Li sKʼop Jeovae kuxul
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Hechos
LI SLIVROAL Hechos ta Vivliae tsʼakal tajmek chalbe skʼoplal li slikeb stsobobbail yajtsʼaklomtak Cristoe xchiʼuk ti kʼuxi ichʼi batel ta tsʼakale. Jaʼ la stsʼiba li doktor Lucase, toj kʼupil sba kʼuyelan chalbe skʼoplal li yabtel yajtsʼaklomtak Cristo ti smakoj van 28 jabil ti lik ta 33 kʼalal ta 61 ta jkʼakʼaliltike.
Li ta slikebaltik Hechose jaʼ chalbe skʼoplal yabtel li Pedroe, yan li ta slajebtik xae jaʼ xa chalbe skʼoplal yabtel li jtakbol Pabloe. Xkiltik ti te oy li Lucas kʼalal kʼotanuk ta pasel jlom kʼusitike, yuʼun xi laj yale: «Ta jtojolcutic» xchiʼuk «vuʼuncutique», xi. Mi ta jchikintatik lek li kʼusi chale, mas to me ta jkʼuxubinbetik li yip sKʼop Dios tsʼibabile xchiʼuk li xchʼul espiritue (Heb. 4:12). Jech xtok, ta me xakʼ ta koʼontontik ti mu jkʼuxubin jbatik tajmeke xchiʼuk tstsatsubtas li xchʼunel koʼontontik ta sventa li kʼusi jmalaojtik ta stojolal Ajvalilal yuʼun Diose.
LI PEDROE TSTUNESBE «SLLAVIAL LI VENTAINEL YUʼUN DIOS[E]»
Kʼalal laj yichʼik chʼul espiritu li jtakboletike, tsots yoʼonton la xcholik echʼel li mantale. Li Pedroe la stunes li baʼyel «sllavial li ventainel yuʼun Dios» sventa tsjambe sbelel li yojtikinobile xchiʼuk laj yalbe mantal judioetik sventa xuʼ ch-ochik li ta Ajvalilale xchiʼuk li jyanlum krixchanoetik ti «la xchʼunic cʼusi laj yal Pedroe» (Mat. 16:19; Hech. 2:5, 41). Jun mukʼta nutsel ti laj yil li yajtsʼaklomtak Cristoe jaʼ pukik-o batel, vaʼun jaʼ jech laj yichʼ-o cholel mantal ta yantik butikuk.
Kʼalal laj yaʼiik li jtakboletik ta Jerusalén ti laj xa xchʼunik sKʼop Dios li krixchanoetik ta Samariae, la stakik echʼel te li Pedro xchiʼuk Juane. Vaʼun, li Pedroe la stunes li xchibal yave sventa xuʼ ch-ochik ta Ajvalilal yuʼun Dios ek li jsamariaetike (Hech. 8:14-17). Kʼalal jaʼtik toʼox chlokʼ jabil xchaʼkuxesel li Jesuse toj labal sba ijel li Saulo ta Tarsoe. Ta sjabilal 36, li Pedroe la stunes li yoxibal yavee, vaʼun li matanal chakʼ chʼul espiritue jaʼ xa kʼot ta stojolal li krixchanoetik ta yan lumetik ti chʼabal yichʼojik sirkunsisione (Hech. 10:45).
Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:
2:44-47; 4:34, 35. ¿Kʼu yuʼun la xchon kʼusitik yuʼunik li jchʼunolajeletike xchiʼuk ti la spukbeik li stojole? Ep ti buchʼutik la xchʼunike toj nom likemik tal xchiʼuk muʼyuk kʼusi ep yichʼojik tal sventa jal xpajik te. Pe tskʼan jal chpaj yaʼiik sventa chchanik to batel li kʼusitik la xchʼunike xchiʼuk ti xcholik mantale. Sventa xichʼik koltaele, la xchon kʼusitik yuʼunik li jlom jchʼunolajeletike, vaʼun li stojole laj yakʼbeik li buchʼutik chtun yuʼunike.
4:13. ¿Mi mu snaʼik vun xchiʼuk mi muʼyuk bu chanubtasbilik li Pedro xchiʼuk Juane? Moʼoj, leʼe snaʼik vun. Ti albat skʼoplalik ti «muʼyuc chanubtasbilic, xchiʼuc ti muʼyuc yabtelique», jaʼ ta skoj ti muʼyuk ayemik ta mukʼtik chanobvunetik sventa relijione.
5:34-39. ¿Kʼuxi van la snaʼ Lucas li kʼusi laj yal Gamaliel ta stojolal Sanedrín ti bajal lek tiʼna kʼalal iloʼilajike? Oy van oxtosuk ti kʼusi stakʼ xkaltik ta sventa taje: 1) Pablo ti chanubtase ta voʼne yuʼun li Gamaliele, jaʼ la xchapbe li Lucase; 2) oy buchʼu la skʼopon Lucas ta Sanedrín ti lek chil li yajtsʼaklomtak Cristoe, jech kʼuchaʼal Nicodemo, o mi moʼoje 3) akʼbat snaʼ yuʼun Dios li Lucase.
7:59, Ch. ¿Mi jaʼ van la spas orasion ta stojolal Jesús li Estebane? Moʼoj. Li buchʼu noʼox skʼan xkichʼtik ta mukʼ xchiʼuk ti buchʼu noʼox skʼan jkʼopontik ta j-orasiontike jaʼ noʼox li Jeova Diose (Luc. 4:8; 6:12). Ti muʼyukuk yil svokol li Estebane, jaʼ la sta ta kʼoponel jechuk li Jeova ta sbi Jesuse (Juan 15:16). Pe ti vaʼ ora taje «te oy ta sbatsʼicʼob Dios [laj yil] li bochʼo xcoʼlaj xchiʼuc Xnichʼon cristiano icʼote» (Hech. 7:56). Ta sventa ti snaʼoj ti yichʼoj xa sjuʼel Jesús sventa chchaʼkuxesvane, jaʼ la sta ta kʼoponel lek stuk Jesús sventa xchabibat li xkuxlejale, pe taje maʼuk orasion ti kʼusi la spase (Juan 5:27-29).
Kʼusitik xuʼ jchantik:
1:8. Li abtelal ta chol mantal tspasik li yajrextikotak Jeova ta spʼejel balumile, mu me xkʼot ta pasel jech ti muʼyukuk chkoltavan li chʼul espiritue.
4:36–5:11. Li José ta Chipree, Bernabé yixtol bi akʼbat, jaʼ smelolal «Jpat-oʼntonal». Jaʼ van jech akʼbat sbi yuʼun li jtakboletike, yuʼun toj lek xkʼopoj, lek yoʼonton xchiʼuk toj lek baxbol xtun ta stojolal yantik. Jaʼ jech skʼan jtalelaltik ek, mu me jaʼuk jchanbetik li Ananías xchiʼuk Safirae, ti loʼlavanik, la skuy sbaik xchiʼuk ti ivalopatinvanike.
9:23-25. Kʼalal ta jtselpʼun jbatik ta stojolal li kajkontratik sventa ta jcholtik-o mantale maʼuk skʼan xal ti yuʼun chi jxiʼe.
9:28-30. Mi xibal sba kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel ta jkuxlejaltik, ta jtalelaltik o ta sventa mantal ti bu ta jcholtik mantal ta jlom naetik o ta stojolal jlom krixchanoetike, skʼan me xkichʼ jpʼijiltik xchiʼuk skʼan jtʼujtik bu ta jcholtik mantal xchiʼuk kʼusi ora.
9:31. Kʼalal chʼabaltik kʼope skʼan me jaʼo jtsatsubtas li xchʼunel koʼontontik ta xchanel li Vivliae xchiʼuk ti jnopbetik lek smelolale. Kʼalal jech nopem xkaʼitike jaʼ me tskoltautik ta xiʼtael-o li Jeovae, yuʼun me jaʼ jech chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantike xchiʼuk oy tajmek ta koʼontontik yuʼun xcholel li mantale.
TA SJUNUL YOʼONTON LA XCHOL MANTAL LI PABLOE
Kʼot ta Antioquía ta sjabilal 44 li j-alkʼop Agaboe —ti bu «lec tsʼacal jun jabil» la xcholik tal mantal li Bernabé xchiʼuk Sauloe— vaʼun laj yal «ti ta xtal tsots viʼnal[e]», ikʼot ta pasel kʼalal echʼem xaʼox chib jabile (Hech. 11:26-28). «Cʼalal la spas yabtelic li Saulo xchiʼuc Bernabee, iloqʼuic batel ta Jerusalén» batik ta Antioquía (Hech. 12:25). Ta sjabilal 47 —te xaʼox van lajchebuk jabil ti jel stalelal li Sauloe—, takatik batel yuʼun chʼul espiritu sventa xbatik ta misioneroal li Bernabé xchiʼuk Sauloe (Hech. 13:1-4). Ta sjabilal 48 «isutic batel ta Antioquía yoʼ bu icʼopanbatic Dios ta stojoli[ke]» (Hech. 14:26).
Te van balunebuk u ta tsʼakale, li Pabloe (ti Saulo sbi xtoke) la stʼuj Silas sventa xbat chiʼinatuk, vaʼun bat ta xchibal velta ta chol mantal ta misioneroal (Hech. 15:40). Bat xchiʼinik jtakbol ek li Timoteo xchiʼuk Lucase. Te kom ta Filipos li Lucase, yan li Pabloe bat ta Atenas, laje ta Corinto ti bu laj yojtikin Aquila xchiʼuk Priscilae, jun jabil xchiʼuk oʼlol te echʼ (Hech. 18:11). Ta slikeb sjabilal 52, li Pabloe te laj yikta ta Corinto li Timoteo xchiʼuk Silase, vaʼun li stuke bat xchiʼuk Aquila xchiʼuk Priscila ta sbelel Siria (Hech. 18:18). Li nupul-tsʼakal taje, te to kʼotik ta xchiʼinel ta Éfeso —te xa komik un—, yan li Pabloe bat to ta yan lum.
Kʼalal oy xaʼox kʼuk sjalil te echʼ ta Antioquía ta Siria li Pabloe, bat yoxibal velta ta chol mantal ta sjabilal 52 (Hech. 18:23). Li ta Efesoe «iʼepaj, ibol batel li scʼop Cajvaltique» (Hech. 19:20). Te paj oxibuk jabil li Pabloe (Hech. 20:31). Li ta Pentecostés ta sjabilal 56 te oy ta Jerusalén. Kʼalal laj yichʼ tsakele, toj tsots yoʼonton laj yal mantal ta stojolal li j-abteletike. Li jtakbole chib jabil chuke ta sna ta Roma ti mukʼ x-akʼe xlokʼe (te van ta 59-61), manchuk mi jech, laj yil kʼuxi xuʼ xcholbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk «ichanubtasvan lec ta sventa li Cajvaltic Jesucristoe» (Hech. 28:30, 31).
Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:
13. ¿Kʼu yuʼun «[Júpiter] laj yacʼbeic sbi [li Bernabee]. Yan li Pabloe Mercurio»? Li Jupitere jaʼ toʼox la mukʼul dios yuʼunik kʼuchaʼal chal li chanubtasel yuʼun jgriegoetike, yan li skerem ti Mercurio sbie jaʼ ojtikinbil-o ti toj pʼij xkʼopoje. Ta sventa ti jaʼ baʼyel kʼopoj li Pabloe, li krixchanoetik ta Listrae laj yakʼbeik sbiin Mercurio, yan li Bernabee Júpiter.
16:6, 7. Li chʼul espiritue, ¿kʼu yuʼun mukʼ xakʼ xbat Pablo xchiʼuk xchiʼiltak ta xcholel mantal ta Asia balumil xchiʼuk li ta Bitiniae? Yuʼun toj jutuk j-abteletik te, vaʼun beiltasatik echʼel yuʼun chʼul espiritu ti bu xuʼ tstsobbeik mas sat li yabtelike.
18:12-17. ¿Kʼu yuʼun mu kʼusi la spas li ajvalil Galión kʼalal lik smajik li Sostenese? Yikʼaluk van la snop Galión ti yakal xa tstoj smul li buchʼu jaʼ kʼotem ta jolil yuʼunik yileluk li jkontrainvanejetik yuʼun Pabloe. Akʼo mi jech, lek kʼusi kʼot ta pasel ta skoj, yuʼun kʼot ta jchʼunolajel li Sostenese. «Quermanotic» xi laj yalbe skʼoplal ta mas tsʼakal li Pabloe (1 Cor. 1:1).
18:18. ¿Kʼusi laj yal tspas li Pabloe? Jlom chanem krixchanoetike chalik ti laj la yal ti chtun-o ta stojolal Dios li Pabloe (Núm. 6:1-21). Pe li Vivliae muʼyuk chal ti kʼusi laj yal tspas li Pabloe, mi jaʼuk chal xtok mi jaʼo laj yal ti kʼalal mu toʼox chichʼ voʼe o ti kʼalal yichʼoj xaʼox voʼe, o mi yakal xa chlik spas, o mi tstsuts xa yuʼun. Manchuk mi mu jnaʼtik lek kʼuxi, maʼuk mulil ti jech laj yal kʼusi tspase.
Kʼusitik xuʼ jchantik:
12:5-11. Xuʼ jpastik orasion ta stojolal li kermanotaktike, jech onoʼox skʼan jpastik.
12:21-23; 14:14-18. Ta anil noʼox la xchʼam kʼupil kʼoptael li Herodese, ti jaʼ noʼox sventa Dios jechuke. ¡Toj jelel ti kʼuyelan ta anil noʼox tsots la spʼajik li epal kʼupil kʼoptael xchiʼuk ichʼel ta mukʼ li Pablo xchiʼuk Bernabee! Mu stakʼ jkʼantik kʼupil kʼoptael ta sventa mi oy kʼusi lek kʼot kuʼuntik ta pasel li ta kabteltik yuʼun Diose.
14:5-7. Jaʼ me tskoltautik sventa chi jtun-o echʼel ta stojolal Dios mi chkichʼ jpʼijiltike (Mat. 10:23).
14:22. Smalaoj me chichʼ svokolik li yajtsʼaklomtak Cristoe. Muʼyuk bu tsten komel xchʼunel yoʼontonik sventa xkolik li ta vokoliletike (2 Tim. 3:12).
16:1, 2. Skʼan tsots xakʼbeik yipal ta spasbel yabtel Dios li kerem-tsebetike xchiʼuk akʼo skʼanbeik Jeova ti lekuk skʼoplalike.
16:3. Skʼan me xkakʼbetik yipal spasel jech kʼuchaʼal chal li beiltaseletik ta Vivlia sventa xchʼunik lekil aʼyej li krixchanoetike (1 Cor. 9:19-23).
20:20, 21. Li chol mantal ta naetike, jaʼ me jtos abtelal ti toj tsots skʼoplale.
20:24; 21:13. Ti tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal Diose jaʼ me mas toj tsots skʼoplal, jaʼ me jutuk ti ta jpoj jkuxlejaltike.
21:21-26. Skʼan me oyuk ta koʼontontik xchʼamel li lekil tojobtaseletike.
25:8-12. Li yajtsʼaklomtak Cristo avie xuʼ xbat skʼanik parte ta stojolal li j-abteletike xchiʼuk skʼan me jech spasik sventa spakbeik skʼoplal «li Lequil Aʼyeje» (Fili. 1:7).
26:24, 25. Skʼan me «jaʼ ta xcal[tik] li cʼusi melele xchiʼuc li cʼusi oy lec stue», manchuk mi muʼyuk sbalil chil «li bochʼo tojol cristianoetic noʼoxe» (1 Cor. 2:14).
[Lokʼol ta pajina 30]
¿Kʼusi ora la stunes Pedro li «sllavial li ventainel yuʼun Dios[e]»?
[Lokʼol ta pajina 31]
Ti manchukuk chkoltavan li chʼul espiritue mu xuʼ jechuk li xcholel mantal ta spʼejel Balumile