Mayo

Li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe laj yilik viʼnal ta spʼejel balumil. Li totil meʼiletike laj van svul tajek yoʼontonik ta sventa ti kʼuxi xuʼ tsmakʼlin li yutsʼ yalalike. Li kerem tsebetik ti chlik xa ox snopik chtunik mas ta stojolal Jeovae, yikʼaluk van la snopik mi ta onoʼox spasik o mi muʼyuk to. Mu ventauk li kʼusi la snuptanike, li yajtsʼaklomtak Kristoe jech-o laj yakʼ ta yoʼontonik xcholel mantal xchiʼuk lokʼ ta yoʼontonik yakʼbel yermanotakik ta Judea li kʼusitik oy yuʼunike (Ech. 11:​29, 30). Li buchʼutik akʼbatik li kʼusi chtun yuʼunike laj yil stukik ti chabiatik yuʼun li Jeovae (Mat. 6:​31-33). Mas to van nopol laj yaʼi sbaik ta stojolal ermanoetik kʼalal koltaatike. Jech xtok, muyubajik tajek li buchʼutik jeltos kʼu yelan koltavanike (Ech. 20:35). w23.04 16 par. 12, 13.

Bakʼintike, sventa stakʼbe s-orasion yajtuneltak li Jeovae, tstunes krixchanoetik ti maʼuk yajtuneltake. Taje jaʼ li kʼusi kʼot ta stojolal li Neemiase. Li Jeovae la stunes ajvalil Artajerjes sventa xakʼbe permiso Neemias yoʼ sut ta Jerusalen xchiʼuk xchaʼvaʼan li jteklume (Neem. 2:​3-6). Avi eke, li Jeovae xuʼ stunes yan krixchanoetik sventa skoltautik. Li Jeovae muʼyuk ti labal xa sba kʼu yelan tstakʼ li j-orasiontike, pe ti kʼu yelan tstakʼbutike jaʼ tskoltautik-o sventa tukʼuk xkakʼ jbatik. Jaʼ yuʼun, skʼan jkʼeltik kʼu yelan tstakʼ j-orasiontik li Jeovae. Lek onoʼox ti jnopbetik skʼoplal bakʼintik ti kʼu yelan yakal tstakʼ j-orasiontik li Jeovae (Sal. 66:​19, 20). Skʼan oyuk xchʼunel koʼontontik kʼalal ta jpastik orasione, yuʼun bakʼintike mu jechuk tstakʼbutik Jeova kʼuchaʼal ta jkʼantike. Pe mu chopoluk xkaʼitik (Ebr. 11:6). w23.05 11 par. 13; 12 par. 15, 16

Kʼalal laj kakʼbe jkuxlejaltik li Jeovae, laj kalbetik ti chkichʼtik ta mukʼe xchiʼuk ti ta jpastik li kʼusi tskʼane. Skʼan jpastik li kʼusi laj kalbetik Jeovae, maʼuk jun ikatsil chkaʼitik, yuʼun li Jeovae la spasutik sventa jpastik li kʼusi tskʼane (Apok. 4:11). Laj yakʼ ta koʼontontik ti ta jkʼan chkojtikintike, ti xkichʼtik ta mukʼe xchiʼuk jaʼ la spasutik kʼuchaʼal slokʼol. Jaʼ yuʼun, xuʼ xijnopaj ta stojolal xchiʼuk ti jkʼupintik spasbel li kʼusi oy ta yoʼontone. Maʼuk noʼox taje, yuʼun mi ta jpastik li kʼusi tskʼan Jeovae xchiʼuk mi ta jchanbetik stalelal li Xnichʼone, ta jtatik jun oʼontonal (Mat. 11:​28-30). Jaʼ yuʼun, masuk to me lek xavil aba xchiʼuk li Jeovae. Mi chanopbe skʼoplal skotol li kʼusi spasoj ta atojolal xchiʼuk li bendisionetik chakʼbot ta tsʼakale, mas to me chlik akʼan. Yuʼun mi mas to la akʼan li Diose, mas kʼun chavaʼi ta xchʼunbel smantal. Maʼuk jun alal ikatsil chavaʼi li xchʼunbel smantale (1 Juan 5:3). Li Jesuse pas yuʼun li kʼusi tskʼan yoʼonton Stote, yuʼun la skʼanbe koltael xchiʼuk snaʼoj ti ch-akʼbat onoʼox smotone (Ebr. 5:7; 12:2). Jech kʼuchaʼal la spas li Jesuse, jkʼanbe kipaltik li Jeovae xchiʼuk mu me xchʼay xkaʼitik ti xuʼ jtatik li kuxlejal sbatel osile. w23.08 27 par. 4, 5

Jkotoltik lek chkaʼitik xchiʼinel li buchʼu oy smalael yuʼunike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun ta jtsaktik ta venta li buchʼutik mu x-ilinik ta anile. Jech xtok, jkotoltik lek chkiltik ti oy smalael yuʼunik kʼalal oy kʼusitik muʼyuk lek chbat ta pasel kuʼuntike. Ta jtojbetik ta vokol xtok li buchʼutik laj yakʼbutik chanubtasel ta Vivlia ti laj yakʼ ta ilel smalael yuʼun ta jtojolaltik kʼalal vokol laj kaʼibetik smelolal o vokol laj kaʼi yakʼel ta jkuxlejaltik li kʼusi la jchantike. Pe ¡mas to ta jtojbetik ta vokol Jeova ti oy smalael yuʼune! Jkotoltik ta jkʼan ta jtojbetik ta vokol li buchʼutik oy smalael yuʼunike. Pe kʼalal voʼotik skʼan xkakʼtik ta ilele, xuʼ van vokol chkaʼitik. Kalbetik jun chibuk skʼelobil: xuʼ van vokol chavaʼi yakʼel ta ilel smalael avuʼun kʼalal te oyot ta jun fila ti nat tajeke, mas to mi sujomot xae. Xuʼ van xij-ilinutik kʼalal oy buchʼu tsaʼ joltike. Jech xtok, bakʼintike xuʼ van jalij xa tajek chkaʼitik li paraiso yaloj chakʼbutik Jeovae. Jaʼ yuʼun, skʼan oyuk smalael kuʼuntik. w23.08 20 par. 1, 2

Li Jeovae laj yalbe Jedeon ti akʼo sjutukajes li yajsoltarotake. Xuʼ van xi la snope: «¿Mi persa skʼan jutukajes li kajsoltarotake? ¿Mi ta van xkuch kuʼunkutik li paskʼope?». Akʼo mi jech, la xchʼun li Jedeone. ¿Kʼusi xuʼ xchanik li moletike? Jaʼ ti skʼan xchʼunik skotol li kʼusi chal steklumal Jeovae (Ebr. 13:17). Li Jedeone la xchʼunbe smantal Jeova akʼo mi xiʼ xchiʼuk mi xibal sba li kʼusi akʼbat spase (Jues. 9:17). Kʼalal albat yuʼun Jeova ti chkoltaate, snaʼoj lek ti chchabi steklumal li Diose. Li moletik ti te nakalik ti bu mu x-akʼbat spas li kʼusi tskʼan Jeova jech kʼuchaʼal ta skʼakʼalil Jedeone, tsots yoʼonton chchapanik tsobajeletik, cholmantal akʼo mi xichʼik-o chukel o xlokʼesat ta yabtelik o xichʼik majel. Kʼalal mi tal li mukʼta tsatsal vokolile, li moletike skʼan me tsotsuk yoʼontonik sventa xchʼunik li kʼusitik ch-albatike, mu ventauk mi xibal sba li kʼusi tsnuptanike. w23.06 5, 6 par. 12, 13

Li Jeovae laj yakʼ ti xichʼ tsʼibael ta Vivlia li kʼusitik lekik la spas li mero bankilal pale Jeoiada sventa oyuk kʼusi xakʼ jchantike (Rom. 15:4). Jech xtok, kʼalal cham li Jeoiadae, oy kʼusi lek laj yichʼ pasbel, yuʼun «te la smukik ta Steklumal David ti bu mukajtik li ajvaliletike, yuʼun lek kʼusitik la spas ta Israel, lek tun ta stojolal Dios xchiʼuk la xchabibe li snae» (2 Kron. 24:​15, 16). Li sloʼilal Jeoiadae tskoltautik sventa masuk to jxiʼtatik li Diose. Li moletik ta tsobobbaile xuʼ me xchanbeik stalelal sventa lekuk xchabibeik li xchijtak Jeovae (Ech. 20:28). Li ermanoetik ti oy xa sjabilalik ti xiʼtaojik Jeova xchiʼuk ti tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolale xuʼ me xtunesatik yoʼ xkʼot ta pasel li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae. Li kerem tsebetik avi eke xuʼ xakʼik venta li kʼusi la spas Jeova ta stojolal li Jeoiadae, yuʼun skʼan xichʼik ta mukʼ ek li buchʼutik oy xa sjabilalike mas to li buchʼutik voʼne xa chtunik talel ta stojolal Jeovae (Prov. 16:31). Jkoltatik ta sjunul koʼontontik xchiʼuk jchʼuntik kʼusi chalik li buchʼutik tsbeiltas j-organisasiontike (Ebr. 13:17). w23.06 17 par. 14, 15

Li ta tsobajele, kʼelo lek jayib velta chatoy akʼob sventa xavakʼ akomentario. Yuʼun mi skotol velta ta jtoy jkʼobtike, xuʼ van sujbil xa chaʼi sba sventa xakʼ jkomentariotik li ermano ti jaʼ tsjakʼ tale akʼo mi oy to te yantik stoyoj skʼob ti muʼyuk to yakʼoj skomentarioike. Maʼuk noʼox, li yantike xuʼ snopik ti jecheʼ xa chakʼik persa sventa xakʼ skomentarioike (Ekl. 3:7). Kʼalal ep ermanoetik chakʼ skomentarioike, jutuk ta jta jkomentariotik. Bakʼintike mi junuk ta jtatik. Chopol onoʼox chkaʼitik, pe mu me xij-ilin-o (Ekl. 7:9). Manchuk mi muʼyuk ep laj kakʼ jkomentariotik, xuʼ jchikintatik kʼalal chakʼ skomentarioik li yantike sventa jkʼupil kʼoptatik mi laj li tsobajele. Yuʼun kʼalal ta jkʼupil kʼoptatik li kermanotaktike xkoʼolaj ti laj kal jkomentariotike. w23.04 23, 24 par. 14-16

Jchantik li Skʼop Diose xchiʼuk jnopbetik skʼoplal. Sventa lek tsots li jtekʼ teʼe, skʼan lek tsʼunul li yibeltake. Li voʼotik eke, sventa tukʼ xkakʼ jbatike skʼan jchʼunojtik lek li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal chchʼi batel li jtekʼ teʼe, mas to tsmuk sba yalel li yibeltak sventa lek tsotse. Kʼalal ta jchantik xchiʼuk ta jnopbetik skʼoplal li Vivliae, mas to tstsatsub li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk mas to ta jchʼuntik ti jaʼ melel li kʼusi ta jchantik ta Vivliae (Kol. 2:​6, 7). Jnopbetik skʼoplal li yajtuneltak Jeova ta voʼne ti kʼuxi la stabeik sbalil li tojobtaseletik, beiltaseletik xchiʼuk ti kʼu yelan chabiatike. Kalbetik jun skʼelobil, li Esekiele la skʼel lek kʼuxi tspʼis batel templo li jun anjele. Li kʼusi akʼbat yil Esekiele maʼuk noʼox tsatsub-o xchʼunel yoʼonton, yuʼun chakʼ jchantik ti skʼan jtsaktik ta venta li mantaletik yakʼoj Jeova ta sventa ti kʼu yelan skʼan xkichʼtik ta mukʼe (Esek. 40:​1-4; 43:​10-12). Jaʼ yuʼun, jchʼakbetik yorail sventa jchantik li kʼusitik tsotsik skʼoplal chal ta Vivliae xchiʼuk jnopbetik skʼoplal. Mi jech ta jpastike, lek me tsots xchʼunel koʼontontik mi ta jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae (Sal. 112:7). w23.07 18 par. 15, 16

Xuʼ xachanbe skʼoplal yajtuneltak Dios ti te chalbe skʼoplal ta Vivlia ti la skʼanik li Diose xchiʼuk ti la xchabibeik li steklumale. Li ta avutsʼ avalal xchiʼuk li ta tsobobbaile oy ermanoetik ti lek tsotsik ta mantal ti xuʼ xachanbe stalelale (Ebr. 13:7). Jech xtok, li buchʼu mas lek xuʼ xachanbe stalelale jaʼ li Jesukristoe (1 Ped. 2:21). Kʼalal chachanbe batel li sloʼilalike, nopo bu junukal stalelal chakʼan chachanbe (Ebr. 12:​1, 2). Mi laje, kʼelo kʼusi skʼan xapas sventa jechuk xapas atalelale. Li viniketik ti xtojobik lek snopele baʼyel tsnopbeik lek skʼoplal li kʼusi tskʼan tspasike. Skʼan xakʼ yipalik sventa xtojobikuk snopel skotol ora. Jaʼ yuʼun, ¿kʼusi skʼan xapas sventa xatojob snopele? Baʼyel skʼan xachan li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk ti xanopbe skʼoplal kʼu yuʼun chalbot Jeova ti jaʼ sventa alekilale. Laje, tsako ta venta kʼalal mi oy kʼusi chanop chapase xchiʼuk jaʼuk xapas li kʼusi lek chil Jeovae (Sal. 119:9). Va’un, ja’ jech chach’i batel ta mantal (Prov. 2:​11, 12; Ebr. 5:14). w23.12 24, 25 par. 4, 5

Li totil meʼiletike xuʼ xchanubtas yalab xnichʼnabik sventa ta slekil yoʼonton xalik li kʼusi xchʼunojike (Sant. 3:13). Li kʼusi tspasik junantik totil meʼiletike jaʼ ti chchanik kʼalal jaʼo tspasik li yichʼel ta mukʼ Jeova ta yutsʼ yalalike. Jech xtok, jaʼ tskʼelbeik skʼoplal li kʼusi xuʼ xjakʼbatik li ta s-eskuelaike. Vaʼun, chchanilanik kʼuxi xuʼ stakʼik. Jech xtok, chchanubtas li yalab xnichʼnabik ti ta slekiluk yoʼonton xkʼopojike xchiʼuk ti xkʼotuk ta oʼontonal li kʼusi chalike. Kʼalal baʼyuk xa onoʼox chchan ta yutsʼ yalal li kerem tsebetike, maʼuk noʼox chkoltaatik sventa xtakʼ yuʼunik li kʼusi chjakʼbatike, yuʼun chkoltaatik-o sventa xchʼunik ti melel li kʼusi xchʼunojike. Li ta jw.org ti bu chal: «Kerem tsebetik» ti te ta jtatik li ta jvokʼ ti bu chal: «Ponlo por escrito» jaʼ sventa stsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton li kerem tsebetike xchiʼuk ti x-al yuʼunik li kʼusi xchʼunojike. Mi la jkʼelbetik skʼoplal ta kutsʼ kalaltik taje xchiʼuk ti bu chal: «Li kʼusitik tsjakʼ kerem tsebetike», xuʼ me ta slekil koʼontontik ta jpakbetik skʼoplal li kʼusi jchʼunojtike xchiʼuk ti xkʼotuk ta oʼontonale. w23.09 16 par. 10; 18 par. 15, 16

¿Mi oy kʼusi avakʼoj ta avoʼonton stael ta mantal ti mu spas avuʼun chavaʼie? Mi jeche, mu atuk jech chanuptan. Kalbetik junantik skʼelobil. Li Filipee oy ox ta yoʼonton ti mas nopolik spas orasion xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton spase, pe vokol laj yaʼi sabel yorail xchiʼinel ta loʼil li Jeovae. Li Erikae laj yakʼ ta yoʼonton ti ta yorailuk xkʼot li ta tsobajel sventa cholmantale, pe jech-o echʼem ora chkʼot. Mi oy kʼusi chakʼan chata ta mantal ti vokol chavaʼie, mu me xachibaj. Skʼan oyuk smalael avuʼun xchiʼuk xavakʼ avipal sventa jaʼuk xapas li kʼusi spas noʼox avuʼune. Ti jech-o muʼyuk chalubtsaje, yakal chavakʼ ta ilel ti ep sbalil chavil ti lekuk xavil aba xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk ti xapas li kʼusi lek chile. Stsakoj me ta venta Jeova taje xchiʼuk muʼyuk tskʼanbot li kʼusi mu spas avuʼune (Sal. 103:14; Mik. 6:8). Jaʼ yuʼun, skʼan xavakʼ ta avoʼonton ti jaʼuk xapas li kʼusi spas noʼox avuʼune. w23.05 26 par. 1, 2

Li buchʼutik tsots yoʼontonike xuʼ van chiʼik, pe muʼyuk chiktaik spasel li kʼusi leke. Li Daniele tsots yoʼonton echʼ. Nopem xaʼi chchan li kʼusi la stsʼibaik li yaj-alkʼoptak Diose jech kʼuchaʼal li Jeremiase. Koliyal taje, laj yaʼibe smelolal ti jutuk xa ox skʼan xkolik lokʼel ta mosoinel li judaetike (Dan. 9:2). Kʼalal chil ti kʼu yelan chkʼot ta pasel li albil kʼopetike, mas to la spat yoʼonton ta stojolal Jeova. Kʼalal oy buchʼu spatoj tajek yoʼonton ta stojolal Jeovae, mas to tstsatsub yoʼonton (koʼoltaso xchiʼuk Romanos 8:​32, 37-39). Li kʼusi mas koltaat-o li Daniele jaʼ ti nopem xaʼi tskʼopon li Stot ta vinajele (Dan. 6:10). Chalbe li spaltailtake, ti kʼu yelan chaʼi sbae xchiʼuk tskʼanbe koltael (Dan. 9:​4, 5, 19). Jech kʼuchaʼal li voʼotike, li Daniele muʼyuk onoʼox ti tsots yoʼonton vokʼe. Sventa tsotsuk yoʼontone, chanunaj, la spas orasion xchiʼuk la spat yoʼonton ta stojolal Jeova. w23.08 2 par. 4; 4 par. 7

Mi ta jchʼunbetik smantal li buchʼutik oy yabtelike, ta jtabetik sbalil xchiʼuk tstabeik sbalil li yantik eke. ¿Kʼuxi tstabeik sbalil? Li voʼotike muʼyuk chkichʼtik kastigo jech kʼuchaʼal chichʼik kastigo li buchʼutik mu xchʼunbeik smantal li ajvaliletike (Rom. 13:​1, 4). Kʼalal ta jchʼunbetik smantal li j-abteletike, chakʼik venta ti lek snaʼ xchʼunik mantal li stestigotak Jeovae. Taje jaʼ jech kʼot ta pasel li ta Nigeriae, li soltaroetike ochik ta salon kʼalal jaʼo yakal li tsobajele. Yuʼun yakal tsaʼik li buchʼutik ay saʼik kʼop kʼalal ay spasik marcha ta skoj ti mu skʼan stoj spatanike. Pe li bankilal soltaroe laj yal ti akʼo xlokʼik batel li soltaroetike. Xi laj yalanbee: «Li stestigotak Jeovae mu snaʼ spasik marcha ta skoj li stojel patane». Lek me chkom skʼoplal avuʼun steklumal Jeova kʼalal chachʼunbe smantal li j-abteletike. Yuʼun mi jech chapase, xuʼ me stabe sbalil li avermanotak ta tsʼakale. w23.10 9 par. 13

Junantik yajtuneltak Jeovae jal xa tajek smalaojik ti xlaj skʼoplal li choplejale. Junantike tsnopik ti leʼ xa onoʼox slajel jechuke. Li Jeovae xaʼibe smelolal li kʼusi tsnop yajtuneltake, jaʼ yuʼun xi laj yalbe li j-alkʼop Abakuke: «Li kʼusi cha-akʼbat avile jaʼ to chkʼot ta pasel ti kʼusi ora albile, anil chkʼot ta pasel, maʼuk jutbil kʼop. Akʼo mi chjalij, malao me. Yuʼun persa onoʼox chkʼot ta pasel. ¡Ta yorail noʼox chvul!» (Abak. 2:3). ¿Mi mu jechuk ti tspat koʼontontik li kʼusi albat Abakuke? Li jtakbol Pabloe jaʼ jech laj yalbe li yajtsʼaklomtak Kristo ti smalaojik chtal li achʼ balumile (Ebr. 10:37). Akʼo mi chjalij to li kʼusi yaloj Jeovae, «persa onoʼox chkʼot ta pasel. ¡Ta yorail noʼox chvul!». w23.04 30 par. 16

Li j-israeletike muʼyuk la stsakik ta venta li sprevailtak laj yakʼ Jeova ti jaʼ yakal tstunes Moises sventa xbeiltasatike (Num. 14:​10, 11). Ta skoj ti ep ta velta muʼyuk la stsakik ta venta li yabtel yichʼoj Moisese, muʼyuk x-akʼe ochikuk li ta Albil Balumile (Num. 14:30). Pe oy junantik j-israeletik ti la xchʼunik li beiltasel laj yakʼ Jeovae. Jech oxal xi laj yale: «Li kajtunel Kalebe [ . . . ] ta sjunul yoʼonton la stsʼakliun [batel]» (Num. 14:24). Li Jeovae laj yakʼbe bendision xchiʼuk laj yakʼbe stʼuj ti bu tskʼan chnaki li ta Kanaane (Jos. 14:​12-14). Jech kʼuchaʼal li Kalebe, li yan j-israeletik ti jaʼik tsʼakal jchʼieletike laj yakʼ sbaik ta beiltasel yuʼun li Jeovae. Yuʼun «lek laj yichʼik ta mukʼ Josue ti kʼu sjalil [kuxule]» ti jaʼ kom ta xkʼexol Moises sventa sbeiltas li jteklume (Jos. 4:14). Jaʼ yuʼun, li Jeovae laj yakʼanbe bendision xchiʼuk laj yakʼ ti x-ochik li ta Albil Balumile (Jos. 21:​43, 44). w24.02 21 par. 6, 7

Li jun doktore xuʼ xakʼ venta kʼu yelan ch-abtej yoʼonton li jun krixchano kʼalal tskʼel mi tsots o mi kʼun chanav li xchʼichʼele. Li voʼotik eke te chkakʼtik venta mi jkʼanojtik tajek Jeova mi jkʼanoj li kermanotaktike. Mi laj kakʼtik venta ti muʼyuk xa mas jkʼanoj li kermanotaktike, jaʼ van senyail ti muʼyuk xa mas jkʼanojtik li Jeova eke. Pe mi nopem xkaʼitik chkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj li kermanotaktike, jaʼ jech chkakʼtik venta ti jkʼanojtik tajek li Jeova eke. Toj xibal me sba mi laj kakʼtik venta ti muʼyuk xa mas jkʼanoj li kermanotaktike, yuʼun taje chakʼ iluk ti xuʼ van mu xa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Jaʼ yuʼun, xi laj yal li jtakbol Juane: «Li buchʼu mu skʼan yermano ti yiloj ta sate mu stakʼ skʼan Dios ti muʼyuk yiloj ta sate» (1 Juan 4:20). Taje chakʼ jchantik ti jaʼ noʼox lek chilutik Jeova mi jkʼanoj li kermanotaktike (1 Juan 4:​7-9, 11). w23.11 8 par. 3; 9 par. 5, 6

Kʼalal kʼox toʼox li Jeoase, jaʼo cham li stote. Vaʼun, jaʼ tsʼitesat yuʼun li mero bankilal pale Jeoiadae xchiʼuk jaʼ chanubtasat ta sventa li Jeovae. Ta skoj ti la xchʼun li kʼusi albat yuʼun Jeoiadae, pʼijub xchiʼuk la snop ti chtun ta stojolal Jeovae. Jech xtok, la skolta j-israeletik sventa jechuk spasik eke. Lokʼ ta yoʼonton xchaʼmeltsanel li stemplo Jeova xtoke (2 Kron. 24:​1, 2, 4, 13, 14). Mi jaʼ la xchanubtasot atot ameʼ o yan ermano sventa xakʼan li Jeova xchiʼuk ti xachʼunbe li smantaltake, jaʼ me jun kʼupil sba matanal laj yakʼbot (Prov. 2:​1, 10-12). Li totil meʼiletike jeltos kʼu yelan chchanubtas li yalab xnichʼnabike. Ta Vivlia tslokʼesik li mantaletik chalbote, mi la achʼune, xmuyubajik me avuʼun. Pe mas to me xmuyubaj avuʼun li Jeovae xchiʼuk xuʼ xavamigoin-o sbatel osil (Prov. 22:6; 23:​15, 24). Taje jaʼ srasonaltak sventa xachanbe stalelal li Jeoas kʼalal kerem toʼoxe. w23.09 8, 9 par. 3-5

Li Jeovae jamal chal ti ta onoʼox xchikinta li j-orasiontike. Li Jeovae skʼanoj li yajtuneltake xchiʼuk persa onoʼox chchikintabe li s-orasionike (Sal. 10:17; 37:28). Pe taje maʼuk skʼan xal ti chakʼbutik skotol li kʼusi ta jkʼanbetike. Xuʼ van oy jlom li kʼusi ta jkʼanbetike jaʼ to chakʼbutik li ta Paraisoe. Kʼalal tstakʼ j-orasiontik li Jeovae, tstsak ta venta li kʼusi oy ta yoʼonton tspase (Is. 55:​8, 9). Li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ ti xnoj ta krixchanoetik li balumile, ti xakʼ sbaik ta ventainele, ti xmuyubajikuk noʼox xtunik ta stojolale xchiʼuk ti jmojuk noʼox oyike. Pe li Satanase laj yal ti jaʼ to jun koʼontontik mi ta jventain jba jtuktike (Jen. 3:​1-5). Sventa xakʼ ta ilel Jeova ti mu meleluk li kʼusi laj yal Diabloe, laj yakʼ permiso ti sventain sba stuk li krixchanoetike. Ta skoj taje, ep chkil jvokoltik li avie (Ekl. 8:9). Jnaʼojtik onoʼox ti muʼyuk bu chchapan skotol jvokoltik avi li Jeovae. w23.11 21 par. 4, 5

Li Jeovae laj yal ti tstaik bendision li epal lumetik ta stojolal li Abraane. Li vaʼ kʼakʼale, li Abraane sien xa ox sjabilal, li Sarae 90 xa ox sjabilal xchiʼuk mi junuk yalab xnichʼnabik. Yileluke mu xkʼot ta pasel li kʼusi albatike. Akʼo mi vokol laj yaʼi ta xchʼunel Abraan ti chkʼot ta pasel «li spatobil oʼontonal taje laj yakʼ xchʼunel yoʼonton yoʼ chkʼot ta totil yuʼun li epal [lumetike]» (Rom. 4:​18, 19). Ta tsʼakale, kʼot onoʼox ta pasel li kʼusi albate. Li Abraane laj yil jun skerem ti Isaak laj yakʼbe sbie (Rom. 4:​20-22). Jech kʼuchaʼal li Abraane, xuʼ me tukʼ xilutik li Jeovae xchiʼuk ti xijkʼot ta yamigoe. Jaʼ yuʼun, xi laj yal Pablo ta stojolal li Abraane: «Laj yichʼ alel ti ‹tukʼ skʼoplale›, maʼuk noʼox ta sventa stuk laj yichʼ tsʼibael, jaʼ ta jventatik ek ti chichʼik tsakel ta mukʼe, yuʼun jchʼunojtik ti jaʼ li buchʼu la xchaʼkuxes Jesus ti jaʼ Kajvaltike» (Rom. 4:​23, 24). Jaʼ yuʼun, skʼan oyuk xchʼunel koʼontontik, ti oyuk yabtelale xchiʼuk ti oyuk spatobil koʼontontik jech kʼuchaʼal la spas li Abraane. w23.12 7 par. 16, 17

Mi oy kʼusi tsots yakal chanuptane xchiʼuk mi chaxiʼe, teuk me ta ajol ti maʼuk noʼox chakʼ venta Jeova li kʼusi yakal chanuptane, yuʼun snaʼoj xtok ti kʼu yelan chavaʼi abae. Kʼalal mosoinbilik toʼox ta Ejipto li yajtuneltake, li Jeovae laj yaʼibe li xkʼuxul svokolike (Eks. 3:7). Mi oy kʼusi tsots yakal ta jnuptantike, xuʼ van vokol chkaʼitik yakʼel venta ti yakal tskoltautik li Jeovae. ¿Kʼusi van xuʼ jpastik mi jech chkaʼi jbatike? Kalbetik ti akʼo sjam jsatik sventa xkakʼtik venta li kʼusi yakal tspas ta jtojolaltike (2 Rey. 6:​15-17). Laje, xi jnopbetik skʼoplale: ¿Mi oy stsatsubtasoj koʼonton junuk mantal o sloʼil ermanoetik ta junuk tsobajel? ¿Mi oy junuk vun, video o junuk kʼejoj ti la stsatsubtasbun koʼontone? ¿Mi oy van junuk ermano la skʼelbun junuk teksto o mi oy kʼusi laj yalbun ti la spatbun koʼontone? Bakʼintike, chchʼay xkaʼitik ti jaʼ matanal yakʼojbutik Jeova li veʼlil ta mantal xchiʼuk ti kʼu yelan skʼanojutik li kermanotaktike (Is. 65:13; Mar. 10:​29, 30). Taje jaʼ senyail ti oyutik ta yoʼonton li Jeovae xchiʼuk ti xuʼ jpat koʼonton ta stojolale (Is. 49:​14-16). w24.01 4, 5 par. 9, 10

Kʼalal jutuk xa ox skʼan sut muyel ta vinajel li Jesuse, la svulesbe ta sjol yajchankʼoptak ti skʼan xcholik mantal «ta Jerusalen, ta sjunul Judea, ta Samaria xchiʼuk kʼalal to ta namal balumil» (Ech. 1:8; Luk. 24:​46-48). Ta tsʼakal jutuke, li jnitvanejetik ta relijion yuʼun judaetike la xchukik batel Pedro xchiʼuk Juan, vaʼun laj yikʼik batel ta stojolal li Sanedrine. Albatik ti akʼo xiktaik li cholmantale xchiʼuk sibtasatik (Ech. 4:​18, 21). Xi la stakʼik li Pedro xchiʼuk Juane: «Mi tukʼ chil Dios ti jaʼ ta jchikintakutik li kʼusi chavalike ti jaʼ muʼyuk ta jchikintabekutik li Diose, voʼot xanaʼ atukik. Pe li voʼonkutike mu xuʼ xkikta jbakutik ta yalel li kʼusi kilojkutik xchiʼuk li kʼusi kaʼiojkutike» (Ech. 4:​19, 20). Kʼalal lokʼik ta chukel li chaʼvoʼ jtakboletike, la stsob sbaik xchiʼuk li yan jchankʼopetike. Jmoj la skʼoponik Jeova sventa xkoltaatik yoʼ jechuk-o spasbeik li kʼusi tskʼan yoʼontone. Li Jeovae la stakʼbe li s-orasionike (Ech. 4:31). w23.05 5 par. 11, 12

Li Jeova xchiʼuk Jesuse stuk xa noʼox jech ti kʼu yelan jmoj oyike. Ta epal miyon jabil jmoj te oyik ta vinajel, jech oxal skʼanoj sbaik tajek. Li ta teksto avi kʼakʼale, li Jeovae jamal laj yal ti skʼanoj li Jesuse. Jech oxal, mu xiuk noʼox laj yale: «Liʼe jaʼ li buchʼu ximuyubaj yuʼune». Moʼoj, yuʼun oy ta yoʼonton ti jnaʼtik ti skʼanoj tajeke, ti xmuyubaj ta stojolale xchiʼuk ti jnaʼtikuk li kʼusi poʼot xa spas Jesuse. Jaʼ yuʼun, xi laj yale: «Liʼe jaʼ Jnichʼon, jaʼ li buchʼu jkʼanoje» (Efes. 1:7). Li Jesuse jpʼel ta yoʼonton ti kʼanbil yuʼun li Jeovae, yuʼun ep ta velta laj yal ti kʼanbil yuʼun li Stote (Juan 3:35; 10:17; 17:24). w24.01 28 par. 8

Jnoptik noʼox ti oy jun avamigo ti oy kʼusi chopol chal ta atojolale. Li voʼote anaʼoj ti maʼuk melel li kʼusi chale, pe li yantike ta xchʼunik xchiʼuk junantike tspukik batel li jecheʼ loʼil taje. ¿Kʼu van yelan chavaʼi aba? ¿Mi mu jechuk ti chopol chavaʼi aba ti tsokesik akʼoplale? Taje jaʼ jech laj yaʼi sba Jeova kʼalal jutbat smul yuʼun jun xnichʼone xchiʼuk ti sokesbat skʼoplale. Li Evae la xchʼun li jutbil kʼope. Ta skoj taje, li baʼyel jtot jmeʼtike la stoy sbaik ta stojolal Jeova. Jech oxal, jkotoltik jpasmulilutik xchiʼuk chijchamutik (Jen. 3:​1-6; Rom. 5:12). Li jutbil kʼop laj yal Satanase sok-o yuʼun li balumile. Jaʼ yuʼun, chijcham, oy paskʼopetik xchiʼuk oy ep vokolil. Li Jeovae chopol tajek chaʼi sba ta skoj li jutbil kʼopetik taje xchiʼuk ti kʼusi kʼotem ta pasel ta skoje. Pe maʼuk ti xkapet xa noʼox sjole. Moʼoj, yuʼun li Vivliae chal ti xmuyubaj noʼoxe (1 Tim. 1:11). w24.02 8 par. 1, 2

¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik Jose xchiʼuk ti tukʼuk xkakʼ jbatik eke? Jaʼ ti jnopbetik xa onoʼox skʼoplal kʼusi ta jpastik mi laj kichʼtik akʼel ta prevae. Skʼan jpʼajtik ta anil li kʼusi tspʼaj Jeovae, mu teuk xijnaʼet (Sal. 97:10; 119:165). Taje jaʼ tskoltautik sventa mu jpas tsots jmultik. Xuʼ van laj xa avakʼ venta ti laj xa ata li kʼusi melele xchiʼuk ti chakʼan chatun mas ta stojolal Jeova ta sjunul avoʼontone. Pe ¿mi oy kʼusi tspajtsanot sventa mu xavakʼbe akuxlejal Jeova xchiʼuk ti xavichʼ voʼe? Xuʼ jech xapas kʼuchaʼal li ajvalil Davide xchiʼuk xi xakʼanbe vokol li Jeovae: «Dios kuʼun, chajun lek ta kʼelel xchiʼuk naʼo lek li kʼusi oy ta koʼontone. Kʼelun lek avil xchiʼuk naʼo lek li kʼusitik ta jvul-o koʼontone. Kʼelo mi oy kʼusi yakalun spasel ti xuʼ xakʼbun jvokole, jech xtok, beiltasun batel li ta be ti te oy-o sbatel osile» (Sal. 139:​23, 24). Kʼalal chavakʼ avipal sventa xavakʼbe akuxlejal Jeova xchiʼuk ti xavichʼ voʼe, yakal chavakʼ ta ilel ti chasaʼ ta sjunul avoʼonton li Jeovae. Li Vivliae chal ti chakʼbe bendision Jeova li buchʼutik jech tspasike (Ebr. 11:6). w24.03 6 par. 13-15

Li mero bankilal palee jaʼ chkʼopoj ta stojolal jteklum kʼalal oy kʼusi tskʼanbeik li Diose. Li Aarone jaʼ li baʼyel mero bankilal pale ta Israel ti jaʼ laj yichʼ tʼujel yuʼun Jeova kʼalal laj yichʼ akʼbel ta skʼob Dios li axibalnae. Pe xi la xchapbe skʼoplal li jtakbol Pabloe: «Ep buchʼutik ochik ta paleal kʼuchaʼal kʼexoliletik, yuʼun mu xa xuʼ spas batel yabtelik ta paleal ta skoj ti chamike» (Ebr. 7:​23-26). Jech xtok, ta skoj ti jpasmuliletik li mero bankilal paleetike, skʼan xakʼik milbil matanaletik ta skoj li smulik eke. Taje jaʼ li kʼusi jelelik-o li mero bankilal pale ta Israel xchiʼuk li «mero lekil bankilal pale» Jesukristoe. Li mero Bankilal Pale kuʼuntik ti jaʼ li Jesukristoe «te chtun […] li ta melel karpana ti jaʼ la svaʼan Jeovae, ti maʼuk la svaʼan li krixchanoetike» (Ebr. 8:​1, 2). Li Pabloe laj yal ti «chʼabal buchʼu chkʼextaat ta paleal ta skoj ti kuxul-o sbatel [osil]» li Jesuse. Jech xtok, laj yal ti muʼyuk xchopolile xchiʼuk ti jelel kʼuchaʼal li jpasmuliletike. Yuʼun li mero bankilal paleetik ta Israele jpasmuliletik, pe li Jesuse mu persauk xakʼ milbil matanal jujun kʼakʼal ta skoj ti chʼabal smule. w23.10 26 par. 8, 9

Li mol vinajele jaʼ skʼoplal li ajvaliletik ti jaʼ pasbilik ta mantal yuʼun li Satanas xchiʼuk li spukujtake (Mat. 4:​8, 9; 1 Juan 5:19). Kʼalal chal balumil ta Vivliae, bakʼintike jaʼ chalbe skʼoplal li jnaklejetike (Jen. 11:1; Sal. 96:1). Jaʼ yuʼun, li «mol balumile» jaʼ skʼan xal li chopol krixchanoetik avi kʼakʼale. Taje jaʼ skʼan xal ti Jeovae maʼuk noʼox tskʼan tslekubtas jutuk li «vinajel» xchiʼuk li «balumile», yuʼun chakʼbe slajeb ta j-echʼel xchiʼuk chkʼexta ta «jun achʼ vinajel xchiʼuk jun achʼ balumil», jaʼ xkaltik, jun achʼ ajvalil xchiʼuk achʼ jnaklejetik. Li Jeovae chachʼubtas li balumile xchiʼuk tspas ta tukʼil krixchanoetik li jnaklejetike. Jech kʼuchaʼal laj yal li Isaiase, chkʼataj ta jun kʼupil sba paraiso li balumile jech kʼuchaʼal li nichimaltik Eden toʼoxe. Li voʼotik eke ta xkichʼtik lekubtasel o achʼubtasel ta jujuntalutik. Li Jeovae ta xpoxta li koxoetike, li maʼsatetike, li pakʼchikinetike xchiʼuk ta xchaʼkuxes li buchʼutik chamemike (Is. 25:8; 35:​1-7). w23.11 4 par. 9, 10

Ta anil noʼox chtal li mukʼta tsatsal vokolile (Mat. 24:21). Taje muʼyuk chʼayal koʼontontik tstautik jech kʼuchaʼal li yan krixchanoetike. Leʼ xa ta chaʼmil jabile, li Jesuse laj yalbe yajchankʼoptak ti skʼan chapalikuk mi tal li mukʼta tsatsal vokolile. Mi la jchʼuntik li tojobtasel taje, xuʼ me kuxul xijkom xchiʼuk xuʼ jkoltatik li yantik eke (Luk. 21:36). Sventa jchʼuntik kʼusi chalbutik Jeova xchiʼuk ti xchabiutike, skʼan xkuch kuʼuntik. ¿Kʼusi van ta jpastik mi tskʼanik koltael li kermanotaktike? (Abak. 3:​17, 18). Skʼan xkakʼ ta ilel xkʼuxul koʼontontik sventa jkoltatik xchiʼuk xkakʼbetik li kʼusitik chtun yuʼunike. ¿Kʼusi van chkʼot ta pasel mi la stsakutik ta kʼop li jtsop jteklumetike? ¿Kʼusi van ta jpastik mi koʼol lijnaki xchiʼuk kermanotaktik kʼuk sjaliluk ta jun bikʼit kuartoe? (Esek. 38:​10-12). Skʼan jkʼantik ta melel li kermanotaktike. w23.07 2 par. 2, 3

Li buchʼutik nupunemike ep kʼusitik xuʼ xchanbeik li Akila xchiʼuk Priska ti jaʼ jun nupultsʼakal li ta baʼyel sigloe (Rom. 16:​3, 4). Yuʼun jmoj ch-abtejik, jmoj chcholik mantal xchiʼuk jmoj tskoltaik li yantike (Ech. 18:​2, 3, 24-26). Jech xtok, li Vivliae jech-o jmoj chalbe skʼoplal xchaʼvoʼalik. ¿Kʼusi xuʼ xchanbeik li buchʼutik nupunemike? Nopbo skʼoplal skotol li kʼusitik chapasik ta jujuntale. ¿Mi oy van kʼusitik ti xuʼ jmoj xapasike? ¿Mi nopem xavaʼi moj chachol mantal xchiʼuk anup achiʼil jech kʼuchaʼal la spas li Akila xchiʼuk Priskae? Li Akila xchiʼuk Priskae jmoj abtejik. Yikʼaluk van mu koʼoluk cha-abtej achaʼvoʼalik, pe xuʼ van jmoj xapasik li kʼusitik skʼan pasel ta yut anaike (Ekl. 4:9). Mi jmoj chakolta abaike, xuʼ jaʼo te xachiʼin abaik ta loʼil. w23.05 22, 23 par. 10-12

Jkotoltik ta onoʼox xijxiʼutik bakʼintik. Kalbetik skʼoplal jun yajtunel Dios ti och xiʼel ta yoʼonton bateltike. Taje jaʼ li Davide. Kʼalal chichʼ xa ox milel yuʼun li Saule, li Davide jatav batel ta steklumal jfilisteaetik ti Gat sbie. Kʼalal laj yalbeik ajvalil Akis ta Gat ti jaʼ jun tsatsal jpaskʼop li Davide xchiʼuk ti «ta slajunmilal noʼox la smil» jfilisteaetike, li Davide «xiʼ tajek» (1 Sam. 21:​10-12). La svul tajek yoʼonton ti kʼusi xuʼ spasbat yuʼun li ajvalile. ¿Kʼusi la spas David sventa mu xiʼe? Li ta Salmo 56, li Davide te laj yal kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal jaʼo te oy ta Gate. Li ta salmoe te laj yal ti kʼu yuʼun xiʼe xchiʼuk ti jaʼ koltaat-o ti la spat yoʼonton ta stojolal Jeovae (Sal. 56:​1-3, 11). Lek tajek ti jech la spase. Ta skoj ti koltaat yuʼun Jeovae, li Davide oy kʼusi la spas ti yan-o tajeke: la spas sba ta chuvaj. ¡Lek kʼusi kʼot ta pasel! Kʼalal jech laj yil li Akis taje, muʼyuk xa xibal sba laj yil. Vaʼun, jatav lokʼel li Davide (1 Sam. 21:13–22:1). w24.01 2 par. 1-3

¿Buchʼutik chalbe skʼoplal li ta teksto avie? Jaʼ li jmuyeletik ta vinajel ti chaʼkuxiemik xa oxe. Jaʼ yuʼun, kʼalal te xa ox oyik ta vinajel skotolike, li kʼusi baʼyel tspasike jaʼ ti tspasik kʼope. Vaʼun, koʼol tspasik kʼop xchiʼuk Kristo xchiʼuk anjeletik sventa xakʼbeik slajeb li yajkontratak Diose. Jnopbetik skʼoplal liʼe: junantik li buchʼutik chbatik ta vinajele oy xa sjabilalik xchiʼuk muʼyuk xa yipalik, pe mi batik ta vinajele mu xa snaʼ xchamik xchiʼuk ch-akʼbat sjuʼelik sventa jmoj spasik kʼop xchiʼuk li Ajvalil Jesukristoe. Mi tsuts xa ox li paskʼop ta Armajedone, tskoltaik jnaklejetik sventa spasik ta tukʼil krixchanoetik. Jamal xvinaj ti mas xa xuʼ skolta yermanoik ti jaʼ mu sta kʼalal liʼ toʼox oyik ta balumile. w24.02 6, 7 par. 15, 16

Junantike chapalik xa sventa xakʼ xkuxlejalik ta stojolal Jeova xchiʼuk xichʼik voʼ, pe muʼyuk tspasik. Xuʼ van chiʼik ti spas tsots smulike, vaʼun ti xichʼik lokʼesel li ta tsobobbaile. Pe li Vivliae chal ti Jeovae tskolta yajtuneltak sventa oyuk lek smelolik xchiʼuk ti lekuk tajek xil sbaike (Kol. 1:10). Jaʼ yuʼun, teuk me ta ajol ti chakʼ avipal Jeova sventa jaʼuk xapas li kʼusitik leke, yuʼun ep xa buchʼu jech skoltaoj (1 Kor. 10:13). Ta skoj ti chkoltavan li Jeovae, jutuk tajek li buchʼutik chlokʼ ta tsobobbaile. Koliyal ti tskoltautik li Jeovae, xuʼ tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal. Ta skoj ti jpas mulilutike, oy onoʼox kʼusi chopol oy ta koʼontontik (Sant. 1:14). Pe kʼalal chavichʼ akʼel ta prevae, voʼot oy ta aba li kʼusi chkʼot ta nopel avuʼune. Junantike chalik ti vokol la chaʼiik ti spajtsan sbaike. Pe taje mu meleluk, yuʼun xuʼ jchantik spajesel jbatik. w24.03 5 par. 11, 12