ van xakʼ jnoptik ti mu xa stsal kuʼuntik o ti mu xa x-iktaj kuʼuntik li kʼusi vokol chkaʼitike. Pe li Vivliae jelel kʼusi chal, yuʼun xi chale: «Akʼo mi yakal chavichʼik akʼel ta preva, li Diose chakʼ avilik xtok kʼuxi xuʼ xakolik sventa xkuch avuʼunik». Akʼo mi oy kʼusi chopol tajek tskʼan li koʼontontike, xuʼ tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal Jeova. Ta skoj ti tskoltautik li Jeovae, muʼyuk ta jpastik li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike. Ta skoj ti jpasmulilutike, oy onoʼox kʼusi chopol ta jnoptik xchiʼuk oy onoʼox kʼusi chopol tskʼan li koʼontontike. Kʼalal jech chkʼot ta jtojolaltike, jpʼeluk ta koʼonton jpʼajtik jech kʼuchaʼal la spas Jose kʼalal jatav lokʼel ta stojolal li yajnil Potifare (Jen. 39:12). Mu xkakʼtik spasutik ta mantal li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike. w23.01 12, 13 par. 16, 17

Li tukʼilale jaʼ jun stalelal Jeova ti mas tsots skʼoplale (Deut. 32:4). Li buchʼu tukʼe mu snaʼ xtʼujvan, taje jaʼ jech stalelal li Jeovae (Ech. 10:​34, 35). Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel kʼalal la stʼuj kʼusi kʼopal chichʼ tsʼibael li Vivliae. Li Jeovae laj yal ti ch-epaj li melel yojtikinobil li ta slajebal kʼakʼale, jaʼ xkaltik, ti epal krixchanoetik chaʼibeik smelolal li kʼusi chal Vivliae (Dan. 12:4). ¿Kʼuxi kʼotem ta pasel taje? Jaʼ ti yichʼoj jelubtasel ta jeltos kʼopetik, yichʼoj pasel imprimir xchiʼuk ep yichʼoj pukel li Vivliae xchiʼuk li yan vunetik ti lokʼem ta Vivliae. Li steklumal Jeovae sjelubtasojik li Vivliae, ta sliklej o ta jvokʼ noʼox ta mas ta 240 jeltos kʼopetik, jaʼ yuʼun buchʼuuk noʼox xuʼ sta ta moton li Vivliae. ¿Kʼusi lek kʼotem ta pasel yuʼun taje? Jaʼ ti ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik ta jeltos lumetik yakal chchʼamik «li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilale» yoʼ to mu xtal slajeb li kʼusitik chopole (Mat. 24:14). Li Jeovae jaʼ jun tukʼil Dios ti tskʼan ti x-ojtikinat yuʼun epal krixchanoetik kʼalal chchanbeik li Skʼope. ¿Kʼusi chtijbat-o yoʼonton? Jaʼ ti skʼanojutik tajeke. w23.02 5 par. 11, 12

¿Mi akʼanoj li tukʼilal yuʼun Diose? Tana van. Pe ta skoj ti jmulavilutike, xuʼ van jech xlik jnoptik kʼuchaʼal li krixchanoetik avi mi muʼyuk la jkʼel jbatike (Is. 5:20). Kʼalal ay ta balumil li Jesuse, li jnitvanejetik ta relijione toj tukʼ chaʼi sbaik. Pe li Jesuse jamal laj yalbe li smulike ti muʼyuk xkʼuxul yoʼontonik ta stojolal yantik xchiʼuk jaʼ chalik li kʼusi lek ta pasele xchiʼuk li kʼusi muʼyuke (Ekl. 7:16; Luk. 16:15). Oy buchʼutik jech stalelalik li avie, yuʼun tsnopik ti naka lek li kʼusitik tspasike. Mas tsots skʼoplal chaʼi sbaik xchiʼuk chopol chilik li kʼusitik tspas yantike. Chopol chil Jeova taje, yuʼun mu jaʼuk chakʼik ta ilel li tukʼilal yuʼune. Jaʼ jun kʼupil sba talelal li tukʼilale, ti jaʼ skʼan xal ti jaʼ ta jpastik li kʼusi lek chil Diose. Kʼalal chalbe skʼoplal tukʼilal li Vivliae, chakʼ ta aʼiel ti skʼan jtsaktik ta venta li smantal Jeovae. w22.08 26, 27 par. 3-5

Li Jesuse la spat yoʼonton ta stojolal li yajchankʼoptake akʼo mi oy kʼusi muʼyuk lek bat ta pasel yuʼunik (Juan 15:16). Kʼalal li Santiago xchiʼuk Juan la skʼanbeik ti masuk tsots yabtelik x-akʼbatik li ta Ajvalilal yuʼun Diose, li Jesuse muʼyuk la snop ti chtunik ta stojolal Jeova ta skoj noʼox ti oy kʼusi tskʼanike mi jaʼuk laj yal ti mu xa xuʼ xtunik ta yajtakboltake (Mar. 10:​35-40). Iktaat komel stuk xtok kʼalal jaʼo laj yichʼ chukele (Mat. 26:56). Pe li Jesuse jech-o la spat yoʼonton ta stojolalik. Akʼo mi snaʼoj ti oy spaltailike, skʼanojan-o «kʼalal to ta slajeb» (Juan 13:1). Kʼalal jaʼ toʼox chaʼkuxie, laj yakʼbe sbain li 11 ta voʼ yajtakboltak ti akʼo sbeiltasik li cholmantale xchiʼuk ti akʼo xchabibat li yuni chijtake (Mat. 28:​19, 20; Juan 21:​15-17). Lek ti la spat yoʼonton ta stojolalike, yuʼun tukʼ-o laj yakʼ sbaik ti kʼu sjalil kuxiik li ta balumile. Jech kʼuchaʼal laj kiltike, li Jesuse la spat yoʼonton ta stojolal li buchʼutik maʼuk tukʼil krixchanoetike. Taje tstij koʼontontik ti jechuk jpastik eke. w22.09 6 par. 12

Muʼyuk me chijxiʼ yuʼun Satanas mi jchʼunojtik lek ti skʼanojutik li Jeovae xchiʼuk ti xchiʼinojutik-oe. Kalbetik skʼoplal li jtsʼibajom yuʼun Salmo 118 ti tsots kʼusitik la snuptane. Oy toʼox ep yajkontratak. Junantike lek tsots yabtelik (versikulo 9 xchiʼuk 10). Bakʼintike, la svul tajek yoʼonton (versikulo 13). Jech xtok, tsots akʼbat mantal yuʼun li Jeovae (versikulo 18). Akʼo mi jech, xi laj yal li ta skʼejoje: «Muʼyuk chixiʼ». Snaʼoj ti kʼanbil-o yuʼun Jeova akʼo mi akʼbat mantal. Li jtsʼibajom yuʼun salmoe snaʼoj ti ta onoʼox xkoltaat yuʼun Dios mu ventauk li kʼusi xkʼot ta pasele (Sal. 118:29). Skʼan jchʼunojtikuk lek ti skʼanojutik ta jujuntal li Jeovae. Mi jchʼunojtik taje, jaʼ tskoltautik sventa jtsaltik liʼe: 1) ti chijxiʼ mi mu xkʼel kuʼuntik li kutsʼ kalaltike, 2) ti chijxiʼo yuʼun li yantike xchiʼuk 3) ti chijxiʼo yuʼun li lajelale. w22.06 14, 15 par. 3, 4

Skʼan xkakʼtik persa ti jaʼuk baʼyel xkakʼ ta jkuxlejaltik li yichʼel ta mukʼ Jeovae. Ta skoj ti jaʼ Jpasvanej kuʼuntike, sta-o ti xkichʼtik ta mukʼe (Apok. 4:11; 14:​6, 7). Jaʼ yuʼun, li kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan jpas ta jkuxlejaltike jaʼ ti xkichʼtik ta mukʼ «ta chʼul espiritu xchiʼuk ta melel» (Juan 4:​23, 24). Oy ta koʼontontik ti sbeiltasutik li xchʼul espiritu Dios sventa jechuk xkichʼtik ta mukʼ jech kʼuchaʼal chal ta Vivliae. Skʼan jechuk-o mas tsots skʼoplal xkiltik ti chijtun ta stojolal Jeova akʼo mi jaʼ te nakalutik ti bu mu xakʼik jpas kabteltike. Avie, oy mas ta sien kermanotik xchiʼuk kermanatik ti tikʼajtik ta chukel ta skoj ti jaʼik stestigotak Jeovae. Akʼo mi jech, xmuyubajik noʼox, yuʼun chakʼ yipalik sventa spasik orasion, chchanunajik xchiʼuk chalbeik batel skʼoplal li Jdiostike xchiʼuk li Ajvalilal yuʼune. Akʼo mi chkichʼtik labanel o kontrainel, xijmuyubaj ta skoj ti jnaʼojtik ti muʼyuk chiktautik li Jeovae xchiʼuk ti chakʼ jmotontike (1 Ped. 4:14). w22.10 9 par. 13

Li Jeovae chalbutik ta slivroal Proverbios tojobtaseletik ti jtunel-o kuʼuntik avi sventa lekuk noʼox oyutike. Jkʼeltik batel chaʼtosuk. Ba’yel, muyubajkutik noʼox xchiʼuk li kʼusitik x-ayan kuʼuntike. Xi chalbutik Proverbios 23:​4, 5: «Mu xalubtsan aba ta saʼel li kʼulejale [ . . . ], yuʼun jpʼel skʼoplal ch-ayan xikʼ kʼuchaʼal jkot aguila, vaʼun chvil batel ta vinajel». Akʼo mi jech, batem ta yoʼontonik saʼel takʼin li jkʼulejetike xchiʼuk li buchʼutik abol sbaike. Ta skoj taje, ep ta velta oy kʼusitik tspasik ti chopol-o chkom skʼoplalike, muʼyuk xa lek chil sbaik xchiʼuk yantik xchiʼuk ch-ipajik-o (Prov. 28:20; 1 Tim. 6:​9, 10). Xchibal, jnoptik lek li kʼusi chkaltike, yuʼun xuʼ jyayijestik li yantike. Xi chal Proverbios 12:18: «Kʼalal muʼyuk nopbil lek li kʼusi chichʼ alele, xkoʼolaj kʼuchaʼal sniʼ espada ti chyayijesvane, pe li yokʼ buchʼutik pʼijike chpoxtavan». Mas me lek chkil jbatik xchiʼuk yantik mi muʼyuk chijloʼiltavane (Prov. 20:19). w22.10 21 par. 14; 22 par. 16, 17

Li Esekiele skʼan xaʼibe smelolal li aʼyej skʼan xbat yale xchiʼuk skʼan xkʼot ta yoʼonton sventa xal batele. Oy kʼusi labal sba laj yakʼ venta kʼalal la slajes li balbalvune. Xi laj yale: «Toj lek chiʼ laj kaʼi kʼuchaʼal pom» (Esek. 3:3). Yuʼun tskʼupin tajek ti jaʼ yajkʼopojel Jeovae (Sal. 19:​8-11). Tstojbe tajek ta vokol Jeova ti tʼujat sventa xkʼot ta yaj-alkʼope. Ta tsʼakale, li Jeovae xi laj yalbe li Esekiele: «Akʼo ta avoʼonton xchiʼuk chikintao skotol li kʼusi chkalbote» (Esek. 3:10). Jaʼ jech laj yakʼbe ta aʼiel ti skʼan svules ta sjol li kʼusi chal li balbalvune xchiʼuk ti snopbe skʼoplale. Taje jaʼ tsatsubtasat-o xchiʼuk chakʼ-o venta ti tsots skʼoplal li aʼyej chbat yale (Esek. 3:11). Kʼalal laj yaʼibe smelolal li aʼyej albat yuʼun Dios xchiʼuk ti la xchʼune, chapal xa ox sventa xlik xchol mantal xchiʼuk ti spas li kʼusi akʼbat sbaine. w22.11 6 par. 12-14

¿K’usi xuʼ xapas mi vokol chavaʼi xchʼunel li k’usi chjel ta s-organisasion Jeovae? Ta sjunuluk avoʼonton xachʼun li kʼusi chjel ta s-organisasion Jeovae. Kʼalal jaʼo xanavik ta takixokol balumil li j-israeletike, li jkoatetike jaʼ chkuchik batel li xkaxail strato Jeovae (Num. 3:​29, 31; 10:33; Jos. 3:​2-4). Pe mu xa jechuk la spasik kʼalal kʼotik ta Albil Balumil li j-israeletike, yuʼun mu xa persauk ti sjelbeik yavil li xkaxail tratoe. Jaʼ yuʼun, kʼalal jaʼo ch-ajvalilaj li Salomone, junantik jkoatetike jaʼ la sbainik yan kʼusitik (1 Kron. 6:​31-33; 26:​1, 24). Li Vivliae muʼyuk chal ti lik bikʼtal kʼopojikuk li jkoatetike o ti lik skʼanik mas tsots yabtelik ta skoj ti oy toʼox kʼusi sbainojike. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti ta sjunuluk koʼontontik jchʼuntik li kʼusi chjel ta s-organisasion Jeova akʼo mi xjel li kʼusi jbainojtik toʼox spasele. Kʼusiuk li abtelal xavichʼ akʼbele, kʼupino me. Teuk ta ajol ti maʼuk xa tsots-o akʼoplal li kʼusi abainoje. Li Jeovae jaʼ mas tsots skʼoplal chil ti jchʼuntik mantale. w22.11 23 par. 10, 11

Li Onesiforoe bat saʼ li jtakbol Pabloe xchiʼuk la skolta kʼalal la stae. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti jechuk-o jkoltatik li ermanoetik ti yakal chichʼik kontrainele akʼo mi chkichʼtik sibtasel. Jpakbetik skʼoplalik xchiʼuk jkoltaantik (Prov. 17:17). Li buchʼutik chichʼik kontrainele skʼan xkakʼbetik ta ilel ti jkʼanojantike xchiʼuk ti ta jkoltatike. Jnopbetik skʼoplal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li ermanoetik ta Rusia kʼalal chilik ti kʼu yelan chichʼik chukel batel li yan ermanoetike. Kʼalal chichʼ chapanel junuk ermanoe, li yan ermanoetike chbatik li ta snail chapanobbail sventa xbat spatbeik yoʼontone. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti mu xijxiʼ mi laj yichʼ jutbel smulik li ermanoetik ti oy kʼusi sbainojike, mi laj yichʼik chukel o mi chichʼik kontrainele. Jpastik orasion ta stojolalik, jkʼelbetik li yutsʼ yalalike xchiʼuk jkʼeltik kʼuxi xuʼ jkoltaanbetik (Ech. 12:5; 2 Kor. 1:​10, 11). w22.11 17 par. 11, 12

Li moletik ta tsobobbaile oy ta sbaik skoltaik ta mantal xchiʼuk spatbeik yoʼonton li ermanoetike (1 Ped. 5:2). Kʼalal chtal nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitike, skʼan skʼelik ti lekuk oy li ermanoetike, ti oyuk sveʼelik, skʼuʼ spokʼik xchiʼuk ti bu xuʼ xkomike. Pe yikʼaluk van jech-o tskʼanik koltael ta mantal xchiʼuk patbel yoʼontonik kʼuk sjalil li buchʼutik laj yil svokolike (Juan 21:15). Li Harold ti chtun ta Komite sventa Betel xchiʼuk ti xchiʼinanoj ta loʼil li buchʼutik yiloj svokole, xi chale: «Mu aniluk chchʼay xkaʼitik li kʼusitik la jnuptantike. Li ermanoetike xuʼ van xlekub yan velta li xkuxlejalike, pe xuʼ van xvul ta sjolik li kʼusi la snuptanike, jech kʼuchaʼal ti cham junuk yutsʼ yalalik, ti laj li kʼusitik oy yuʼunike o ti xibal sba li kʼusi la snuptanike. Kʼalal jech chvul ta sjolike, xuʼ van svul yoʼontonik yan velta. Pe taje maʼuk skʼan xal ti muʼyuk xchʼunel yoʼontonike, yuʼun stalel onoʼox ti jech chkaʼi jbatike». Li moletik ta tsobobbaile lek me ti xchʼunik li tojobtasel liʼe: «Okʼan me achiʼukik li buchʼutik ch-okʼike» (Rom. 12:15). w22.12 22 par. 1; 24, 25 par. 10, 11

Li Jeovae toj lek yoʼonton xchiʼuk chakʼbutik xchʼul espiritu sventa jaʼuk jpastik li kʼusi leke. Kʼalal ta jchantik li Vivliae, chkakʼtik ti akʼo skoltautik li chʼul espiritue. Te me ta jtatik talel chʼul espiritu xtok kʼalal chijbat li ta tsobajeletike. Te ta jchiʼin li kermanotaktik ti yakal chakʼik persa spasel li kʼusi leke, taje tspat koʼontontik (Ebr. 10:​24, 25; 13:7). Kʼalal ta sjunul koʼonton ta jkʼopontik li Jeovae xchiʼuk ti xijvokolet ta stojolal sventa mu xa jpastik li kʼusi chopol nopem xkaʼitik spasele, ta me xakʼbutik li xchʼul espiritu sventa tsotsukutik xchiʼuk ti mu xijlubtsaje. Kʼalal jech ta jpastike, xuʼ van mu xchʼay batel li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike, pe chakʼ kipaltik sventa mu stsalutik. Mi nop xkaʼitik spasel li kʼusitik ta mantale, tsots skʼoplal ti mu xkiktatik spasele xchiʼuk ti jechuk-o xkakʼ ta koʼontontik spasel li kʼusi leke. w23.01 11 par. 13, 14

Li Vivliae maʼuk me jun livro ti chal kʼuxi xuʼ jpoxta jbatik o ti kʼusitik xuʼ jlajestike, pe te chal kaʼitik li kʼusi tsnop Jeovae. Jech kʼuchaʼal li tojobtasel chal liʼe: «Mu xapas li kʼusitik chakʼbe svokol abekʼtale» (Ekl. 11:10). Li Vivliae chal ti chopol mi mu x-echʼ koʼontontik li ta veʼele xchiʼuk muʼyuk me lek li yakubele, yuʼun xuʼ xij-ipaj-o xchiʼuk chijcham-o yuʼun (Prov. 23:20). Jaʼ yuʼun, li Jeovae tskʼan ti jnaʼuk jpajtsan jbatik kʼalal jaʼo chijveʼ xchiʼuk chij-uchʼbolaje (1 Kor. 9:25). Mi ta jkʼan ta jtojtik ta vokol li jkuxlejaltik yakʼojbutik Dios kʼalal oy kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike, skʼan me xijtojob snopel li kʼusi ta jpastike (Sal. 119:​99, 100; Prov. 2:11). Kʼalal ta jnoptik kʼusi ta jlajestike, skʼan me jkʼeltik lek. Mi ta jkʼupintik jtosuk veʼlil, pe mi jnaʼojtik ti chij-ipaj-oe, jaʼ mas lek ti mu jlajestike. Chkakʼ ta ilel jpʼijiltik xtok mi lek chijvay, ta jpasilantik ejersisio, mi sak li jbekʼtal jtakopaltike xchiʼuk mi lek noʼox sak o chʼubabil li jnatike. w23.02 21 par. 6, 7

¿Kʼuxi xuʼ jtatik li kʼusitik kʼupilik sba ta Vivliae? Jkʼelbetik skʼoplal 2 Timoteo 3:16 xchiʼuk 17. Tee chal ti «skotol li Tsʼibetike [ . . . ] toj jtunel» ta sventa li chanubtasel, tukʼibtasel, beiltasel xchiʼuk tojobtasele. Oy livroetik ta Vivlia ti muʼyuk mas chichʼ albel skʼoplal ti tskoltautik sventa taje. Jkʼelbetik lek skʼoplal li kʼusi ta jchantik yoʼ xkakʼtik venta li kʼusi chchanubtasutik ta sventa Jeova, li kʼusi oy ta yoʼontone o li beiltaseletik chakʼbutike. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa stukʼibtasutik li kʼusi ta jchantike? Jkʼeltik kʼuxi xuʼ skoltautik ta spʼajel li kʼusi chopole, ta sjelel jtalelaltik xchiʼuk ti jechuk-o tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa stojobtasutik junuk teksto ta Vivliae? Jsaʼtik li kʼusi xuʼ skoltautik sventa jechuk jnoptik kʼuchaʼal li Jeovae. Mi te ta joltik taje, chkakʼtik venta li kʼusitik mas kʼupilik sbae, vaʼun ta me jtabetik sbalil li xchanel Vivliae. w23.02 11 par. 11

Oy yan albil kʼop ta Daniel ti chal ti ch-och ta ajvalil Jesus mi nel xa ox vukub jabile. ¿Bakʼin kʼot ta pasel taje? (Dan. 4:​10-17). Li «vukub jabile» jaʼ skʼan xal 2,520 jabil. Taje jaʼo lik li ta sjabilal 607 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse. Li vaʼ orae, li jbabiloniaetike la spojbeik yabtel li ajvalil ti vaʼanbil yuʼun Jeova ti te oy ta Jerusalene. Li «vukub jabile» jaʼo nel li ta 1914 kʼalal lik spas mantal Jesus ti jaʼ «li buchʼu oy sderecho» ch-och ta ajvalile (Esek. 21:​25-27). ¿Kʼuxi tskoltautik li albil kʼop taje? Kʼalal chkaʼibetik smelolal li albil kʼop ta sventa li «vukub jabile», mas to ta jchʼuntik ti ta yorail chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj Jeovae. Yaloj xa onoʼox kʼusi ora ch-och ta abtel li Ajvalilal yuʼune xchiʼuk jech kʼot ta pasel. Jaʼ yuʼun, ti kʼusi ora yaloj chkʼot ta pasel li yan albil kʼopetike ta onoʼox xkʼot ta pasel yuʼun. «Ta yorail noʼox» chakʼbe slajeb kʼusitik chopol li Jeovae (Abak. 2:3). w22.07 3 par. 3-5