Li jkʼel vunetike tskʼan snaʼik
¿Kʼu yuʼun muʼyuk tstunesik krus li yajrextikotak Jeovae?
Li yajrextikotak Jeovae xchʼunoj ta sjunul yoʼontonik ti slajel Jesucristoe jaʼ laj yakʼ li pojelal ti persa skʼan xichʼ akʼel sventa tstaik kuxlejal sbatel osil li buchʼutik chakʼ xchʼunel yoʼontonik ta stojolale (Mateo 20:28; Juan 3:16). Akʼo mi jech, muʼyuk xchʼunojik ti cham ta jun krus li Jesuse, jech kʼuchaʼal chvinaj ta epal lokʼoletik yuʼun relijionetike. Moʼoj, yuʼun jpʼel xchʼunojik ti cham ta jtel teʼ ti vaʼale, ti maʼuk ta chaʼpʼos teʼ ti kʼatanbile.
Oy ep sprevailtak ti kʼalal chaʼmil toʼox jabil skʼan xtal ta Balumil li Cristoe chichʼ xa onoʼox tunesel ta Mesopotamia li kruse. Jech xtok, ta namal lum ti Escandinavia sbie tabil krusetik ti lokʼtabilik ta ton ti laj yichʼ pasel kʼalal jaʼo yorail lik yichʼ tunesel li bronse takʼine, kʼalal ep toʼox siglo skʼan x-ayan ta Balumil li Jesuse. Jech onoʼox ta melel, Sven Tito Achen, j-al-loʼil ta Dinamarca xchiʼuk ti lek chanem ta sabel smelolal li kʼusitike, laj yal ta slivro Symbols Around Us (Kʼusitik ta jpat jxokontik ti oy smelolal albile) ti krixchanoetik taje, ti maʼuk jchʼunolajeletike, yichʼojik ta mukʼ «kʼuchaʼal jun senyail majia [...] ti chchabivan xchiʼuk ti chakʼ kʼusitik lek» li kruse. Muʼyuk labal sba chkaʼitik chaʼa ti xi lek jamal chal li jun livro sventa katolikoe: «Li kruse tunesbil xa onoʼox yuʼun li buchʼutik kuxiik kʼalal skʼan toʼox xtal ta Balumil li Cristoe xchiʼuk li buchʼutik maʼuk yajtsʼaklomtak Cristoe, ti jaʼ mas chalbe smelolal yuʼunik li kʼusitik sventa vinajel-balumile» (New Catholic Encyclopedia). Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun toj chʼul yilojik krus li chʼulnaetike?
William E. Vine, ta Gran Bretaña ti ojtikinbil ti lek chaneme, xi chalbe lek srasonale: «Ta oʼlol batel yoxibal siglo kʼalal chamen xaʼox Cristoe [...], laj yichʼ chʼamel ta chʼulnaetik li buchʼutik maʼuk jchʼunolajeletike, [...] vaʼun akʼbat stunesik jutuk mu skotoluk li kʼusitik stunesik ti oy smelolal yuʼunike», xi. Jaʼ jech lik stunesik krus li chʼulnaetike (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo).
Li pʼijil vinik taje, chal xtok ti chaʼpʼel kʼop ta griego ti chichʼ jelubtasel kʼuchaʼal krus xchiʼuk jokʼanel ta kruse jaʼ la skʼoplal «jtel teʼ» ti jelel-o xchiʼuk li krus ti chaʼpʼos teʼ ti kʼatanbile, jech kʼuchaʼal xchʼamojik li chʼulnaetike». Ta sventa ti jech taje, xi chal jlik Vivliae: «Jaʼ jech tsʼakal chkom sprevail ti laj yichʼ milel ta jtel teʼ li Kajvaltike, mu ta chaʼpʼosuk teʼ ti kʼatanbile», xi (The Companion Bible, pasbil xchiʼuk pukbil yuʼun Universidad ta Oxford). Lek jamal ta kʼelel chaʼa ti xchʼamojik jun chanubtasel ti muʼyuk lokʼesbil ta Vivlia li chʼulnaetike.
Sven Tito Achen, li j-al-loʼil ti laj xa kalbetik skʼoplale, xi to chale: «Ta melel muʼyuk van bu la stunesik krus li yajtsʼaklomtak Cristo li xchibal siglo echʼ tal kʼalal chamem xaʼox li Jesuse», xi. Ta sventa li yajtsʼaklomtak Cristoe, li kruse «jaʼ van skʼelobil lajelal xchiʼuk choplejal, jech kʼuchaʼal chlik yilik li xtuchʼobil jolil xchiʼuk li xila tsmil ta lus li krixchanoetike», xi.
Pe kʼusuk noʼox laj yichʼ tunesel sventa laj yichʼ-o svokol xchiʼuk ti laj yichʼ-o milel li Jesuse, li yajtsʼaklomtak Cristoe tsots skʼoplal ti mu xichʼik ta mukʼ lokʼol o kʼusiuk noʼoxe. «Jʼechʼel comtsanic yichʼel ta mucʼ li cʼusitic cuybil ta diosetique», xi chalbutik li Vivliae (1 Corintios 10:14). Li Jesuse xi laj yal ti kʼusi jaʼ chichʼik-o ojtikinel ta melel li melel yajtsʼaklomtake: «Cʼanano me abaic. Jech chac cʼu chaʼal la jcʼanoxuc li vuʼune, jaʼuc me jech chacʼanan abaic li voʼoxuque. Me jech chapasique, jech ta snaʼic o scotol cristianoetic ti voʼoxuc cajchancʼopoxuque», xi (Juan 13:34, 35).
Skotol li kʼusi jaʼ sventa relijione, li yajrextikotak Jeovae —jech kʼuchaʼal li yajtsʼaklomtak Cristo ta baʼyel sigloe— chakʼbeik yipal ta xchʼunel li kʼusi chal Vivliae, maʼuk ta spasik li kʼusi nopem xaʼiik spasel epal krixchanoetike (Romanos 3:4; Colosenses 2:8). Taje jaʼ tajmek srasonal ti muʼyuk tstunesik li kruse.
[Lokʼol ta pajina 19]
Lokʼol ti chakʼ ta ilel jun ajvalil ta Asiria ti maʼuk jchʼunolajel ti yichʼoj jun kruse (tetik batel ta sjabilal 800 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike)
[Stojel ta vokol ta pajina 19]
Lokʼol: ta slekil yoʼonton Museo Británico